Posities en rollen van advies- en. ingenieursbureaus in een dynamische markt. september 2005

Manifest

Posities en rollen van advies- en ingenieursbureaus in een dynamische markt

3

september 2005

>> Inhoud Voorwoord

>> Voorwoord 5

1. Inleiding

7

2. De huidige kerncompetenties van advies- en ingenieursbureaus

9

De bouwsector in Nederland is al geruime tijd in veran-

dat advies- en ingenieursbureaus tot veel meer in staat

dering. Een voornamelijk regionaal georiënteerde markt

zijn, en dat ze ook die ambitie hebben. Ze beheersen

maakt plaats voor een dynamische ontmoetingsplaats

de steeds complexer wordende beslissingsprocessen en

van vraag en aanbod. Deze is gebaseerd op een grotere,

vergunningenprocedures. Ze passen een diversiteit aan

gedifferentieerde economie, op een bredere cultuur, en

moderne bouworganisatie- en contractvormen toe dank-

op andere, Europese wetgeving. Die wetgeving is gericht

zij hun strategische, beleidsmatige en praktische kennis.

3. Trends, kansen en bedreigingen

11

op transparantie en gelijke kansen voor alle aanbieders.

Vaak volgen ze internationale ontwikkelingen op de voet.

We zien steeds meer vrij verkeer van goederen, kapi-

Advies- en ingenieursbureaus zijn een spil in het nood-

4. Strategische positioneringsopties

13

taal en personen. Grenzen vallen weg, ook cultureel.

zakelijke veranderingsproces in de bouwsector. In deze

Opdrachtgevers bepalen in toenemende mate zelf hun

uitgave manifesteren zij zich met al deze uiteenlopende

inkoopvoorwaarden. Ze maken hun keuzes op basis van

kwaliteiten. Het Manifest brengt hun ambitie expliciet

inhoud, kwaliteit en prijs. Overheidsopdrachtgevers laten

naar buiten - én opent de dialoog erover.

5. Conclusies Interviews interne en externe prominenten

17 18

meer en meer aan de markt over, in nieuwe bouworganisatie- en contractvormen.

Case: Australië, laboratorium voor samenwerkingsvormen

42

De rode draad is: ONRI-leden kunnen in alle fasen van het bouwproces een essentiële rol spelen - en doen dat

Voor advies- en ingenieursbureaus betekent dit dat zij

vaak al. Ze zijn in staat om verschillende rollen ade-

zich moeten bezinnen op hun rol, positie en toekomst-

quaat te vervullen, mits zij niet worden belemmerd door

perspectief. ONRI wil die bezinning mogelijk maken en

verkeerde interpretatie van regels, vermeende belangen-

steunen met dit Manifest. Het is bedoeld als een hulpmid-

verstrengeling en oneigenlijke concurrentie. Kennis - dat

del voor ONRI-leden om positie en strategie te bepalen.

is en blijft hun toegevoegde waarde, hoe het bouwproces

Daarnaast is het Manifest gericht op opdrachtgevers en

ook verandert. Dankzij hun innovatieve vermogen slaan

andere spelers. Het kan hen helpen bij het interpreteren

zij (ook dát verandert niet) de brug tussen vraag naar en

van de veranderingen in de markt. ONRI beseft dat de

aanbod van kennis. Daardoor zijn zij bij uitstek in staat

positiebepaling van de advies- en ingenieursbureaus het

de levenscyclus van bouwprojecten te overzien en die te

beste in dialoog met anderen tot stand komt. Vandaar

optimaliseren. Hun professionaliteit en (gecertificeerde)

dat in deze uitgave interviews zijn opgenomen met ONRI-

kwaliteit garanderen dat zij dit deskundig en betrouwbaar

leden, opdrachtgevers én andere partijen.

doen. Integriteit is daarbij al decennia een onlosmakelijk onderdeel van de cultuur en het beleid van de bureaus.

Advies- en ingenieursbureaus zijn een spil in het noodzakelijke veranderingsproces in de bouwsector

De uitgave - een vervolg op Eerder, anders, sturender

Die integriteit is ook steeds explicieter verankerd in

(2000) - brengt de huidige competenties van de bu-

systemen.

reaus in kaart, gaat in op de ‘vermaatschappelijking’ van de ingenieur en de beeldvorming van de branche. We

ONRI beschouwt het als haar taak de mogelijke rollen en

beschrijven de trends in de branche, met bijbehorende

posities van bureaus duidelijk te maken en de aangeslo-

5

kansen en bedreigingen. Dat leidt tot enkele strategische

ten bureaus uit te nodigen een heldere keuze te maken.

5

positioneringsopties. Om opdrachtgevers en opdracht-

Wij zijn ervan overtuigd dat advies- en ingenieursbureaus

nemers een transparant beeld te bieden van taken en

door die keuze hun toegevoegde waarde eens te meer

verantwoordelijkheden, biedt het Manifest tot slot in de

goed kunnen bewijzen. Niet alleen voor de bouw, maar

losse bijlage een overzicht van hedendaagse contractvor-

vooral voor de eindgebruikers van het bouwproces, de

men en de posities en rollen die advies- en ingenieursbu-

gehele Nederlandse samenleving.

reaus daarin kunnen spelen.

Vanwaar de titel Manifest? Sommige ONRI-leden, maar

Den Haag, september 2005

ook opdrachtgevers, zien ingenieursbureaus nog vaak in de traditionele rol van ontwerper, ingenieur en construc-

Jan Coppes, voorzitter

teur. Uit de analyses en interviews in deze brochure blijkt

Freek Hasselaar, directeur

1. Inleiding

2. De huidige kerncompetenties van adviesen ingenieursbureaus

De traditionele, regionaal georiënteerde bouwmarkt die wij in Nederland kennen, gebaseerd op historisch

Advies- en ingenieursbureaus bieden vanouds diensten aan op het gebied van concepten, onderzoek, ont-

gegroeide normen, waarden en instituties, is aan het verdwijnen. De focus is de komende jaren op Europa

werp, technische uitwerking en implementatie en de begeleiding van de realisatie van het fysieke product.

gericht, waarbij Anglo-Amerikaanse manieren van denken aan invloed winnen. De Europese aanbeste-

Ze ontwerpen en realiseren gebouwen, verkeerswegen, tunnels en waterzuiveringsinstallaties. Continu

dingswetgeving is gebaseerd op transparantie en gelijke kansen. Steeds vaker zullen opdrachtgevers zelf

voegen de bureaus nieuwe vakgebieden aan de bestaande adviesgebieden toe, vaak gebaseerd op diep-

hun inkoopvoorwaarden bepalen.

gaande specialistische kennis.

Ontwikkelingen in de bouwmarkt

andere Europese landen maakt de bouwsector vergelijk-

Deze Europese (en wereldwijde) ontwikkelingen beïnvloe-

bare veranderingen door.

den de manier waarop vragers en aanbieders in de bouw met elkaar zaken doen. Ook in Nederland is dat zo. Kort

Advies- en ingenieursbureaus veranderen ook

samengevat zijn dit de belangrijkste ontwikkelingen:

De rollen en taken van advies- en ingenieursbureaus in

• Internationalisering. De toeleveringsindustrie is

het bouwproces zijn de laatste tien jaar ook veranderd.

grotendeels in internationale handen gekomen, terwijl

De bureaus zijn zowel meer integraal (breed, divers) als

vele internationale investeerders in Nederland zijn

gespecialiseerd geworden. Het traditionele beeld van de

neergestreken. Veel ingenieursbureaus doen tegen-

ingenieur is dan ook veranderd. De ingenieur is - kort

woordig substantieel zaken over de grenzen.

samengevat - vermaatschappelijkt. Dat wil zeggen:

• Europa. Het groeiende belang van interne markt, en

ingenieur en samenleving groeien naar elkaar toe. De

de toenemende gevolgen van de Europese wet- en

samenleving vraagt tegenwoordig om méér dan techniek.

regelgeving.

Van de ingenieur wordt ook verwacht dat hij begrip heeft

• Normering, standaardisering en kwaliteit. Er is

voor politieke en sociaal-economische vraagstukken,

sprake van kwaliteitscertificering volgens internatio-

maatschappelijke problemen en inspraak. Veel ingeni-

nale principes. Technische normen worden in Europees

eursbureaus zijn zich daarvan de laatste decennia bewust

verband gelijkgeschakeld.

geworden. Ze beseffen dat niet alleen specialisatie

• Steeds vaker worden internationaal gebruikelijke bouwprocessen en contractvormen gehanteerd. • Opmars van integrale en onderscheidende aan-

belangrijk is, maar ook een brede, integrale opstelling. Er is dan ook een grote verscheidenheid in rollen en po-

Door het overzicht zijn ingenieursbureaus in staat het project voor de opdrachtgever te optimaliseren

sities aan het ontstaan. Ook versterken de bureaus hun

bieders. Fullservice bedrijven profileren zich met een

ondernemerschap. Ze stellen zich meer proactief op en

Generalisatie en specialisatie

Kennis is de basis

optimale integratie van het bouwproces én de exploi-

komen zelf met initiatieven voor oplossingen van maat-

De traditionele kerncompetenties van de advies- en in-

Maar van welk standpunt men het ook bekijkt: kennis

tatie, en nemen ook de bijbehorende verantwoorde-

schappelijke vraagstukken. Daarnaast zijn ze ook steeds

genieursbureaus zijn verdeeld over verschillende markt-

is de basis voor de huidige kerncompetenties van de

lijkheden op zich.

meer betrokken bij (internationale) overnames en fusies,

segmenten en producten. Bekende segmenten zijn de

advies- en ingenieursbureaus, of ze nu klein, middelgroot

beursnoteringen en dergelijke.

burgerlijke- en utiliteitsbouw, de grond-, weg- en water-

of groot zijn. Het ONRI-bureau wordt altijd ingeschakeld

bouw, de woningbouw, de elektro- en installatietechniek

vanwege zijn kennis van zaken, zijn inventiviteit en cre-

7 7

• Er is sprake van verticale verbetering in het bouw6

proces, door een meer ketengerichte benadering

6

en een geleidelijk verdwijnen van een sectorale

Al deze ontwikkelingen dwingen de advies- en ingeni-

en de telematica. Tegenwoordig is steeds meer sprake

ativiteit, en zijn vermogen om deze kennis toe te passen

marktordening.

eursbureaus tot bezinning. Die bezinning begint bij een

van de opdeling van kerncompetenties in procesaspecten,

in praktische oplossingen. Vaak is het advies- en inge-

Omdat alle partijen in het historisch gegroeide bouwpro-

kritische blik op de huidige kerncompetenties van de

specifieke toepassings- of kennisgebieden of combinaties

nieursbureau ook de enige partij die het overzicht heeft

ces min of meer (al of niet bewust) deel uitmaakten van

bureaus.

hiervan. Bijvoorbeeld risicomanagement, stedenbouw

over het totale project, van ontwerp tot en met onder-

en bouwmanagement, facility management, construc-

houd en beheer (life cycle benadering). Daardoor zijn zij

tieve ingenieursbouw, milieu, water, lucht, energie, afval,

in staat het project voor de opdrachtgever te optimalise-

de oude ordening, verandert deze schoksgewijs. Ook in

...grote verscheidenheid in rollen en posities...

projectmanagement, bouwfysica, geluids- en warmtebe-

ren qua prijs en kwaliteit.

scherming, installatietechniek en installatieplanning.

Steeds meer werken bureaus en de kennisinstellingen

De grotere bureaus hebben zich tot generalisten ontwik-

aan structurele samenwerking en uitwisseling van kennis

keld, de kleinere en middelgrote bureaus zijn vaak meer

- ook internationaal.

gespecialiseerd. Zelfs generalisatie is een specialisatie geworden. Advies- en ingenieursbureaus mogen ‘vanuit de lucht gezien’ allemaal hetzelfde lijken, ze zijn het niet.

3. Trends, kansen en bedreigingen

Kwaliteit en betrouwbaarheid

Integriteit en transparantie

ONRI-leden dragen kwaliteit hoog in het vaandel.

Advies- en ingenieursbureaus opereerden in het verle-

Alle leden zijn gecertificeerd volgens de norm ISO-9001.

den veelal in het verlengde van de (meestal publieke)

Deze certificatie is er niet pour besoin de la cause, maar

opdrachtgever. Om dit goed te kunnen doen, is integri-

Advies- en ingenieursbureaus opereren niet in een statische wereld. Hoe sterk ze ook staan met hun kern-

vloeit voort uit een vraag uit de markt. De opdrachtgever

teit een noodzakelijke kwaliteit. Tegenwoordig opereren

competenties, ze zullen een antwoord moeten vinden op trends en ontwikkelingen. Soms zijn die wereld-

wil kunnen vertrouwen op zijn adviseur. Een ander be-

ONRI-leden in het bouwproces steeds vaker in verschil-

wijd, soms lokaal. Altijd leveren de ontwikkelingen kansen en bedreigingen op.

langrijk aspect is dat de opdrachtgever erop wil kunnen

lende rollen, voor verschillende opdrachtgevers. Ter voor-

vertrouwen dat de adviseur verzekerd is, in de gevallen

koming van belangenconflicten is men dan zeer gebaat

dat het verkeerd mocht gaan. ONRI-leden zijn verplicht

bij transparantie in het gehele bouwproces. Daarom zijn

Wereldwijde trends in de ingenieurswereld

tant, projectmanager én ingenieur tegelijk kan zijn

een beroepsaansprakelijkheidsverzekering te hebben.

en blijven integriteit en transparantie kernwaarden voor

volgens FIDIC

in één project. Kan hij eerst in een procesopzet of

ONRI-leden. Zij zullen geen opeenvolgende rollen in het

De internationale branchevereniging FIDIC heeft wereld-

conceptueel adviseren en verder deelnemen in het

De ingenieur in de maatschappij

proces op zich nemen, indien en voor zover een conflicte-

wijde ontwikkelingen en trends in de advies- en

vervolgtraject? Hoe is oneerlijke concurrentie te voor-

Sinds de jaren tachtig speelt de genoemde vermaat-

rend belang kan ontstaan.

ingenieurswereld geanalyseerd. FIDIC bracht in 2004

komen?

...zelfs generalisatie is een specialisatie...

kort samengevat de volgende ontwikkelingen in beeld: • Nieuwe vormen van aanbesteden.

Hij moet in verschillende fasen in een project gaan

• Veranderd aanbod van diensten.

schakelen tussen verschillende niveaus van risico’s en

• Outsourcing bij overheden.

aansprakelijkheden.

• Verticaal en horizontaal meer tijdelijke en permanente samenwerkingsverbanden, zoals allianties.

Ingenieurs moeten - het werd hierboven al aangegeven - meer dan alleen de techniek beheersen. Bètakennis

reaus treden tegenwoordig ook als mede- en onderaannemer op. Specialisten ontwikkelen zich tot

• Duurzaamheid, vooral praktische oplossingen.

belangrijke spelers.

• Meer aandacht voor de levenscycluskosten van projecten. • Meer aandacht voor risicomanagement.

hebben zij aangevuld met alfa- en gammakennis.

• Er ontstaan meer multidisciplinaire partnerships en lange-termijnverbintenissen met externe partners. • Bureaus werken binnen Europa steeds meer samen (fusies, overnames, allianties) • Specificaties van projecten worden steeds meer op

Ze richten zich steeds meer op maatschappelijke behoef-

Overige internationale trends

ten en algemene vraagstukken. Goede voorbeelden zijn

• Er is geen behoefte aan méér directe wetgeving voor

de thema’s ‘lucht’, ‘veiligheid’ en ‘ruimte en water’. Dat

selectieprocedures en aanbestedingen; wel aan meer

laatste is onder meer van belang gezien de verwachte

uniformiteit en transparantie in de Europese landen.

klimaatverandering en vergaande verstedelijking.

• Traditionele rolpatronen veranderen. Ingenieursbu-

• Schaalvergroting en internationalisering.

• Het belang van technologie en innovatie neemt toe. schappelijking een belangrijke rol in de ingenieurswereld.

• De ingenieur worstelt met de diversiteit in rolpatronen.

• Overheden onderzoeken overal andere contractvor-

functionele output gemaakt. • Toenemende aandacht voor aansprakelijkheid en verzekerbaarheid. • Bij de communicatie in het bouwproces gaat ICT een steeds belangrijker rol spelen.

Advies- en ingenieursbureaus hebben veel kennis in huis

men. Publiek-private samenwerking staat in veel

• Digitale platformen worden steeds belangrijker.

om dit soort maatschappelijke knelpunten op te lossen,

landen hoog op de agenda.

• Het groeiend belang van China en India met hun

maar ze dragen dit nog niet altijd voldoende uit. Een betere maatschappelijke positionering is dan ook gewenst.

• De ingenieur kan altijd een rol spelen geïntegreerde contractvormen. Maar de vraag is of hij altijd consul-

enorme potenties voor engineering. Het gaat hierbij zowel om markt als om concurrentie.

8

Naar verwachting zal de vraag naar hun adviesdiensten

9

8

daardoor toenemen.

9

Toenemende aandacht voor aansprakelijkheid en verzekerbaarheid

Trends in Nederland

• De kleinere invloed van sectorale organisaties

Ook in Nederland zijn belangrijke trends te zien. Deze

• De landelijk sterker wordende anti-kartel- en trustwet-

weerspiegelen voor een groot deel de internationale

geving.

ontwikkelingen. • De overheid laat meer en meer aan de markt over, en doet minder zelf. • Er wordt steeds meer gedacht in opdrachtgever-opdrachtnemer-relaties. • Voor de opdrachtgever is de differentiatie bij de

Kansen Om in deze dynamische markt vol veranderingen goed te kunnen opereren, zal het onderscheidend vermogen van ONRI-leden moeten toenemen. Innovatieve ingenieurs zullen moeten inspelen op de veranderingen. De overheid

opdrachtnemers steeds minder van belang. Hij doet

als opdrachtgever trekt zich verder terug. Het invullen

bij voorkeur zaken met één opdrachtnemer en laat

van de ruimte die daardoor ontstaat, is een uitdaging

het vervolgens aan de marktwerking over hoe deze

voor de ingenieursbureaus. Ook de verschuiving van den-

opdrachtnemer zich organiseert.

ken in termen van de laagste prijs naar een beoordeling

• Overheden worden steeds meer afgerekend op het for-

op prijs/kwaliteit en levenscyclusbenadering biedt volop

muleren van heldere doelstellingen en op de vraag of

kansen. Ingenieursbureaus kunnen hun toegevoegde

ze daaraan voldoen. Overheidsopdrachtgevers zoeken

waarde bewijzen, door in de concipiërende fase het totale

partijen die dat risico willen of kunnen overnemen.

project te optimaliseren. Daardoor krijgt de klant over de

• Voorheen nam de overheidsopdrachtgever vaak zelf (een deel van) het risico voor zijn rekening. Tegen-

De klant krijgt over de gehele levensduur van het project de meest duurzame en voordelige oplossing

gehele levensduur van het project de meest duurzame en voordelige oplossing.

woordig probeert hij zoveel mogelijk risico bij de opdrachtnemer te leggen. Waar overheidsopdrachtgevers

In een kenniseconomie speelt het op het juiste moment

zich nooit voor deze risico’s hoefden te verzekeren,

beschikbaar hebben van de juiste kennis een belangrijke

verlangen ze nu van de opdrachtnemer dat deze zich

rol. Hierbij gaat het niet alleen om technische kennis,

wel verzekert. Dat blijkt niet altijd mogelijk of nuttig.

maar ook om proceskennis, kennis van wet- en regelge-

• Er is ook een weer een beweging in omgekeerde rich-

ving en van risicomanagement. Ingenieursbureaus doen

Groeiende samenwerking tussen bureaus en kennisinstellingen

reaus is dat zij te passief reageren op veranderingen en vasthouden aan traditionele modellen. Dit zou kortzichtig zijn, want er staan duidelijke bedreigingen voor de deur.

Ontwikkeling van strategisch bewustzijn

Alleen al de toenemende juridisering van het bouwproces

Het is moeilijk om scherp in de toekomst te kijken. Om

daagt alle spelers uit. Daarnaast zal steeds meer tech-

toch grip op ontwikkelingen te krijgen, zijn scenario’s

niek een ‘commodity’ worden.

goed bruikbaar. Scenario’s schetsen mogelijke toekom-

Bureaus zien zich geconfronteerd met soms oneerlijke

sten, waarvoor men vervolgens strategieën kan opstel-

concurrentie van overheidsdiensten. Als werk wordt

len. Uit een recente scenario-analyse van ONRI blijkt dat

11

uitgevraagd op functionele eisen, zullen ze hoge aanbie-

twee factoren de verdere ontwikkeling bepalen:

11

dingskosten moeten maken. Ook dreigt afhankelijkheid

• Internationalisering en de mate van integratie van Eu-

van andere beroepsgroepen wanneer men zich te passief

ropa. Of Europa verder integreert, stabiliseert, of weer

opstelt. Het is goed mogelijk dat een groter deel van de

uit elkaar valt, zal de ontwikkelingen sterk bepalen.

markt op den duur wordt gedomineerd door een beperkt ting: men onderzoekt welk risico door wie het beste

ten tot ze vanzelf overgaan.

• De beperking of uitbreiding van de rol van de over-

veel van deze kennis op doordat ze voor veel verschil-

aantal grote spelers.

heid. Aangezien de bouw in Nederland grotendeels

kan worden beheerst en gedragen. Daarop wordt de

lende publieke en private opdrachtgevers werken. Inge-

FIDIC voorziet in internationaal verband min of meer

door de overheid wordt gedomineerd, is méér of juist

verzekering afgestemd.

nieursbureaus opereren in verschillende rollen. Dat biedt

dezelfde bedreigende ontwikkelingen: prijsconcurrentie,

minder overheidsinvloed van grote betekenis.

de klanten voordelen. Hierbij dient uiteraard scherp gelet

tarieferosie, oneerlijke concurrentie door overheidsbu-

te worden op het voorkomen van belangenconflicten.

reaus, een zwak ontwikkeld imago van de ingenieur,

• De hierboven genoemde groeiende samenwerking tussen bureaus en kennisinstellingen. • Meer in het algemeen de gebundelde inspanningen en

concurrentie door management-consultants, juridische

investeringen van de sector gericht op innovatie door

Bedreigingen

adviseurs en bouwbedrijven. De ontwikkelingen zijn dus

middel van BSIK-programma’s en de Regieraad Bouw.

De grootste bedreiging voor de advies- en ingenieursbu-

internationaal vergelijkbaar. En we kunnen niet afwach-

4. Strategische positioneringsopties

of kleinschalige fusies. In dit schema is de stap naar

turnkey is uitgelopen op een uitvraag in de vorm van

voorwaartse integratie (naar de financieel-economische,

PPS-contracten. In de utiliteitsbouw is dit proces al eer-

juridische en programmatische aspecten in de kolom) al

der gestart.

Hoe moet een advies- en ingenieursbureau zich nu - de scenario’s en trends in aanmerking genomen - po-

gezet, maar de voorwaartse integratie naar het realisa-

Voor de ingenieurswereld kan dit betekenen dat de focus

sitioneren? Om de mogelijkheden in kaart te brengen, is het goed te kijken naar de bouwketen (de bouw-

tieproces is nog zeer beperkt.

gedeeltelijk verschuift van de overheid naar de private

proceskolom). Deze keten presenteert de aaneenschakeling van bijdragen aan het bouwproces per speler,

opdrachtgevers. De overheid is dan - deels - niet meer

functie en specialisatie. De bijdragen kunnen - afhankelijk van vele factoren - in een scala van combinaties

De uitbreidende rol van de bouwbedrijven

de betalende en bepalende instantie, maar de financier

of per specialisatie worden geleverd.

Ook bouwbedrijven ontwikkelen zich. De voorwaartse

en de manager die bepaalt welke partijen bij het pro-

en achterwaartse integratie is hier al eerder begonnen,

ces worden betrokken. Dit fenomeen zal overigens niet

doordat aannemers in eigen huis aan projectontwikke-

gaan overheersen. Veel opdrachtgevers zullen nog op de

Positioneringsopties

Technologische kennis (‘content’) Deeloplossing (specialisme) Inspanningsverplichting

Management/organisatie (‘bedrijfskunde’) Resultaatverplichting

bouwkostenbureaus

ingenieursbureaus TNO

projectmanagers

Concipiëren, PvE, ontwerpen

Organiseren, managen, regisseren

consulting engineers bouwmanagers facility managers engineering contractors

Maken, bouwen, installeren

Fabriceren, transporteren, leveren

Gebruiksgereed maken, onderhouden

Keten van bijdragen aan de inrichting en het beheer van de gebouwde en natuurlijke omgeving

Ontwikkelen (verwerven, financieren)

architectenbureaus

traditionele manier blijven aanbesteden. De raadgevend

ver gevorderd: denk aan design & construct. Dit heeft

ingenieur zal echter toch scherp op deze ontwikkeling

geleid tot een afsplitsing van ontwikkelingsafdelingen en

moeten inspelen.

productiebedrijven. Een groot aantal bouwbedrijven heeft

Totaaloplossing (integreren)

Initiatief nemen (investeren, beleggen)

TU’s

ling zijn gaan doen. Met name voorwaartse integratie is

Exploiteren posities participanten

12

De zes belangrijkste criteria/competenties/kernposities

De ontwikkelingen lijken momenteel alle kanten op te

12

in de keten zijn:

gaan. De veranderingen die men wil accepteren, hangen

• Gespecialiseerde kennis versus Integrale oplossing

af van de bewust gekozen strategische posities die men

• Inspanningsverplichting versus Resultaatsverplichting

wil bereiken. Het advies- en ingenieursbureau kan speci-

• Nichespeler versus Generalist

alist blijven, maar ook samenwerkingsverbanden aangaan. Het kan ook generaliseren, andere diensten gaan

De kolom en de posities/competenties

inkopen, of ze juist buiten de deur leggen. De markt zal

In onderstaande afbeelding is de positie van de grotere

hierbij zijn werk doen.

bureaus van de laatste vijfentwintig jaar weergegeven. Het ingenieursbureau vervult deze posities al jaren,

De uitbreidende rol van de ingenieursbureaus

hoewel de individuele bureaus verschillend opereren. De

Onderstaand schema geeft de uitbreidende rol van de

bureaus bestrijken een breed panorama: van nichespeler

advies- en ingenieursbureaus weer. Het bureau kan

tot generalist, in een almaar groeiende diversiteit van

bijvoorbeeld aanpalende werkzaamheden beginnen,

processen en contractvormen.

stap voor stap toevoegingen doen door autonome groei

hiertoe multidisciplinaire concerns gevormd. De verant-

De toegevoegde waarde van de advies-

woording en het risico voor de verkoop liggen vaak nog

en ingenieursbureaus

wel in één hand.

De bureaus verbreden voortdurend hun spectrum van kernactiviteiten, voor zover dit voordeel voor de klant

De integratie van alle functies

oplevert. In de uitbreiding van de positie in de toege-

De bouwopgave wordt steeds ingewikkelder. In de

voegde-waardeketen ligt het uiteindelijke groeipotentieel

utiliteitsbouw neemt de projectontwikkelaar vaak geen

van de bureaus. Van belang hierbij is échte competentie

lange-termijnrisico meer voor de belegging; allerlei

en kwaliteitsgroei, niet zozeer capaciteitsvergroting in

soorten beleggers en andersoortige afnemers nemen dat

‘commodities’.

risico op een gegeven moment over. In de gww-sector,

De algemene trend is dat grotere bureaus ernaar streven

die vrijwel geheel door de overheid wordt gedomineerd,

om via integraal programma- en/of projectmanagement

en in de utiliteitsbouw voor de overheid begint men nu de

als initiator op te treden. Zodoende kunnen zij extra

volledige integratie van alle functies van de marktpartijen

diensten aanbieden, op basis van facility management,

te vragen.

service- of outsourcingconcepten. Onder het motto ‘al-

In de gww-sector is sinds het midden van de jaren

les in één hand’ beginnen advies- en ingenieursbureaus

tachtig een proces begonnen dat van traditionele con-

ook in toenemende mate een rol te spelen als financieel

tractvormen via raamcontracten, design & construct en

dienstverlener.

Van nichespeler tot generalist, in een almaar groeiende diversiteit van processen en contractvormen

Focus verschuift gedeeltelijk van overheid naar private opdrachtgevers

5. Conclusies Voor welke marktpositie moet een advies- en ingenieursbureau nu kiezen? En welke contractvormen horen daar vervolgens bij? Een antwoord op deze vragen is niet in zijn algemeenheid te geven. Welke vervolgacties noodzakelijk of zinvol zijn, hangt af van de keuze die elk individueel advies- en ingenieursbureau maakt.

In ieder geval is duidelijk: álle bureaus zullen zich op

• Aangesproken willen worden op geleverde resultaten;

hun positie moeten beraden. Wie stil blijft staan, loopt

• Aangaan van de dialoog met de opdrachtgever en

het risico in een deel van de markt slechts als adviseur

andere partijen;

Voor de middelgrote en kleine bureaus liggen de moge-

Bouworganisatie en contracten

áchter de aanbieder te kunnen optreden. Voor sommige

• Openstaan voor de vraagstelling van de klanten;

lijkheden in bijvoorbeeld allianties en samenwerkingsver-

Veranderende rollen leiden tot andere bouworganisatie-

bedrijven kan dit een prima optie zijn, voor andere niet.

• Een heldere focus op de core business;

banden. Daarnaast profileren sommige bureaus zich als

vormen en andere, bijpassende typen contracten. Design

Zij koesteren de ambitie - of zien de noodzaak - om de

• Concurrentie op kwaliteit, prijs en kennis;

gespecialiseerde systeemintegrator.

& construct overeenkomsten zijn momenteel sterk in op-

regie in eigen handen te nemen.

• Een goede balans tussen ervaring en verjonging;

mars. Maar er zijn meer organisatie- en contractvormen

• Ontwikkeling van intrinsieke ethische waarden;

Hoe het ook zij: iedereen zal de vraag moeten beant-

mogelijk. In de bijlage bij deze brochure zijn ze weerge-

• Flexibiliteit om in te spelen op maatschappelijke ver-

woorden: blijf ik alleen opereren, of zoek ik samen-

geven, met beslissingscriteria. Ze vormen een overzicht

Op het gebied van levenscycluskosten kunnen advies- en

werking met andere partijen in het bouwproces? Deze

waaruit opdrachtnemer en opdrachtgever kunnen kiezen

ingenieursbureaus echter een belangrijke rol spelen. Voor

samenwerking kan zowel horizontaal als verticaal in de

bij het vormgeven van hun samenwerkingsrelatie.

dit advieswerk - dat in toenemende mate van essentieel

keten plaatsvinden.

Mocht u de bijlage niet aantreffen, dan kunt u deze

belang is - zijn zij bij uitstek toegerust. De toegevoegde

De positionering kan tot gevolg hebben dat individuele

downloaden vanaf de ONRI-site: www.onri.nl. Zie onder

waarde van de inbreng van het advies- en ingenieurs-

bureaus hun dienstenpakket zullen veranderen. Dat

publicaties het kopje ‘downloads’.

bureau is onomstreden. De kosten van de adviseur als

zullen de bureaus duidelijk moeten aangeven in hun (ex-

onderdeel van de totale investering zijn bijvoorbeeld re-

terne, maar ook interne) communicatie. Altijd moeten de

latief gering (5 tot 15% van de investeringskosten), maar

keuzes en ambities duidelijk zijn, zowel voor opdrachtge-

de invloed van de adviseur op de totale oplossing en de

vers als voor eigen medewerkers. Want een heldere focus

kosten is groot.

is vaak beter dan een te brede profilering.

anderingen; • Internationalisering.

Tenslotte is een betere maatschappelijke positionering van de ingenieur van belang: advies- en ingenieursbu-

Deze brochure draagt bij aan de positionering van de

reaus kunnen hun kennis nog veel meer gebruiken om

bureaus en aan een intensievere dialoog met externe

maatschappelijke vraagstukken op te lossen. Dit zal hun

stakeholders. Op die manier hoopt ONRI de noodzakelijke

imago versterken, talent aantrekken en uiteindelijk hun

vernieuwing van de bouw mee te stimuleren.

rol in de samenleving vergroten.

Positionering van de bureaus en een intensievere dialoog met externe stakeholders

Advies- en ingenieursbureaus moeten

15

heldere keuzes maken

15

In een sterk dynamische markt vol kansen, uitdagingen en soms ook bedreigingen, is het woord nu aan de advies- en ingenieursbureaus zelf. Zij zullen een duidelijke keuze moeten maken voor: • Marktdominantie in diensten en producten; • Generalisatie of specialisatie; • Leren omgaan met multidisciplinaire samenwerkingsvormen in de aanbodketen; • Transparantie over hun rollen in het dienstverleningsproces; • Accepteren van beheersbare risico’s;

Interviews

ONRI-leden: ir. Bert Roelofs | BM Managers van het bouwproces

18

ir. Luc Schaap | Lichtveld, Buis & Partners

20

ir. Jan Coppes | Witteveen+Bos

22

ir. Rob Hoogenboom MBA | Aronsohn raadgevende ingenieurs

24

ir. Jan Zijlstra | Arcadis

26

ir. Dik Spekkink | Spekkink C+R

28

ir. Jan Andries Boon | HE Adviseurs

30

ir. Jan Reneman | Oranjewoud

32

ir. Frank Sperling | Van Heugten

34

ir. Leo Visser | Royal Haskoning

36

ir. Bertrand van Ee | DHV

38

16

17

16

17

Stakeholders: dr. Jan Hovers | Regieraad Bouw

18

mr. Friso de Zeeuw | Bouwfonds

21

prof. Wim de Ridder | SMO

24

ir. Peter de Weijs | ProRail

28

Wim Ruijgrok | VNO-NCW

31

drs. Guus Hoefsloot | Heijmans

33

ir. Joost Wentink | GeoDelft

36

>> Bert Roelofs, BM Managers van het bouwproces

‘Bureaus krijgen andere, nieuwe rollen. Ze worden manager, organisator. Ze gaan detailkennis outsourcen, of trekken kortcyclisch topkennis aan. Kennis blijft in ieder geval onze kracht. Men zal onderkennen

Advies- en ingenieursbureaus zullen in de bouw en infrastructuur een meer centrale rol gaan spelen dan

dat management, juridische zaken en contracting ook tot die hoogwaardige kennis behoren. Met kennis kunnen

tot nu toe. Ze worden organisator van alle vormen van kennis. Ze ontwikkelen zich tot kennisspecialist of

we altijd meer bereiken dan alleen met risicodragende uitvoering. Kennis kent geen grenzen. Terwijl de uitvoe-

tot veelzijdig kennisconglomeraat, of tot manager van kennis. In ieder geval gaan ze zich concentreren op

hun kerncompetenties en strategische samenwerkingsverbanden zoeken met anderen. Meer bewustwor-

ding van het zich ontwikkelende marktmechanisme is gewenst, vindt Bert Roelofs (BM Managers van het

bouwproces).

Kennis blijft onze kracht

‘Adviseurs en ingenieurs in de bouw en infrastruc-

analyseren en afwegen. Specialisten leveren kwaliteit

tuur zullen niet meer alleen ingeschakeld worden

tegen een optimale prijs. State of the art techniek zal op

(wachtend tot de prospect voorbijkomt). Ze gaan

den duur altijd een commodity worden. Een specialisa-

juist steeds vaker zelf anderen inschakelen.

tie in techniek - zelfs een superspecialisatie - is dat na

rende bouw steeds meer een nationale bedrijfstak wordt,

Dat komt omdat de opdrachtgever, vaak de over-

vier of vijf jaar namelijk niet meer. Bureaus moeten in

is de advies- en ingenieurswereld namelijk internatio-

heid, gaat veranderen. Die opdrachtgever gaat

ieder geval helder zijn in hun focus: ontwikkel je tot een

naal. Integriteit is daarbij uiterst belangrijk. De adviseur

voortaan eerst functioneel bedenken wat

continu innoverende specialist, of ga de rol van generalist

mag in traditionele contractvormen geen commerciële

ze wil. Daar analyseert ze vervolgens een

spelen. Dat is een ander speelveld!’

partij zijn in het vervolgtraject. Je kunt niet twee petten

geëigend proces en een contractvorm bij,

tegelijk dragen zonder je geloofwaardigheid te verliezen.

in plaats van de partijen te zoeken die bij

‘Er wordt méér eigen creativiteit verwacht.

een bepaald, in beton gegoten, contract

Nederland en Duitsland lopen in deze ontwikkeling toch

processen zijn er meer mogelijkheden. Als ze transpa-

wel enigszins achter bij Frankrijk en Engeland.

rant worden gepositioneerd, kunnen ze voor een enorme

In de nieuwe marktverhoudingen wordt meer flexibiliteit

uitbreiding van de activiteiten van onze sector zorgen.’

passen. Dat betekent dat de markt zoals we die tot nu toe kennen, gaat veranderen.’

In de complexere PPS-, DBFMO- en andere geïntegreerde

verwacht. We moeten wat opportunistischer tegenover ‘Bureaus zullen specialisten of

marktveranderingen staan, ons meer instellen op de

generalisten moeten zijn.

Anglo-Amerikaanse manier van zakendoen. De veilige

Generalisten beheersen een breed scala van

positie waarin we in een sector of discipline denken te

processen en contractvormen; ze kunnen risico’s

verkeren, gaat op de helling.’

18

19

18

19

Meer in dialoog met de klant In beweging

achter hun klant: de eindgebruiker.

pen. Geleidelijk trad men echter

uitstekend helpen bij het vinden van

dr. J.C.M. Hovers de doel-

‘De bouwketen is in beweging’, zegt

Diens wensen zullen leidend zijn.’

meer in dialoog met andere partijen,

oplossingen voor maatschappelijke

stelling van de Regieraad Bouw graag samen. De Raad werkt aan het

Hovers. ‘De vragers worden allengs

óók met de klant. Dat kwam de kwa-

problemen. Dat is hun natuurlijke

signaleren en elimineren van knelpunten, probeert wantrouwen weg

professioneler, meer geïnspireerd

Veranderingen

liteit ten goede.’

rol in de keten: de kennis, en niet

te nemen en de professionele verhoudingen tussen opdrachtgevers

door de eindgebruiker. Aanbieders

Hovers komt oorspronkelijk uit de

en opdrachtnemers te bevorderen. Bij dit veranderingsproces spelen

zullen daarop moeten inspelen.

wereld van de machinebouw. Een

Kennis

Dat sommige bureaus zich ook op

advies- en ingenieursbureaus volgens Hovers een belangrijke rol.

Ook advies- en ingenieursbureaus

sector die in het verleden vergelijk-

Hij is ervan overtuigd dat de bureaus

díe terreinen manifesteren, is Hovers

moeten hun plaats in de keten kri-

bare veranderingen heeft doorge-

die verandering aankunnen. Ze

uiteraard niet ontgaan. ‘De gehele

tisch bekijken. Ze zullen zich vooral

maakt. ‘Eerst zaten al die engineers

hebben namelijk een sterk wapen:

keten oriënteert zich op het geïn-

moeten verdiepen in de consument

alleen maar constructies te ontwer-

kennis. ‘Ze kunnen hun klanten

tegreerd aanbieden van diensten.

Meer effectiviteit, meer winst, meer maatschappelijke waardering voor de bouwsector. Zo vat voorzitter

zozeer de uitvoering of financiering.’

De afstand tussen adviseurs en hun opdrachtgevers is de laatste

jaren toegenomen. De verhoudingen zijn verzakelijkt.

Wie vroeger met een ‘co-producerende’ opdrachtgever aan tafel

‘Het specialistische bureau kan overigens óók meer

échte affiniteit met het onderwerp aan tafel. Er is weinig

gaan doen dan het tot nu toe deed.

discussie, weinig coöperatie. Ja, daarin hebben we nog

De regelgeving wordt complexer, de handhaving stren-

veel te winnen.’

ger. Dat leidt tot gebouwen van hogere kwaliteit, tot meer energiebesparing, tot grotere veiligheid. Maar het

zat, vindt nu vaak een calculerende projectmanager tegenover

heeft ook tot gevolg dat de bouw op slot zit door te veel regels. Specialistische bureaus kunnen zich ontwikkelen

zich. Maar er blijft altijd een markt voor specialistische bureaus,

tot adviseur over ook deze, juridische aspecten. Daar ligt een markt.’

stelt Luc Schaap (Lichtveld, Buis & Partners). ‘Verzakelijking van de verhoudingen heeft een keerzijde. Ik zie de afstand tussen de opdrachtgever en de adviseur groeien. In plaats van een co-producerende opdrachtge-

>> Luc Schaap,

ver zit tegenwoordig vaak een projectmanager zonder

Lichtveld, Buis & Partners

Uiteindelijk zonder

‘Voor een specialistisch bureau is altijd een markt. Bouwakoestiek, om maar een discipline te noemen, is

een typisch specialistisch werkterrein. Die kennis is zo specifiek, daar heb je specialisten voor nodig. In Nederland gedijt deze discipline praktisch alleen binnen

kan niemand de deskundigheid van de specialist

de muren van een niet al te groot adviesbureau. Veel opdrachten worden in deze markt één-op-één verkregen. En dat zal zo blijven.’

20

21

20

21

Wees helder Dat vraagt om andere samenwer-

Positief

schappelijke belangen hoeden en

De ontwikkelaar ontwikkelt, de adviseur adviseert. Die traditionele

en ingenieursbureaus, vanouds des-

kingsvormen. Bureaus zullen echter

Hij ziet de toekomst positief tege-

de leefbaarheid van de samenleving

verhouding heeft de kracht van de eenvoud. Een raadgevend ingeni-

kundige raadgevers, manifesteren

waarborgen.’

eur die zelf plannen op touw zet, zal goed over zijn rol moeten naden-

zich tegenwoordig opvallend vaak

moeten kiezen. Ze kunnen sterker

moet. ‘We willen het verleden zo

worden door zich te concentreren,

snel mogelijk afwikkelen. Daarbij

ken, vindt

bijvoorbeeld op een bepaalde specia-

moet de overheid helpen. De Tweede

van Bouwfonds MAB Ontwikkeling. ‘Die traditionele rol, die is eigenlijk

ideeënleverancier. ‘Zonder over-

lisatie. Of ze zullen slimme, creatieve

Kamer heeft terecht veel aan de

best goed.’

drijven: we worden bestookt met

allianties moeten vormen, want de

kaak gesteld, maar moet nu ook

bouwketen herbergt geen bank.’

een vernieuwingsagenda durven op

Partners

zegt Friso de Zeeuw, ‘al was het

ontwikkeling. Die ideeën beoordelen

te stellen. Naar de toekomst kijken,

‘Als ontwikkelaar betrekken wij per

maar omdat andere partijen veel

we altijd. Soms kan ik meteen zeg-

de bureaucratie te lijf gaan, maat-

definitie anderen bij de planvorming,’

kennis van zaken hebben.’ Advies-

gen dat wij er niets in zien. En soms

mr. Friso de Zeeuw, directeur Nieuwe Markten

als méér dan dat: als participant of

initiatieven. Met name voor gebieds-

>> Jan Coppes, Witteveen+Bos

ketens waarin iedereen een plaats zal hebben gevonden

edge van de advies- en ingenieursbureaus. Zij kunnen én

- van architect tot uitvoerende partij.

moeten kennis sneller toepassen dan anderen. Ze kunnen kennis overal vandaan halen, ook uit het buitenland.’

‘Advies- en ingenieursbureaus gaan nóg meer voor

Het repertoire van de advies- en ingenieursbureaus

wordt breder. In verschillende rollen kunnen zij hun

de klant betekenen.

‘Wie alle rollen speelt, zal transparantie en

Op deze veranderende verhoudingen kunnen wij goed in-

integriteit moeten garanderen.

We gaan nóg meer voor de klant betekenen

opdrachtgevers van dienst zijn. Kennis - en dan met

name het vermogen om overal kennis vandaan te

halen en toe te passen - blijft daarbij hun belangrijk-

ste sterke punt, aldus Jan Coppes (Witteveen+Bos;

voorzitter ONRI).

‘De advies- en ingenieursbureaus

spelen. We kunnen alle rollen vervullen die de opdracht-

Eventuele belangenconflicten moeten goed worden ge-

staan er goed voor.

gever wenst. Eén en hetzelfde bureau zal nu eens voor

regeld en in heldere afspraken vastgelegd. Een adviseur

De cijfers spreken voor zich: de prijs-kwaliteitverhouding

de overheidsopdrachtgever actief zijn (bijvoorbeeld bij

kan, vind ik, in meerdere fasen van een groot pro-

is in orde, de toegevoegde waarde is hoog, de markt-

het opstellen van een Programma van Eisen), dan weer

ject betrokken zijn. De integriteit komt pas in het

werking goed. Er worden redelijke rendementen geboekt

voor een grote aannemer werken, en dan weer actief zijn

geding bij conflicterende belangen: bijvoorbeeld

en er zijn weinig faillissementen. Alle bureaus samen

voor een infrastructuurondernemer die zelf een lumineus

bij aanbestedingsgevoelige kennis waardoor

genereren zo’n 4 miljard euro omzet per jaar. Ze leveren

idee heeft ontwikkeld. Natuurlijk: niet ieder bureau zal

een voorsprong kan ontstaan

daarmee een belangrijke bijdrage aan de economie en de

al die rollen kunnen spelen. Kleinere bureaus zullen zich

of de opdrachtgever een financieel nadeel kan

maatschappij.’

meer en meer tot specialist ontwikkelen.’

hebben. Bureaus kunnen die verantwoordelijkheid aan. Gezonde concurrentie is overigens in

‘Maar voor tevreden achteroverleunen is

‘Er is één overeenkomst tussen al die rollen: kennis

ieders belang. Opdrachtgevers hebben ook een

geen reden.

is de spil waar alles om draait. Overal waar kennis

actieve rol in het zoveel mogelijk voorkomen

De verhoudingen veranderen. De overheidsopdrachtge-

nodig is, kunnen ingenieurs zinvol optreden.

van belangenconflicten, omdat daarmee vol-

ver komt meer op afstand te staan. Er groeien andere

Door globalisering en internet zal kennis meer en meer

doende mededinging wordt opgeroepen.’

samenwerkingsvormen: verticaal in plaats van horizon-

een commodity worden. De echte kunst wordt straks:

taal. Straks zijn er misschien nog maar zes of zeven

kennis slim toepassen, veredelen. Dat is de competitive

22

23

22

23

krijg je een idee aangereikt waar we

Initiatieven

kant bijvoorbeeld uitvoerende bouw-

Verhoudingen

locaties. Die traditionele rol zal altijd

iets mee kunnen.

De verhoudingen moeten echter wel

taken uitbesteden. Hier en daar zie

Iedereen mag toetreden tot een an-

blijven en dat is goed. Wij maken

voorbeelden, zegt hij: ‘Een nieuw

duidelijk blijven, vindt De Zeeuw.

ik dat advies- en ingenieursbureaus

dere markt, vindt De Zeeuw. ‘Dat is

het plan, de bureaus adviseren ons

Wieringerrandmeer. Of: Lingerwaard,

‘De een kan nu eenmaal beter initia-

wat meer willen doen op dat gebied.

alleen maar goed. Maar goede pro-

daarbij.’ Wie zelf risico wil dragen,

een planidee in het kader van Ruim-

tieven nemen dan de ander. Wij kun-

Qua volume vind ik het tot nu toe

fessionele verhoudingen zijn ons ook

mag dat doen, maar moet goed

te voor de rivier, een project dat we

nen dat goed, bijna altijd gericht op

niet bijzonder indrukwekkend; het

veel waard. Wij huren ingenieurs-

nadenken over conflicterende rollen.

samen met Staatsbosbeheer en een

een concrete locatie. Wij dragen ook

speelt nog niet zo’n belangrijke rol.’

bureaus vaak in in hun traditionele

‘Een adviesbureau wil dan soms ook

groot ingenieursbureau doen.’

altijd de risicovolle investeringen. Je

rol van adviseur bij de planvorming,

weer zijn uren betaald hebben. Op

ziet partijen als wij oprukken aan de

bijvoorbeeld bij stedenbouwkundige

zo’n moment denk ik: behoud je rol.

voorkant, terwijl we aan de achter-

plannen of bij de engineering van

Wees helder.’

’Er zijn mooie

>> Rob Hoogenboom,

Er blijft volop ruimte voor de klassieke raadgevend ingenieur, de rechter-

Aronsohn raadgevende ingenieurs

hand van de opdrachtgever. Wat er ook verandert, naar de diensten van het

hooggespecialiseerde nichebureau is altijd vraag, meent Rob Hoogenboom

(Aronsohn raadgevende ingenieurs).

‘De markt is groter en breder geworden, de concurrentie heviger. Ook in vergelijking met twintig jaar geleden is er veel veranderd. Maar de vraag naar zeer specifieke diensten,

Kennis veredelen

tot een concreet product naar zeer gespecialiseerde nichespelers, de rechterhand van de opdrachtgever, die zal altijd blijven.’

‘De manier waarop opdrachtgevers en

‘Nieuwe contractvormen, zoals design and build-

opdrachtnemers elkaar vinden, is in de loop der

contracten en publiek-private samenwerking, kun-

jaren sterk veranderd.

nen ertoe leiden dat advies- en ingenieursbureaus

De oprichter van dit bureau, Arthur Aronsohn, werkte

in toenemende mate voor aannemers gaan werken.

hoofdzakelijk op basis van vertrouwensrelaties met zijn

De voor- en nadelen daarvan moeten goed tegen elkaar

opdrachtgevers. Tegenwoordig zitten er tussenpersonen

worden afgewogen. Wijzelf blijven met overtuiging een

aan tafel, projectmanagers. Het is allemaal wat afstan-

gespecialiseerde nichespeler en zoeken ons werk bij

delijker en zakelijker geworden. Dat heeft zeker goede

voorkeur in situaties waarin onze kwaliteiten volledig

kanten. Maar vroeger was er wel duidelijk meer ruimte

tot hun recht kunnen komen. Wij onderscheiden ons

om tegemoet te komen aan de impliciete behoeften van

door kennis en creativiteit. Elders ontwikkelde kennis

de opdrachtgever.’

veredelen wij tot een concreet product. Bijvoorbeeld op het gebied van onderwaterbeton en hoogbouw. Maar een kenniscentrum zijn we niet. We zijn praktijkmensen, geen hoogleraren.’

24

25

24

25

De bouw moet maatschappelijke ambitie tonen Transitie

ontwerpfout aan de gemeentelijke

menleving die steeds ingewikkelder

plexe speelveld met zijn NGO’s, be-

In de pikorde van de consultants staat de ingenieur (te) laag in aan-

Er dient zich een nieuw perspectief

overheid en politiek werd aange-

is geworden.’

drijven, publiek, media en dergelijke

prof. Wim de Ridder, directeur van de Stichting

aan voor de advies- en ingenieurs-

rekend. Politici werden - terecht of

Maatschappij en Onderneming (SMO). Maar het perspectief is aan het

zien, vindt

wereld, zegt Wim de Ridder. ‘Dat

ten onrechte - aangesproken op een

Breedte

te bedienen, zijn uitgebreide sociale vaardigheden vereist. Ingenieursbu-

veranderen. Nieuwe markten openen zich, er zijn kansen op andere

heeft te maken met de groeiende

probleem waarvan zijzelf inhoudelijk

De toenemende maatschappelijke

reaus hebben die. Sterker nog, ze

rollen. Ingenieurs kunnen een sleutelrol spelen bij de broodnodige

kenniskloof tussen de opdrachtge-

te weinig kennis hadden. Ingenieurs

complexiteit is niet alleen technolo-

móeten die hebben om te kunnen

maatschappelijke herwaardering van de gehele bouwsector.

ver en de opdrachtnemer. Een goed

moeten leren om in deze situaties

gisch. De Ridder: ‘Er komen meer

voortbestaan. Ze moeten dus - wat

voorbeeld: het bekende debacle

politici tegen zichzelf in bescherming

beslissers, meer mensen die mee-

mij betreft - veel meer de pers zoe-

rond de tramtunnel in Den Haag.

te nemen. Aan die bescherming zal

denken en meedoen. Het netwerk

ken, vaker laten zien wat ze doen.’

Kern van die zaak was dat een grove

steeds meer behoefte zijn in de sa-

wordt breder en dieper. Om het com-

‘De markt zal straks nieuwe verhoudingen

Advies- en ingenieursbureaus leggen vanouds met hun deskundigheid de relatie tussen initiatief en uit-

laten zien. voering. De komende jaren zullen zij in toenemende mate andere rollen spelen op de markt van bouw en

Adviesbureaus en aannemers zullen elkaar meer dan vroeger gaan opzoeken. Iedereen zal moeten nadenken

infrastructuur. Toch blijft kennis altijd hun ‘honk’, zegt Jan Zijlstra (Arcadis).

over financiering, risico’s, samenwerking. Ingenieursbureaus zullen andere mensen aantrekken dan vroeger, bijvoorbeeld projectleiders met andere vaardigheden dan die van de raadgevend ingenieur.’

‘Advies- en ingenieursbureaus zijn in de bouw en

concessies weggeven, uitbesteden op functionele eisen;

de gww-sector minder herkenbaar dan de grote

life cycle-management. Contracting engineers zullen op-

‘Wat is en blijft eigenlijk het honk van

architecten en aannemers.

duiken, met consultants in hun directe omgeving.

de ingenieursbureaus?

De ingenieur treedt in deze markt vanouds voornamelijk

Alle partijen zullen in beweging komen.’

Daar is maar één antwoord op: kennis. Dáármee gaan

op als toeleverancier van Rijkswaterstaat en de gemeen-

we op pad. En dat blijft zo. De aannemer heeft zijn capa-

ten. Hij is een niet zo zichtbare tussenschakel, en daarbij

‘Ingenieursbureaus, vooral de grotere, hebben in

citeit, de opdrachtgever het initiatief, de kennisinstituten

van nature ook nog eens een beetje introvert. Dat is de

die markt ongelooflijk veel te bieden.

de kennisontwikkeling, en ingenieursbureaus leggen met

keerzijde van zijn enorme deskundigheid: een zekere

Vooral de grote bureaus kunnen een brede waaier van

hun kennis de relatie tussen initiatief en uitvoering. Wij

bedachtzaamheid en bescheidenheid.’

mogelijkheden ontvouwen. Ze kunnen bijvoorbeeld de

kunnen dromen waarmaken.’

leiding nemen in bouwconsortia en grote projecten. ‘Dat de advies- en ingenieurswereld zich nu

Het risicoprofiel zal daardoor veranderen, maar daarvoor

duidelijk laat zien, heeft een reden.

lopen we niet weg. Kleine bureaus zullen zich nog meer

Want this is our finest hour. De marktordening verandert;

kunnen specialiseren, zich manifesteren met een duide-

de uitvraag met traditionele standaardbestekken en der-

lijke boodschap.’

>> Jan Zijlstra, Arcadis

gelijke zal op den duur verdwijnen. Opdrachtgevers gaan

We ontvouwen een brede waaier van

mogelijkheden

26

27

26

27

Imago

nu eens het fundament leggen voor

van de professionele input moeten

van coach, van kennisleverancier

wordt steeds sterker. Te vaak berei-

genoeg van het primaat van de

De bouwsector moet verder denken

het maatschappelijk debat. De bouw

voorzien.’

is, waarbij de ingenieur zich met

den consultants besluiten dwingend

consultants, terwijl er zo weinig in

dan alleen de techniek, vindt hij.

moet zich publiekelijk - en vooral

betrekking tot de besluitvorming

voor. Ze beslissen daarmee in feite

beweging is dat het publiek afstand

Ook als het gaat om verbetering van

ook plaatselijk - meer laten zien.

Ambities

bescheiden opstelt. Hij mag zich niet

al veel, - te veel. Maar het zijn de

neemt van de politiek.’

het imago. ‘We gaan verkiezingen

Kijk eens wat voor een topprestaties

Bureaus die zich in andere richting

laten gebruiken om de argumenten

politici die de keuzes moeten maken,

tegemoet. De politieke belangstel-

er kunnen worden neergezet bij de

willen ontwikkelen dan die van de

te formuleren voor een politiek wen-

niet de ingenieurs. Ook die ontwik-

ling voor ruimtelijke ontwikkeling

Nieuwe Sleutelprojecten! Als politici

traditionele adviseur, moeten die

selijk besluit, noch mag zijn aanbe-

keling zouden advies- en ingenieurs-

is groot. Ons idee: laat eens zien

in de komende verkiezingsstrijd

ambities wel waarmaken, vindt

veling een besluit bij voorbaat be-

bureaus moeten betrekken bij hun

waar de bouw mee bezig is. Laten

daarmee voor de dag willen komen,

De Ridder. ‘Een belangrijke trend

invloeden. De klacht dat Nederland

bezinning op hun rol. Steeds meer

de bouwers, de ingenieursbureaus

zouden de ingenieursbureaus hun

is dat hun positie steeds meer die

wordt geregeerd door consultants,

mensen in dit land hebben schoon

>> Dik Spekkink, Spekkink C+R De maatschappelijke herkenbaarheid van de ingenieur zal toenemen naarmate hij zich in meer rollen maieder geval zullen grote bureaus andere deskundigen gaan nifesteert: soms als ontwerper, dan weer als adviseur, soms ook als risicodragende partij, vaak in samen-

aantrekken: economen, fiscalisten, sociale wetenschappers. En ze moeten diversificeren. Niet alleen de grote bureaus

werking met anderen. Australië is ons voorland, heeft Dik Spekkink (Spekkink C+R) daar gezien.

overigens moeten dat, maar ook de nicheplayers.’

‘Integriteit is bij deze veranderingen ‘In Australië kunnen we als het ware in onze eigen

land veel actiever aan acquisitie doen dan vroeger. Men is

een belangrijke issue.

toekomst kijken.

- noodgedwongen - veel commerciëler geworden. Ook in

Bureaus kunnen in conflicten terecht komen als ze binnen

Daar worden alle overheidsopdrachten namelijk alleen

Nederland is dat model in opmars. Het zogenoemde Rijn-

één project zowel adviseur van de opdrachtgever als van de

nog als design-and-build-contracten op de markt ge-

landse model met zijn overleg en partnerships gaat eruit.’

aanbieder zijn. Wanneer men commerciële belangen heeft

bracht. Advies- en ingenieursbureaus, die daar lange tijd

in de uitvoering, is de verleiding groot om advies in die

vertrouwenspersoon van de opdrachtgever waren, heb-

‘Dat zullen velen een moeilijke overgang vinden.

bepaalde richting te geven. In Australië worden deze zaken

ben een andere rol aangenomen. Nu eens maken ze een

Het voordeel is dat klanten en eindgebruikers cen-

daarom scherp gescheiden.’

De vraag achter de

vraag begrijpen

Programma van Eisen, dan weer een ontwerp. Soms zijn

traal komen te staan.

‘De maatschappelijke herkenbaarheid van de

ze onderdeel van een consortium, soms zelf de risicodra-

Het gaat er steeds meer om dat bureaus de vraag achter

ingenieur zal hierdoor groeien.

gende partij. In een periode van tien jaar is deze veran-

de vraag begrijpen. Dat vermogen is - eerlijk gezegd - bij

En dat is goed, want nu is die nog te gering voor

dering volledig geaccepteerd. Sommige bureaus nemen

technici vaak nog niet zo heel sterk ontwikkeld. Ze moe-

wat hij waard is. Weinig mensen weten dat

wel zes of zeven posities in. Ze merken inmiddels dat ze

ten er dus meer energie in steken. Want hoe dan ook:

Nederland veel grote, internationaal toonaan-

van design-and-build-opdrachtgevers betere contracten

veel ingenieurswerk zal de komende jaren op een andere

gevende ingenieursbureaus herbergt. Ze zijn

krijgen dan van opdrachtgevers die nog op de klassieke

manier naar de markt worden gebracht. Ook de financie-

stomverbaasd als ze dat horen! Maar deze

wijze te werk gaan, zoals particulieren. De “nieuwe” op-

ring zal veranderen.’

branche is belangrijk, de maatschappelijke

drachtgevers weten dat het maken van een goed ontwerp een prima vorm van risicomanagement is.’

relevantie is hoog. Kijk maar naar wat we ‘Ingenieursbureaus die de leiding in deze verande-

kunnen betekenen bij de gevolgen van de kli-

ringen willen nemen, hebben sterke partners nodig,

maatverandering. Of kijk naar wat er op het

‘De traditionele relatie, compleet met honoraria

zoals banken en beleggers.

gebied van boren in slappe grond is bereikt.

(“erelonen”) en dergelijke, is daarmee voltooid

Het is voorlopig nog even de vraag of de bureaus die

Voor de oplossing van wezenlijke maat-

verleden tijd.

leiding kunnen nemen. Het organiseren van een con-

schappelijke problemen is een advies- en

Sommigen betreuren dat. Bureaus moeten ook in Neder-

sortium is nu eenmaal niet voor iedereen weggelegd. In

ingenieursbureau een essentiële partij.’

28

29

28

29

Volop kansen ProRail, de organisatie die verantwoordelijk is voor onder andere

Beeld

voldoende toezicht moeten houden.’

genieursbureaus soms zelfs een lei-

komen. En dat is in het belang van

nieuwbouw, onderhoud en beheer van het Nederlandse spoorwegnet,

De Weijs heeft een ‘positief beeld’

Volgens De Weijs zou je de rol- en

dende rol kunnen spelen, denkt De

alle partijen.’ Inmiddels heeft ProRail

staat bekend als een innovatieve opdrachtgever, die graag gebruik

van de Nederlandse advies- en

taakverdeling nog kunnen doortrek-

Weijs. ‘Grote bouwondernemingen

goede ervaringen met design and

maakt van de ideeën en initiatieven van zijn opdrachtnemers. Dat ad-

ingenieurswereld. ‘Als grote op-

ken: ‘Dat traditionele engineers nu

zie je dat al vaker doen, maar ook

construct opgedaan: bij de spoorver-

vies- en ingenieursbureaus zich ontpoppen in andere gedaanten dan

drachtgever vragen wij marktpar-

ook meer uitvoerend gaan opereren,

de adviseurs kunnen dat. Wij moe-

dubbeling tussen Utrecht en Amster-

directeur

tijen al langer om creatief met ons

is een ontwikkeling die in principe

digen dat ook aan. ProRail draagt de

dam (in het bijzonder bijvoorbeeld

Infraprojecten bij ProRail, dan ook wel zitten. ‘Wij vragen de markt

mee te denken, en dat gaat goed.

onze instemming heeft.’

altijd graag om mee te denken.’

Samen over iets nadenken is vaak

de klassieke raadgever, ziet

ir. Peter de Weijs,

vernieuwing van het aanbestedings-

bij het nieuwe aquaduct bij Abcoude)

proces een warm hart toe, omdat we

en bij het project VleuGel, de verbe-

beter dan dat één partij het zelf gaat

Leidende rol

ervan overtuigd zijn dat je zo tot een

tering van de spoorverbinding tussen

verzinnen. Het betekent wel dat wij

In consortia zouden advies- en in-

betere prijs-kwaliteitverhouding kunt

Vleuten en Geldermalsen.

>> Jan Andries Boon, HE Adviseurs

vraag uit de markt. Opdrachtgevers proberen steeds vaker tot integratie van alle ontwerptaken te komen - zeker bij gebouwen met specifieke functies. Binnen de advies-

Er moet genuanceerd worden gedacht over de trend om opdrachten uit te besteden op func-

wereld zullen daarom mogelijk meer allianties ontstaan tussen architectenbureaus en adviesbureaus.

tionele eisen. Niet in alle sectoren leidt dat tot het beste resultaat. Rollen mogen veranderen,

Er zijn natuurlijk ook sectoren waar meer wordt gewerkt

sommige dingen veranderen gewoon niet, aldus Jan Andries Boon (HE Adviseurs).

daardoplossingen. Het ligt voor de hand dat zowel in

met een standaardprogramma en bijbehorende stan-

de architectuur als in de advieswereld een tweedeling

De ingenieur maakt het verschil

ontstaat: aan de ene kant bureaus die zich in eerste instantie richten op de specifieke projecten, aan de andere kant bureaus voor meer standaardmatige sectoren.’

‘De moderne wereld zou onmogelijk zijn zonder ingenieurs. Veel van wat wij ontwikkelen, draagt bij aan het comfort van de mens. Neem de auto. Dat is - ook in zijn doorontwikkeling - een prachtig staaltje ingenieurswerk. Toch wordt een auto niet primair als zodanig ervaren.

‘Het is, om maar een voorbeeld te noemen, nog

standhoudingskosten voor onderdelen die om functionele

Men kijkt vooral naar het uiterlijk, naar de combinatie

helemaal niet zo eenvoudig om installatietechniek

redenen eerder vervangen worden dan hun voorspelde

van functionaliteit en uitstraling. De vergelijking met

op prestatie-eisen aan te besteden.

levensduur?’

de utiliteitsbouw gaat aardig op. Er zit ontzettend veel

Het is o zo lastig om bijvoorbeeld de gewenste mate van

techniek (installaties) in moderne gebouwen, maar de

integratie van bouw en installaties in functionele eisen te

‘Architecten, de natuurlijke medespelers van de

installatieadviseur blijft vaak anoniem, omdat men het

vertalen. Binnen het vakgebied installaties is ook beslist

installatieadviseurs, denken zelden in prestaties.

geboden comfort als vanzelfsprekend ervaart en - ten

niet aantoonbaar dat je met aanbestedingen op basis van

Ze denken in producten. Toonaangevende architecten

onrechte! - veronderstelt dat iedere ingenieur bij het

prestatie-eisen een kostenbesparing zou kunnen behalen.

worden niet primair gevraagd omdat ze het programma

ontwerp op basis van een eenduidig programma van ei-

En er zijn ook andere voorbeelden van nieuwe aanbeste-

van eisen zo goed kunnen vertalen, maar vanwege hun ei-

sen tot hetzelfde resultaat zou komen. Terwijl dat laatste

dingsvormen waarbij voor ons vakgebied enige nuance-

genzinnige architectuur, gebaseerd op unieke creativiteit.’

aantoonbaar niet zo is! Eén en hetzelfde programma van

ring op zijn plaats is. Bijvoorbeeld de aanbesteding van

eisen kan tot zeer verschillende oplossingen leiden. Ja,

de totale instandhoudingskosten van installaties over een

‘Eigenlijk zou een bouwproject altijd moeten ont-

lange periode. Onderschatten we daarbij niet de snelheid

staan in nauwe samenwerking tussen architect,

van bepaalde veranderingen, bijvoorbeeld op het gebied

constructeur en installatie-adviseur.

van telematica? En wat doen we met gecontracteerde in-

Daarmee komen we tegemoet aan een veranderende

de ingenieur maakt het verschil.’

30

31

30

31

Vergeet je core business niet Risicoprofiel

staat dit vast: wij maken graag en

Een vernieuwende branche met veel kwaliteit - zoals de advies- en

andere onderneming die zich in een

Bureaus die zich zo willen profile-

dankbaar gebruik van de expertise

ingenieurswereld - kan zich ontwikkelen in nieuwe richtingen, denkt

dynamische markt wil ontplooien,

ren, moeten de moeilijkheid niet

van de bureaus, in verschillende

Wim Ruijgrok (VNO-NCW). De maatschappelijke herkenbaar-

zegt Wim Ruijgrok van VNO-NCW.

onderschatten, vindt De Weijs. ‘Het

rollen, waarbij zowel de nichespeler

heid van de beroepsgroep is echter belangrijk: ‘Vergeet de core business

‘En net als elke andere ondernemer

risicoprofiel verandert. Kan men dat

als het meer risicodragende en op

niet. Voor raadgevend ingenieurs is dat toch, in mijn ogen: kennis.’

zal de ingenieur moeten beoordelen

aan? Dat moet men goed dóórden-

uitvoering gerichte ingenieursbureau

ken. Kleinere bureaus zullen zich ook

volop kansen krijgen.’

of nieuwe activiteiten in zijn porte-

Ondernemers

die commerciële kansen wil en móet

feuille passen, of ze herkenbaar zijn

op hun rol moeten bezinnen. Worden

Een ingenieursbureau is niet alleen

benutten om te kunnen voortbe-

aan te bieden in de markt.’

ze nichespelers? Of gaan ze hun

een verzameling deskundige profes-

staan. ‘Wat dat betreft lijkt het inge-

vleugels ook uitslaan? Voor ProRail

sionals. Het is ook een onderneming

nieursbureau-in-verandering op elke

>> Jan Reneman, Oranjewoud

verbinding tussen A en B vervangt door de vraag: Ik wil

‘Wat er ook verandert, advies- en ingenieursbu-

mobiliteit tussen A en B, gekoppeld aan gebiedsontwikke-

reaus blijven denktanks. Zelfs als ze straks louter

ling. Het initiatief voor zo’n opdracht kan bij verschillende

optreden als bouwmanagers of projectmanage-

partijen liggen, niet per definitie bij de overheid dus.

mentbureaus, moeten ze daarom ingenieurs blijven

Overheden en anderen moeten wel naar gezamenlijke

heten.

ingenieursbureaus blijven denktanks, die excelleren in het verede-

belangen zoeken.’

Het sterke punt van de bureaus is namelijk veredeling

len van data en informatie tot echte kennis. Hun probleemoplossend

‘Bij échte PPS stelt de overheid zich open voor de

en veredelen van data en informatie tot echte kennis en

markt. Men vraagt geen oplossingen, maar crea-

die vervolgens resultaatgericht toepassen. Die creativi-

tieve ideeën.

teit van de bureaus zou de markt nóg veel meer kunnen

Vervolgens leidt dat tot andere consortia dan de bekende

inschakelen. Grote bureaus kunnen die uitdaging aan, of

combinaties van aannemers met hun satellieten. Private

ze ontwikkelen zich momenteel in deze richting.’

Wat er ook verandert (en er moet nogal wat veranderen), advies- en

van informatie: het aanboren en verwerken, assimileren

vermogen kan daarbij ook in andere rollen tot uitdrukking komen

dan tot nu toe, daarvan is Jan Reneman (Oranjewoud) overtuigd.

financiering wordt belangrijk, ontwikkelaars kunnen - en zullen - risicodragend instappen. Ingenieurs gaan zich ‘In de bouw staan we op een keerpunt. De jaren-

anders manifesteren. Ze zullen hun creativiteit en origi-

lange stabiele marktsituatie waarbij de overheid

naliteit demonstreren, bijvoorbeeld door mee te doen in

precies wist wat men van de gww-aannemers

een exploitatiemaatschappij. Deze aanpak leidt ten slotte

wilde, staat op de helling.

ook tot een uitvoeringscontract. Tot nog toe worden

We gaan nu écht veranderen. De overheid zal de markt-

marktpartijen pas vanaf dat moment ingeschakeld.’

partijen anders gaan inschakelen. De bouw zelf moet een andere manier van inschakeling accepteren: breder, integraal. Dat is hard nodig, want goedbeschouwd is de marktwerking in de infrastructuur nauwelijks beter of groter dan tien jaar geleden.’

‘Er wordt in dit kader veel gepraat over publiek-private samenwerking, maar PPS zoals

Denktanks

we dat nu kennen, is in feite een variant van wat we al geruime tijd doen. Design & Build-, Finance & Maintain-contracten spelen zich namelijk alleen in de uitvoeringsfase af. Van echte integraliteit is nog steeds geen sprake. Die krijg je pas wanneer je, bijvoorbeeld, de opdracht Ik wil een weg-

zijn het, denktanks zullen het blijven

32

33

32

33

Op een kruispunt van wegen Kwaliteit

druk van wat de bureaus wereldwijd

moeten nadenken over hun herken-

Ruijgrok is de toegevoegde waarde

‘Heijmans moet in de komende jaren veranderen van een uitvoerend

De kwaliteit van de sector is zo goed

hebben gepresteerd na de tsunami

baarheid in de markt. ‘Weet men het

van de raadgevend ingenieur vooral

bouwbedrijf naar een bouwbedrijf dat meer in het voor- en natraject

dat het (grote) ingenieursbureau

in Azië.’

ingenieursbureau straks nog wel te

de kennisontwikkeling en innovatie.

zit, dat de hele keten van ontwikkeling tot onderhoud afdekt’, zei

herkennen als men zich opstelt als

‘Nieuwe activiteiten liggen idealiter

drs. Guus Hoefsloot, voorzitter van de Raad van Bestuur,

nieuwe rollen aankan, vindt hij. ‘En dan denk ik niet alleen aan andere

Aanbesteding

- bijvoorbeeld - projectontwikkelaar?

in het verlengde van wat men op dát

vorig jaar in een interview. Nu voegt hij daaraan toe: ‘Hoeveel kennis

posities in het aanbestedingsproces,

Bureaus die zich willen profileren bij

Anders gevraagd: hoe wil het ingeni-

gebied doet.’

we ook zelf in huis halen, we zullen ook altijd het ingenieursbureau als

maar bijvoorbeeld ook als leidende

creatieve aanbestedingsmethoden,

eursbureau eigenlijk worden gezien?

speler in de ontwikkelingssamen-

en bijvoorbeeld in andere rollen, al

Verschuivingen kunnen ook leiden

werking of bij de problematiek van

of niet in allianties met andere par-

tot branchevervaging, en daar moet

Onafhankelijk

dat de rol van de onafhankelijke

overstromingen. Ik was onder de in-

tijen, zullen volgens Ruijgrok goed

je je wel van bewust zijn.’ Volgens

Waarmee Hoefsloot meteen aangeeft

raadgevende ingenieur, niet gebon-

onafhankelijke specialist hard nodig hebben.’

>> Frank Sperling, Van Heugten

De klassieke adviseur van de opdrachtgever, onafhankelijk, topkwaliteit leverend op zijn vakgebied, is niet

weg te denken uit de markt. Waarom niet? Omdat er altijd behoefte aan deze specifieke dienstverlening zal

blijven bestaan, stelt Frank Sperling (Van Heugten). bureau het zich kan permitteren om onbeperkt aansprakelijk gesteld te worden.’ ‘De markt voor advies- en ingenieursdiensten

advies wensen. Ook in de bouw zal dat zo blijven. Er zijn

verandert, maar dat is in het verleden wel vaker

dus mogelijkheden te over voor nicheplayers: bekwame,

‘Ik ben van mening dat alle advies- en ingenieurs-

gebeurd.

wendbare, kleinere bureaus die conceptueel kunnen mee-

bureaus in de eerste plaats kennisleveranciers

Ik loop al bijna vijfentwintig jaar mee en ik heb veel

denken en analyseren voor trouble shooting. Van belang

zouden moeten zijn.

veranderingen gezien. Sommige wel meer dan één keer.

daarbij is wel dat opdrachtgevers ondernemer durven te

Intellectuele dienstverlening, dat is onze kerncompeten-

Wat onder meer gebleven is, door alle veranderingen

blijven. Daarmee bedoel ik dat ze hun ondernemingsrisi-

tie. Sommige grote bureaus zijn ook uitvoerend actief,

heen, is: het klassieke type van de raadgevend ingeni-

co’s niet ongenuanceerd op de adviseur moeten afwente-

of ze treden als ontwikkelaar op. Maar ik vind: ken-

eur. De adviseur die zich bewust als rechterhand van

len. Dat zie je nu wel steeds meer gebeuren.’

nis, dat is onze basis. Ik vind het niet zo vreemd dat

de opdrachtgever opstelt. Vaak is dat een nichespeler,

veel adviseurs een beetje terughoudend zijn om zich in

De onafhankelijke is niet weg te

adviseur denken

uitvoering of ontwikkeling te begeven. Er is bij velen nog een zekere aversie tegen de opdrachtgevende rol. Dat heeft ook met integriteit te maken. Kun je beide rollen wel tegelijk spelen?’

‘De ingenieur doet veel voor deze samenleving. Opmerkelijk is dat die samenleving alleen de absolute highlights waarneemt: de Eiffeltoren, de stormvloedkering in de Nieuwe Waterweg.

bijvoorbeeld een deskundige op het gebied van

‘Natuurlijk kan een adviseur méér gaan doen en

‘De samenleving heeft veelal minder oog voor het bulk-

technische installaties, akoestiek of bouwfy-

zullen met name de grotere bureaus meer móeten

werk, dat misschien wel net zo belangrijk is. Techneuten

sica. De adviseur die hoge kwaliteit levert.’

gaan doen.

houden van hun werk, maar ze vergeten nogal eens dat

Wie niet alleen “rechterhand-van” wil zijn, kan zich ont-

werk te verkopen. Architecten slagen daar beter in. Ze

wikkelen. De markt biedt daartoe volop mogelijkheden.

zijn kunstzinniger, extraverter, extravaganter. Ingenieurs

‘Ik ben ervan overtuigd dat die klassieke rol blijft bestaan.

Méér doen betekent al snel dat je wél risico’s overneemt,

zijn vaak een beetje saaie kerels. Maar let wel: het in-

Dergelijke adviseurs houden bestaansrecht,

en dan wordt ook onmiddellijk de verzekerbaarheid van

genieursvak bestaat deels bij de gratie van die saaiheid,

al zullen ze misschien minder prominent

die risico’s relevant. Over een redelijke balans tussen

want met kunstzinnigheid verander je de fysica niet.’

aanwezig zijn. Er zullen altijd opdrachtgevers

mogelijke winstmarges en aansprakelijkheidsrisico’s

zijn die een tailormade, onafhankelijk

moet goed worden nagedacht. Duidelijk is dat geen enkel

34

35

34

35

den aan welke opdrachtgever of welk

beeld voor gespecialiseerd wegen-

risicodrager, en dus níet onafhanke-

sloot: ‘Men doet dan met ons mee

Kiezen, en duidelijk kiezen

bouw staan mijns inziens op een

belang dan ook, hem lief is. ‘Dat

onderhoud, onafhankelijke kennis

lijk. Een adviesbureau als risicodra-

op basis van eigen risico. Het zijn

Sommige bureaus zullen helemaal

kruispunt van wegen. Ze moeten

onafhankelijk advies is goud waard’,

zullen we altijd blijven inhuren.’

gende partij is ook niet onafhankelijk

over het algemeen arbeidsintensieve

niet kiezen voor deze rol, andere

kiezen, en duidelijk kiezen. Je hebt

meer. Dat betekent dat men over de

trajecten. Hoewel lang niet iedereen

wel. Hoefsloot: ‘Tot zover in orde.

namelijk ook een ander type mensen

rol zeer duidelijk zal moeten zijn.’

er goed mee omgaat, werken we

Het probleem begint wanneer men

nodig: mensen die gewend zijn risi-

wel graag zo samen. Bureaus gaan

ervoor kiest, maar het niet kan

co’s te nemen, mensen die graag zo

zegt hij. ‘De O van ONRI associeer ik met onafhankelijkheid. Veel bureaus

Duidelijk

vervullen die rol op een voortreffe-

Een adviesbureau dat zich in een an-

lijke manier. Vanuit grote deskundig-

dere dan raadgevende rol manifes-

PPS

namelijk tot het uiterste om hun

waarmaken. Dan wordt het gevaar-

werken. De ingenieur is van nature

heid adviseren zij hun klanten. Ons

teert, roept vragen op, vindt Hoef-

In publiek-private samenwerking

creativiteit te laten zien. Wat wil je

lijk. Je moet dus goed nadenken

niet zo. Dat moet men zich ook rea-

ook. Al hebben we sommige ont-

sloot. ‘Je bent onafhankelijk of je

komt Heijmans ze tegen, de bureaus

nog meer?’

voor je eraan begint. Advies- en

liseren.’ Adviesbureaus die duidelijk

werptaken geïncorporeerd, bijvoor-

bent het niet. Als bouwer ben ik de

die in andere rollen opereren. Hoef-

ingenieursbureaus in de Nederlandse

risicodragend willen zijn, zoals Fluor

>> Leo Visser, Royal Haskoning

contracten. Dus als een aannemer, maar dan zonder

fasen van een project en de organisatorische eenheden.

constructiematerieel en –personeel. Een “engineering

Allianties met opdrachtgevers ter uitvoering van het

contractor” heeft innovatie en kostenbeheersing volledig

totale project zijn dan onontkoombaar. Daarbij moet het

in eigen hand. In Nederland is deze trend in ons markt-

advies- en ingenieursbureau, bij voorkeur risicodragend

segment weliswaar bescheiden aanwezig, maar hij zet

deelnemen. Onze branche heeft het vermogen om mee

tief. Het waren de mensen die “de sommetjes” maakten.

(nog) niet echt door.’

te denken in alle gevraagde disciplines, de vraag achter

De rol van het advies- en ingenieursbureau zal verande-

‘Design- en Constructcontracten leveren een sterke

te helpen met hun kennis. Dat kost de bureaus

verbetering van de kostenbeheersing. Of innovatie

geld. Deze continue investering om de kennis

optimaal gestimuleerd wordt, blijft voor mij zeer

up-to-date te houden binnen het advies- en

de vraag.

ingenieursbureau kan alleen door grotere

Innovatie start met het interactief omzetten van de busi-

organisaties gedragen worden. Dit bete-

In het verleden gold onze branche als grijs en niet proac-

de vraag te beantwoorden, de klant wézenlijk

ren. We zullen ons meer ontwikkelen als procesintegrator,

stelt Leo Visser (Royal Haskoning).

De veelzijdigheid van zal belangrijker worden

onze projectmanagers ness case in een conceptueel ontwerp. Essentieel is de

kent overigens niet dat zij ook alle engineering zelf zullen

energiebesparing en het managen van bouwkosten door

moeten uitvoeren.’

een verregaande integratie van activiteiten op het gebied ‘Opdrachtgevers in de bouw en infrastructuur wil-

van bestemmingsplan, milieueffectrapportage, look-and-

‘Waarom zijn we in de bouw nog niet zo ver?

len innovatie en kostenbeheersing stimuleren door

feel van het “gebouw” versus het gebruik. Het ontstane

Door oude rolpatronen in de branche gold deze in het

méér over te laten aan marktpartijen en dat vaker

product zal getoetst moeten worden. We moeten bij-

verleden als grijs, niet proactief, het waren de mensen

op basis van een functionele specificatie.

voorbeeld de totale investering en de implementatietijd

die de “sommetjes” maakten. Maar dat verandert met

Dit kan bijvoorbeeld door gebruik te maken van De-

benchmarken.

de nieuwe rolpatronen. Als procesintegrator heeft een

sign- en Constructcontracten. Advies- en ingenieursbu-

Vele advies- en ingenieursbureaus zullen partners

advies- en ingenieursbureau ook behoefte aan bijvoor-

reaus hebben meestal niet de financiële sterkte om deze

moeten zoeken om aan deze veranderende vraag naar

beeld juristen, economen en inkopers. Er komen mensen

contracten als opdrachtnemer te accepteren. Ze zullen

integrale kennis tegemoet te komen.’

met andere capaciteiten, die in het integrale proces hun

samenwerkingsverbanden moeten smeden - onder meer

toegevoegde waarde hebben. Het integrale gebruik van

met grote aannemers - om aan deze vorm van aanbeste-

‘Grote ingenieursbureaus kunnen daarbij een uit-

kennismanagement, waardoor benchmarking versterkt

ding te kunnen voldoen. Overigens heeft in de procesin-

stekende partner zijn van de opdrachtgever.

wordt, zal bijdragen aan innovatie en kostenbeheersing.

dustrie, weliswaar een andere markt, de veranderende

Het optimale resultaat wordt mijns inziens behaald als er

Zo bevorderen de recente overnames van Van Heugten

vraag geleid tot “engineering contractors”. Deze ingeni-

zo min mogelijk organisatorische scheidingsvlakken be-

en van BM Managers van het Bouwproces Royal Hasko-

eursbureaus realiseren projecten op basis van vaste-prijs

staan tussen de verschillende disciplines, de verschillende

nings positionering als procesintegrator.’

36

37

36

37

Onafhankelijkheid, dat blijft belangrijk op de Amerikaanse markt, die zijn

Niemand heeft het monopolie op kennis. Alle partijen in de bouw drij-

Kennis onafhankelijk

een onafhankelijke adviseur alleen

over méér onderwerpen, verwacht

duidelijk, vindt Hoefsloot. ‘Kortom:

ven op kennis en kunnen niet zonder - óók de aannemers niet, want

inzetten

maar groeien. Een partij die kritisch

Wentink. ‘Niet meer alleen over

blijf niet in het midden hangen.

zonder kennis is geen goede uitvoering mogelijk. Waar de kennisin-

Kennis is het specifieke sterke punt

kan nadenken en oordelen over

techniek, maar ook over de moge-

Daar bewijs je de sector geen goede

stituten zich toeleggen op de verdieping en ontwikkeling van kennis,

van advies- en ingenieursbureaus,

belangen en risico’s, die is dan goud

lijkheden om een breed maatschap-

dienst mee.’

bedden advies- en ingenieursbureaus die kennis in in de praktijk van

vindt Wentink, maar misschien nog

waard.’

pelijk draagvlak te verwerven voor

de ruimtelijke opgave. Die bijzondere rol is hun op het lijf geschre-

wel meer is dat hun vermogen om

ven, vindt

ir. Joost Wentink, algemeen directeur van on-

derzoeksinsituut GeoDelft.

ingewikkelde bouwopgaven. De

die kennis onafhankelijk in te zetten.

Breder advies

ingenieur trekt zich terug uit de con-

‘Naarmate meer ontwerptaken naar

Als de rol van het advies- en inge-

structieve detaillering, hij komt meer

het uitvoerend bouwbedrijf verschui-

nieursbureau verandert, dan is dat

in het voortraject terecht. Hij denkt

ven, zoals nu, zal de behoefte aan

vooral omdat het gaat adviseren

mee over planologie en landschap-

Beweging in de bouwkolom is goed voor alle betrokken partijen, vindt Bertrand van Ee (DHV). Het dwingt

‘Ook het maatschappelijk profiel van de ingenieur zou beter kunnen.

tot nadenken over de eigen sterke en zwakke punten. Alle partijen zouden echter gebaat zijn bij een beter

We moeten ons nóg sterker op de markt focussen. Interne processen zijn daaraan ondergeschikt. Naar buiten

klimaat voor innovatie en wat meer trots op de eigen (Nederlandse) prestaties.

gericht zijn, dát inspireert tot vernieuwingen. Als branche kunnen we hierin nog veel meer bereiken. Zoiets kun je alleen niet van bovenaf opleggen. Het heeft ook te ma-

‘Er is veel beweging in de bouwkolom. Iedereen

in projecten. Maar daar is nog een lange weg te gaan.

ken met de populariteit van techniek. Toch heeft Neder-

schuift op in opwaartse richting. Bouwers tonen

Voor deze rol is een stevige financiële balans nodig en die

land grote pluspunten. Tegenover de relatief trage en he-

belangstelling voor engineering. Andere partijen

hebben ingenieursbureaus vaak niet.’

laas vaak inconsistente besluitvorming en het “gepolder”

combineren consulting en engineering.

staat veel goeds: openheid, respect voor verschillen, de

Kortom, iedereen focust zich. Dergelijke bewegingen zijn

‘Er zijn veel kansen voor advies- en ingenieurs-

goed. Ze dwingen iedereen na te denken over de eigen

bureaus in een veranderende wereld.

kerncompetenties. Ieder voor zich staat voor de taak

Europa, Azië, de Verenigde Staten, Afrika: het zijn mark-

bereidheid elkaars kennis en verworvenheden te delen.’

competitive te blijven. Voor de advies- en ingenieursbu-

Kansen

reaus zijn er daarbij allerlei kansen, maar ook bedreigingen. Hun kracht ligt bij technologie en kennis. Hij wordt pas goed duidelijk als ze initiatieven koppelen aan de concrete uitvoering. De bureaus kunnen makelaar in kennis zijn voor verschillende partijen.’

‘De advies- en ingenieursbureaus

ten met veel mogelijkheden. Nederlandse ingenieurs kun-

kunnen méér dan waar ze vanouds

nen trots zijn op een hoog kennisniveau en hun goede

goed in waren.

reputatie. Maar de Nederlandse thuismarkt is nogal rom-

In risicodragende projecten en publiek-

melig. De visie en ambitie zouden sterker moeten worden

private samenwerking zijn ze steeds

uitgedragen. Er wordt veel gepraat over innovatie, maar

vaker in verschillende rollen terug te

op dat gebied kunnen we nog veel meer presteren.

vinden. Ze staan aan de kant van de

We dreigen toptalenten aan het buitenland te verliezen.

opdrachtgevende partij, als gedelegeerd

Ik vind ook dat we in Nederland te weinig gezamenlijk

opdrachtgever; of ze staan de opdracht-

trots zijn op wat we doen.’

te over voor de bureaus >> Bertrand van Ee, DHV

gever terzijde als de klassieke, onafhankelijke adviseur. Maar ze staan ook steeds vaker aan de kant van de opdrachtnemer. In toenemende mate zijn ze risicodragend

38

39

38

39

pelijke inrichting, weegt voor zijn

al bouwen, dan graag verantwoord.’

jecten. ‘Daaraan zijn grenzen,’ zegt

begeleiding.’ Hij ziet voor de aloude

opdrachtgever toekomstscenario’s af,

De aanleg van een nieuw Wieringer-

Wentink. ‘Zeker gezien de financiële

onafhankelijke opstelling van de

denkt na hoe je steun kunt krijgen

randmeer, de herinrichting van het

draagkracht van de bureaus. Maar

advies- en ingenieursbureaus goede

Ideeën en concepten

ven, ingenieurs, kennispartijen: het

voor bouwprojecten, met respect

IJsselmeer of de verschillende opties

er zijn ook mogelijkheden. Advies-

kansen, maar dan in een nieuwe

Advies- en ingenieursbureaus leve-

beeld van de sector is ongedifferen-

voor ecologie en landschappelijke

rond kustverdediging zijn goede

bureaus kunnen prima opereren

vorm, op een nieuwe, veranderende

ren sterke ideeën en goede concep-

tieerd. Dat is niet zo erg. We dragen

inrichting.’ Een hoogst actuele taak,

voorbeelden.

als intermediair tussen financiers

markt. ‘Juist in een bouwmarkt met

ten voor uitwerking en inrichting

immers gezamenlijk de verantwoor-

vindt hij: ‘Nederland moet mooier

uitvoering.’

Nederlander precies weet wie wat doet. Rijkswaterstaat, bouwbedrij-

en aannemers. Financiers hebben

grote veranderingen zal die onafhan-

van de omgeving. Zo vat Wentink

delijkheid voor een goed ontworpen

worden, vinden veel Nederlanders.

Risicodragende partij

altijd behoefte aan onafhankelijke

kelijke rol weer belangrijker worden,

hun bestaansrecht samen. ‘Het is

ruimtelijke omgeving.’

En dat betekent voor veel mensen:

Sommige grote bureaus gaan of wil-

toetsing van de partijen waarmee

verwacht ik. Met name in de vroege

een belangrijke taak. Daarbij is het

niet nog méér bouwen. Of: als we

len risicodragend participeren in pro-

ze in zee gaan, of aan deskundige

planfase, dus niet zozeer tijdens de

niet zo belangrijk of de gemiddelde

Case: Australië, laboratorium voor samenwerkingsvormen

40

41

40

41

>> Australië, laboratorium voor samenwerkingsvormen opdrachtgever én bij hetzelfde project betrokken zijn als

belangrijke drijfveer voor ons. Zo worden ingenieursbu-

opdrachtnemer van de aannemer.

reaus geprikkeld om met concurrerende en innovatieve

In Australië, een immens continent met een relatief kleine bevolking (20 miljoen mensen), heeft de bouw-

Kell is eerlijk genoeg om te zeggen dat het aanvankelijk

oplossingen te komen. Iedereen zet zijn beste beentje

sector de afgelopen tien jaar ingrijpende veranderingen doorgemaakt. Volgens Richard Kell (65), lid van

stroef ging. ‘Er was weinig animo. Aannemers waren af-

voor. Dat is ook in het belang van de klant, want die

het managementteam van advies- en ingenieursbureau Cardno én president van de internationale bran-

wachtend, grepen hun ontwerpverantwoordelijkheid niet.

krijgt een goed idee voorgelegd.’

cheorganisatie FIDIC, is Australië te zien als een laboratorium voor interessante samenwerkingsvormen

Na een paar jaar discussie en irritaties veranderde dat.

tussen opdrachtgevers en opdrachtnemers. Nederland kan iets leren van die experimenten, denkt hij.

De ACA, de Australische branchevereniging van aanne-

Incidenten als leermomenten

mers, stak er veel energie in, zodat de relatie nu sterk is

Kell erkent dat niet alles van een leien dakje gaat. ‘Er zijn

verbeterd. Vandaag de dag werken wij voor aannemers,

soms problemen. Onderlinge rechtszaken en dat sort of

Een decennium geleden opereerden advies- en ingeni-

haar handen er praktisch helemaal vanaf. De betrokken

maar ook andersom. Mijn aanbeveling voor Europa en

stuff. Daar zijn we momenteel over in gesprek. Of course,

eursbureaus in Australië hoofdzakelijk in de klassieke

financier, een relatief kleine bank, is mede dankzij deze

Nederland zou dus allereerst zijn: overwin je vrees en ga

het kan altijd beter. Van incidenten kun je leren. Duide-

rol: als onafhankelijk adviseur van de (overheids)op-

opdracht in tien jaar uitgegroeid tot de op één na groot-

met elkaar in gesprek.’

lijk is dat het contract in een vroeg stadium eerlijk, goed

drachtgever, die vervolgens de uitvoering van het werk

ste private eigenaar van infrastructuur ter wereld.’

op de bouwmarkt aanbesteedde. Anno 2005 komt het leeuwendeel van de Australische infrastructurele werken

Design & Construct is ook in Australië een parapluterm

via design & construct tot stand. En dat tot volle tevre-

boven vele varianten. De opdrachtgever kan alleen de

denheid van de ingenieursbranche, zegt Kell. ‘We hebben

functionele en/of performance-eisen van het project

meer werk, het werk is uitdagender, en het levert ons

formuleren, maar ook een vrij gedetailleerd ontwerpidee

meer winst op. Het was wennen, maar niemand wil terug

op tafel leggen. Allerlei varianten doen inmiddels opgeld,

naar waar we vandaan komen.’

waaronder Build, Own, Operate, Transfer (BOOT), waarmee vooral in de waterbouw successen worden geboekt.

Iedereen zet zijn beste beentje voor

De veranderingen in de Australische bouw komen voort

Kell: ‘Het voordeel voor de opdrachtgever is steeds dat

uit een onderzoek naar frauduleuze praktijken rond de

hij slechts één enkel contract heeft voor het gehele

opdrachtverstrekking van infrastructurele werken. Een

project. Daarin staat bijvoorbeeld dat een weg ook nog

Die dialoog is nodig, want hoewel er veel over wordt

gedefinieerd en redelijk moet zijn. Ieders verantwoor-

onderzoekscommissie, de Giles Royal Commission (enigs-

over tien jaar aan bepaalde eisen moet voldoen. Achter

gesproken, is design & construct in Nederland nog eerder

delijkheden moeten duidelijk zijn.’ Maar voor de FIDIC-

zins vergelijkbaar met de Nederlandse Commissie-Vos)

dat ene contract staat een heel leger andere deskundigen

uitzondering. De markt is zoekend. De tendens is dat

president prevaleren de talloze infrastructuurprojecten

deed de aanbeveling te zoeken naar andere manieren om

opgesteld.’ Vaak heeft de aannemer de leiding over dat

grote (rijks)opdrachtgevers van bureaus duidelijkheid

met goede resultaten. Uit een evaluatie blijkt dat er per

het werk op de markt te brengen. Aannemers en ingeni-

leger. Adviseurs en ingenieurs worden door hem inge-

verlangen over hun opstelling: werkt u nu voor ons of

saldo minder onderlinge geschillen zijn en dat minder

eurs onderschreven die aanbeveling. (Overigens kwamen

huurd. Het omgekeerde, waarbij de ingenieur de aan-

voor de aannemer? Richard Kell: ‘In Australië doen we

tijdverlies optreedt, terwijl de kwaliteit is gestegen. Kell:

in Australië de ingenieurs als de enige partij met schone

voerder is, komt in Australië zelden voor.

daarover niet zo moeilijk. Dit soort keuzes kun je niet

‘Opmerkelijk: Antwerpen heeft het Australische model

opdringen, vinden wij. Bureaus werken bij ons in álle rol-

geadopteerd voor de grootschalige herstelwerken aan de ringweg om de stad. Ja, Europa kijkt naar ons.’

handen uit het onderzoek naar voren.) ‘Daarnaast waren er politieke veranderingen’, zegt Kell. ‘Er was een trend

Standaardwerkwijze

len in álle projecten. Dat je maar in één rol zou kunnen

om het overheidsapparaat te verkleinen en overheids-

Inmiddels is Design & Build de standaardwerkwijze. Kell

acteren, vinden wij achterhaald. Ieder bureau heeft toch

diensten uit te besteden. Bouwbedrijven en ingenieurs-

heeft veel energie gestoken in kennisontwikkeling en

zijn ethisch besef? Dat voorkomt conflicts of interest.’

De toekomst in Australië zal een doorontwikkeling van

42

bureaus zouden meer ruimte moeten krijgen, om meer

het kritisch volgen van de nieuwe werkwijze. In lezin-

Dat Nederlandse ingenieurs soms ook huiverig zijn om in

het huidige model laten zien naar allianties: innovatieve

43

42

efficiency te genereren.’

gen beklemtoont hij - nog steeds - dat initiatiefnemers

design & construct-overeenkomsten op de bagagedrager

samenwerkingsmodellen waarbij de klant nauw bij het

43

(overheidsopdrachtgevers) grondig en serieus te werk

van de aannemer te springen, begrijpt Kell wel, maar ook

bouwproject betrokken is. Kell: ‘Er wordt gewerkt in

Design & Build

moeten gaan. ‘Ze moeten goede uitgangspunten formu-

dit is een gepasseerd station in Australië. ‘It’s no pro-

workshops, teams waarin de aannemer, de ontwerper,

Design & construct (Kell noemt het design & build) bleek

leren voor de aannemende partij, of zich daarbij laten

blem. Sinds we zo werken, doen we betere zaken, maken

de ingenieur, maar ook mensen namens de klant zitten.

uiteindelijk de beste remedie voor vertroebelde ver-

bijstaan door een ervaren adviseur.’ Die zorgvuldigheid

we meer winst. Bouwbedrijven zijn goede opdrachtge-

Binnen de grenzen van budget, milieu, gezondheid, vei-

houdingen, waaronder soms slepende geschillen tussen

is ook voor het ingenieursbureau van belang. Dat vervult

vers. Ze selecteren ons op basis van kwaliteit, niet op

ligheid en kwaliteit moet het team een prestatie neerzet-

opdrachtgevers en opdrachtnemers. Ook was het het

nu verschillende rollen: soms is het onafhankelijk advi-

laagste prijs.’

ten.’ Het alliantiemodel is ontstaan omdat opdrachtgevers

beste alternatief voor de versleten samenwerkingsvor-

seur van de initiatiefnemer, en helpt het bij het opstellen

men, terwijl het ook tegemoet kwam aan uitbestedings-

van de design & construct-uitgangspunten. Soms is het

Hij verduidelijkt: ‘Bij een Australische aanbesteding

de opdracht konden beïnvloeden wanneer na verloop

tendensen bij de Australische overheid. Kell: ‘Neem de

onafhankelijk auditor. En praktisch alle bureaus zijn wel

krijgen ontwerpers altijd hun uren betaald, of de hoofd-

van tijd iets minder goed beviel. Kell: ‘Dat lijkt op een

Sydney Harbour Tunnel. De bouw en exploitatie daarvan

betrokken in een design & construct-verband voor een

aannemer nu geselecteerd wordt of niet. Mocht de

terugkeer naar het klassieke model. Ja, we maken een

is ondergebracht in een Design, Build, Operate & Trans-

aannemer. Sommige rollen sluiten elkaar uit. Zo kan een

aanbieding als beste uit de bus komen, dan krijgt het

cirkelbeweging. Uiteindelijk blijkt dat opdrachtgevers toch

fer-contract. Alles werd uitbesteed, de overheid trok

adviseur niet tegelijk onafhankelijk opereren voor de

ingenieursbureau een bonus. Die succes-bonus is een

weer meer te zeggen willen hebben over het ontwerp.’

vonden dat ze bij design & build moeilijk het verloop van

>> Colofon Deze brochure over de positionering van ONRI-bureaus is voorbereid door de werkgroep Strategie & Positionering van bureaus, onder leiding van Bert Roelofs van BM managers. Hij is tevens de auteur van de bijlage ‘Bouworganisatie en contractvormen’ bij deze brochure.

Datum van uitgave September 2005

Samenstelling van de werkgroep - drs. ing. Ed Antoine (DHV) - mr. Freek Hasselaar (ONRI) - ir. Kees van Hassel (Witteveen+Bos) - ir. Harald Reinderink (BM Managers van het bouwproces) - ir. Bert Roelofs (BM Managers van het bouwproces), voorzitter en rapporteur - ir. Paul Oortwijn (Grontmij) - Carla Vosmaer (Holland Railconsult) - ing. Jan Wagemaker (bureau Wagemaker) - ir. Jan Zijlstra (Arcadis)

Tekstredactie basisdocument en interviews Edwin Lucas/teksten, Utrecht

Eindredactie en coördinatie - ir. Jan Coppes (Witteveen+Bos) - drs. Willem van den Elzen (ONRI) - mr. Freek Hasselaar (ONRI)

Grafisch ontwerp Made of Man, visual identity under construction - Rotterdam

Drukwerk Drukkerij Zeeland

44

ONRI Organisatie van advies- en ingenieursbureaus Postbus 30442 2500 GK Den Haag telefoon 070 31 41 868 telefax

070 31 41 878

e-mail

[email protected]

internet www.onri.nl