Positionering en Ontwikkelingsbeeld Binnenstad Tilburg. Eindrapportage

Positionering en Ontwikkelingsbeeld Binnenstad Tilburg Eindrapportage

Postbus 4 5280 AA Boxtel Bosscheweg 107 Boxtel

telefoon +31 (0)411 850 400 fax 31 (0)411 850 401

e-mail: [email protected]

www.bro.nl

Documentatiepagina Opdrachtgever(s):

Gemeente Tilburg

Titel rapport:

Positionering en Ontwikkelingsbeeld Binnenstad Tilburg

Rapporttype:

Eindrapportage

Projectnummer:

205x00228

Datum:

26 september 2008

Projectleider BRO:

Felix Wigman

Projectteam BRO:

Didier Barrois, Jan Carel Jansen Venneboer, Johan de Kievit, Marloes Krol, Fieke Verschueren, Felix Wigman



SAMENVATTING Uitgangssituatie De Tilburgse binnenstad bevindt zich in de fase van een natuurlijk momentum. De binnenstad wordt door de Tilburgers herkend en erkend. De belangstelling voor de binnenstad komt zichtbaar tot uitdrukking in projecten zoals het Veemarktkwartier, de Binnenstad West en meest recent het Pieter Vreedeplein. Voor Tilburg is het nu noodzaak de o.a. met het Masterplan Binnenstad Totaal (2003) ingezette lijn vast te houden en met vereende krachten door te pakken op nieuwe keuzemomenten zoals de ontwikkeling van de Spoorzone en de locatiekeuze voor verschillende voorzieningen in de binnenstad. De dynamiek is groot en de kansen voor de binnenstad zijn groot. De juiste keuzes zijn bepalend voor de toekomst van de binnenstad. De rapportage “Positionering en Ontwikkelingsbeeld binnenstad Tilburg” wijst een koers voor de binnenstad die uitgaat van: • Continuering van de ingezette ontwikkelingslijn, ingekaderd in een tiental opgaven die de positionering van de binnenstad versterken. • Het doen van een negental strategische ingrepen (ontwikkelingsprojecten) die een samenhangend ontwikkelingsbeeld tot stand brengen. Positionering binnenstad De binnenstad van Tilburg is kansrijk. In de uitstraling naar buiten toe is het belangrijk dat gekozen wordt voor identiteitsdragers die de binnenstad van Tilburg onderscheiden van andere binnensteden in BrabantStad. Kunst en cultuur, zowel de productie- als ook de podiumkant, zijn sterk ontwikkeld, maar presenteren zich bescheiden. Ze vormen een unieke basis om op door te bouwen. Onderwijs en kennis zijn sterk in Tilburg, maar nog weinig herkenbaar in de binnenstad. Dat geldt zowel voor de onderwijsinstellingen als de studentenvoorzieningen. In aansluiting op kunst en cultuur en onderwijs en kennis is ondernemerschap een kansrijke en onderscheidende factor in het profiel van de binnenstad. Jong talent behouden voor Tilburg is de opgave. Onderwijs en kennis vormen een prima basis hiervoor, evenals de creatieve industrie die voort komt uit het kunst- en cultuurprofiel.

De genoemde identiteitsdragers zijn de onderscheidende factoren. Ze zijn echter onvoorwaardelijk verbonden met de economische dragers en sfeerbepalende factoren die het fundament van de binnenstad vormen. Een evenwichtige mix van functies bepaalt uiteindelijk het succes van de binnenstad. Het fundament dient goed op orde te zijn. Detailhandel, horeca, evenementen en vermaak, kantoren en bedrijvigheid, wonen en groen dragen allen bij aan het fundament. Daarbij moet vastgesteld worden dat winkels in dit pakket het meest beeldbepalend zijn voor de herkenbaarheid van de binnenstad. Detailhandel genereert 60 tot 70% van de totale bezoekersstroom naar de binnenstad. In deze sector zit ook de grootste dynamiek die bijdraagt aan een voortdurende vernieuwing. Daarmee is de detailhandel direct van grote invloed op het perspectief voor bijvoorbeeld de horeca, evenementen, kunst en cultuur en ook wonen. Ontwikkelingsbeeld binnenstad Het hier geschetste ontwikkelingsbeeld voor de binnenstad stelt het leggen van verbindingen centraal. De binnenstad is opgebouwd uit verschillende vestigingsmilieus: aaneensluitende deelgebieden met een eigen identiteit en een verrassend maar herkenbaar functiepatroon. Door de Cityring als etalage van de binnenstad te profileren wordt naar buiten toe de samenhang duidelijk. De onderscheiden vestigingsmilieus zijn als volgt gekenmerkt: • Spoorzone: een gebied met ruimte voor een schaalsprong voor cultuur, onderwijs, kantoren en wonen. • Veemarktkwartier: de marktplaats voor creatieve industrie en podia. • Stadskern: het hart voor winkelen en uitgaan. • Binnenstad West: het dwaalmilieu met bijzondere winkels, horeca, kleinschalige bedrijvigheid en wonen. • Centrum Zuid: cultuur, onderwijs en wonen. De vestigingsmilieus gaan vloeiend in elkaar over. De overlappende gebieden vragen bijzondere aandacht als het gaat om “verbinden”. Om de vestigingsmilieus herkenbaar te maken moeten aantrekkelijke routes in de binnenstad tot stand komen. Daartoe is een visie ontwikkeld uitgaande van assen en bronpunten:



de hoofdroutes door de binnenstad en de openbaarvervoeren parkeerconcentraties. Door enkele ruimtelijke strategische ingrepen, hoofdzakelijk op plekken aan de Cityring, worden de routes gestimuleerd en komt er meer samenhang in de binnenstad. Voor enkele van die plekken zijn al beleidsvoornemens vastgelegd of zelfs al in uitvoering. Andere zijn nieuw, of geven een andere invalshoek aan de verdere uitwerking. Alle locaties zijn beeldbepalend en vragen om een hoge ambitie. Hier kunnen iconen voor de stad gerealiseerd worden die in hun samenhang de binnenstad trots en allure kunnen geven. Het voorliggende ontwikkelingsbeeld geeft deze plekken een kader. Samenhangende aanpak noodzakelijk Fysieke ingrepen zijn alleen haalbaar als er programma (functie) is om de verschillende plekken levendig te maken. Het programma waar het ontwikkelingsbeeld van uit gaat is een samenhangend pakket. Het weglaten van ontwikkelingsruimte voor de ene functie heeft, in meer of mindere mate, altijd effect op andere functies in de binnenstad. In dit opzicht is er geen verschil tussen het programma dat deel uit maakt van de identiteitsdragers en het programma als onderdeel van het fundament. Voor de identiteitsdragers wordt het volgende ontwikkelingsbeeld geschetst: • Kunst en cultuur: De Tilburgse binnenstad vervult een belangrijke functie op het gebied van kunst en cultuur. Om een groter verzorgingsgebied te bereiken is een schaalsprong nodig. Die wordt deels gerealiseerd in het Veemarktkwartier, maar zal pas echt tot ontwikkeling kunnen komen aan de oostzijde van de Spoorzone (werkplaatslocatie). Het Veemarktkwartier en de Spoorzone oost versmelten tot een bruisende plek van creativiteit met ruimte voor productie en expositie. Gewaakt dient te worden voor een verschuiving van functies in plaats van een aanvulling op het bestaande. De kunst en cultuursector in Centrum Zuid moet zich eveneens kunnen blijven vernieuwen. De huidige locatie van de bibliotheek is daarin een belangrijke schakel tussen Stadskern, Centrum Zuid en de nieuwe ontwikkeling bij de Piushaven met een ambitieus programma. Een vernieuwend bibliotheekconcept op deze plek geeft Centrum Zuid een impuls. Voor de bibliotheek is verplaatsing naar de Spoorzone een optie onder de voorwaarde dat er op de



•

•

huidige locatie een alternatieve publieksfunctie voor in de plaats komt. Onderwijs en kennis: voor onderwijs en kennis is de Spoorzone en geschikte locatie. Voorzieningen, zoals congres- en hotelfaciliteiten, sluiten daar goed op aan. De onderwijsfunctie is ook van belang voor Centrum Zuid. Een versterking van de onderwijssector in Centrum Zuid kan de binnenstad in evenwicht houden en de interactie tussen noord en zuid versterken. In het Veemarktkwartier kan op beperkte schaal de koppeling gemaakt worden tussen onderwijs en kunst en cultuur. Ondernemerschap: (kleinschalige) bedrijvigheid is door de hele binnenstad heen te vinden en zal aansluiting zoeken bij die plekken waar de aard en vorm van bedrijvigheid het best passen. Van belang is dat er in de binnenstad voldoende informatie en service geboden wordt aan startend ondernemerschap.

Voor het fundament zijn de volgende perspectieven geschetst; • Detailhandel, horeca en evenementen en vermaak: de detailhandel vormt de kern van het fundament van de binnenstad. De dynamiek in de detailhandel bepaald in belangrijke mate de dynamiek bij de horeca en in de evenementen. Maar is daarnaast ook de economische motor voor de identiteitsdragers zoals hiervoor genoemd. In de omgeving van Stadskantoor I doet zich een belangrijke en wellicht laatste kans voor om de winkelstructuur te versterken met de afronding van de winkelrouting die aansluit op Centrum Zuid, Binnenstad West en de Spoorzone (via Stadhuisplein en Willem II straat). Voorwaarde is dat deze ontwikkeling niet gedwarsboomd wordt door de verdeling van winkelprogramma over locaties die niet complementair zijn aan het Tilburgse winkellandschap. Om in dit gebied ruimte te maken is het een optie om de stadskantoorfunctie te verplaatsen naar de Spoorzone. De locatie in het verlengde van de Willem II straat, met front aan de Spoorlaan vraagt om een invulling met een architectonische icoon. Een publieksfunctie zoals bijvoorbeeld het Huis van de Stad zou hier passend zijn. Handhaving van Stadskantoor I op de huidige locatie is ook denkbaar als er op de begane grond en de eerste verdieping maar ruimte gemaakt kan worden voor de noodzakelijke dynamiek in de detailhandel.

•

•

•

Kantoren en bedrijvigheid: Net als de detailhandel is de kantorensector een economische drager van de binnenstad. Bij de detailhandel gaat het om de bezoekstromen. Bij kantoren is de werkgelegenheid een belangrijk aspect. De Spoorzone biedt ruimte voor een schaalsprong op het gebied van kantoren. De nadruk zou moeten liggen op de kennis georiënteerde stuwende dienstverlening. Wonen: een goede mix van wonen zorgt voor leefbaarheid in de binnenstad. Dat kan in de Spoorzone, met name in de meer grootschalige sfeer, maar kan ook elders in de binnenstad meer kleinschalig, bijvoorbeeld in Binnenstad West en in de Stadskern (wonen boven winkels). Groen: het beeld van de binnenstad moet zichtbaar groener door een betere toegankelijkheid van de parken en door het groen in te zetten als structurerend element in de binnenstad o.a. aan de Cityring.

Resultaat van het ontwikkelingsbeeld Het continueren van de investeringen in de binnenstad op basis van het geschetste ontwikkelingsbeeld leidt tot een versterking van de positie van de binnenstad. Dit uit zich richting 2020 onder andere in: • Een groei van de totale bezoekstromen van nu ca. 400.000 tot 460.000 per week. • Een groei van de werkgelegenheid in de binnenstad van ca. 16.000 tot ruim 20.000 (bijna 20% van de totale Tilburgse werkgelegenheid!).

Vervolgtraject ontwikkelingsbeeld binnenstad Het ontwikkelingsbeeld gaat uit van een samenhangende benadering van de binnenstad. Na besluitvorming over de voorgestelde lijn zal een vertaling plaats moeten vinden in diverse beleidterreinen en zal gewerkt moeten worden aan het smeden van allianties om tot een creatieve uitwerkingen van de voorstellen te komen. Het ontwikkelingsbeeld voor de binnenstad is tot stand gekomen in de periode dat een ontwikkelcombinatie een initiatief bij de gemeente heeft neergelegd voor de realisatie van een megamall in Tilburg Noord. Positieve besluitvorming over vestiging van de megamall leidt tot een ingrijpend ander ontwikkelingsperspectief voor de binnenstad. Dat perspectief kan echter pas nader uitgewekt worden als het concept voor de mall helder en duidelijk is. Recente onderzoek naar de omzeteffecten wijst uit dat afhankelijk van de omvang van de mall, de binnenstad 9 tot 24 % omzet kan verliezen, waarbij in het onderzoek nadrukkelijk de voorwaarde is opgenomen dat in de mall complementair en uniek aanbod gerealiseerd wordt.

Allianties De eerder geconstateerde dynamiek in de binnenstad uit zich ook in de samenwerking tussen verschillende partijen in de binnenstad. Dat gaat nu veelal op een informele wijze waarbij “toeval” mede een rol speelt. Het informele netwerk is in Tilburg sterk ontwikkeld. Allianties formaliseren of beter gezegd professioneel faciliteren met behoud van de creatieve inzet van de betrokkenen van de kant van de overheid, de bedrijven, het onderwijs, cultuur en andere instellingen, vergroot de slagkracht van de binnenstedelijke ontwikkeling. Met name voor het uitwerken van aansprekende concepten voor de schaalsprong in kunst en cultuur, de clustering van onderwijs en kennis, de invulling van ondernemerschap en een onderscheidend retailproject, is gerichte acquisitie nodig waarbij de allianties een belangrijke rol kunnen spelen.



INHOUDSOPGAVE SAMENVATTING

5

DEEL A 1. 2. 3. 4.

INLEIDING POSITIONERING BINNENSTAD TILBURG ONTWIKKELINGSBEELD BINNENSTAD TILBURG VESTIGINGSMILIEUS Spoorzone Veemarktkwartier Stadskern Binnenstad West Centrum Zuid 5. UITVOERINGSASPECTEN: ALLIANTIES EN INSTRUMENTARIUM

1 3 11 25 26 30 34 38 46

DEEL B 1. INLEIDING 2. POSITIONERING 2. FUNCTIONELE ONDERBOUWING Kunst en cultuur Onderwijs en kennis Ondernemerschap Winkels Horeca Evenementen en vermaak Kantoren en bedrijvigheid Wonen 4. RUIMTELIJKE ONDERBOUWING

48 50 53

74

BIJLAGE Geraadpleegde bronnen Beleidsstukken binnenstad Projectorganisatie Referenties Indeling in hoofdtypen Cendris

88 88 90 91 92

A

DEEL : ONTWIKKELINGSBEELD

Totstandkoming Bij de totstandkoming van deze rapportage heeft de gemeente Tilburg ervoor gekozen om een Denktank Binnenstad in te stellen. Deze Denktank Binnenstad, bestaande uit diverse deskundigen gevestigd in of met kennis van Tilburg, is onder leiding van BRO vijf keer bijeen gekomen. Tijdens de bijeenkomsten die van januari tot en met augustus 2008 hebben plaatsgevonden, is gediscussieerd over de huidige situatie en toekomstige ontwikkelingsrichting van de binnenstad van Tilburg. Naast deze Denktank is, in de genoemde periode, diverse malen overleg gevoerd met een ambtelijke projectgroep en een externe klankbordgroep. De samenstelling van de projectorganisatie is in de bijlage opgenomen. In maart heeft een terugkoppeling plaatsgevonden aan de Raad over de voortgang en resultaten. Op meerdere momenten is er daarnaast met het College van B&W van gedachten gewisseld over de ontwikkeling van de binnenstad. Deze procesmomenten hebben tot aanpassing en verfijning van de visie geleid. Appèl aan College en Raad Tilburg heeft een binnenstad met kansen. Voor bewoners, bedrijven, instellingen en bezoekers heeft de binnenstad



veel te bieden. Samen met deze groepen kan de binnenstad volgens de reeds ingeslagen weg doorontwikkeld worden. Continuïteit in beleidsvoering is van essentieel belang, zodat reeds gedane investeringen niet gefrustreerd worden. Voorliggende rapportage geeft een voorzet voor de te maken keuzes en een afwegingskader voor plannen en initiatieven. Het is een appèl aan de Raad en het College van B&W om de keuzes zodanig te maken dat de continuïteit van de ontwikkeling van de binnenstad gewaarborgd blijft. Deze keuzes dienen vervolgens consequent te worden doorgevoerd middels beleid. Inhoudsopgave Deel I geeft de positionering en het ontwikkelingsbeeld weer. In hoofdstuk 2 is de positionering van de binnenstad van Tilburg opgenomen met de 10 opgaven waar de binnenstad voor staat. Hoofdstuk 3 verwoordt de visie op het ontwikkelingsbeeld van de binnenstad en definieert 9 strategische ontwikkelingslocaties. In hoofdstuk 4 zijn de 5 vestigingsmilieus van de binnenstad toegelicht. Het slothoofdstuk geeft een aanzet voor het vervolg, de uitvoering. In deel II is de verantwoording opgenomen, verder uitgesplitst naar een onderbouwing van de positionering en een functionele en ruimtelijke onderbouwing.

de binnenstad is daarmee goed, ondanks dat een analyse van de huidige situatie van de Tilburgse binnenstad naast sterke punten ook minder sterke punten oplevert. De dynamiek is echter groot en er zijn volop kansen voor verdere ontwikkeling van de binnenstad. Deze vertreksituatie komt voort uit een sterkte- zwakteanalyse van het bestaande aanbod, de huidige structuur en het draagvlak voor voorzieningen (inwoners, bezoekers). Feiten en ontwikkelingen binnen het stedelijk netwerk BrabantStad geven inzicht in de kansen en bedreigingen voor Tilburg. Een uitgebreide analyse alsmede een beschrijving van de ontwikkelingsmogelijkheden zijn in deel II: verantwoording, opgenomen. Algemene ambitie Tilburg is met ca. 200.000 inwoners de zesde stad van Nederland. De Tilburgse binnenstad is een regionaal verzorgende binnenstad en een belangrijk visitekaartje voor de stad. Een binnenstad als Tilburg met een dergelijke verzorgingsfunctie dient aan een aantal basisvoorwaarden te voldoen, welke het fundament vormen waarop de binnenstad zich kan doorontwikkelen. De binnenstad van Tilburg moet, los van een kansrijke profilering op een aantal imagobepalende functies, een evenwichtig afwisselend totaal pakket bieden. Een veelzijdig en attractief winkelaanbod is daarin een belangrijke kernactiviteit van de binnenstad. Samenwerking en alliantievorming tussen partijen is cruciaal. Daarnaast zijn bereikbaarheid en promotie van de kwaliteit en diversiteit van de binnenstad basisvoorwaarden waaraan moet worden voldaan. Het is de algemene ambitie om de binnenstad op peil te brengen, door aan deze basisvoorwaarden te voldoen. Zo voldoet de binnenstad meer dan nu aan de eisen die de eigen inwoners, ondernemers en regiobewoners stellen aan de binnenstad. Specifieke ambitie: Profilering van de binnenstad op basis van het gekozen stadsprofiel Naast een algemene ambitie dient voor de binnenstad een meer specifieke ambitie uitgewerkt te worden. Tilburg positioneert zich als slagvaardige en vernieuwende stad die ruimte geeft aan creativiteit en innovatief ondernemen. De



Gemeenteraad van Tilburg heeft dit profiel op 28 januari 2008 vastgesteld. De door Tilburg gekozen positionering van de stad is abstract geformuleerd. Het geeft een houding, een werkwijze weer. Voor de binnenstad worden deze kernwaarden meer tastbaar en zichtbaar gemaakt door te kiezen voor die activiteiten die Tilburg op de kaart kunnen zetten. Met aan aantal imagobepalende elementen kan de binnenstad zich onderscheiden en naar buiten toe profileren. Naast kunst & cultuur gaat het om onderwijs & kennis en ondernemerschap. Daarnaast zijn iconen, kwalitatieve verbindingen en de Cityring als etalage imagobepalend elementen, waarmee de binnenstad zich kan onderscheiden en ook bezoekers van verder weg kan aantrekken. Kiezen zonder uit te sluiten De algemene ambitie en de profilering van imagobepalende elementen vertaalt zich op ruimtelijk, economisch en sociaal vlak, in kwaliteiten die verder dienen te worden aangepakt en benut. We kiezen daarbij zonder uit te sluiten; We kiezen voor de sterke en kansrijke punten en om deze naar buiten toe te profileren, zonder dat de andere functies in de binnenstad worden uitgesloten of als onbelangrijk worden bestempeld. Door de sterke en kansrijke elementen te ontwikkelen en knelpunten te verhelpen groeit het imago. Iedere binnenstad heeft unieke, bijzondere kwaliteiten in de vorm van sterke voorzieningen en mooie plekken of gebouwen. De afgewogen mix van functies is een vereiste voor een kwalitatieve en attractieve binnenstad. 10 Opgaven voor de Tilburgse binnenstad Door de Tilburgse binnenstad op de weegschaal te leggen, ontstaat een beeld van de opgave voor de komende jaren. De gekozen ambities leiden tot het onderscheid in ‘imagobepalend’ en ‘fundament voor diversiteit’. Een aantal opgaven is imagobepalend voor de binnenstad, omdat Tilburg zich daarmee kan onderscheiden. Andere opgaven zijn wel noodzakelijk, maar maken Tilburg niet direct onderscheidend ten opzichte van andere binnensteden. Zij vormen het fundament van de binnenstad. In totaal gaat het om een tiental opgaven waarvoor de gemeente, al dan niet in samenwerking met andere partijen, het initiatief zou moeten nemen om ze tot uitvoering te brengen.

IMAGOBEPALENDE OPGAVEN

1

Opgave 1: Vergroot verzorgingsbereik eigentijdse kunst en cultuur door profilering en verruiming van het aanbod. Kunst en cultuur is een sterke sector in de binnenstad. Niet alleen gebouwde voorzieningen, maar ook typisch Tilburgse evenementen geven de binnenstad haar eigentijdse karakter. Beeldbepalend zijn de schouwburg, de concertzaal, poppodium 013 en verschillende andere voorzieningen. Geplande nieuwe podia voor Paradox en Mundial én het Midi-theater, alle drie in het Veemarktkwartier voorzien, passen naadloos in dit beeld. Naast gebouwde voorzieningen voor kunst en cultuur, is het ‘volkse’ deel van cultuur ook zeker zo beeldbepalend voor de binnenstad. Denk aan de Kruikenmarkt, de Tilburgse Kermis en het Festival van het Levenslied die allen een aantrekkingskracht hebben. Dit ‘volkse’ deel van cultuur is al goed ontwikkeld in de binnenstad. Het is nu de opgave om het aanbod met nieuwe eigentijdse voorzieningen te verruimen en in evenwicht te brengen met de volksculturele evenementen. Zo kan de binnenstad zich beter profileren en kan het verzorgingsbereik van deze sector vergroot worden.

2

Opgave 2: Versterk het kansrijke onderwijs- en kennisprofiel door zichtbaarheid in de binnenstad. Onderwijs en kennis is een betekenisvolle sector in Tilburg. Studenten zorgen voor levendigheid en variatie in de stad. Daarnaast heeft het onderwijsaanbod een economische betekenis voor de stad. De universiteit, de hogescholen en de regionale opleidingcentra bepalen in belangrijke mate het beeld van Tilburg. Niet alleen in werkgelegenheid, maar ook in haar cultureel-maatschappelijke bijdrage aan de stad. De sector heeft de ambitie om meer prominent in de binnenstad vertegenwoordigd te zijn. Door met onderwijsinstellingen en studentenvoorzieningen/-woningen meer zichtbaar te zijn in de binnenstad, kan Tilburg haar positie als onderwijsen kennisstad versterken. Bovendien geeft versterking een positieve impuls voor vele andere sectoren. De betekenis van de Hogeschool voor de Kunsten voor de sector kunst en cultuur is daar een voorbeeld van.



3

Opgave 3: Faciliteer en accommodeer het in Tilburg aanwezige jong en ondernemend talent in de binnenstad. De derde kansrijke koers voor de Tilburgse binnenstad is die van het stimuleren en faciliteren van ondernemend talent. De Tilburgse mentaliteit van pionieren en aanpakken is een goede basis voor ontwikkeling en vernieuwing. Ook het opleiden van mensen is in Tilburg in goede handen. Door de studenten na, maar ook al tijdens de studie te faciliteren bij het ontwikkelen van hun talent en ondernemerschap kan een vernieuwende economische impuls aan de stad gegeven worden. Een voorbeeld is de bedrijvigheid in kunst en cultuur. In het Veemarktkwartier is dit al sterk in ontwikkeling.

4

Opgave 4: Realiseer spraakmakende gebouwen als iconen en versterk aanwezige historische waarden, beiden op strategische locaties. De binnenstad van Tilburg heeft de ruimte voor nieuwe ontwikkelingen. Temeer daar zij niet beperkt wordt door de aanwezigheid van een harde afbakening van de binnenstad, zoals een historische stadsomwalling. De kansen die dit biedt, dienen op de juiste plaatsen en met de juiste invulling benut te worden. Door op een bijzondere en spraakmakende wijze gebouwen te ontwikkelen en gebieden aan te pakken kan een duidelijk statement gemaakt worden. Met aandacht voor het behoud van ruimtelijk waarden, zijn er op strategisch gekozen locaties kansen voor enkele vernieuwende architectonische iconen. Door een publieksgerichte commerciële danwel maatschappelijke invulling, wordt de icoonfunctie van deze gebouwen versterkt. Deze iconen kunnen samen met versterking van de bestaande iconen hun stempel drukken op de stad Tilburg en de herkenbaarheid van de binnenstad vergroten, zoals dat in het verleden is gedaan met bijvoorbeeld de herbestemming van De Pont en de realisatie van 013. Naast het realiseren van iconen is het van belang om aanwezige historische waarden te versterken. Op enkele locaties in de binnenstad zijn er daarom kansen voor gebiedsverbetering door een ruimtelijke en inrichtingsgerichte ingreep. Ook de aanwijzing van een deel van de binnenstad tot beschermd stadsgezicht, namelijk Binnenstad West, onderschrijft het belang van versterking van historische waarden. Tegelijkertijd dienen er in dit deel van de binnenstad mogelijkheden te blijven bestaan voor dynamiek met publieksfuncties.

5

Opgave 5: Versterk de ruimtelijke samenhang tussen de verschillende delen van de binnenstad. In de binnenstad is de afgelopen jaren aandacht besteed aan de inrichting van de openbare ruimte en is ingezet op het ontwikkelen van een aantal gebieden met een eigen profiel zoals Centrum Zuid, het Veemarktkwartier en de Binnenstad West. Een aantal van deze gebieden heeft zich inmiddels behoorlijk ontwikkeld en behoort tot de intensief gebruikte plekken in de stad. Deze gebieden kennen een eigen functionele invulling en zijn niet altijd ruimtelijk met andere delen van de binnenstad verbonden. Daardoor heeft bijvoorbeeld het goed functioneren van het Veemarktkwartier betrekkelijk weinig effect op het dwaalmilieu in de Binnenstad West. Een aantal fysieke barrières zorgt ervoor dat er momenteel weinig tot geen sprake van synergie tussen de verschillende delen van de stad. De uitdaging voor de toekomst is het leggen van verbindingen tussen de verschillende delen van de binnenstad, waardoor meer samenhang ontstaat. Deze verbindingen ontstaan door op een aantal strategische locaties te investeren in functioneel programma, beeldkwaliteit van de bebouwing en inrichting van de openbare ruimte. Dit is noodzakelijk voor het goed functioneren van een stad. Ook voor de Spoorzone wordt ingezet op het ontwikkelen van een eigen profiel. Het is een uitgelezen kans om tegelijkertijd met een nieuwe functionele invulling voor de Spoorzone de verbindingen te leggen met de bestaande binnenstad.

6

Opgave 6: Grijp de Cityring aan om de binnenstad in al haar diversiteit te etaleren aan deze route. Naast het creëren en behouden van respectievelijk moderne en historische iconen is het van belang dat de binnenstad zichtbaar maakt wat zij in huis heeft. De Cityring wordt een belangrijke structuur in de Tilburgse binnenstad. Door de Cityring niet alleen maar functioneel in te zetten ten behoeve van de verkeersafwikkeling, maar deze ook te zien als etalage van de binnenstad, worden de diverse functionele en ruimtelijke kwaliteiten van de binnenstad beter zichtbaar. Het is daarnaast de opgave om via de Cityring de samenhang tussen de verschillende vestigingsmilieus van de binnenstad te versterken. Zo ontstaat een herkenbare en samenhangende binnenstad met daarbinnen ruimte voor verrassende plekken. Niet op elke plek langs de Cityring is het mogelijk om de diversiteit te etaleren. Daarvoor is én het functionele programma beperkt én niet altijd de ruimte beschikbaar.

OPGAVEN ALS FUNDAMENT VOOR DIVERSITEIT

7

Opgave 7: Versterk de mix van functies met detailhandel als kernactiviteit. De binnenstad is het hart van de stad en biedt voor ‘ieder wat wils’. Daarom moet de binnenstad van Tilburg, los van een kansrijke profilering op imagobepalende elementen, een evenwichtig afwisselend totaalpakket bieden. Dit totaalpakket en deze multifunctionaliteit uit zich in de aanwezigheid van de mix van culturele voorzieningen, onderwijsvoorzieningen, detailhandel, horeca, evenementen/vermaak, kantoren en woningen. Detailhandel, horeca, evenementen/vermaak, kantoren en woningen vormt het fundament voor de diversiteit van de binnenstad. Het is de opgave om achterblijvende functies verder tot ontwikkeling te laten komen en ontbrekende schakels in de mix van activiteiten te voorkomen. Een veelzijdig en attractief winkelaanbod is een kernactiviteit van de binnenstad. Detailhandel is een sterk structuurbepalende functie die met ruim een kwart miljoen bezoekers per week een wezenlijke bijdrage levert aan de bezoekerstroom naar de binnenstad. Daarnaast is het juist deze sector die door de grote dynamiet voortdurend voor vernieuwing zorgt. De detailhandel is zowel kwalitatief als kwantitatief nog niet op peil. Door deze achterblijvende functie door te ontwikkelen kan tevens ingespeeld worden op verbetering van de voorzieningenstructuur. Een andere belangrijke publieksgerichte functie is de horeca, die ook zorgt voor levendigheid en sfeer in de avonduren. Ook voor deze functie zijn kansen voor doorontwikkeling, met name gericht op de oudere leeftijdscategorieën (25+) en hogere marktsegmenten. Meer variatie is gewenst. Ook evenementen in de binnenstad versterken het stadsbeeld en de sfeer. Kantoren zijn een economische drager in de binnenstedelijke structuur en zorgen voor werkgelegenheid. Groei van deze functie in de binnenstad is gewenst. Tegelijkertijd gaat er van kantoren een spin-off-werking uit naar de zakelijke dienstverlening waar jong en ondernemend talent de ruimte wordt geboden. Wonen in de binnenstad is vooral interessant en kansrijk voor de doelgroepen zoals studenten, jong werkenden, actieve ouderen en startende ondernemers die veel gebruik maken van de aanwezige voorzieningen. De verscheidenheid in de gewenste typen



woonruimten zal zorgen voor een gevarieerd stadsbeeld. Tegelijkertijd zal de aanwezigheid van de verschillende doelgroepen zorgen voor sociale veiligheid en levendigheid in de binnenstad. Clustering van voorzieningen versterkt de concurrentiepositie van Tilburg ten opzichte van andere steden. Daarnaast zorgt clustering voor herkenbaarheid van die functies in de binnenstad. Nieuwe initiatieven dienen op hun kwaliteiten en aantrekkingskracht te worden beoordeeld en afgewogen te worden op inpassing in de binnenstad. Bij (her)ontwikkeling in de binnenstad dient dan ook bekeken te worden welke functie(s) op welke plek in de binnenstad het meest bijdragen aan de samenhang van de binnenstad als gebied.

8

Opgave 8: Ontwikkel een houding en een infrastructuur waardoor allianties tussen initiatiefnemers van verschillende sectoren tot stand kunnen komen. De binnenstad met al haar activiteiten wordt steeds meer gezien als een product dat moet worden aangepast aan de wensen van haar gebruikers. Samenwerking is een belangrijke randvoorwaarde voor een goed functionerende binnenstad. Alleen door de krachten te bundelen en door de binnenstad samen te ontwikkelen, beheren en promoten wordt het beste resultaat behaald. Bereidheid tot samenwerking is er over alle sectoren in de binnenstad heen. Vanuit die samenwerking zullen nieuwe initiatieven en allianties ontstaan. Tilburg kan zich met een visie op allianties onderscheidend profileren. Een voorbeeld is de samenwerking tussen de Universiteit van Tilburg en de gemeente om Tilburg als studentenstad te promoten bij scholieren die op het punt staan een vervolgstudie te kiezen. Door samenwerking kunnen ruimtelijke projecten in de binnenstad tot ontwikkeling worden gebracht. Bovendien leiden de resultaten van samenwerking tot positieve beeldvorming over de stad en binnenstad en hebben daarmee een positief effect op het imago. Het is de opgave om de juiste houding en infrastructuur te ontwikkelen, waardoor wordt bijgedragen aan de totstandkoming van allianties in de binnenstad.



9

Opgave 9: Behoud goede bereikbaarheid en parkeervoorzieningen als basisvoorwaarden voor iedere functie op iedere plek in de stad Bereikbaarheid en parkeren zijn evenals (verkeers)veiligheid basisvoorwaarden voor iedere functie in de binnenstad. De eisen die aan de bereikbaarheid en het parkeren worden gesteld verschillen per doelgroep en functie. De binnenstad heeft het voordeel van een goede bereikbaarheid per openbaar vervoer en langzaam verkeer (fietsers, voetgangers). Verdere stimulering van deze manieren van reizen versterkt de kwaliteit van de binnenstad als vestigingsplaats. Wil Tilburg het verzorgingsbereik van haar binnenstad vergroten, dan zal echter ook moeten worden ingespeeld op het snelle verkeer en de autoparkeerbehoefte die dit genereert. Voor sommige functies is een goede autobereikbaarheid en voldoende nabije parkeerplaatsen zelfs een randvoorwaarde voor vestiging. Naarmate de functie meer bezoekers van verder weg aantrekt, wordt het (auto)parkeercomfort tot slot van toenemend belang. Autoverkeer is niet alleen een last, maar brengt ook levendigheid met zich mee. Het is de opgave dit op de juiste wijze te faciliteren; waarbij de auto op enkele plekken juist wel wordt verwelkomd, en op andere plekken een ‘pas op de plaats’ moet maken. Een goede bereikbaarheid is ook noodzakelijk voor het bevoorradend verkeer. Creatief inspelen op verbeteringsmogelijkheden voor de distributie in de binnenstad past bij een vernieuwende en innovatieve stad.

10

Opgave 10: Promoot de binnenstad met haar kwaliteiten en haar diversiteit. Uit de negen hiervoor geformuleerde opgaven volgt als het ware vanzelfsprekend de tiende. De imagobepalende opgaven maken de kwaliteiten van de binnenstad tastbaar en zichtbaar. Het onderscheidende hierin dient gecommuniceerd te worden naar de inwoners, bedrijven, instellingen en bezoekers. Bij de uitwerking hiervan kan aansluiting gezocht worden bij opgave 8 (allianties), die de infrastructuur voor samenwerking moet bieden.



•

Ook de stadskantoren hebben een publieksfunctie. Ondanks de toenemende digitalisering van overheidsdiensten, gaan wij uit van een autonome groei van het aantal bezoekers met ca. 10% tot 147.500.

•

Een exacte berekening van de toename van het aantal bezoekers is op het niveau van de binnenstad moeilijk te maken, omdat dit sterk afhankelijk is van de uitwerking van de kwaliteitssprong. Naast een toename van het aantal bezoekers aan de binnenstad heeft de kwaliteitssprong een betekenis voor de werkgelegenheid. Deze zal als gevolg van een grotere attractiviteit van de binnenstad toenemen: • Het streven voor de binnenstad is gericht op een groei

• •

van de werkgelegenheid met ca. 4.000 banen naar ca. 20.000 banen. Een groot deel van deze toename komt voort uit de ambities op het gebied van zakelijke dienstverlening (Kantoren en Bedrijvigheid). Zo wijzen de 50.000 tot 120.000 m² bvo kantoren die voor de Spoorzone gepland staan op een groei van het aantal kantoor banen met 1.600 tot 3.900 banen. De toename van de werkgelegenheid is afhankelijk van de intensiteit van deze zakelijke dienstverlening. Op basis van het Masterplan Veemarktkwartier is een groei met 90 tot 200 banen te berekenen. Toename van 17.000 á 18.000 m² bvo nieuwe winkels zorgt voor een werkgelegenheidsgroei met ca. 460 banen. Dit is de werkgelegenheidsgroei exclusief de

AMBITIE PER FUNCTIE:

Imago bepalend

• Kwalitatieve ambitie

Kunst en Cultuur

• Completeren van het aanbod en het realiseren van een schaalsprong: • Laagdrempelig theater • Ruimte voor grootschalige optredens • Werkplaatsactiviteiten • Multifunctioneel cultureel centrum • Centrum voor beeldende kunst • Vernieuwend concept bibliotheek/ mediatheek • Ruimte voor laagdrempelige Kunst en Cultuur

Onderwijs en kennis

• (Nieuwe ) opleidingen op universitair en HBO niveau • Business-school/ postdoctoraal onderwijs • Congrescentrum • Kennisinstituten • Studentenvoorzieningen zoals verenigingen, informatiecentra

Ondernemerschap

• Kleinschalige huisvesting voor (door)starters waaronder culturele ondernemers • Centrale servicevoorzieningen voor startend ondernemerschap • Ontmoetingsmogelijkheden voor (startende) ondernemers

12

groei als gevolg van winkels die verplaatsen naar de binnenstad en exclusief de spinoff functie van detailhandel op andere sectoren, zoals winkelondersteunende horeca. • Een toename van de hotelsector met ca. 200 hotelkamers in de binnenstad zorgt voor een toename van de werkgelegenheid met ca. 150 banen. Door de schaalvergroting in de restaurant- en café-sector zal het aantal banen navenant gelijk blijven, ondanks de groeidoelstelling van het aantal cafés en restaurants van 5%. De impact van de ambities is groot. Als de uitwerking integraal wordt aangepakt zullen de verschillende functies elkaar versterken. Dit leidt uiteindelijk tot nog meer attractiviteit en beleving voor de inwoners van Tilburg en de bezoekers van de binnenstad.

Fundament voor diversiteit

• Kwalitatieve ambitie

Winkels

• Vernieuwend concept in het modische segment • Ruimte voor startende en innovatieve kleinschalige retailconcepten

Horeca

• Kwaliteitsimpuls bestaande horeca • Ruimte voor vernieuwende concepten: restaurants en cafés • Versterken hotelaanbod (meer onderscheid tussen de hotels)

Evenementen en Vermaak

• Meer diversiteit, met name eigentijdse activiteiten • Imago versterkende evenementen • Ruimte voor laagdrempelige evenementen

Kantoren en Bedrijvigheid

• Kleinschalige kantoren met individuele profileringsmogelijkheden • Grootschalige (regio)kantoren • Publieke en maatschappelijke functies in een vernieuwend concept ‘huis van de stad’

Wonen

• Specifieke woonmilieus aansluitend bij gewenste doelgroepen • Woonwerkwoningen voor (cultureel) ondernemers • Studentenhuisvesting

Groen

• Toegankelijk en zichtbaar maken van geconcentreerd groen/parken. Groen Nadrukkelijker als structurerend en sfeerbepalend element inzetten. Ook water kan daar een bijdrage aan leveren.

13

voor zowel de Stadskern als Binnenstad West. Toevoeging van winkels op de locatie Stadhuisplein en omgeving biedt vanwege haar strategische ligging kansen voor het realiseren van een winkelcircuit. De routing en het druktebeeld zijn gevisualiseerd. Door visualisatie van de bestaande en de toekomstige routes en druktebeelden is inzichtelijk gemaakt welke nieuwe routes zullen ontstaan. Door toevoeging van detailhandel op de locatie Stadhuisplein en omgeving zal het aantal primaire en secundaire routes toenemen. Deze locatie biedt kansen voor een winkelconcept met een accent op mode in het midden en hogere marktsegment. Juist de mode zorgt voor de grootste dynamiek en is beeldbepalend voor de gehele detailhandel. In Binnenstad West zijn er aansluitend aan de Stadskern kansen voor innovatieve kleinschalige retailconcepten. Deze concepten versterken Binnenstad West als dwaalmilieu. Cityring Zuid kan zo de etalage vormen voor de winkelfuncties, zoals dat in beperkte mate al gebeurd aan Cityring Oost, bij de Heuvel. Horeca Het bestaande horeca-aanbod is veelal op een brede doelgroep gericht. Er is relatief weinig horeca in Tilburg en er is onvoldoende variatie in het aanbod. Er is behoefte aan meer variatie en aanbod in hogere marktsegmenten. Een kwaliteitsimpuls is nodig. Er zijn kansen voor vernieuwende concepten voor restaurants en cafés aansluitend bij de voor Tilburg imago bepalende functies. De mogelijkheden voor meer bijzondere horeca liggen in gebieden met een karakteristieke sfeer. Een specifieke inrichting of bijzondere architectuur kunnen hiervoor bepalend zijn: de Vijfsprong in Binnenstad West biedt hiervoor kansen, zo ook het Veemarktkwartier en enkele plekken in de Spoorzone. Zowel in het Veemarktkwartier als in de Spoorzone zijn er hotelmogelijkheden gericht op verschillende doelgroepen, zoals bijvoorbeeld congres- en concertbezoekers. Aan Cityring Zuid en Cityring Oost wordt de horecafunctie van de binnenstad geëtaleerd. Evenementen en vermaak Evenementen versterken de sfeer en beleving van de binnenstad en kunnen bijdragen aan het imago. De evenementen zijn al sterk ontwikkeld in Tilburg. Met name als het om het meer traditionele volksvermaak gaat hetgeen zo

18

karakteristiek is voor Tilburg. Voorbeelden zijn de Tilburgse Kermis en het festival van het levenslied. De versterking van de kunst- en cultuurfunctie betekent een groter en meer divers zaalaanbod. Dit betekent ook een impuls voor de evenementen. Voor het opzetten van evenementen is het aanbod aan geschikte openbare ruimte en pleinen van belang. Hiervoor liggen bij de ontwikkeling van de Spoorzone ook mogelijkheden. In de diversiteit van evenementen die georganiseerd worden, dient aandacht te zijn voor nieuwe, eigentijdse evenementen die bijdragen aan het gewenste imago van Tilburg. De evenementen kennen een vaste plek, veelal aan de Cityring. Voor de Tilburgse Kermis vormt met name Cityring Zuid de etalage. Kantoren en bedrijvigheid De Spoorzone is bij uitstek de locatie voor de meer grootschalige kantoorvestigingen in de financiële en zakelijke dienstverlening. Kennisgerichte kantoren zullen aansluiting zoeken bij onderwijsinstellingen en bij de omgeving van de vervoersknoop. Een publieksfunctie, zoals het stadskantoor zou in de vorm van het ‘huis van de stad’, in de Spoorzone een impuls kunnen geven aan de kantoorontwikkeling in het algemeen en de maatschappelijke dienstverlening in het bijzonder. De koppeling tussen Spoorzone en de huidige binnenstad is essentieel. Ter hoogte van de Willem II straat dient deze koppeling gemaakt te worden door hier een publieksfunctie te vestigen. Deze functie heeft een gezicht en adres aan de Spoorlaan (Cityring). Cityring Noord vormt de etalage voor kantoren. Wonen Voor wonen zijn diverse plekken in de binnenstad geschikt. De woonvormen zijn afhankelijk van de kenmerken van het gebied. Met name de randen van de binnenstad, in de overgangsgebieden naar de woonwijken zijn voor wonen interessant. Binnen de Cityring ligt een accent in Binnenstad West. De binnenterreinen bieden een aangenaam woonklimaat ook voor grondgebonden woningen. In het overige deel binnen de Cityring gaat het om wonen op etage. Ook boven de winkels in het winkelhart. In het westelijk gedeelte van de Spoorzone kan het wonen gemengd worden met kantoren. Er zijn kansen voor atelierwoningen. Deze komen reeds in het Veemarktkwartier, maar ook in het gebied tussen het

Pieter Vreedeplein, de Spoorlaan en het Veemarktkwartier zijn goede mogelijkheden voor dit type woningen. Het is wenselijk om hoogopgeleiden die zich met vernieuwende activiteiten bezighouden aan te trekken en vast te houden. De locatiebeslissingen van deze hoogopgeleiden zouden wel eens belangrijker kunnen zijn dan de locatiebeslissingen van bedrijven. Naast het creëren van een open en diverse sociale omgeving is dan ook de woningmarkt en het woonmilieu van belang om de benodigde ‘talenten’ aan te trekken en te behouden. Zo is het aanbieden van goedkope studentenhuisvesting in de binnenstad (onder de € 350 huur per maand) een manier om studenten en daarmee de potentiële jong werkenden en startende ondernemers naar de Tilburgse binnenstad te trekken. Een ander voorbeeld is het aanbieden van een combinatie van wonen en werken in zogenaamde woonateliers voor de startende creatieve ondernemers. Dit wordt reeds toegepast in het Veemarktkwartier. In de overige gebieden in de binnenstad kan het realiseren van huurappartementen en koopappartementen in de prijsklasse van 180.000 tot 225.000 euro ervoor zorgen dat de gewenste doelgroepen; jong werkenden en startende ondernemers in de leeftijdscategorie van 25 tot 35 jaar, zich gaan vestigen in



de binnenstad. Een andere doelgroep die steeds meer vraag heeft naar wonen in de binnenstad zijn actieve ouderen. Zij willen graag flexibel indeelbare koopappartementen met buitenruimte. Wonen zal niet nadrukkelijk geëtaleerd worden aan de Cityring. De woonkwaliteit komt tot uitdrukking in het gebied binnen de Cityring en aan de randen naar de woonwijken. Groen en water De binnenstad kent een tweetal groengebieden van enige omvang; het Stadspark en de Interpolistuin. Beide vragen nadrukkelijk om een beter aanhaking op de omgeving en een betere toegankelijkheid. In Centrum Zuid is nog een aantal andere plekken met groenkwaliteit te vinden zoals de Muzentuin bij de Hogeschool voor de Kunsten. Bij het Koningsplein kan de relatie gelegd worden tussen de Piushaven, Centrum Zuid en de Stadskern. Groen vormt hier evenals water een verbindend element. Naast concentratie van groen op enkele plekken is het van belang om groen nadrukkelijker als structurerend en sfeerbepalend element in te zetten, bijvoorbeeld langs de Cityring. Cityring Zuid kan de etalage van het groen in Centrum Zuid vormen.

Componenten en causaliteit van creatieve bedrijvigheid, Erik Stam Universiteit Utrecht maart 2005

19

4. VESTIGINGSMILIEUS Inleiding Investeren in de binnenstad om een kwaliteitssprong te realiseren vraagt om het maken van keuzes. In het ontwikkelingsbeeld zijn die keuzes op hoofdlijnen gemaakt. Kwaliteiten ontwikkelen door kwaliteiten te verbinden is een belangrijke leidraad voor de verder uitwerking van dat ontwikkelingsbeeld. Het ontwikkelingsbeeld geeft aan welke delen van de binnenstad de meeste kansen bieden voor bijvoorbeeld kunst en cultuur, onderwijs en kennis, detailhandel, kantoren en bedrijvigheid, etc. Om dat beeld tot uitvoering te brengen is het belangrijk dat de vestigingsplek zelf en de omgeving ook aansluit bij de vestigingswensen van de verschillende functies. Om daar nader op in te zoomen is voor een vijftal vestigingsmilieus van de binnenstad een verder uitwerking gegeven aan het samenhangende ontwikkelingsbeeld. De binnenstad is onder te verdelen in 5 gebieden. Elk gebied heeft zijn eigen karakteristieken en beschikt daarmee over een eigen vestigingsmilieu. Dat maakt het dat niet elk gebied geschikt is voor de vestiging van bijvoorbeeld een theater. Het kan zo zijn dat er bijvoorbeeld 2 gebieden zijn die het juiste vestigingsmilieu bieden voor bijvoorbeeld een hotel. De uiteindelijke vestigingskeuze wordt bepaald door de mogelijkheden die de markt ziet. Aan de hand van een ruimtelijk en functioneel wensbeeld en een ruimtelijke en functionele opgave wordt op de volgende pagina’s het profiel van ieder vestigingsmilieu beschreven en in een kaartbeeld geschetst. De eerder beschreven 9 strategische ingrepen komen terug in de 5 vestigingsmilieus. Bij ieder vestigingsmilieu is een collage gevoegd met de bedoeling de gewenste sfeer van het gebied te laten zien. De beschrijving van de profielen geeft de ruimte en de kaders voor ontwikkelingen weer; het geeft een indicatie van de potenties van elk gebied. Per vestigingsmilieu kunnen in een later stadium uitwerkingsprojecten gedefinieerd worden.

Begrenzing vestigingsmilieus De vestigingsmilieus zijn bepaald op basis van het ontwikkelingsbeeld, zoals dat in hoofdstuk 3 beschreven is. De 5 gedefinieerde vestigingsmilieus verschillen van elkaar door: • de ruimtelijke karakteristiek, zoals de schaal van de bebouwing, een open of gesloten ruimtelijke opbouw, de historische samenhang, de positie van assen en bronpunten in het gebied, etc.; • de functionele samenhang, zoals wonen, detailhandel, kantoren, culturele voorzieningen, etc.; • de samenhang en de spin-off van de strategische ingrepen. Ondanks de definiëring van de vestigingsmilieus, blijft een harde begrenzing lastig te bepalen. Juist omdat ‘verbinden’ een belangrijk thema in het ontwikkelingsbeeld is, zijn de opgaven in de grensgebieden tussen de vestigingsmilieus in beide vestigingsmilieus beschreven. Dit is in het bijzonder het geval bij het vestigingsmilieu ‘Stadskern’, dat als het ware het hart van de binnenstad vormt en dat bij uitstek de verbinding moet leggen met de omliggende vestigingsmilieus.

25

Spoorzone

26

Ambitieniveau De spoorzone is een omvangrijk gebied met grote ontwikkelingsmogelijkheden. Het vertrek van een groot aantal spoorgerelateerde functies biedt de kans om hier een nieuw deel aan de binnenstad toe te voegen met aan de noordzijde een goed begeleide overgang naar de aangrenzende woonwijk Theresia. Voor de ontwikkeling van de spoorzone is een projectorganisatie in het leven geroepen. In het voorliggende ontwikkelingsbeeld wordt alleen gekeken naar de wisselwerking tussen de spoorzone en de bestaande binnenstad. Het gebied leent zich voor een schaalsprong. Het is een expansievat voor de binnenstad waar zowel ruimtelijk als functioneel grotere ontwikkelingen plaats kunnen vinden. Dit gebied is geschikt voor ontwikkelingen die bijdragen aan de positieversterking van de nieuwe binnenstad van Tilburg, maar in de bestaande binnenstad geen plaats kunnen vinden. Dit gebied ontleent haar identiteit deels aan de aanwezige industriële bebouwing en NS-werkplaatsfunctie. Aangezien er een apart traject wordt doorlopen voor de Spoorzone, wordt in dit document minder specifiek ingegaan op de mogelijkheden binnen het gebied dan dat voor andere gebieden gebeurt. Vanuit de bestaande binnenstad bezien is het de grootste uitdaging om de Spoorlaan (Cityring Noord) te ontwikkelen als schakelgebied tussen de huidige binnenstad en de Spoorzone. Hier ligt dan ook de grootste opgave. Op een drietal punten dient de interactie tussen de Spoorzone en de bestaande binnenstad een extra accent te krijgen. Dat is ter hoogte van het station, op de plek waar de Willem II straat uit komt op de Spoorlaan en ter hoogte van de kruising tussen de Spoorlaan en de Heuvelring. Het is de opgave om te zorgen dat de plek waar de Willem II straat uit komt op de Spoorlaan wordt ingevuld met een publiekstrekkende functie. Deze locatie vraagt door haar centrale ligging om een invulling met een architectonische icoon. De functie heeft een gezicht en adres aan de Spoorlaan (Cityring), maar is gevestigd in de Spoorzone. Voor het huis van de stad biedt deze locatie een goed vestigingsmilieu. Er is hier voldoende ruimte om alle gewenste ‘kamers’ van het huis van de stad te bouwen. Ook andere functies met een publiekstrekkende werking zijn passend op deze locatie. De locatie is niet geschikt voor detailhandel. Het ligt immers te ver van het station af om het geschikt te laten zijn voor trafficdetailhandel. Daarnaast is de afstand tot de Stadskern te groot om het geschikt te maken voor winkels in mode en vrije tijd.

27

Veemarktkwartier

30

Ambitieniveau In het masterplan Veemarktkwartier presenteert dit gebied zich als marktplaats voor de creatieve industrie. De koers die in dat plan is uitgezet past prima in het ontwikkelingsbeeld voor de binnenstad als geheel. Op basis van het ontwikkelingsbeeld ligt de aanvullende opgave in het zich openen van het gebied in de richting van de Cityring (Heuvelring) en het maken van de koppeling met de Spoorzone oostzijde. In zuidelijke richting kan doormiddel van inrichting van de openbare ruimte de koppeling met het Piusplein versterkt worden. Vanuit het Piusplein kan dan de koppeling gemaakt worden met de aanwezige kunst en cultuurvoorzieningen in Centrum Zuid. De drie podia die in dit gebied toegevoegd worden (Paradox, Mundial en Midi) maken van dit gebied samen met 013 een krachtig publiekstrekker. De creatieve mediagerichte bedrijvigheid daar omheen maken het gebied ook overdag levendig.

31

Stadskern

34

Ambitieniveau In de Stadskern domineert het winkelaanbod. Het profiel en de aantrekkingskracht van het winkelaanbod kan in de binnenstad van Tilburg nog sterk verbeteren. Hoewel er met de realisatie van het Pieter Vreedeplein een flinke stap is gezet. Het in de beleving van de consument langgerekte winkelgebied van de Heuvelstraat heeft met deze ontwikkeling een aanvullende routing aan de noordzijde gekregen via de Pieter Vreedestraat en de Heuvel. De Emmapassage was een al eerder gerealiseerde alternatieve route die echter in haar aanhaking op de Heuvelstraat nog verbeterd kan worden. Vanwege de strategische ligging is het Stadhuisplein en omgeving een uitstekende plek om versterking van het kernwinkelgebied te realiseren. De centrale ligging van de locatie maakt het mogelijk hier een ontwikkeling te realiseren die zich richt op de dynamiek in de retailmarkt en het middenplus en hoogwaardigere segment in vult. Met name een vernieuwende winkelconcept met modische branches zou een aanvulling voor de binnenstad zijn. Invulling van deze locatie met winkels leidt tot verbetering van de winkelstructuur. De Emmapassage en de Binnenstad West worden daardoor beter aangesloten op de hoofdwinkelstraat Daarmee wordt ook zichtbaarheid aan de Cityring gecreëerd en wordt de locatie van de Schouwburg nadrukkelijker bij het kerngebied getrokken. De toren van het Stadskantoor biedt het juiste vestigingsmilieu voor een hoogwaardig binnenstadshotel. Behoud van de stadskantoorfunctie is eveneens een optie. Bij een integrale gebiedsontwikkeling, kan in de toren de kantoorfunctie van de gemeente gevestigd blijven. De begane grond en de eerste verdieping kunnen ruimte bieden voor winkels, galeries en de baliefunctie van de gemeente. De Willem II straat ontwikkelt zich steeds meer als deel van het kernwinkelgebied. In de toekomst zal deze straat de schakel vormen in de noord-zuidverbinding van de binnenstad binnen de Cityring met de Spoorzone. Een beeldbepalend en publiekstrekkend gebouw aan zowel de zuidzijde van de Willem II straat (locatie Stadskantoor I) als de noordzijde (noordkant Spoorlaan, mogelijke locatie huis van de stad) versterken deze verbinding. De zuidelijke en oostelijke rand van de Stadskern is naast detailhandel ook het gebied waar de horeca zich profileert: van de Heuvel en de Korte Heuvel via het Piusplein naar de Oude Markt. In het te ontwikkelen retailproject zal winkelondersteunende horeca opgenomen worden. In de aansluiting tussen dit project en het Piusplein vraagt de doorsteek onder De Katterug om een creatieve oplossing.

35

Binnenstad West

38

Ambitieniveau De aanwijzing van dit deel van de binnenstad tot beschermd stadsgezicht onderschrijft het belang van versterking van historische waarden in Binnenstad West. Tegelijkertijd dienen er in dit deel van de binnenstad mogelijkheden te blijven bestaan voor publieksfuncties. Binnenstad West biedt een goed vestigingsmilieu voor meerdere functies. Op basis van de Ontwikkelingsvisie Binnenstad West is een koers uitgezet om dit deel van de binnenstad verder te ontwikkelen tot een verrassend dwaalmilieu in aanvulling op het Stadshart met de meer gangbare winkels. Door het accent in deze ontwikkeling te leggen bij de assen in het gebied en daarbij de Vijfsprong als schakel te positioneren ontstaat een samenhangend dwaalgebied met een eigen identiteit. De assen zoals de Nieuwlandstraat en de Stationsstraat verbinden het dwaalmilieu met de omliggende vestigingsmilieus. Het realiseren van een parkeervoorziening aan de westzijde (Burgerijpad) geeft het gebied een impuls als gevolg van een betere bereikbaarheid. Een aanpak van de hoek Noordstraat/ Utrechtseweg en de Schouwburgring brengen de kwaliteiten van het gebied beter in het zicht. Ook de ontwikkelingen in de randen van de Binnenstad West zullen in hoge mate bijdragen aan het verbeteren van het vestigingsklimaat voor bij het dwaalmilieu passende winkels en dienstverleners, maar ook voor de te ontwikkelen kleinschalige bedrijvigheid en het wonen. Voorbeelden zijn de Spoorzone en de koppeling met de vervoerknoop station/busstation en de Stationstraat, de koppeling TuinstraatPieter Vreedeplein en de herontwikkeling van Stadskantoor I met uitstraling naar de Oude Markt, het Radioplein en de Nieuwlandstraat.

39

Centrum Zuid

42

Ambitieniveau Voor Centrum zuid is de opgave tweeledig. Enerzijds moet de aansluiting met het Stadshart versterkt worden door het Stadhuisplein van Schouwburg tot Kattenrug meer als een ruimtelijke eenheid vorm te geven. De Cityring moet als het ware te gast zijn in die ruimte. Ten tweede dient het aanwezige groen ten zuiden van de zuidelijke bebouwing van de Cityring meer zichtbaar gemaakt te worden aan de Cityring waardoor eveneens de koppeling versterkt wordt. De voorzieningen ten zuiden van de Cityring zijn hoofdzakelijk kunst en cultuur (Schouwburg, Concertzaal, Factorium) en onderwijs en kennis, gedomineerd door de aanwezige Hogeschool voor de Kunsten. Dit vestigingsmilieu biedt evenals het Veemarktkwartier kansen voor versterking van het onderwijsaanbod. Zowel op de locatie van de bibliotheek als in de omgeving van het Louis Bouwmeesterplein. Het Koningsplein ontwikkelt zich tot een woongebied met een koppeling naar de Piushaven en de Stadskern. Het is de opgave om te zorgen dat de locatie van de bibliotheek aan het Koningsplein blijft ingevuld met een publiekstrekkende functie. Deze locatie vraagt door haar centrale ligging om een dergelijke invulling. Voor de bibliotheek biedt deze locatie naar de toekomst kansen voor een vernieuwend concept voor een bibliotheek/mediatheek. Deze ontwikkeling kan gecombineerd worden met een opleiding. Ook andere functies, bijvoorbeeld de stadskantoorfunctie met balie, zijn passend op deze locatie. Voorwaarde voor ontwikkeling is telkens dat er een publiekstrekkende functie op deze locatie is en blijft. De locatie is niet geschikt voor detailhandel. De Cityring is de begrenzing van het kernwinkelgebied.

43

RUIMTELIJKE EN FUNCTIONEEL WENSBEELD Ruimtelijk Omvang bouwblokken

•

Mix van grote bouwblokken en kleine bouwblokken

Hoogte

•

Middelhoog met meerdere hoge accenten

Karakteristiek

•

Moderne (eind 20e eeuw) bebouwing en historische bebouwing

Inrichting

•

Stedelijke inrichting met veel aandacht voor groen en water in relatie met de Piushaven

•

Reguliere culturele accommodaties (regiotheater, concertzaal, Factorium)

•

Bibliotheek/mediatheek past in profiel gebied met Factorium, onderwijs, Tilburg theaters

•

Geïntegreerd in herontwikkeling bibliotheek en gedeelte blok Paleisring/Piusplein (bijvoorbeeld

Functioneel Kunst en Cultuur

Onderwijs en Kennis

Hogeschool voor Journalistiek en Communicatie) en op locatie Louis Bouwmeesterplein Detailhandel

Horeca

•

Concentreren aan noordzijde Cityring.

•

Warenmarkt handhaven op Koningsplein

•

Hoogwaardige horeca met regiofunctie. (bijv. Ondernemerssociëteit) koppeling met ontwikkeling winkelgebied op stadskantoorlocatie

Evenementen en Vermaak

•

Horeca ondersteunend aan bibliotheek/mediatheek (mediacafé, koffiespecialiteiten, brasserie)

•

Stadhuisplein; openluchttheater en andere evenementen

•

Omgeving Louis Bouwmeesterplein; sport- en leisurecentrum; combinatie, sportspeciaalzaken, fitness, dansschool, wellness, etc.

Kantoren en Bedrijvigheid

•

Kleinschalige zakelijke dienstverlening

Wonen

•

Hoofdfunctie op groen Koningsplein met doorsteek woongebied Piushaven. Doelgroepen: actieve

Groen en water

•

Geconcentreerd groen, bijvoorbeeld Orangerie Koningsplein als nieuwe groene stadskamer en toe-

•

Zichtbaar maken Muzentuin

•

Water als verwijzing naar de Piushaven

ouderen en jong werkenden

gankelijker maken stadspark Oude Dijk

RUIMTELIJKE EN FUNCTIONELE OPGAVE Verbindingen en bronpunten

•

Verbinding maken vanaf Cityring Zuid naar groene stadskamers Centrum Zuid en deze herkenbaar, zichtbaar maken aan Cityring. Bijvoorbeeld te hoogte van Louis Bouwmeesterplein bij herontwikkeling van deze locatie

Iconen

•

Groene stadskamers met elkaar verbinden.

•

Verbinding maken naar Piushaven via Koningsplein, daardoor ook verbinding maken met het water

•

Cityring Zuid meest groene boulevard van de Tilburgse binnenstad met kenmerkende moderne architectuur als elementen aan deze boulevard.

•

Begin- en eindpunt van deze boulevard wordt bepaald door de parkeergarages en gevormd middels ruimtelijk accenten.

•

Zuidelijk deel van binnenstad is kunstcluster met belangrijke beeldbepalende gebouwen zoals de schouwburg, de concertzaal, de Hogeschool voor de Kunsten, bibliotheekgebouw (vernieuwd) en Factorium in aanbouw.

45

5. UITVOERINGSASPECTEN: ALLIANTIES EN INSTRUMENTARIUM Inleiding In dit slothoofdstuk wordt ingegaan op de vervolgacties om te komen tot uitwerking en uitvoering van de positionering en het ontwikkelingsbeeld van de binnenstad van Tilburg. Het ontwikkelingsbeeld gaat uit van een samenhangende benadering van de binnenstad. Na besluitvorming over de voorgestelde lijn zal een vertaling plaats moeten vinden in diverse beleidterreinen en zal gewerkt moeten worden aan het smeden van allianties om tot een creatieve uitwerkingen van de voorstellen te komen. De in deze rapportage geschetste visie op de binnenstad van Tilburg heeft een meerledig doel. • Het is een evaluatie van het masterplan “Binnenstad Totaal” uit 2003. Voor de verschillende projecten die uit dat plan zijn voortgevloeid vormt deze rapportage een ijkpunt. • De visie beoogt een afwegings- en toetsingskader te zijn voor nieuwe plannen en initiatieven. • Naast de hiervoor genoemde reactieve functie is de visie ook bedoeld om proactief nieuwe mogelijkheden die passen in het ontwikkelingsbeeld te verkennen en te acquireren.

betekent een economische (functioneel) en ruimtelijk goed functionerende binnenstad waar het prettig en veilig verblijven is. De overheid kan investeren in een infrastructuur om samenwerking tussen verschillende partijen die belang hebben bij de binnenstad te stimuleren. De allianties die hieruit kunnen ontstaan kunnen in hoge mate bijdragen aan het mobiliseren van ontwikkelkracht in de binnenstad. Daarnaast kan de gemeentelijke overheid voorwaardenscheppend te werk gaan door een instrumentarium aan te reiken dat gericht is op het realiseren van de gewenste ambitie. Organisatie Om de doelen te bereiken zal een uitvoeringsorganisatie klaar moeten staan om de werkzaamheden op te pakken. Dit geldt zowel voor het opbouwen van de allianties als voor het uitlijnen van het instrumentarium. Er moet aandacht zijn voor beheer, voor het toetsen van plannen en initiatieven en voor het ontwikkelen van een schaalsprong. Allianties De geconstateerde dynamiek in de binnenstad uit zich ook in de samenwerking tussen verschillende partijen in de binnenstad. Dat gaat nu veelal op een informele wijze waarbij ‘toeval’ mede een rol speelt. Het informele netwerk is in Tilburg sterk ontwikkeld. Allianties formaliseren of beter gezegd

Het ontwikkelingsbeeld moet in de toekomst een leefbare binnenstad van Tilburg garanderen. Een leefbare binnenstad

oo

Veem ark t

ne rzo

kw

tie r

chillende e

cultuur en vermaak onderwijs en kennis

ar

Sp

Ontwikkelingskracht door samenwerking binnen en tussen gebieden, functies en partners

cultuur en vermaak detailhandel horeca

horeca

C

Stadsk ern

Zuid trum n e

ten, straatmuzikanten, etc. universiteit, hogescholen, scholengemeenschappen, etc.

Dynamiek van de stad

winkeliers, projectontwikkelaars, distributeurs, vastgoedeigenaren, etc.

onderwijs en kennis detailhandel

kantoren en bedrijvigheid

kantoren en bedrijvigheid

maatschappelijke dienstverlening maatschappelijke dienstverlening

wonen groen

Bin

nenstad West

46

cultuurmakelaar, cultureel ondernemers, bioscoop/ theater exploitan-

wonen groen en water

caféhouders, hôteliers, restauranthouders, etc.

bedrijfsschappen, creatieve ondernemers, bedrijfsdirecties, congresdirectie, projectontwikkelaars, project 1 vastgoedeigenaren, etc zorgverleners, buurtbemiddelaars, hulpverleners, etc

huurders, woningbezitters, woningcorporaties, etc.

waterschap, groenbeheerders, etc

project 2

in samenwerking een voortrekkersrol kunnen vervullen, kunnen allianties gevormd worden.

professioneel faciliteren met behoud van de creatieve inzet van de betrokken aan de kant van de overheid, de bedrijven, het onderwijs, cultuur en andere instellingen, vergroot de slagkracht van de binnenstedelijke ontwikkeling.

Instrumentarium De gemeente Tilburg is reeds aan de slag met de voorbereidingen voor een nieuw bestemmingsplan voor de binnenstad en het beschermd stadsgezicht voor het historische waardevolle gedeelte van de binnenstad. Bij de uitwerking daarvan is het van belang om nadrukkelijk te toetsen of de juridisch planologische regeling ook daadwerkelijk de na te steven ambities mogelijk maakt. De nieuwe Wet ruimtelijke ordening en de daar in opgenomen Grondexploitatiewet bieden nieuwe mogelijkheden om meer regie te voeren op de ruimtelijke ontwikkeling. Een andere lijn is het inzetten Veem van subsidies als directe stimuli om gewenste ontwikkelingen ark tk w te realiseren. cultuur en vermaak

ar

Sp

Het realiseren van de ambitie kan alleen door samenwerking. De gemeentelijke overheid kan met enkele strategische investeringen voorop lopen, maar de meerwaarde van die investeringen komt pas tot zijn recht als de markt volgt. De samenwerking gericht opzoeken en daarvoor een platform bieden is ook als een van de opgave in de ontwikkelingvisie genoemd. Met alliantiemanagement kan de overheid sturen op de samenwerking en de juiste infrastructuur creëren voor samenwerking binnen en tussen sectoren en partijen. Dat e geldt voor projecten op het vlak van gebiedsontwikkeling, on z r Alianties: zoals de uitwerking van aansprekende conceptenoovoor de schaalsprong in kunst en cultuur of een aansprekend retailprojecten omvatten verschillendeis een aantal ontwerpopproject. In het ontwikkelingsbeeld functies en verschillende gaven geformuleerd. Om de opgaven op de juiste wijze te vestigingsmilieus ontwerpen en de juiste concepten tot ontwikkeling te laten komen, is gerichte acquisitie nodig waarbij de allianties een belangrijke rol kunnen spelen. Maar ook als het gaat om marketing, het ontwikkelen van projecten tussen sectoren, bijvoorbeeld bij het stimuleren van ondernemerschap bij Veem jong talent waar de gemeente ennede onderwijsinstellingen a

tie

wonen

Dynamiek van de stad groen

cultuur en vermaak

r

nenstad West

tie

Sp

kw

ar

onderwijs en kennis detailhandel

project

project 2

Stadsk

uid um Z n tr

horeca

ern

Ce

projecten omvatten verschillende functies en verschillende vestigingsmilieus Voorbeeld van een

oo

project 1

Bin

Alianties:

rkt

rzo

n

n Ce

Stadsk er

Zuid trum

r

onderwijs en kennis inzetbaar Daarnaast zijn er nog vele andere instrumenten om de doelen te realiseren. detailhandel Vaak ook gekoppeld aan verschillende sectoren (cultuur, onderwijs, detailhandel, horeca, horeca verkeer, etc.) waarvoor afzonderlijk beleid is geformuleerd. kantoren enopbedrijvigheid Het actualiseren van het sectorale beleid basis van de ontwikkelingsvisie voor de binnenstad is een pad dat doorlopen maatschappelijke dienstverlening moet worden.

kantoren en bedrijvigheid

project 1

maatschappelijke dienstverlening wonen groen

Bin project 2

nenstad West

project 3

project 3

S

o po

ne rzo

Veem ark tk

w a rt

ie

m u

C e

n tr

project 2

project 3

nenstad West Bin

project 3

rn

project 2

47

e k

project 1

S t ad s

project 1

Zuid

r

Dynamiek van de binnenstad

B

DEEL : VERANTWOORDING 1. INLEIDING

Inleiding In dit tweede deel van de rapportage is de verantwoording opgenomen. Het geeft meer achtergrondinformatie over de analyse die uiteindelijk geleid heeft tot de positionering van de binnenstad in hoofdstuk 2 van deel I, en het ontwikkelingsbeeld en de vestigingsmilieus in respectievelijk hoofdstuk 3 en 4 van deel I. Deel II bestaat uit 3 blokken, de positionering, de functionele onderbouwing en de ruimtelijke onderbouwing. In de bijlage is een lijst met geraadpleegde bronnen opgenomen, die gebruikt zijn bij de analyses.

48

Relatief lage ranking: • Aantal 65+-ers als percentage van de totale bevolking / Vergrijzing (34e) • Aantal allochtonen als percentage van de totale bevolking (21e) • Onveiligheid (41e) • Het aantal en de kwaliteit van het culinair aanbod (41e) • Banen in creatieve bedrijfstakken als percentage van het totaal aantal banen (32e) • Aantal banen in de ICT-sector als percentage van het totaal aantal banen (38e) • De (beroeps)participatiegraad van vrouwen als percentage van de vrouwelijke bevolking (29e) • Armoede, het percentage huishoudens met een inkomen lager dan 105% van het sociaal minimum (35e)

L­ igging Tilburg Tilburg is gelegen in Midden-Brabant, grenzend aan de gemeenten Goirle, Gilze en Rijen, Dongen, Loon op Zand, Haaren, Oisterwijk en Hilvarenbeek. De stad wordt aan de zuid- en zuidoostzijde ontsloten via de A58 en A65 en aan de noordzijde via de A261. Op relatief geringe afstand bevinden zich de steden Breda en Eindhoven. Ranking Tilburg in Atlas voor gemeenten 2008 Volgens de atlas voor gemeenten 2008, waarin de 50 grootste gemeenten onder de loep worden genomen, scoort Tilburg op een aantal aspecten hoog danwel laag. Relatief hoge ranking: • Omvang bevolking (6e) • Aantal jongeren als percentage van de totale bevolking (8e) • Cultureel aanbod (8e), waaronder podiumkunsten (8e) en musea (18e) • Aantal kunstenaars als percentage van de bevolking (10e) • Aanwezigheid universiteit (3e) • Werkgelegenheid (8e), banen (18e) • Woonaantrekkelijkheidsindex, optelling van diverse indicatoren (12e) • Sociaal-economische index (18e) • Grootste sociaal-economische stijger periode 1997-2007

Positie Tilburg in BrabantStad Op het gebied van kunst en cultuur beschikt Tilburg over het kunstcluster, een van de drie topvoorzieningen in Brabant met internationale uitstraling. Binnen BrabantStad heeft Tilburg een herkenbaar profiel. BrabantStad is de schakel tussen twee grensoverschrijdende economische kernzones met concentraties van stuwende 

Bron: Topvoorzieningen Brabantstad: Tombola of diepte-investering? Juni 2003

Tilburg heeft

Verjonging: aantal jongeren tussen 15 en 29 jaar als percentage van de bevolking

Verjonging

> gemiddeld aantal jongeren tussen 15 en 29 jaar als percentage van de bevolking Podiumkunsten :aantal uitvoeringen in de gemeente per 1000 inwoners

Podiumkunsten

> gemiddeld aantal uitvoeringen in de gemeente per 1000 inwoners Kunstenaars: aantal kunstenaars als percentage van de bevolking (2007)

Kunstenaars

> gemiddeld aantal kunstenaars als percentage van de bevolking (2007) Werkgelegenheid: aantal banen t.o.v. de beroepsbevolking

Werkgelegenheid

> gemiddeld aantal banen t.o.v. de beroepsbevolking Armoede: percentage huishoudens met inkomen <105% van het sociaal minimum

Armoede

< gemiddeld percentage met inkomen <105% van het sociaal minimum Museum: gewogen aantalhuishoudens musea in de gemeente

Museum

< gemiddeld musea in als depercentage gemeentevan de totale bevolking Vergrijzing: aantal aantal 65-plussers

Vergrijzing

< gemiddeld percentage van de totale bevolking Allochtonen:aantal aantal 65-plussers niet-westerseals allochtonen als percentage van de bevolking, 2007

Allochtonen

< gemiddeld aantal niet-westerse allochtonen als percentage van de bevolking, 2007 Onveiligheid: gewogen samengestelde index obv geweldsmisdrijven en vernielingen

Onveiligheid

< gemiddelde veiligheidsbeleving Culinaire kwaliteit: kwaliteit van de restaurants in de stad (kwaliteitsindex: 2007)

Culinaire kwaliteit

< gemiddelde kwaliteit van de in restaurants in de stad (kwaliteitsindex: 2007) Creatieve bedrijfstakken: banen creatieve bedrijfstakken, percentage van totaal aantal banen

Creatieve bedrijfstakken

< gemiddeld aantal in creatieve bedrijfstakken ICT: aantal benen in banen de ICT-sector als percentage van het totaal aantal banen

ICT

26 25

24 23

22

21

20

19

18

17

16

15

14

13

12

10

9

8

7

6

5

4

3

2

1

Gemiddeld

4

2. Positionering

← Ranking aantal plaatsen lager dan gemiddeld 5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

34

35

36

37

38

39

40

41

42

43

1

2

3

4

5

6

7

< gemiddeld aantal benen in de ICT-sector als percentage van het totaal aantal banen

Ranking aantal plaatsen hoger dan gemiddeld → 44

45

46

47

48

49ste plaats in ranking Bevolking: aantal inwoners op 1 januari 2007 Verjonging: aantal jongeren tussen 15 en 29 jaar als percentage van de bevolking

50

Podiumkunsten :aantal uitvoeringen in de gemeente per 1000 inwoners Kunstenaars: aantal kunstenaars als percentage van de bevolking (2007) Aanwezigheid universiteit Werkgelegenheid

bedrijvigheid. West-Brabant is georiënteerd op de havens van Rotterdam en Antwerpen met een accent op logistieke en procesindustrie. Eindhoven / Zuidoost-Brabant en de A2zone vormen een nationale ‘brainport’, met daarbinnen een sterke vertegenwoordiging van de maakindustrie. Midden-Brabant en dus Tilburg is tussen deze twee gebieden in gelegen. De kennisintensieve industrie van Zuidoost Brabant, inclusief Tilburg, bepaalt sterk het economisch profiel van BrabantStad. Brabant is de derde Europese regio in innovatie. De bestuurlijke samenwerking van B5 en provincie beoogt BrabantStad verder uit te bouwen als groen stedelijk netwerk en Brabant nadrukkelijker op de kaart te zetten als toonaangevende kennisregio.

kennis in Zuidoost-Brabant. De inhoudelijke focus ligt op drie speerpuntsectoren: 1. Leisure: de ontwikkeling van Midden-Brabant als leisureboulevard en het professionaliseren van de creatieve sector. 2. Logistics. 3. Life sciences (toepassingskant van life sciences / gezondheid en technologie), o.a. innovatie in zorg en welzijn door het benutten van kansen om relaties tot stand te brengen tussen fitness en wellness, zorg en leisure (vb. zorghotels in groene omgeving).

Positie Tilburg en kansen Midden-Brabant Tilburg heeft als centrumstad van Midden-Brabant een uitgebreid en hoogwaardig kennis- en onderwijsaanbod. Talent, technologie en connectiviteit zijn belangrijke vestigingsfactoren voor Midden-Brabant; connectiviteit vanwege de centrale ligging van Midden-Brabant in de provincie. Midden-Brabant kan zich met haar sterke vertegenwoordiging van marktinnovatie, creativiteit en organisatieontwikkeling in de Midden-Brabantse kennisinstellingen profileren als kennis- en expertisecentrum met directe links naar de business. Een ideale connectie met de hoogwaardige technische

51

KERNCIJFERS BINNENSTAD Bezoekersaantallen Kijkend naar bezoekersaantallen, is de detailhandel de belangrijkste functie in de binnenstad, gevolgd door de horeca. De detailhandel zorgt voor ca. 65% van het totaal aantal bezoekers in de binnenstad, horeca voor ca. 20% en cultuur en vrije-tijdsvoorzieningen voor ca. 12%.

TABEL INSCHATTING BEZOEKERSAANTALLEN PUBLIEKSFUNCTIES BINNENSTAD TILBURG OP JAAR- EN WEEKBASIS 2008 EN AMBITIES VOOR 2020

2008 Per jaar

2020 Per week

Per jaar

Podia

393.893

472.200

Musea

63.513

69.900

1.365.000

1.501.500

Bioscopen binnenstad

339.000

372.900

Bibliotheek Koningsplein

438.000

478.400

Topevenementen

Congres- en conferentiecentrum (nieuw) Totaal Cultuur en vrijetijdsvoorzieningen Hotels

Per week

200.000 2.599.406

49.989

3.095.400

59.527

50.000

105.000

100.000

150.000

Cafés, restaurants, horeca overig

4.000.000

4.250.000

Totaal Horeca

4.150.000

79.808

4.505.000

86.635

13.192.400

253.700

15.163.700

291.610

Totaal baliefunctie stadskantoren (1 en 2)

135.000

2.596

147.500

2.837

Totaal Hoger onderwijs

730.000

14.038

961.800

18.496

20.806.806

400.131

23.873.400

459.105

Restaurantfunctie hotels

Totaal Detailhandel

Totaal

54

65%

60%

55%

50%

45%

40%

35%

30%

25%

20%

15%

10%

5%

Detail-

Horeca

handel

2008

2020

Kunst en Cultuur

Onderwijs en

Baliefunctie

kennis stadskantoren

per jaar

13.192.400

4.150.000

2.599.406

730.000

135.000

per week

253.700

79.808

49.989

14.038

2.596

per jaar

15.163.700

4.505.000

3.095.400

961.800

147.500

per week

291.610

86.635

59.527

18.496

2.837

55

49

Wensbeeld werkgelegenheid 2020 •

•

•

Er zijn kansen voor toename van de werkgelegenheid in de binnenstad. Niet alleen op basis van de plannen die voorliggen in de Spoorzone en het Veemarktkwartier zal dit aantal kunnen toenemen, maar ook door de ambities voor bijvoorbeeld de Stadskern (detailhandel). Het streven voor de binnenstad is gericht op een groei van de werkgelegenheid met ca. 4.000 banen naar ca. 20.000 banen. In de Spoorzone is de grootste toename van werkgelegenheid te verwachten. Vooral binnen de vierkante meters kantoren kan veel werkgelegenheid worden gerealiseerd. Gemiddeld genomen is de verhouding werknemer vierkante meter bvo 1 staat tot 30. De 50.000 tot 120.000 m² bvo kantoren die voor de Spoorzone gepland staan,

TABEL WERKGELEGENHEID BINNENSTAD TILBURG Vestigingen

Banen

Landbouw

0

0

Visserij

0

0

Delfstoffenwinning

0

0

25

77

0

0

Industrie Openbare voorzieningsbedrijven Bouwnijverheid

23

93

Detailhandel

402

2.865

Horeca

149

1.665

Vervoer, opslag en communicatie

20

364

Financiële instellingen

28

3.503

306

2.376

Openbaar bestuur; soc. verzekeringen

12

2.286

Onderwijs

20

830

Verhuur & Zakelijke dienstverlening

Gezondheids- en welzijnszorg Cultuur, recreatie, ov. dienstverlening Totaal

45

819

101

1.127

1.131

16.005

Bron: Stadsmonitor Tilburg 2007, incl. werkgelegenheidseffect Pieter Vreedeproject

56

•

•

leidt tot een groei van het aantal kantoorbanen met 1.600 tot 3.900. De toename van de werkgelegenheid is afhankelijk van de intensiteit van deze zakelijke dienstverlening. Op basis van het Masterplan Veemarktkwartier is een groei met 90 tot 200 ba-nen te berekenen. Deze groei is gebaseerd op de ambities voor onder andere onderwijsvoorzieningen en creatieve bedrijvigheid. Toename van 17.000 á 18.000 m² bvo nieuwe winkels zorgt voor een werkgele-genheidsgroei met ca. 460 banen. Dit is de werkgelegenheidsgroei exclusief de groei als gevolg van winkels die verplaatsen naar de binnenstad en exclusief de spinoff functie van detailhandel op andere sectoren, zoals winkelondersteunende horeca.

TABEL TOENAME WERKGELEGENHEID OP BASIS VAN MASTERPLAN VEEMARKTKWARTIER Bedrijfstype

m² bvo

Aantal nieuwe banen

Creatieve bedrijvigheid

8.218

30 – 150

Onderwijs

1.907

10 – 50

Experience

11.761

50

Aantal banen ingeschat op basis van Bedrijfsmonitor december 2005 van het CPB, bewerkt door BRO.

65%

60%

financiële dienstverlening 3.503 banen

55%

50%

45%

40%

35%

30%

zakelijke dienstverlening 2.376 banen

•

Een toename van de hotelsector met ca. 200 hotelkamers in de binnenstad zorgt voor een toename van de werkgelegenheid met ca. 150 banen. Door de schaal-vergroting in de restaurant- en café-sector zal het aantal banen navenant gelijk blijven, ondanks de groeidoelstelling van het aantal cafés en restaurants van 5%. De groei van het aantal inwoners in Tilburg zal ook in andere sectoren en deel-gebieden in de binnenstad tot een groei van het aantal banen leiden. De groei van deze banen is echter lastig in te schatten.

25%

20%

15%

openbaar bestuur 2.286 banen

•

10%

5%

banen

Detailhandel

Horeca

Kunst en Cultuur

Onderwijs en kennis

Kantoren

2.865

1.665

1.127

830

8.165

57

Kunst en cultuur Er zijn kansen voor de culturele sector om, meer dan nu het geval is, gebruik te maken van de potenties die zij heeft. Door verplaatsing en opwaardering van functies zullen culturele instellingen niet alleen solitair functioneren maar zullen de functies meer van elkaars aantrekkingskracht profiteren en wordt het profiel van Tilburg als belangrijke culturele stad van BrabantStad versterkt. Naast bestaande functies zijn er kansen voor toevoeging van nieuwe functies: een multidisciplinair cultureel centrum met o.a. een filmhuis, kleinschalige podiumkunsten, een multifunctionele muziekhal, een museum waarin de stad zichzelf kan etaleren, etc. Cultuur kan meer dan nu het geval is een educatieve functie vervullen. Zo kan de toegankelijkheid van de stadsbibliotheek anno 2008 vergroot worden door een ombouw tot centrum voor multimedia, cultuur en ontmoeting. Kortom, er kan meer, maar er kan vooral ook meer zichtbaar; zichtbaar voor een breed publiek. Door realisatie van een cultureel-toeristische icoon met internationale uitstraling kan Tilburg meer bezoekers aantrekken.

Kunst en cultuur werd voorheen veelal gezien als een sector die geen drager kon zijn voor stedelijke ontwikkeling; de ontwikkeling van deze sector zou altijd een gevolg zijn van toenemend draagvlak als gevolg van economische groei. De sector is een gedaanteverandering aan het ondergaan, waarbij artisticiteit hand in hand gaat met commercieel denken. Kunstenaars zijn niet alleen ‘producenten’ van kunst, maar vooral ook cultureel ondernemers. Dit biedt niet alleen kansen om culturele instellingen en kunstuitingen aan te trekken, maar vooral ook de producenten ervan. Vooralsnog is er een beperkt aantal praktijkruimtes voor creatieve ondernemers. Gedacht kan worden aan toevoeging van een centrum voor beeldende kunst, atelierruimtes en ruimtes om te exposeren. Het industrieel erfgoed van Tilburg kan benut worden voor culturele producties.

Sterkten

Zwakten

• • • • • •

• Weinig samenhang in aanbod en in marketing promotie. • Nog beperkte aantrekkingskracht op externe bezoekers. • Beperkt aantal praktijkruimtes voor creatieve ondernemers.

Meest gevarieerde aanbod van Brabant. Sterk aanbod musea en podia. Creativiteit en daadkracht van de sector. Unieke clustering kunstvakopleidingen, Rockacademie. Moderne architectuur en kunst openbare ruimte. Jongeren en muziekcultuur met 013 als trekker.

58

Onderwijs en kennis Tilburg heeft een uitgebreid en hoogwaardig kennis- en onderwijsaanbod. Onderwijs is een functie die onlosmakelijk is verbonden aan Tilburg en ook het hogere onderwijs is ruim vertegenwoordigd in Tilburg. Met de Universiteit van Tilburg, Fontys Hogescholen Tilburg en de Avans Hogeschool herbergt Tilburg zo’n 25.000 studenten. Slechts een beperkt deel van de opleidingen (ca. 1.800 studenten), namelijk de Hogeschool van de Kunsten met een regionale danwel landelijke en internationale reikwijdte, is gevestigd in de binnenstad. Onderwijs is een functie die prima op zichzelf kan functioneren, vestiging in de binnenstad is geen voorwaarde voor haar. Wel kan vestiging in de binnenstad zorgen voor kruisbestuiving tussen onderwijs en publieksgerichte voorzieningen en draagt het bij aan de sfeer en herkenbaarheid van de binnenstad. Daarnaast is de bereikbaarheid voor regionale studenten goed. Kansrijk voor vestiging in de binnenstad is daarom de verplaatsing van de Hogeschool voor Journalistiek en Communicatie (o.a. opleiding nieuwe media), waar ca. 750 studenten het onderwijsprogramma

volgen, maar ook andere studierichtingen zijn interessant voor de binnenstad. Ondanks dat vestiging in de binnenstad geen voorwaarde is voor onderwijsinstellingen, hebben de gebruikers van het hoger onderwijs, met name jongeren, een bredere behoefte dan het volgen van onderwijs. De aanwezigheid van jongeren zorgt er weer voor dat er draagvlak ontstaat voor diverse voorzieningen in de binnenstad, zoals horeca en praktijkruimtes. Studenten zorgen voor dynamiek in de binnenstad. Er zijn kansen voor meer studentenhuisvesting in de binnenstad. De verbondenheid van alle Tilburgse opleidingen met de binnenstad kan verhoogd worden door op meer informele wijze de educatieve functie van de Tilburgse opleidingen door te trekken naar de binnenstad. Gedacht kan worden aan het organiseren van bijeenkomsten als Studium Generale en het Science Café en het huisvesten van studie- en studentenverenigingen in de binnenstad.

Sterkten

Zwakten

• Ruim voortgezet onderwijsaanbod, zowel lager, middelbaar als hoger onderwijs. • Opleidingen met een regionale, landelijke en zelfs internationale aantrekkingskracht.

• Matige verbondenheid onderwijs met andere sectoren. • Mate van profielering van onderwijs in de binnenstad. • Marketing en promotie van onderwijs.

59

Ondernemerschap Binnen het ondernemerschap kunnen verschillende fasen worden onderscheiden: van startend ondernemer tot doorgroeier naar ‘volwassenheid’. In deze paragraaf worden deze verschillende fasen genoemd met de bijbehorende voorbeelden. Daarbij wordt aansluiting gezocht bij de kansen voor de Tilburgse binnenstad. Starters / Eénmansbedrijf Een starter kan als éénmansbedrijf terecht in zijn eigen woning of een plek zoeken in een bedrijfsverzamelgebouw. Vooral voor bedrijven in de creatieve sector is zo’n verzamelgebouw een uitkomst. Dit soort bedrijven werken veel samen, willen van elkaar leren of nieuwe zaken opstarten. Voorbeelden zijn: • Villamediaconcept, Tilburg • Twinning Center, TUE terrein, Eindhoven • Blushuis, Triple O Campus, Breda Kenmerken: • Bedrijven zijn veelal op de directe omgeving georiënteerd voor locatiekeuze. Bijna 2/3 van de startende ondernemers vestigt zich in de woonplaats. • Ondernemers laten zich nauwelijks leiden door actieve inbreng van de gemeente op het gebied van ruimtelijk en economisch beleid. • Men laat zich vooral leiden door bereikbaarheid, omvang van beschikbare ruimte en het imago van de bedrijfslocatie. • Bedrijven die representativiteit zwaar laten wegen en werkzaam zijn in de dienstensector kiezen vaak voor de binnenstad • Bedrijven die daarentegen parkeergelegenheid erg belangrijk vinden kiezen vooral voor locaties net buiten de binnenstad aan de uitvalswegen. • Vanwege de hoge mate van flexibiliteit in de dienstensector is het huren van bedrijfsruimte populairder dan kopen. • Creatief personeel en ondernemers die een kleine of middelgrote culturele onderneming opzetten zoeken niet alleen naar werkgelegenheid, een goed bereikbare werkplek en investeringskapitaal, maar ook naar een creatief milieu om hun onderneming te vestigen.

60

•

Creatieve bedrijven zijn op zoek naar netwerkmogelijkheden met andere creatieve bedrijven. Ook zijn ze op zoek naar een innovatief milieu om zo nieuwe kennis, processen en producten te verwerven.

Doorgroeien Na de start als éénmansbedrijf zal een grotere ruimte gevonden moeten worden om de bedrijfsactiviteiten in voort te zetten. Vaak bieden bedrijfsverzamelgebouwen de mogelijkheid om door te groeien tot een bedrijf met maximaal ongeveer 10 medewerkers. Er zijn ook voorbeelden van verzamelgebouwen waar men kan doorgroeien tot 25 medewerkers. Deze liggen vaak weer iets verder buiten de binnenstad. Een voorbeeld is de Beta Technology & Business Accelerator op de Philips High Tech Campus in Eindhoven. Deze mogelijkheid is er ook op de Triple O Campus in Breda waar men kan doorgroeien van het Blushuis naar het Pakhuis. Door de groei van de onderneming wordt bereikbaarheid steeds belangrijker. Dit heeft effect op de vraag naar parkeergelegenheid of de ontsluiting via auto en openbaar vervoer. Ateliers Voorgaande vorm van bedrijvigheid is vaak meer zakelijk gericht en heeft meer geld te spenderen aan huur. Voor kunst- en modeateliers ligt dit vaak anders. Wil men dit type bedrijven aantrekken dan zal men werkplekken moeten realiseren die relatief goedkoop zijn. Zo biedt Stichting Ateliers Tilburg (SAT) al ruimte aan kunstenaars aan. De stichting beheert en verwerft atelierruimtes voor professionele kunstenaars uit Tilburg en omgeving. Als voorbeeld van hoe men elders omgaat met ateliers en huisvesting voor creatieve ondernemers kan gekeken worden naar Q4 in Venlo waar de gemeente huisvesting ter beschikking stelt en de huren laag houdt. Hierdoor trekken veel creatieve bedrijven in de kunst- en modesector naar de wijk. Een ander voorbeeld is Little Mountain in Eindhoven. Dit is een plek waar creatieve zelfstandig ondernemers van verschillende achtergronden samen werken in een open ruimte. Zo ontstaat een kans op kruisbestuiving

Doorloopschema In onderstaand schema staan de verschillende werkvormen met hun vestigingseisen samengevat:

Type vastgoed

Vestigingseisen

Werken aan huis

•

Kantoor

Goede woonomgeving belangrijk

• Lage vestigingslasten

Productieruimte Ateliers Bedrijfsverzamelgebouw

• Netwerk: Samen werken, leren van anderen

Kantoor

• Representativiteit: uitstraling, sfeer en imago

Productieruimte

• Bereikbaarheid: auto en openbaar vervoer

Ateliers

•

Kleinschalige zelfstandige kantoorruimte

Parkeren

• Representativiteit: uitstraling, sfeer en imago • Kunnen creëren eigen identiteit • Bereikbaarheid: auto • Parkeren

Kleinschalige zelfstandige productieruimte

• Kunnen creëren eigen identiteit • Bereikbaarheid: vrachtverkeer en auto • Parkeren

Grootschalige kantoorruimte

• Bereikbaarheid: auto • Parkeren • Representativiteit: Uitstraling omgeving

Bekende voorbeelden van creatieve bedrijvigheid en cultureel ondernemerschap zijn: • Westergasfabriek, Amsterdam: Cultuur, film, theater en beeldende kunst • Schiecentrale Llyodkwartier, Rotterdam: AV-, film- en ICT-campus • Klarendal, Arnhem: Mode-cluster • Triple O Campus, Breda: webdesigners, architecten, reclamebureaus, audiovisueel producenten en ICT bedrijven • Q4 Venlo: Kunstenaars en Modecluster • Little Mountain, Eindhoven: cluster creatieve ondernemers.

61

Detailhandel Veel winkelaanbod in de Tilburgse binnenstad is relatief beperkt van omvang. Met de realisatie van het Pieter Vreedeproject is de achterstand op andere binnensteden substantieel verkleind. De concurrentiepositie van Tilburg wordt mede bepaald door de ligging en relatief beperkte afstand tot ’s-Hertogenbosch, Breda en Eindhoven. De Tilburgse binnenstad is een regionaal verzorgende binnenstad en trekt relatief weinig bovenregionale bezoekers. De ambities voor de binnenstad zijn hoog. Door een stijging van het aantal inwoners en structuurversterking kan de binnenstad meer koopkracht aan zich binden. Dit geldt vooral voor de niet-dagelijkse artikelensector. Er is tot 2020 marktruimte van 15.000 tot 20.000 m2 bvo voor versterking van het winkelaanbod in de binnenstad. Er ontstaat enige ruimte voor uitbreiding van het aantal middensegment-winkels in de recreatieve branches. Verder zal ruimte ontstaan voor winkels in de hogere marktsegmenten alsmede winkels die nichemarkten bedienen. Gedacht kan worden aan diverse internationale merken en brandstores, mediagerichte retail (muziek, boeken, nieuwe media) en artistieke mode (gericht op theater, ballet, etc.). Met detailhandel kan ingespeeld worden op de behoeftes die ontstaan vanuit de identiteitsdragers van de binnenstad, kunst en cultuur én onderwijs en kennis. Ook kan gedacht worden aan aanverwante functies, zoals galeries. BRO ziet kansen voor structuurversterking in de binnenstad. Er dient te worden ingezet op een versterking van de win-

kelrouting. Nieuwe winkelplannen dienen bij te dragen aan de versterking van de structuur. Zowel het hoofdwinkelgebied als Binnenstad West kunnen versterkt worden. Kansen zijn er ook om de verbinding tussen de winkelstraten in Binnenstad West en de hoofdwinkelstraten in de Stadskern te verbeteren. Door invulling van het Stadhuisplein ontstaat een “winkelachtje”. Hier is nog ruimte voor enige grootschaligheid. Verdere versterking van de Binnenstad West is een belangrijke randvoorwaarde voor het verhogen van de aantrekkingskracht van de binnenstad op de (boven-)regionale bezoeker. Het kleinschaliger, specialistisch aanbod kan hier een plek vinden. Deze straten beginnen reeds een eigen identiteit te ontwikkelen. Verantwoording theoretische uitbreidingsruimte Voor de niet-dagelijkse artikelensector acht BRO een stijging van de koopkrachtbinding naar 42% haalbaar. De koopkrachttoevloeiing zal vooral in absolute zin toenemen. Tot 2020 is cijfermatig 660 m² wvo dagelijks en 13.430 m² wvo niet-dagelijks aan uitbreidingsruimte onderbouwd. Uitgedrukt in bvo betekent dit 820 m² dagelijks en 16.780 m² niet-dagelijks. Uitgangspunt bij het bepalen van de uitbreidingsruimte is het detailhandelsbeleid, zoals vastgesteld door de Raad in januari 2007. Concurrentiepositie Zowel in aantal winkels als in winkelvloeroppervlak (wvo) blijft de binnenstad achter bij steden als ’s-Hertogenbosch, Breda, Eindhoven maar ook Nijmegen en Arnhem.

Sterkten

Zwakten

• 63% van de Tilburgers doet haar niet-dagelijkse aankopen in het centrum van Tilburg (rest: wijkwinkelcentra). • Op basis van de benadering van het economisch functioneren anno 2008 is sprake van een gemiddeld functioneren van de detailhandel in de dagelijkse artikelensector in de binnenstad van Tilburg en een goed functioneren van de niet-dagelijkse artikelensector.

• De omvang van het hoofdwinkelgebied is relatief beperkt, ook na realisatie van het Pieter Vreedeproject. • Kernwinkelapparaat is niet onderscheidend ten opzichte van concurrerende steden. • Het aanbod in het middenplus en hoogwaardige marktsegment is beperkt. • Het winkelgebied is vrij langgerekt van opzet.

62

Tabel Distributieve ruimteberekening Tilburgse binnenstad 2020 Dagelijkse artikelensector 2020

Niet-dagelijkse artikelensector 2020

Inwoners 2020

220.729

220.729

Bestedingen per hoofd

€ 2.245

€ 2.668

€ 495,5

€ 588,9

Ca. 10%

Ca. 42%

€ 49,6

€ 247,3

Koopkrachttoevloeiing (aandeel omzet)

15%

30%

Omzet door toevloeiing (in mln.)

€ 8,7

€ 106,0

€ 58,3

€ 353,3

6.631

80.799

Omzet per m² wvo

€ 8.800

€ 4.375

Vergelijkbare omzet per m² wvo

Bestedingspotentieel (in mln.) Koopkrachtbinding (%) Gebonden bestedingen (in mln.)

Totale omzet (in mln.) m² wvo totaal

€ 8.000

€ 3.750

Uitbreidingsmogelijkheden (in wvo)

660

13.430

Uitbreidingsmogelijkheden (in bvo*)

820

16.780

* Verhouding wvo-bvo = 80/100

Tabel De Tilburgse binnenstad vergeleken met andere Brabantse binnensteden Aantal inw. gemeente Binnenstad

202.090

135.650

209.700

Breda

Eindhoven

m² wvo

m² wvo

m² wvo

m² wvo

6.631

6.640

7.548

6.363

Recreatief winkelen

62.111

68.534

72.281

87.318

Laagfrequent

15.684

15.359

20.548

13.118

Detailhandel overig

3.002

2.257

1.777

772

Totaal niet-dagelijks

80.798

86.150

94.606

101.208

Totaal detailhandel

87.429

92.790

102.154

107.571

Winkelaanbod per 1.000 inw.

433

684

600

513

Aantal horecavestigingen

153

216

205

213

Totaal dagelijks

Tilburg ‘s-Hertogenbosch

170.350

Bron: Retail Verkenner 2007, bewerkt door BRO

63

Horeca Cafés en restaurants Op culinair gebied heeft Tilburg nog een slag te slaan: meer variatie in marktsegmenten en formules is het streven. De horeca in de binnenstad is momenteel “teveel van hetzelfde”: bijzondere, onderscheidende formules of concepten zijn nauwelijks aanwezig, evenals kwaliteitsrestaurants. Het aanbod van cafés verdient meer variatie naar productconcepten (meer onderscheidend karakter) en doelgroepen (meer 25+, zakelijke bezoekers). Restaurants met een vernieuwende keuken, met aandacht voor slow food, streekproducten, gezond gemaksvoedsel en de combinatie eat in/take away. Opkomende restaurants zijn fusion (samensmelting bar en

restaurant) en marktrestaurants. Ook voor bedrijven die een dag- en avondfunctie combineren is het perspectief goed. Doelgroepen die beter dan nu bediend kunnen worden zijn de 25-35 jarigen en studenten. Voor zowel cafés als restaurants geldt dat er mogelijkheden zijn voor toevoeging van horecagelegenheden in het hogere marktsegment, al dan niet gecombineerd met vergaderaccommodaties. Niet alleen op de pleinen, maar ook op enkele andere plaatsen zijn er mogelijkheden voor uitbreiding van het horeca-aanbod. Horeca heeft een belangrijke ontmoetingsfunctie en er is sprake van een sterke, groeiende interactie met andere sectoren waaronder detailhandel en cultuur. 

Het marktrestaurant maakt zoveel mogelijk gebruik van producten die op de lokale markt worden verkocht.

Sterkten Cafés en restaurants

•

Tilburg heeft een redelijk attractief aanbod aan uitgaansgelegenheden voor jongeren

Zwakten: • • •

Hotels, congrescentra

• •

Redelijk marktpotentieel in Tilburg en omgeving. Populariteit Brabant onder bedrijven èn toeristen.

•

• • • •

64

Het aanbod is weinig divers. Het aanbos is onvoldoende georiënteerd op oudere leeftijdscategorieën en hogere marktsegmenten. Tilburg heeft weinig drankverstrekkers en maaltijdverstrekkers, gegeven het inwonertal.

Tilburg heeft een verhoudingsgewijs bescheiden en kleinschalig aanbod, met een redelijk kwaliteitsniveau (drie en vier sterren), maar een matige presentatie. De meeste hotels bevinden zich op solitaire locaties, buiten het centrum. Het hotelaanbod in het centrum is opvallend beperkt en heeft weinig uitstraling. Het meest opvallend is hotel Mercure. Geen enkel hotel kan als representatief visitekaartje voor de stad worden beschouwd. Er is geen aansprekende, ruime beursaccommodatie.

Hotels Tilburg heeft een verhoudingsgewijs bescheiden en kleinschalig aanbod, maar met een redelijk kwaliteitsniveau (drie en vier sterren). De presentatie is wisselend, maar overwegend matig. De meeste hotels bevinden zich op solitaire locaties, buiten het centrum. Het hotelaanbod in het centrum is opvallend beperkt en heeft weinig uitstraling. Geen enkel hotel kan als ‘stedelijk’ visitekaartje voor de stad worden beschouwd. Er zijn in de binnenstad kansen voor het toevoegen van zeker twee à drie nieuwe hotels, mits ze zich met een sterk product en marketing richten op hun eigen doelgroepen. Dit past ook binnen het gemeentelijk beleid om

de toeristische verblijfscapaciteit te vergroten. Voorbeelden van kansrijke productformules zijn:  Congreshotel: minimaal 100 kamers.  Centrumhotel: breed opgezet, minimaal 60 kamers.  Themahotel: qua exploitatie gekoppeld aan een andere functie, kleinschalig, maximaal 30 á 40 kamers. Congreshotel Er is behoefte aan een congresvoorziening, waar meerdaagse congressen kunnen worden georganiseerd. Een sterke congresvoorziening kan niet zonder hotel. Grootschalig hotelaanbod op korte afstand is een randvoorwaarde voor het houden van meerdaagse congressen. Hierbij is een hotel met 100-125 kamers het minimum. Indien niet aan deze voorwaarde kan worden

Tabel Vergelijking aantal horecavestigingen in de binnenstad Binnenstad van

Aantal horecavestigingen

Tilburg

152

Breda

207

Eindhoven

213

‘s-Hertogenbosch

221

Bron: Locatus Retail Verkenner, 2007

Tabel grootste hotels in Tilburg: Naam hotel

Aantal kamers

Aantal studio’s

Locatie

Ibis

72

4

Dr. Van Doorneweg

Mercure

63

4

Heuvelpoort

Bastion

40

3

Kempenbaan

De Postelse Hoeve

35

4

Dr. Deelenlaan

Auberge du Bonheur

26

4

Warande

Bron: Hotelgids ANWB, 2007

Tabel Voorbeelden van congresgebouwen met hotelfaciliteiten in de directe omgeving zijn Naam congresgebouw

Plaats

Naam hotel(s) en aantal kamers

Nederlands Congresgebouw

Den Haag

GT Bel Air Hotel 340 kamers, Dorint Novotel 216 kamers

MECC

Maastricht

NH Hotel 275 kamers, Randwijck 50 kamers

Martiniplaza

Groningen

Mercure 157 kamers

65

voldaan, worden alleen eendaagse congressen/seminars aangetrokken. Dergelijke accommodaties zijn er legio in Nederland. De grootschaligheid is mede noodzakelijk vanwege de hoge piekbelastingen van de congresmarkt (voor- en najaar). Bij combinatiegebruik met universiteit (docenten, bezoekers, studenten) en eventuele inzet van studenten (MBO beroepsopleidingen van scholengemeenschap De Rooi Pannen, Tilburg) worden exploitatiemogelijkheden alleen maar groter. Een ‘directe’ koppeling tussen congrescentrum en hotel is niet nodig, maar er moet wel sprake zijn van ‘loopafstanden’ (maximaal 100 tot 200 meter). De Spoorzone komt als eerste in aanmerking voor een dergelijke voorziening en kan zowel het congrescentrum als het congreshotel een plek bieden. Centrumhotel Een nieuw congreshotel in de Spoorzone bedient een specifieke doelgroep, is te grootschalig en ligt te perifeer om als functioneel en sfeervol centrumhotel te fungeren. Moderne centrumhotels bieden meer dan alleen maar een overnachtingsplek. Ze worden steeds meer een (zakelijke en toeristische) ontmoetingsplek in brede zin, met ook een verzorgingsfunctie overdag. Een belangrijke reden is de noodzakelijke rendementsverhoging in de branche. Steeds meer worden dan ook zalen aangeboden voor bijeenkomsten, meerdere horecaformules onder één dak (van laagdrempelig tot exclusief) en (wellness)voorzieningen. Ook naar buiten presenteert men zich steeds uitnodigender, met een vaak markante architectuur. Hotels kunnen een prestigieus karakter hebben en als eyecatcher en beeldmerk voor een stad fungeren. In Tilburg ontbreekt zo’n hotel, terwijl met name de Paleisring/Stadhuisplein hiervoor na herinrichting en kwaliteitsversterking functioneel en ruimtelijk een goed vestigingsklimaat biedt, ook door de centrale ligging te midden van retail, horeca en cultuur. Gedacht kan worden aan een hotel met minimaal 60 kamers. Door een relatief grote nadruk op de restauratieve functie (café, restaurant met goede keuken, catering) en zalenverhuur hoeft de afhankelijkheid van de pure hotelfunctie en het aantal hotelkamers niet groot te zijn. Het hotel kan ook plaats bieden aan culturele activiteiten, met bijvoorbeeld exposities, presentaties en debatten.

66

Themahotel Een kansrijk derde hotel in Tilburg zou een sterk themagebonden hotel zijn. Door de gebondenheid aan een thema zou dit hotel relatief kleinschalig van opzet zijn: maximaal 30 á 40 kamers. Gedacht kan worden aan een muziekthema, in de exploitatie gecombineerd met sterke en fascinerende horeca. Een referentie, hoewel gericht op het hoogwaardig segment, is het nieuwe Hard Days Night Hotel in Liverpool met als thema The Beatles. Een dergelijk hotel past bijvoorbeeld goed in het Veemarktkwartier: het sluit aan bij het avant-gardistische en culturele karakter en kan tevens als hotel dienen voor artiesten. Ook elders in de binnenstad is een dergelijke ontwikkeling denkbaar, naast een congreshotel en regulier centrumhotel.

Evenementen en vermaak

Kantoren en bedrijvigheid

Tilburg is dé evenementenstad van het zuiden. De stad telt jaarlijks ruim 1,5 miljoen evenementenbezoekers, een groot en divers aanbod met een (inter)nationale uitstraling en de grootste kermis van de Benelux. Veel van deze evenementen worden in de binnenstad georganiseerd. Evenementen zijn een uitgelezen kans om ruimte te bieden aan ondernemerschap en creativiteit. Door kwaliteit, diversiteit en schaalgrootte kunnen evenementen bijdragen aan het gewenste imago van Tilburg. Daarmee wordt gedoeld op evenementen met een stedelijke, regionale en nationale bekendheid. Er zijn kansen om meer vermaaksgerichte activiteiten en evenementen aan te trekken, zowel grootschalig als kleinschalig en doelgroepgericht. Niet alleen op pleinen en in tuinen, maar ook indoor (bijv. congrescentrum, wielerbaan, muziekhal).

Kantoren Kantoren hebben een grote invloed op de binnenstad. Vaak zijn hogere managementlagen gevestigd in het centrum, maar ook lokaal/regionaal opererende advocatenkantoren, notarissen, accountants, financiële adviesbureaus, reclamebureaus, ICT-bedrijven en andere mediaondernemingen. Daarnaast zijn er veel financiële instellingen die vanwege uitstraling en status een vestigingslocatie verkiezen in de binnenstad. Wel is de laatste jaren een trend zichtbaar waarbij deze commerciële dienstverleners naar de randen van de stad trekken en alleen met een klein kantoor achterblijven in het centrum van de stad. De vraag naar grote bedrijfskantoren neemt af ten faveure van kleinere flexibele kantooreenheden, vooral gebruikt door lokaal gerichte bedrijvigheid.

Door de centrale ligging van Tilburg ten opzichte van attractieparken zijn er niet alleen kansen aan de consumptiekant, maar ook aan de productiekant. Gedacht kan worden aan de productie van live entertainment, maar ook theater- en musicalvoorstellingen.

Er zijn kansen om de kleinschalige kantoorvraag, gericht op de lokale en regionale markt, te faciliteren. Door deze vooral aan de noordkant van de binnenstad te faciliteren kan een verbinding gelegd worden tussen de binnenstad en de grootschalige kantooreenheden waar de Spoorzone zich op richt. Door een informatiecentrum voor starters op de

Vermaak

Sterkten

Zwakten:

•

•

Tilburg is centraal en strategisch gelegen ten opzichte van natuurgebieden en attractieparken.

•

In de stad zelf ontbreekt een grote trekpleister. Tilburg profiteert nog onvoldoende van de strategische ligging.

Evenementen •

• • •

Tilburg heeft een uitgebreide en veelzijdige programmering van evenementen en volksvermaak (sterk profiel). Grote trekkers zijn de Kermis en Festival Mundial. Bekende Sportevenementen in de stad, zoals Ten Miles, Olympia´s Ronde en Ronde van Nederland. Willem II stadion als locatie voor (sport)evenementen en congressen

• • •

Geringe landelijke uitstraling, met uitzondering van Kermis en Festival Mundial. De evenementen trekken vooral dagjesmensen en geen meerdaagse bezoekers. Het ontbreekt aan binnenaccommodatie voor grootschalige evenementen en congressen.

67

arbeidsmarkt en startende ondernemers te creëren kan de verbinding tussen onderwijs en de arbeidsmarkt verbeterd worden. In bedrijfsverzamelgebouw en eenheden kunnen kleine werkruimtes worden gecreëerd voor startende ondernemers en middelgrote werkruimtes voor doorstarters. Bedrijvigheid De groep niet bestaande uit kantoorgebruikers en detaillisten heeft ook een plek in de binnenstad. Een centrumfunctie is vooral weggelegd voor ambachtelijke bedrijven (o.a. kapper, stomerij en sleutelservice), voorzieningen voor sport en recreatie (fitness), callcenter, media en filmproductiebedrijven. Andere voorzieningen zoals op het gebied van onderwijs, bibliotheken en musea zijn ook erg interessant

Algemeen

voor een binnenstad. Ook in de Tilburgse binnenstad zijn dit soort bedrijven terug te vinden. Zij maken geen deel uit van de detailhandel (het winkelcentrum) maar versterken het centrum wel. In de binnenstad van Tilburg zijn op verscheidene plekken ambachtelijke bedrijven gevestigd. Aan de Spoorlaan zijn verschillende uitzendbureaus en huisvestigingsbedrijven gevestigd. Het Veemarktkwartier richt zich op creatieve bedrijvigheid op het gebied van nieuwe media. Dit cultureel ondernemerschap kan net als ambachtelijke bedrijvigheid ook een goede huisvesting vinden in Binnenstad West. Er zijn kansen om de ambachtelijke bedrijvigheid verder te

Sterkten

Zwakten

•

Tilburg heeft in verhouding tot de provincie of Nederland een hoogopgeleide bevolking. Sterke groei potentieel aan starters i.v.m. WO/HBO-opleidingen. Veel aandacht voor intensief en duurzaam ruimtegebruik. Sterke daling werkloosheid. Bovengemiddelde groei (beroeps)bevolking. Industrie, zakelijke dienstverlening, onderwijs en zorg zijn belangrijke sectoren voor Tilburg.

•

•

Zakelijke en financiële dienstverlening vooral aan de noordzijde (Spoorlaan) gevestigd.

• •

Tilburg heeft geen imago als kanto-renstad. Aandeel (snelgroeiende) zakelijke diensten voor grote stad relatief laag.

•

Verspreid over de binnenstad bevindt zich ambachtelijke bedrijvigheid (kappers, stomerijen, sleutelservices, etc.). Veemarktkwartier, en in beperkte mate Binnenstad West, is gericht op creatieve bedrijvigheid en cultuur. Centrum Zuid is gericht op onderwijs en overheid (stadskantoor, openbare bibliotheek)..

•

Veel kleinere bedrijven waardoor weinig trekkers voor clusters en weinig spin-off’s.

• • • • •

• •

• •

Gezien de ligging temidden van andere Brabantse steden beperkte regiofunctie. Verhouding werkgelegenheid en beroepsbevolking relatief laag voor middelgrote stad. Het aantal wetenschappelijk opgeleide personen in Tilburg blijft ondanks de aanwezigheid van de universiteit achter. Relatief weinig IT-bedrijven. Industrie vooral gericht op lowtech bedrijven.

Kantoren

Bedrijvigheid

•

•

68

stimuleren. Deze ambachtelijke functies kunnen de regionale winkelfunctie van de Tilburgse binnenstad ondersteunen en verder versterken. Voor bedrijvigheid zoals schoenreparatie, sleutelservices en kappers zijn kansen voor vestiging in de aanloopstraten van de binnenstad. Videotheken, drukwerkbedrijven, schoonheidssalons en edelsmeden kunnen een plek krijgen in de aanlooproutes naar de aanloop- en hoofdwinkelstraten en ook in binnenstad West.

Onder de vlag van de Brabant Medical School ontstaan nieuwe opleidingen in Tilburg. Met de komst van o.a. deze nieuwe opleidingen, passend in de specialisatie van Midden Brabant in life sciences, zijn er kansen voor het aantrekken van bedrijvigheid. In het algemeen kunnen de sectoren onderwijs en zorg daardoor verder versterkt worden. Gedacht kan worden aan adviesbureaus gericht op de zorg, onderzoekslaboratoria en medische reconstructie bedrijven (cosmetische chirurgie).

Tabel: Overzicht geschooldheid beroepsbevolking Beroepsbevolking

Laag

Middel

Hoog

91.000

22,0%

42,9%

35,2%

Noord-Brabant

1.106.000

24,0%

44,3%

31,1%

Nederland

7.486.000

25,0%

44,9%

29,4%

Tilburg

Bron: CBS Statline 2007

69

Wonen Het is wenselijk dat Tilburg een stad is waar mensen nu maar ook in de toekomst willen wonen; een stad met een binnenstad waar voldoende te beleven is, maar bovenal ook een leefbare binnenstad. Om niet alleen de bestaande inwoners, maar vooral ook nieuwe inwoners en doelgroepen aan te trekken, is een extra inspanning een vereiste. Meer dan tevoren kiezen stadse burgers namelijk voor een veilige, geborgen woonstad waar tegelijkertijd een variëteit aan functies aanwezig is waar zij op een door hen gewenst tijdstip van gebruik kunnen maken. Burgers die kiezen voor het wonen in een binnenstad, kiezen voor het wonen in een binnenstad waar wonen, werken, cultuur, onderwijs en vermaak worden gecombineerd. Naast elkaar en met elkaar.

Wonen kan gestimuleerd worden op plekken waar zij geen bedreiging vormen voor de ontwikkeling van functies die bijvoorbeeld overlast veroorzaken voor bewoners, zoals horeca. Delen van de binnenstad van Tilburg kunnen zich profileren als zijnde niet-hectisch ten opzichte van de Randstad en de uitstroom van inwoners uit de Randstad opvangen. Met het op- en uitbouwen van de dragers van de binnenstad, namelijk kunst en cultuur én onderwijs en kennis, krijgt de binnenstad een specifiek imago in de stad en in de regio. Woningzoekenden in de stad en in de regio kunnen zich aangetrokken voelen tot wonen in de binnenstad van Tilburg.

Tabel: Doelgroepen analyse wonen Ambitie gewenste doelgroepen Studenten Jong werkenden (25-35 jaar) Startende ondernemers Actieve ouderen

Actieve trendvolger Sociale senior Zelfbewuste stedeling Zelfstandige student Culturele buitenmens Bewuste Bourgondiër Ambitieuze ondernemer Gemiddelde gezin Buitenwijkse buur Bron: Cendris, juli 2008

70

Indeling volgens hoofdtypen Cendris Zelfstandige student Zelfbewuste stedeling Actieve trendvolger Zelfbewuste stedeling Actieve trendvolger Sociale senior Culturele buitenmens

Aanwezige doelgroepen gemiddelde Nederlandse binnenstad 52,3% 14,3%

Aanwezige doelgroepen Tilburgse binnenstad 44,2% 28,0%

13,3% 12,2% 3,9% 2,0% 0,9%

16,7% 7,7% 2,8 0,3%

0,5% 0,1%

0,3% -

Doelgroepen voor de binnenstad De ambitie is om in de binnenstad woningen te creëren voor de doelgroepen studenten, jong werkenden, actieve ouderen en startende ondernemers. Uit een analyse van o.a. Cendris blijkt dat er kansen zijn voor toevoeging van gestapelde woningbouw, zoals appartementen met buitenruimte, jongerenhuisvesting en huisvesting voor 55-plussers. Studenten Uit bovenstaande tabel blijkt dat er minder studenten wonen in de binnenstad dan in andere Nederlandse steden met veel onderwijsvoorzieningen. Dit gemiddelde is ontstaan door de

binnensteden van Breda, Eindhoven en Nijmegen te vergelijken met Tilburg. Er zijn verschillende factoren die mogelijk iets te maken hebben met dit lage percentage studenten. De hoogte van de huurprijzen in de binnenstad van Tilburg is er daar één van. Uit de gegevens van Cendris blijkt dat de huurprijzen in de Tilburgse binnenstad hoger liggen dan die van de gemiddelde Nederlandse binnenstad. De trefkans van een huurprijs beneden de 350 euro per maand in de Tilburgse binnenstad is slechts 18%, het gemiddelde beeld van binnensteden laat zien dat daar de trefkans 32% is. In Nijmegen is het percentage zelfs circa 44%.

Aanwezige doelgroepen gemiddelde Nederlandse binnenstad

50%

Aanwezige doelgroepen 45%

Tilburgse binnenstad

40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5%

Actieve trendvolger

Sociale senior

Zelfbewuste stedeling

Zelfstandige student

Culturele buitenmens

Bewuste bourgondiër

Ambitieuze ondernemer

gemiddelde gezin

Buitenwijkse buur

71

Gegevens van de website kamer.nl laten juist zien dat de huurprijs voor een studentenkamer in Tilburg met € 13,48 per m² per maand lager is dan in de overige 3 steden, respectievelijk € 16,16 in Eindhoven, € 15,08 in Nijmegen en € 13,90 in Breda. Deze prijzen zijn een gemiddelde van de gehele stad. Het lijkt erop dat de wijken in Tilburg aantrekkelijker zijn om een kamer te huren. Het merendeel van de onderwijsinstellingen bevindt zich ook niet in de binnenstad. In zowel Nijmegen als Breda en Eindhoven liggen de meeste onderwijsinstellingen dichter bij het centrum. Andere factoren die mee kunnen spelen zijn de grootte van de onderwijsinstellingen en de aangeboden studies. In Nijmegen bijvoorbeeld, studeren meer studenten dan in Tilburg. En behalve de kleinschalige Rockacademie zijn er vrijwel geen specialistische opleidingen te vinden in Tilburg. In de andere vergelijkbare steden zijn deze wel te vinden zoals: wetenschappelijke medisch onderwijs in Nijmegen, de NHTV en kunstacademie in Breda en de technische universiteit en design academy in Eindhoven. Om de vestiging van meer studenten in de binnenstad van Tilburg te bewerkstelligen en het verkleinen van het aantal spoorstudenten, kan het aanbieden van goedkope studentenhuisvesting een goede optie zijn.

Woningtype Nederland

Appartementen Uit onderzoek van WoonQuest (april 2005) onder 23.000 respondenten blijkt dat in stedelijke gebieden 50 tot 70% van de woonconsumenten een appartement als eerste woonvoorkeur aangeeft. 45% van deze consumenten wenst een koopappartement van 185.000-225.000. Als er specifiek wordt gekeken naar de stedelingen in de leeftijdscategorie van 25-35 jaar, waar de gewenste doelgroepen jong werkenden en startende ondernemers in vallen, blijkt dat bijna de helft van deze leeftijdscategorie in een appartement wil wonen en dat 73% van deze personen een woning wil huren, 8% wil een woning kopen. Ook blijkt na onderzoek van WoonQuest (april 2007) onder 50.000 respondenten dat er in de provincie Noord-Brabant een overschot aan eengezinswoningen en een tekort aan appartementen en seniorenwoningen kan ontstaan. De conclusie uit deze onderzoeken is dat er huurappartementen in het centrum aangeboden moeten worden om zo de jong werkenden en startende ondernemers zich te laten vestigen in de Tilburgse binnenstad.

Woningtype Noord-Brabant

huidig

gewenst

huidig

gewenst

Eengezinswoning

42,4%

39,7%

51,5%

39,3%

Appartement met lift

18,5%

23,2%

9,6%

23,2%

Appartement zonder lift

11,1%

13,6%

5,9%

10,0%

2,1%

9,4%

2,2%

15,6%

Seniorenwoning Bron: WoonQuest, april 2007

72

Ouderen Ook moet er ingespeeld worden op de trend van de grijze golf die naar de stad trekt. Uit bevolkingsprognoses van onder andere het CBS blijkt dat de bevolking van Nederland in de leeftijdscategorie 55+ de komende jaren toeneemt. Dit geldt ook voor Tilburg en haar binnenstad. Nu blijkt dat in de Tilburgse binnenstad meer senioren wonen dan in de gemiddelde Nederlandse binnenstad. Uit deze feiten kan geconcludeerd worden dat inspelen op de woonwensen van deze gewenste doelgroep; de actieve ouderen, noodzakelijk is. Studie van het adviesbureau Laagland’advies uit 2006 naar woonwensen van personen van 55 jaar en ouder onder 300 Brabantse ouderen geeft weer dat de helft van de Brabantse ouderen in een flexibel indeelbaar appartement wil wonen met een (groot) balkon. Een gewilde locatie hiervoor is onder andere het centrum van de stad, omdat het centrum levendig is en hier voorzieningen zoals winkels, openbaar vervoer en zorg dichtbij zijn. Ouderen uit de regio Tilburg die een appartement willen, geven aan dat zij zoeken naar een appartement in de prijsklasse van € 200.000 tot € 350.000. En van alle respondenten uit de regio Tilburg wil 30% verhuizen naar een huurwoning. Om actieve ouderen naar woonruimten in de binnenstad

Wonen

te trekken is het verstandig om koopappartementen in de prijsklasse van € 200.000 tot € 350.000 te realiseren met buitenruimte en een flexibele indeling. 75% Van de ouderen in de binnenstad wil graag zelfstandig blijven wonen in de huidige woning. Daarom moet er een accent gelegd worden op het ontwikkelen van een woonzorgzone op maat. Voor hen gaat het meer om faciliteiten en een goede welzijns- en zorginfrastructuur met o.a. zorgsteunpunt voor haal- en brengfuncties, uitvalsbasis thuiszorg, restaurants waar ouderen elkaar ontmoeten en de maaltijd gebruiken, ruimte voor dagactiviteiten. Stadswoningen Naast jongeren en ouderen liggen er kansen om de een- en tweepersoonshuishoudens veelal zonder kinderen tussen de 25 en 50 jaar aan te trekken, die een goed inkomen hebben en willen genieten en beleven wat de binnenstad kan bieden. Urbanvilla’s, smalle stadswoningen in drie of vier lagen met een voordeur op straatniveau, trekken mensen aan die actief deelnemen aan wat de binnenstad aan kunst en cultuur te beiden heeft en deze huishoudens versterken daarmee het functioneren van de binnenstad. Dergelijke woningen geven de bewoners de kans zich qua wonen te onderscheiden en bijzonder te zijn.

Sterkten

Zwakten:

•

•

• •

De gemeente Tilburg is binnen de regio een woonmagneet: meer vestigers dan vertrekkers. Wonen is één van de wezenskenmerken van de binnenstad; De binnenstad biedt verschillende woonmilieus.

• •

Er is vooral een tekort aan: eengezins-koopwoningen, drie- en vierkamerwoningen en appartementen met lift. De prijzen van huurwoningen liggen boven het gemiddelde. De doelgroep studenten is in mindere mate aanwezig

73

Bijlage

Geraadpleegde bronnen Beleidsstukken binnenstad • Masterplan Binnenstad Totaal, 2003. • Masterplan Veemarktkwartier, 2007. • Ontwikkelingsvisie Binnenstad-West, 2005. • Spoorzone, Tilburg, ambities uitgewerkt; spelregels, 2008 Achtergrondinformatie Algemeen • CBS Statline • Bevolkingsprognose gemeente Tilburg 2008. • Burgerpeiling 2006. • Internet, diverse sites. • Voetgangerstellingen centrum Tilburg, september en december 2007. • Huis van de Stad, ontwikkelingscompetentie. Positionering • Positioneringsgroep Tilburg: merknotitie Tilburg d.d. 20 april 2007. • Atlas voor gemeenten, 2005, 2007, 2008 • Midden-Brabant: de ideale connectie – regionale samenwerking en uitvoering, januari 2007. • Topvoorzieningen Brabantstad – Tombola of diepteinvestering (juni 2003). • Meer samen, samen meer: Programma Brabantstad 2004-2008. • Groene Kaart BrabantStad. • ’s-Hertogenbosch, trendrapport 2006. Kunst en Cultuur • Kadernota cultuur 2001-2004. • De bibliotheek van de toekomst. Een nieuwe bibliotheek, een nieuwe locatie?”. Onderwijs en kennis • Tilburg Kennisconnectie, derde nota hoger onderwijs, 2007.

88

Detailhandel • Detailhandelsvisie 2006 (BRO) en raadsbesluit 30-01-2007. • Winkelpassantentellingen Centrum Oost en West. Locatus, november 2007. • Locatus Retail Verkenner 2007 en 2008. • Brief ‘Mall Tilburg’ van B&W aan de raad, 15 januari 2008. • Onderzoeken Mall Tilburg: Economische effectrapportage (DHV), juni 2008. • Haalbaarheid en effecten megamall Tilburg (EIM) 2008. Horeca • De Tilburgse ervaring: kadernota toerisme en recreatie 2003-2010 (juli 2003). • Hotelmarktstudie Midden-Brabant, datum onbekend. • Horecanota Tilburg 2006-2015, “over smaak valt best te twisten” (februari 2006). • Bedrijfschap Horeca en catering 2007. Evenementen en vermaak • Midden-Brabant: de ideale connectie – regionale samenwerking en uitvoering, januari 2007. • Informatie met betrekking tot evenementensubsidie en het ‘Tilburg Trakteert’ predicaat. Kantoren, bedrijvigheid en ondernemerschap • Ruimte voor kantoren 2001: programma voor te ontwikkelen locaties 2001-2015, mei 2001. • Trendrapportage vastgoed Tilburg 2005, kantorenmarkt en bedrijventerreinen, 14-02-2006. • Hoofdlijnen economisch beleid Tilburg 2001-2010, oktober 2001. • Tilburg werkt!, nota augustus 2007 en raadsvoorstel augustus 2007. • Acquisitie strategie, januari 2008 (concept). • Stadsmonitor Tilburg, 2007.

Wonen • Kwalitatief woningbehoefte-onderzoek gemeente Tilburg 2004, februari 2005. • Cendris, doelgroepanalyse. • Persbericht WoonQuest april 2007; Grote regionale verschillen. • WoonQuestmonitor september 2005; huren van appartementen voor jongeren in trek. • Persbericht WoonQuest juni 2005; Appartementen minder in trek? • Gaan we verhuizen of toch maar niet? Rapport van Laagland’advies, maart 2007. • Woonzorgservicezone Binnenstad. Groen • Groen en groei verweven. Groenstructuurplan plus 19972013 (1996). • Groenontwerp binnenstad Tilburg (april 2007). • Bureau Ecologie en Landbouw Wageningen, 2007. • Een oranjerie op hert Koningsplein, drie concepten getoetst op haalbaarheid. LaGroup, januari 2008. Ruimtelijk • Kaart ‘bebouwingsgeschiedenis’ en ‘waardering bebouwing’ cultuurhistorische hoofdstructuur binnenstad Tilburg. • Willemsplein – Raadhuis en omgeving ‘zoeken naar samenhang’.

89

Projectorganisatie Denktank Binnenstad

Organisatienaam

Paul van Abeelen

ISAH

Hans Broekman

Adviseur vastgoed

Jo Coenen

Jo Coenen Architecten

Fleur Elderhorst

Bank Nederlandse Gemeente

Eric van Gerwen

Horeca-deskundige

Guus van Hove

013

Patrick Manning

HBD

Hans Mommaas

UvT en Telos

Hein van Oorschot

UvT

Leo Pot

Theaters Tilburg

Frans Jan van Rongen

Positioneringsgroep

Pieter Siebers

Projectleider versterken samenwerking gemeente, universiteit en hogescholen

Rien van der Vleuten

Fontys

Ambtelijke projectgroep

Functienaam

Joep Frenken

Projectmanager vastgoed

Ludo Hermans

Stedenbouwkundige

Louis Houet

Programmamanager stedelijke inrichting

Lucien Kuijsters

Projectdirecteur Spoorzone

Emile Kuppens

Programmamanager afdeling ruimte en economie

Frans Jan Lathouwers

Hoofd VVV en stadspromotie

Liesbeth Leijssen

Hoofd gebiedsteam binnenstad

Fred van Nistelrooij

Procesmanager afdeling gebiedsteam binnenstad

Phira Otten

Directeur gebiedsontwikkeling

Eja Praasterink

Hoofd afdeling stedenbouw

Adriaan van de Sande

Gebiedsmanager afdeling gebiedsteam binnenstad

Externe klankbordgroep

Organisatienaam

Frans van Aarle

OFT

Arie den Bleker

RND, kring Tilburg

Martin Dahlhaus

Stichting Stadskern Tilburg

Maarten Eekelaar

Winkeliersvereniging binnenstad (nieuw)

Bart Eijgenraam

Samenwerkende ondernemers Binnenstad Tilburg

Jurgen van Geloven

Stichting Stadskern Tilburg

Theo Terhuurne

OFT

Anton Jungerhans

Stichting Stadskern Tilburg

Maarten van Lier

Corio

Ton Meijer

Stichting Stadskern Tilburg

Rob Moonen

Stichting Stadskern Tilburg

Jan van Mourik

BORT

Ernest Potters

Stichting Stadskern Tilburg

Jan Schonk

Stichting Stadskern Tilburg

90

Referenties In de bijeenkomsten met de Denktank Binnenstad zijn regelmatig referentiebeelden naar boven gekomen. De verzameling van deze beelden uit de bijeenkomsten is hieronder weergegeven. Genoemde referentiebeelden als wensbeeld voor Tilburg • Temple Bar Dublin: nu gebied voor jongeren met cultuur en uitgaan, vroeger achterstandswijk aan de rand van de binnenstad van Dublin. • Angelsaksische industriesteden, zoals: Birmingham, Glasgow, Manchester, Newcastle. • Ruhrgebied, Bilbao, Luik: in toeristisch opzicht snelle groeiers, ook internationaal. • Enschede. • Rotterdam: economische ontwikkeling, cultuur en recreatie gaan op een goede manier hand in hand. Rotterdam als stad met een ontketenende identiteit (morgen kan de stad wat nieuws bieden), in tegenstelling tot de historische binnensteden die een bevestigende identiteit hebben. • Groningen: combinatie van oude en nieuwe bebouwing. • Heineken Music Hal Amsterdam, Hotel New York Rotterdam, Verkadefabriek Den Boch, Lowlands Acadamy Biddinghuizen. • Groninger Museum. • Witte de With (Rotterdam): MK expositieruimte. • Strijp S festival, Eindhoven: mensen komen vanuit Amsterdam naar Eindhoven (het nachtnet geeft een positieve impuls). • Parkstad Limburg: policentrisch stedelijk gebied. • Selexyz Maastricht, gevestigd in een historisch pand. • University Club, Eindhoven als referentie voor een goed restaurant bij de Tue. • Herman den Blijker en Jamie Oliver als referenties voor ondernemerschap en vernieuwing. • 100% oregan (kookstudio), Barcelona. • Tate Modern, Londen. • Newcastle-Gateshead: toonaangevende leisure-ontwikkeling met o.a. The Sage (muziek experience) en museum Baltic (Modern Art) in voormalige industriestad. • Cable factory. • CentrO Oberhausen en Arena Amsterdam: grootscha-

• • • • • •

ligheid en kleinschaligheid die botsen, een robuuste consumentomgeving. Krakau, als referentie voor een stad met veel enthousiasme en energie (studentenstad). Luxemburg-stad. Montreal, cirque de soleil. Graz, Oostenrijk. Bauhaus, Dessau (Duitsland). Avenue des Champs-Elysées als referentie voor een drukke maar toch groene straat in de binnenstad van Parijs.

Genoemde kwaliteitsbeelden van Tilburg • De vijfsprong (Stationsstraat-Nieuwlandstraat-Tuinstraat-Noordstraat-Korte Schijfstraat). • De vernieuwing van oud industrieel erfgoed. • Religieus erfgoed. • Vogeltjesbeurs Café Bet Kolen: sfeer van volks, arbeiders, opgestroopte mouwen, eenvoud, trots, laagdrempeligheid. • Kruikenmarkt, vlooienmarkt en kermis als referentie voor het ‘volkse’. • De Pont ‘icoonfunctie’, op een waardige manier herbestemd, biedt de mogelijkheid om (inter)nationale talenten aan te trekken. • Stadhuisplein/oude Markt. • Postindustriële stad. • Hoge School voor de Kunsten. • Appartementen Burgerijpad/Noordstraat: nu sfeervol, was ‘rovershol’. • Groen en kunstwerken. • 013 ‘icoonfunctie’. • Rockacademie, biedt de mogelijkheid om internationale talenten aan te trekken. • Plekken waar Tilburg nog als ‘groot dorp’ ervaren kan worden. • Binnenstad-west: het ‘Weimar’ van Tilburg. • Apple-store als referentie voor een bijzondere winkelformule.

91

Indeling in hoofdtypen Cendris Zelfstandige student • alleenstaand • woonachtig in flat, appartement of etage • veel verhuisplannen • laag inkomen en zeer laag bestedingsgedrag • is uitgaanspubliek (café, restaurant, bioscoop, disco) • zijn reislustig Zelfbewuste stedeling • jonge leeftijd • veelal alleenstaand • hoge opleiding • voornamelijk woonachtig in huurwoning • grote interesse in uitgaan • subgroepen: yuppen, avonturiers, kunstlievend Actieve trendvolger • jonge leeftijd • GroenLinks en SP • Veel alleenstaanden of jonge gezinnen zonder kinderen • Woonachtig in flat, etage, boven- of benedenwoning • Lage inkomen (rond modaal) en zeer laag bestedingsgedrag • Uitgaansleven floreert Culturele buitenmens • veelal op leeftijd (boven 70) • hoge opleiding • laag inkomen • weinig autobezit • sociale betrokkenheid (vrijwilligerswerk) • milieubewust • kopen dure (glossy) magazines en kwaliteitskranten Sociale senior • De hoge leeftijd van de kostwinner • Voornamelijk alleenstaanden • Vutters of gepensioneerden • Woonachtig in een flat/etage, bejaardenhuis of verzorgingsflat • Het lage bestedingsgedrag en inkomen • Religie voor deze groep belangrijk is

92

BRO heeft vestigingen in Boxtel | Amsterdam | Tegelen | Genk www.bro.nl