Oud worden en sterven met de oorlog Mede mogelijk gemaakt door de Stichting 1940-1945
oud worden en sterven met de oorlog 17 januari 2014
1
Oud worden en sterven met de oorlog • • • • • • • • •
Over wie gaat het Schokkende gebeurtenissen Kenmerken en stressreacties Verwerking PTSS Na de oorlog Sterven met de oorlog Gezin, partner, kinderen Vrijwilliger/medewerker oud worden en sterven met de oorlog 17 januari 2014
2
Oud worden en sterven met de oorlog
Over wie gaat het?
oud worden en sterven met de oorlog 17 januari 2014
3
Over wie gaat het (1) • Mensen uit voormalig Nederlands Indië • Joodse vervolgingsslachtoffers • Verzetsmensen
• Burgeroorlogsgetroffenen oud worden en sterven met de oorlog 17 januari 2014
4
Over wie gaat het (2) • Roma en Sinti • Veteranen • Generaties (jong) volwassenen in oorlog / kind in oorlog
• Kinderen van foute ouders oud worden en sterven met de oorlog 17 januari 2014
5
Schokkende gebeurtenissen • Eenmalig (type 1) - bv. overval, kettingbotsing, agressie, plotselinge overlijden van dierbare • Meervoudig (type 2) - bv. oorlog, seksueel misbruik, langdurige repressie en geweld oud worden en sterven met de oorlog 17 januari 2014
6
Kenmerken schokkende gebeurtenissen • Volledig controleverlies totale machteloosheid • Doodsdreiging • Afschuw, verlies
oud worden en sterven met de oorlog 17 januari 2014
7
Stressreacties na schokkende gebeurtenissen Normale reacties op abnormale gebeurtenis: • intense angst • hulpeloosheid • afschuw • verlies • illusie van onkwetsbaarheid is weg • herbeleven, vermijden, waakzaamheid Gevoelens:
machteloosheid, woede, verdriet, schaamte, schuld, wantrouwen oud worden en sterven met de oorlog 17 januari 2014
8
Verwerking Verwerking op natuurlijke wijze (4 op 5 mensen): o Heftig bewegen tussen vermijding en herbeleving o Schommeling wordt minder o Oude zekerheden terug Verstoring proces -> PTSS oud worden en sterven met de oorlog 17 januari 2014
9
Posttraumatische stressstoornis (PTSS) • • • • • •
Ernstige stresssituatie (levensbedreigend) Herbeleven Vermijden Prikkelbaar Klachten langer dan een maand Verstoring dagelijks functioneren oud worden en sterven met de oorlog 17 januari 2014
10
Tijdens en na oorlogs-trauma • Overleven door gevoelens weg te stoppen • Overlevingsmechanisme zet zich voort • Verwerken na trauma vaak niet mogelijk • Verwerking: pendel tussen vermijden en overspoeld raken oud worden en sterven met de oorlog 17 januari 2014
11
Omstandigheden na de oorlog • Gebrekkige opvang • Gevoelens van achterstelling en miskenning • Vooroordelen
• Miskenning oorlogskinderen oud worden en sterven met de oorlog 17 januari 2014
12
Latere gevolgen (1) • Herbeleven (zintuigen): - beelden, geuren, geluiden • Gevolg: - bang, boos, onmacht, verdriet, schaamte
• Vermijden: - ontkennen, verdringen, vervlakken • Gevolg: - niet willen zien -> niet zien - niet willen horen -> niet horen - niet gewoon kunnen voelen - grenzeloos oud worden en sterven met de oorlog 17 januari 2014
13
Latere gevolgen (2) Overlevingspatronen: • Kwetsbaar: - onrust, nerveusiteit, alert/waakzaam - Overgevoelig, schrikkerig, angstig • Aanvallend: - prikkelbaar, gauw boos, agressief, hard - ‘’hou nu maar rekening met mij’’ - Overschreeuwen (grensverleggen) oud worden en sterven met de oorlog 17 januari 2014
14
Oud worden is: • Gezondheid slechter • Kwetsbaarheid groter • Verhuizing naar verpleegtehuis/hospice • Controleverlies • Isolement • Beginnende dementie oud worden en sterven met de oorlog 17 januari 2014
15
Sterven met de oorlog • Confrontatie dood oude gevoelens • Lichamelijke aftakeling • Bewustzijnsvermindering zintuigelijk geheugen • Oude beladen herinnering • ‘’Overlevers” (kinderen) moeten loslaten • Triggers rond ziekbed oud worden en sterven met de oorlog 17 januari 2014
16
Heftige reacties • Herbelevingen • Nachtmerries • Paniekaanvallen • Prikkelbaarheid • Onberekenbaarheid • Agressie oud worden en sterven met de oorlog 17 januari 2014
17
Andere reacties • Willen vertellen • Juist niet willen vertellen • Beladen levensvragen • Wantrouwen • Ontkenning (verleden, signalen van dood) • Onbenaderbaar oud worden en sterven met de oorlog 17 januari 2014
18
Gezin, partner, kinderen • Invloed van oorlog op gezin • Gezinsgeheim
• Rolomdraaiing • Grote belasting voor partner • Overmatige zorg, dominantie ouders, isolement, geen gevoelens, gebroken gezinnen
• Ingewikkelde gezinspatronen oud worden en sterven met de oorlog 17 januari 2014
19
Helpende reacties (1) • Duidelijk zijn in wat kan en wat niet • Controle en autonomie bij cliënt • Als je denkt dat oorlog speelt – Gedrag beschrijven + vragen: wilt u erover praten? – Niet verdiepen – Wel: luisteren
• Wees je bewust van hoe eigen (oorlogs)achtergrond meespeelt oud worden en sterven met de oorlog 17 januari 2014
20
Helpende reacties (2) • Oorlogsverhalen/emoties niet bagatelliseren en afkappen • Benoemen kracht • Gewetensnood vragen of iemand erover wil praten • Geen goed – fout! oud worden en sterven met de oorlog 17 januari 2014
21
De vrijwilliger/medewerker • Eigen ervaringen / gevoelens met dood en verlies • Hoe speelt oorlog of andere ingrijpende ervaring in jouw geschiedenis een rol? • Valkuilen van jezelf • Vangnet oud worden en sterven met de oorlog 17 januari 2014
22
Zorgen voor jezelf • Pas op de plaats
• Blik naar binnen o o o o
Wat speelt er? Wat voel ik? Wat ben ik geneigd om te doen? Is dat handig? oud worden en sterven met de oorlog 17 januari 2014
23
