PO najaar Creatief gebruik van ict Laagdrempelig innoveren Ict in het kleuteronderwijs

Creatief gebruik van ict Laagdrempelig innoveren Ict in het kleuteronderwijs PO najaar 2010

In deze uitgave 2 Column Frans Schouwenburg 3 Innovaties als bron voor kwaliteitsverbetering 4 Acadin legt de lat lekker hoog

Que sera, sera Vers in het nieuwe schooljaar bieden we u een inDruk die toont hoe innovatief onderwijs kan zijn. Het zijn niet allemaal zaken die u morgen meteen kunt uitproberen, maar het is interessant om te lezen hoe andere leerkrachten deze stap hebben gezet. Misschien biedt het u inspiratie om het vertrouwde een beetje los te laten en meer het onbekende uit te proberen. We werken met de zekerheden die we hebben en verder gokken we op wat er komen gaat. Het ene laat zich makkelijker voorspellen dan het andere. Een trend in de maatschappij, een ontwikkeling in onze omgeving die zich door lijkt te zetten, dat zijn zaken om op te reageren en om iets mee te doen. Onze maatschappij is steeds meer door­ drongen van het feit dat we in de toe­komst iedereen hard nodig hebben. Kinderen moeten hoog­waardig onderwijs krijgen en sociale, flexibele, creatieve volwassenen worden. Als land zetten we alles op alles om een flexibele en hoog­waardige kennis­maatschappij te worden. Op die manier wordt verwacht dat we onze welvaart op peil kunnen houden. Politici, werk­ gevers, wetenschappers en de media wijzen vervolgens naar de school en vragen u om talent­ ontwikkeling hoog in het vaandel te hebben. Dat betekent eigenlijk niet meer dan dat we naar onze kinderen kijken als individu en ontdekken welke aanleg in een kind we kunnen helpen ontwikkelen met specifieke programma’s, die recht doen aan ieder kind. Dat valt niet mee als je in jaarklassen werkt, kerndoelen moet halen en weinig middelen hebt. Hoe de politiek de daad bij het woord voegt en het onder­wijs voorziet van alle middelen die het nodig heeft, weet ik ook nog niet, maar ik vermoed dat het tijden zijn die om creativiteit vragen. Met dit nummer van inDruk willen we u enkele innovaties tonen, die u kunnen inspireren bij uw zoektocht naar creatieve oplossingen. Succes dit jaar! Frans Schouwenburg Sectormanager po

6 Samen Deskundiger en samen innoveren 8 Leren schrijven op een touchscreen

10 Creatief gebruik van ict 13 Ict in het kleuteronderwijs 15 Het einde van de krijttijd

Webtips Veel innovaties en gadgets in het onderwijs zijn maar voor een beperkt aantal scholen weggelegd, omdat ze veel geld kosten en veel scholen niet ruim in hun budget zitten. Vaak ben je dan afhankelijk van projecten, subsidies of sponsoring. In deze inDruk zetten we een aantal innovaties op een rijtje die niet veel geld hoeven te kosten. Werken met stemkastjes Wanneer je de beschikking hebt over een digibord kunnen stemkastjes een waardevolle toevoeging zijn. Ze zorgen voor interactie, je kunt ermee toetsen of even de meningen peilen. Is er echter geen budget voor stemkastjes dan kan Mouse Mischief van Microsoft misschien uitkomst bieden. Hierbij koppel je een aantal (draadloze) muizen aan de computer die het digibord aanstuurt. Zo kan je deze muizen gebruiken als stemkastjes. De muizen worden aangestuurd door een gratis plug-in voor het programma PowerPoint. po.digiborden.kennisnet.nl/aanschaf/stemkastjes

Het nieuwe prikbord Wallwisher is een online prikbord dat door de hele klas te gebruiken is. Leuk voor korte berichtjes maar je kunt er ook gerichte opdrachten aan koppelen. Verzamel ideeën rondom een bepaald thema, laat leerlingen elkaar tips of complimenten geven, verzamel bronnen en nog veel meer. www.wallwisher.com www.ideastoinspire.co.uk/wallwisher.htm

Mediawijsheid in een game Mediawijsheid is een hot item in het onderwijs. Langzamer­hand is iedere leerkracht er wel van overtuigd dat het belang­rijk is om leerlingen mediawijs te maken. Met Monstermedia kun je dat in de vorm van een educatieve game vormgeven. www.monstermedia.nl

Dino-lite De Dino-lite is een heel compacte digitale microscoop. Vanwege zijn formaat kun je hem gemakkelijk dichtbij objecten brengen en deze sterk vergroot op het digibord tonen. www.dino-lite.eu/index.php/nl

Tekenen met Sumopaint Tekenen doe je natuurlijk meestal op papier. Maar wil je eens een digitale tekenopdracht op de pc of op het digibord geven dan zou je Sumopaint eens kunnen proberen. Sumopaint is een gratis tekenprogramma dat heel veel mogelijkheden biedt doordat je bijvoorbeeld met lagen kunt werken, foto’s kunt bewerken en vele verschillende kwasten en effecten tot je beschikking hebt. www.sumopaint.com

inDruk PO najaar 2010



Innovaties als bron voor kwaliteitsverbetering Laat goede ideeën niet op de plank liggen Innovatie is een krachtige bron voor verbetering van de onderwijskwaliteit. De onderwijssector zet goede stappen, maar helaas wordt die bron nog lang niet optimaal benut. Kees van Rossenberg, innovatie-adviseur bij Kennisnet, vertelt aan inDruk hoe het beter kan. “Hoewel er goede, vernieuwende ideeën zijn waar het onderwijs baat bij kan hebben, blijven veel innovaties op de plank liggen. En dat is een gemiste kans,” vertelt Van Rossenberg. Een eerste verklaring is dat onderwijzend personeel en het school­ management vaak geen gemeenschappelijke visie hebben op onderwijsvernieuwingen. “Leerkrachten hebben vaak andere wensen dan de prioriteiten die het school­manage­ ment stelt. Door deze discrepantie krijgen leerkrachten ict-oplossingen die ze niet werkbaar vinden,” aldus Van Rossenberg.

Taalbarrière Daarnaast spreken organisaties die innovaties bedenken een andere ‘taal’ dan scholen. “Deze innovatieve partijen spreken meer vanuit creatieve ideeën, terwijl de gebrui­ken­ de partij, de onderwijssector, spreekt vanuit onderwijsvraagstukken. Van Rossenberg: “Je zag het ook bij Kennisnet. De organisatie profileerde zich als een organi­satie voor ‘ict in het onderwijs’. Je denkt aan ict en pro­ beert dat te projecteren op die plekken in het onderwijs waar je het zou kunnen toepassen. Kennisnet is inmiddels getransformeerd tot een ‘Onderwijs en ict’-organisatie. Het zijn dezelfde woorden, maar bij het laatste is je uitgangspunt het onder­wijs­inhoudelijke vraagstuk. Daarvoor zoek je dan naar een oplossing, waarbij ict vaak kansrijk kan worden ingezet.” Een laatste verklaring waarom ideeën blijven liggen is dat innovatieve partijen er vaak vanuit gaan dat scholen oplossingen makke­ lijk kunnen implementeren. Ze vergeten dat scholen volgens een vaste methode werken. “De meeste leerkrachten wijken niet graag van hun lesmethode af. Een nieuwe icttoepassing moet daarom panklaar aan­ geboden worden, inclusief gebruiks­

instructies, en duidelijk maken op welk deel van het curriculum het betrekking heeft. Dat ontbreekt veelal. Leerkrachten moeten daarom vaak nog veel dingen doen om het toepasbaar te maken en tijd daarvoor ont­ breekt. Dit maakt het absorberen van zo’n innovatie lastig.”

Innovatieketen Om ideeën en praktijk makkelijker bij elkaar te brengen, heeft Van Rossenberg vanuit zijn adviesrol bij Kennisnet een innovatieketen ontwikkeld. “Deze innovatieketen verbindt initiatieven gericht op het ontwikkelen van innovaties met de onderwijssector. Een voorbeeld is het Creative Learning Lab van Waag Society, een stichting die creatieve technologie ontwikkelt voor maatschappelijke innovatie. Toen ik hun innovatiekracht zag, vroeg ik me af hoe we die konden verbinden aan het onderwijs. Vanuit die vraag is de innovatieketen ontstaan,” vervolgt Van Rossenberg. “Er zijn twee partijen bij inno­ vaties: een innovatiebron met veel innovatief vermogen en een partij die gebaat is bij het gebruik van die innovaties, in dit geval de onderwijssector. Voor een goede toepassing van ideeën voorziet de innovatieketen in een tussenstation tussen die twee partijen. We noemen dit het pedagogisch didactisch ver­ taalstation. In de praktijk is dit een coördi­ nator die de ‘taal’ van de ene partij vertaalt naar de andere en vice versa. Zij geven de innovatieve partij reflecties op hun ideeën en kunnen leerkrachten aangeven welk deel van het curriculum vervangen kan worden door een innovatie. Ook speelt die coördinator een rol bij de totstandkoming van een docenten­ handleiding.” De innovatieketen wordt nu toegepast in de regio Arnhem. Daar werkt Kennisnet samen met 60 basisscholen, een pabo, de gemeente en de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen in het Community

Een nieuwe ict-toepassing moet panklaar aan­geboden worden, inclusief gebruiks­instructies Learning Centre, een samenwerkingsverband om de onderwijskwaliteit te stimuleren. De innovatieketen draagt bij aan een efficiënt en pedagogisch verantwoord innovatieproces. Scholen krijgen oplossingen toegespitst op hun vraagstukken. Door de efficiënte organi­ satie van innovatieprojecten staan de betrokken partijen ook sterker in de subsidie­ aanvragen voor hun projecten.

Implementatiecoördinator Volgens Van Rossenberg kunnen scholen zelf ook veel doen om hun innovatieproces efficiënter te maken. “Het aanstellen van een implementatiecoördinator is een belangrijke stap in de goede richting. Deze richt zich volledig op het toepassen van innovaties binnen de school. Kleinere scholen zouden samen kunnen werken of zich aansluiten bij het al bestaande samenwerkingsverband in de regio Arnhem. En uiteraard legt Kennisnet het concept graag nader uit aan geïnteresseerde scholen.”



inDruk PO najaar 2010

Acadin legt de lat Uitdagend onderwijs op maat voor kinderen met denktalent Heel slimme kinderen – ook wel hoogbegaafd of cognitief getalenteerd genoemd – komen op school lang niet altijd aan hun trekken. De gewone leerstof is te gemakkelijk, te eenzijdig of te oppervlakkig en biedt hen weinig uitdaging. Ze vervelen zich vaak in de klas, raken gedemotiveerd en gaan onderpresteren of ongewenst gedrag vertonen.

Leerkrachten worstelen met de vraag hoe ze dit soort kinderen wèl genoeg kunnen prikkelen en zoeken opdrachten waar slimme leerlingen echt hun tanden in kunnen zetten. Er was — her en der verspreid in boeken, werkbladen en websites — wel veel materiaal voor­handen, maar ongestructureerd en niet steeds gecontroleerd op educatieve waarde. Breed heerste de gedachte ‘Dat kan beter’. Voormalig staatssecretaris Sharon Dijksma stelde daarom eind 2008 de subsidieregeling Excellentieprogramma Basisonderwijs in voor projecten die als doel hebben een rijke, uitdagende leeromgeving te creëren voor alle leerlingen en voor (hoog)begaafden in het bijzonder. Een van de projecten die uit dit excellentieprogramma is voortgekomen, is Acadin (voorheen Beterweters genoemd). Acadin — ontwikkeld door Kennisnet en SLO (Stichting Leerplan Ontwikkeling) — is een digitale leeromgeving, die een bijdrage wil leveren aan uitdagend onderwijs op maat voor kinderen met (uitzonderlijk) cognitief talent. Deze leeromgeving is gevuld met pittige leeropdrachten, die kinderen de ruimte bieden om hun talenten verder te ontwikkelen. Na anderhalf jaar sleutelen aan de bètaversie met een beperkt aantal scholen, is Acadin vanaf september 2010 landelijk voor alle scholen beschikbaar.

“Een leeromgeving gevuld met pittige leeropdrachten, die kinderen de ruimte bieden om hun talenten verder te ontwikkelen”

Acadin in Zeeland Gabien Lambert uit het Zeeuwse Vogelwaarde is Acadingebruiker van het eerste uur. “Onze scholengroep LeerTij telt 26 scholen en schooltjes. We bundelen krachten en expertise: ieder voor zich zijn onze scholen gewoon te klein. Vlak voor de zomer van 2009 kregen wij excellentie­ subsidie voor projecten voor de meerbegaafde kinderen op LeerTij-scholen. Ik ben toen aangesteld als één van de coördinatoren van het excellentieprogramma. Dat omvat naast het elk jaar screenen van alle leerlingen op cogni­ tieve (hoog)begaafdheid, en compacten en verrijken van de lesstof voor begaafde kinderen, ook een Ontmoetings­ groep (= Plusklas) voor de allerslimsten. Hierin is – jammer genoeg – slechts plaats voor 20 kinderen.”

Gevarieerde opdrachten “Om ook voor andere kinderen extra aanbod mogelijk te maken, zochten we een goede elektronische leer­ omgeving. Keuze genoeg, maar wij hebben noch de expertise noch de menskracht om zo’n ELO zelf te vullen met goede opdrachten en leeractiviteiten. Op een voorlichtingsbijeenkomst van Kennisnet en SLO in januari 2010 zag ik Acadin voor het eerst. Ik was meteen enthousiast; dit leek me nou het summum van Passend Onderwijs. SLO zorgt voor de inhoud, allerlei opdrachten die speciaal zijn toegesneden op hoogbegaafde kinderen. Een leerkracht kan op verschillende criteria opdrachten

inDruk PO najaar 2010

lekker hoog selecteren en klaarzetten voor de kinderen: op vakinhoud, moeilijkheidsgraad, of op de vorm van intelligentie waarop een beroep gedaan wordt — niet alleen cognitieve intelligentie, maar desgewenst ook muzikale of inter­ persoonlijke intelligentie. Dat vind ik een interessante optie. De inhoud is heel gevarieerd, ‘Waarom moest Anne Frank onderduiken?’, maar ook ‘Maak een kijkdoos over het zonnestelsel’. De opdrachten zijn gestructureerd maar toch open en de lat ligt hoog.”

Lekker moeilijk “In januari 2010 zijn we met een klein groepje leerlingen gestart met Acadin. De reacties waren zó positief, dat we de groep al snel hebben uitgebreid. Inmiddels zijn 40 kinderen actief, verdeeld over drie scholen en dat aantal zal in het komende schooljaar beslist toenemen. Leerlingen hebben het gevoel dat ze met Acadin écht aan het werk zijn, ze moeten – soms voor het eerst – hun hersens laten kraken bij de op hun capaciteiten toegesneden opdrachten en dat vinden ze heerlijk. Ze kunnen invloed hebben op hun eigen leerproces door zelf opdrachten uit te zoeken en voor te dragen bij hun leerkracht. De kinderen werken zelfstandig, in hun eigen tempo, maar de leerkrachten houden een vinger aan de pols: zij plannen de uiterste inleverdatum van de opdrachten,

coachen en beoordelen het werk van de leerlingen en houden goed overzicht over voortgang en kwaliteit. Goede scholing van leerkrachten in het begeleiden van hoog­ begaafde kinderen, vind ik wel absoluut noodzakelijk.”

Forum “Onderdeel van Acadin is een forum, waarop kinderen en leerkrachten door het hele land contact met elkaar kunnen zoeken en tips over opdrachten uitwisselen. De kinderen vinden het fantastisch, al ontstijgt het niveau van de berichtjes momenteel nog nauwelijks dat van gebabbel. Daar zou wat mij betreft wat meer sturing van een forumbeheerder op mogen komen. Zeeland is een krimpregio, we weten niet goed wat dat gaat betekenen voor de toekomst van onze onderwijs­ voorzieningen. Ik denk dat Acadin ook in dit opzicht uit­ komst kan brengen, omdat kinderen vanaf elke plek, op school of thuis, met de leeractiviteiten van Acadin aan de slag kunnen.”

Fleur: “Slim zijn is niet altijd leuk. Want soms hang je maar wat in de klas”





inDruk PO najaar 2010

Samen Deskundiger en Het Samen Deskundiger (SD)-netwerk in Zeeland, Zinzeo (Zeeuws ICT Netwerk Zeeland En Omgeving), bestaat nu twee jaar. De leden zijn voornamelijk bovenschoolse ict-coördinatoren en leerkrachten uit de regio. Karin Opdurp van de Tweemaster-Kameleon is ict-coördinator en deelnemer van het SD-netwerk. Wat doet haar school aan innovatie?

Samen deskundigheid vergroten betekent kiezen voor innovatie. Op één van de aangesloten scholen proberen ze bijvoorbeeld nu in twee klassen M2desk uit. Dat is een multimediacomputer die volledig geïntegreerd is in het tafelblad. Een gewone leerlingtafel verandert met één handeling in een computerwerkplek. Op een andere school binnen het SD-netwerk gebruiken ze in samenwerking met Kennisnet de Nintendo DS voor het rekenprogramma. Karin van Opdurp is bovenschools ict’er voor alle Archipel scholen in Zeeland. Daarnaast is ze leerkracht adv voor groep twee, vier en zes en ict’er op De Tweemaster-Kameleon in Oost-Souburg Zeeland. Karin: “We zijn binnen het SD-netwerk allerlei nieuwe ictontwikkelingen aan het uitproberen, en bedenken daarna hoe we ze kunnen inzetten binnen het onderwijs.”

“We zijn binnen het SD-netwerk allerlei nieuwe ict-ontwikkelingen aan het uitproberen, en bedenken daarna hoe we ze kunnen inzetten binnen het onderwijs” Rekenen met een e-reader Op de Tweemaster-Kameleon is op dit moment een innovatieproject met een e-reader voor het basis­ onderwijs gaande. Een e-reader is een apparaat waarmee je digitale teksten leest, meestal zijn dat e-books. In eerste instantie heeft Karin zelf e-readers uitgeprobeerd. “Ik ben begonnen met een leesboek op één van de eerste appa­raten. Dat was geen succes. We zijn gaan zoeken naar iets dat specifiek bij ons project past. Onze uiteindelijke keuze viel op de e-reader Entourage Edge, deze kan ook pdf aan“, aldus Karin. De Entourage Edge is een dubbele e-reader, in kleur. Aan de andere kant van het leesgedeelte zit een mini netboek, dus de leerling kan ook op internet. Samen met de direc­ teur van de school heeft Karin het idee van de e-reader bedacht als aanvraag voor het expo-project. Een school­ directeur die enthousiast is over vernieuwingen helpt als ondersteuning bij dit soort innovatieve projecten.

De wereld in getallen Voor een proef met een e-reader heb je wel inhoud nodig. Uitgeverij Malmberg is erg gemotiveerd en levert nu al de content van wig groep 5 en 6 en de werkboeken. Daarnaast heeft de uitgever ook geholpen bij de voor­ bereiding van het project. Sinds 14 mei gebruiken de leerkrachten twee exemplaren. Het enige probleem is dat de e-reader nu nog geen Flash ondersteunt. Op dit moment oefenen de leerlingen van groep 5 en 6 met twee formats rekenen. De kinderen kunnen zo de mogelijk­ heden proberen. Karin heeft zelf een boek gelezen op de nieuwe e-reader “Dat ging fantastisch!” Voor het aanbod van het lesmateriaal is het nog even afwachten. In eerste instantie is de proef alleen met rekenen. In de toekomst wil de school ook de taal- en geschiedenisboeken erop zetten. De twee e-readers die de leerkrachten nu ter beschikking hebben gaan roulerend door de klas. Leerlingen die klaar zijn met hun werk mogen in overleg met de leerkracht de e-reader gebruiken om te rekenen of te schrijven. Het is nog experi­menteren allemaal. De leerlingen zijn erg enthou­siast, net als de leerkracht die er volgend jaar mee gaat werken.

De leerkracht en innovatie “De rol van de leerkracht bij innovatie is van groot belang. Je moet wel iemand vinden die het interessant vind om met ict-hulpmiddelen les te geven. De leerkrachten waren meteen enthousiast toen ze de e-reader zagen. Ik heb weinig moeite hoeven doen om iemand over te halen. Als je de leerkracht niet meekrijgt, kun je het vergeten”, aldus Karin.

Meerwaarde e-reader Het voordeel van e-readers in het onderwijs is dat er minder onrust is en grotere effectieve leertijd. De leer­ kracht hoeft niet steeds de boeken uit te delen en op te halen. Daarnaast is het ook de bedoeling dat de methode iets voor de leerlingen oplevert, door de andere manier van rekenen. Vooral voor kinderen die het materiaal saai vinden, kan werken met e-readers een uitdaging zijn. De e-reader is niet alleen een hulpmiddel om te lezen. De leerlingen kunnen er op schrijven en dus ook de sommen maken. Stel dat een kind een probleem heeft met een bepaalde rekenmethode, via een link kan hij dan naar internet. Zo is er ook een mogelijkheid tot verdieping en

inDruk PO najaar 2010

samen innovatief

“Als je de leerkracht niet meekrijgt, kun je het vergeten. Ik heb weinig moeite hoeven doen om iemand over te halen”

hulp om de sommen te oefenen. Het streven voor de toekomst is dat er voldoende e-readers zijn voor in eerste instantie één groep, dit in verband met de financiën.

SD netwerk en innovatie Wat is de rol van het SD-netwerk bij innovatie op scholen? “In de bijeenkomsten bespreken we het pareltje, een bijzonder project dat je met iemand wilt delen. Zo stimu­ leer je de ander. We kijken bij elkaar en bedenken samen innovatieve projecten. De rol van SD-netwerk is van elkaar leren. En niet steeds zelf het wiel uitvinden.

Met het Samen Deskundiger-programma biedt Kennisnet kennis, vaardigheden en instrumenten aan bovenschools ict’ers en bestuurlijke ict-medewerkers. Dit kunnen zij vervolgens inzetten om het bestuur te ondersteunen bij het professionaliseren op het snijvlak van onderwijs en ict. Het doel hiervan is om samen­werking op het gebied van onderwijs en ict op bovenschools niveau te stimu­leren en te ondersteunen. Maar ook om de professionele ontwikkeling van de deelnemers te stimuleren. Om een beeld te geven wat er speelt binnen de verschillende Samen Deskundigernetwerken vertellen bovenschoolse ict’ers in de inDruk over hun bijeenkomsten en ervaringen. In deze inDruk vertelt Karin Opdurp is ict-coordinator bij de Tweemaster-Kameleon en lid van het Samen Deskundiger-netwerk Zinzeo.





inDruk PO najaar 2010

Leren schrijven op een Natasja Hoegee is leerkracht van basisschool De Bengelbongerd in Houten. Zij leert groep 3 schrijven met behulp van de methode Pennenstreken. Om haar leerlingen nog extra ondersteuning te bieden, mogen ze de letters oefenen op een touchscreen.

In het najaar van 2009 stuurde Natasja haar plan in voor de wedstrijd ‘Make it Mobile’ die werd georganiseerd door het innovatie­ programma van Surfnet/Kennisnet. Natasja bleek de winnaar te zijn in de categorie basisonderwijs en de prijs was dat haar plan gerealiseerd zou gaan worden. In mei kon het programma ‘Leren schrijven met touch’ in de praktijk getest worden.

Ondersteuning Bij het leren schrijven krijgen de leerlingen ondersteuning doordat er wordt aangegeven waar de letter begint. Eerst met dikke, en na een paar keer oefenen, met dunne hulplijnen. Heeft de leerling de letter goed geschreven dan krijgt hij een krul door zijn werk. Na een paar keer de letter goed geschreven te hebben komt er een ‘superkrul’. Na acht superkrullen krijg je een geanimeerd plaatje als beloning.

Wat is het? ‘Leren schrijven met touch’ is een programma dat gratis gedownload kan worden. Vervolgens kun je in het pro­gramma de naam van de klas en de namen van de leer­lingen invoeren. Je kunt nu op een digibord in het groot de schrijfletters oefenen. Daarna kunnen de leerlingen op een touchscreen in hun eigen tempo de letters oefenen. Natasja heeft daarvoor in de klas een aantal Skoolmates tot haar beschikking. Een Skoolmate is een netbook (klein type laptop) met een touchscreen waar de kinderen met hun vinger of met een pennetje op kunnen werken.

Schrijfmotorisch

Janneke 7 jaar: “Ik vind schrijven op een

Jeske 7 jaar: “Hier kun je steeds

touchscreen af en toe nog moeilijk, maar

weer opnieuw beginnen en in je schrift

ik heb geen kramp in mijn vingers zoals

moet je er een streep onder zetten en

bij schrijven in een schrift.”

weer alles opnieuw gaan schrijven”

Schrijven met touch wordt gebruikt naast de reguliere schrijfmethode. Het grote voordeel van het programma is volgens Natasja Hoegee dat het zelfcorrigerend is. Kinderen kunnen niet fout beginnen bij het schrijven op het touchscreen want de software accepteert alleen de juiste schrijfwijze. Ook leerlingen die moeite hebben met patronen of die letters gaan spiegelen hebben baat bij het programma. Op het touchscreen schrijven de kinderen met een stylus. Dat is een speciaal pennetje. Kinderen die dat nog moeilijk vinden kunnen bijvoorbeeld

inDruk PO najaar 2010



touchscreen met de soft­ware werken. Conclusies die hieruit voortkwamen waren onder andere dat leerlingen weinig instructie nodig hebben om met het programma aan de slag te gaan. Sommige kinderen vinden het prettig om met het nieuwere type Skoolmate te werken. Deze ligt iets platter op tafel en heeft een wat dikker pennetje (stylus). De kinderen zijn gemotiveerd om met het programma te oefenen en houden dit ongeveer 20 minuten geconcen­treerd vol. Ook de leerkrachten zijn enthousiast. Via het docenten­scherm kan de leerkracht een overzicht (Excel) down­loaden van het niveau dat de kinderen behaald hebben. Natasja bedacht het idee voor een computerprogramma dat het schrijfonderwijs op school zou kunnen onder­steunen. Ze is blij met de software. De kinderen vinden het leuk. Het motiveert ook leerlingen die extra moeite ervaren bij het leren schrijven. Het programma heeft niet veel prikkels die de kinderen af zouden kunnen leiden en het belangrijkste, het is zelfcorrigerend.

Toekomst Het programma ‘Schrijven met touch’ wordt nog door­ontwikkeld. Diverse partijen, waaronder een uitgeverij, hebben aangegeven belangstelling te hebben voor het product. Natasja zou graag nog uitbreiden met bijvoor­beeld het leren schrijven van blokletters of het toevoegen van andere tekensets (andere methoden). Ook mogen de kinderen nog wat vaker beloond worden voor hun goede resultaten in de vorm van een plaatje of een spelletje vindt Natasja.

Make it mobile

ook de pennen van het digibord gebruiken om te schrijven. Die zijn vaak wat dikker. De pengreep wordt indien nodig gecorrigeerd bij het schrijven in het schrijfschrift.

Testdag Het programma is uitgeprobeerd in groep 3 van basis­school de Bengelbongerd in Houten en in groep 3-4 van de Sint Victorschool in Benschop. Op beide scholen werd ook een testdag gehouden zodat de ontwikkelaars konden observeren hoe de kinderen en de leerkracht

Een wens voor de toekomst is het programma beschikbaar te maken voor mobiele apparaten zoals Nintendo’s, mobiele telefoons met touchscreen en apparaten zoals een Ipod touch. Op die manier wordt het eenvoudiger om het oefenen in te plannen. Nu ben je erg afhankelijk van je digibord of het aantal touchscreencomputers dat je ter beschikking hebt in je klas. Veel kinderen hebben echter zelf al een Nintendo waardoor de beschikbaarheid van het programma veel groter kan worden. www.digischrijven.nl www.mobieleonderwijsdiensten.nl

Noek 8 jaar: “Je weet hier

Catho 8 jaar: “Als ik het nu

Rosanne 7 jaar: “De plaat-

op het computertje meteen

goed doe krijg ik meteen

jes zijn leuk maar het duurt

of je het goed doet”

een krul en hoef ik niet te

wel lang voor je plaatje

wachten op de juf”

hebt verdiend”

10

inDruk PO najaar 2010

“Er is genoeg content, het is een Creatief gebruik van ict in het klaslokaal Het woord ict doet sommige leerkrachten diep zuchten. Dat ver­plichte onderdeel, het digitaal rijbewijs en moderne technologie: allemaal zaken die met pijn en moeite ingepast moeten worden in het lesprogramma. Niet als het aan Arno Coenders ligt. Deze coach/begeleider van Kennisnet heeft zelf jaren voor de klas gestaan en is passioneel als het gaat om het creatief inzetten van ict en beeldmateriaal in de klas. Coenders legt uit.

“Veel leerkrachten verwachten dat ze ict-experts moeten zijn om goed gebruik van de computer in het klaslokaal toe te passen”, aldus Coenders. “In mijn optiek is de rol van de leerkracht vooral didactisch. Met kleine handelingen integreer je vrij makkelijk de virtuele wereld in het curriculum.” Het enthousiasme van Coenders werkt aanstekelijk. Het is duidelijk dat deze coach verstand van zaken heeft en begrijpt hoe het gebruik van computer en internet lessen kunnen verrijken. “Ik hoor vaak dat leerkrachten vinden dat er te weinig content is. Maar het is een kwestie van anders leren kijken. Er is meer dan genoeg content, maar het ontbreekt vaak net aan dat stukje creativiteit om de computer en het internet op een leerzame manier in te zetten.”

Mediawijsheid “De computer en het internet fungeren als een goede bron voor les­ materiaal. Bovendien kan het helpen om te leren samenwerken. Er is soms de angst dat kinderen beter met computers om kunnen gaan dan de leerkracht, maar daar gaat het niet om. Waar de leerkracht tekort schiet als het ‘knoppenkennis’ betreft, kunnen leerlingen juist helpen. De opstelling van de leerkracht is daarbij cruciaal. Door je kwetsbaar op te stellen, groeit de vertrouwensband met de leerlingen. De expertise van de leerkracht ligt vooral op het gebied van media­ wijsheid. Kinderen tot twaalf jaar kijken nauwelijks met een kritische blik naar de informatie die ze voorgeschoteld krijgen. Het is aan de leerkracht om te leren wat goede en wat onbetrouwbare informatie is, welke ethiek geldt op het internet en welke sociale omgangsnormen er in de digitale wereld gelden.”

“De vraag die ik vaak krijg, is waar goede content te vinden is”, aldus Coenders. “Mijn antwoord: overal. Het is een kwestie van anders kijken naar de websites.” Met die woorden start Coenders een presentatie over de grote verscheidenheid aan mogelijkheden die leerkrachten hebben. Hieronder volgen een aantal voorbeelden.

Eggietalk Eggietalk is een website waarbij kleuters door middel van picto­ grammen een verhaal kunnen maken. De visuele gebarentaal is makkelijk te creëren, door pictogrammen aan elkaar te koppelen. Zo kunnen eenvoudige zinnen gemaakt worden. Onder de pictogrammen staan de Nederlandse woorden. “De grap hiervan is dat taal geen barrière meer is”, legt Coenders uit. “Kleuters kunnen verhalen maken. Er is een school in Nederland die jonge kinderen laat commu­ niceren met een Franse school door middel van de pictogrammen. De beeldwoorden vormen de ‘tolk’, waardoor de Franse en Nederlandse kinderen direct van elkaar leren.”

Rekenen met internet “Er zijn talrijke manieren om rekenen praktisch en actueel te maken met behulp van het internet. Neem bijvoorbeeld Google Earth. Laat leerlingen een route uitzetten van huis naar school. Wat is de afstand? Wat verandert er als je een rechte lijn trekt van school naar huis, hoe lang is de afstand dan? Verklaar dit verschil. Ga zo maar door! Er is nu sprake van realistisch rekenen, in een context.” De mogelijkheden zijn eindeloos. Denk aan reizen boeken (met en zonder budget), treintijden, tijdzones en recepten.

inDruk PO najaar 2010

11

kwestie van net even anders kijken”

“Veel leerkrachten verwachten dat ze ict-experts moeten zijn om goed gebruik van de computer in het klas­lokaal toe te passen” Lekker webloggen “Maak met de klas een klassenweblog. Eenvoudig en gratis. Maak met een videocamera reportages over projecten die je vervolgens weer online zet via YouTube. Of maak foto’s, laat een PowerPoint document de school­gids vervangen en leerlingen leren allerlei vakken tegelijkertijd en zijn nog creatief bezig ook. Een leerkracht kan dit proces begeleiden, zonder een ict-expert te zijn. Bovendien brengt een weblog de klas dichterbij de ouders, die dit vaak erg leuk vinden.”

Integreren Volgens Coenders vraagt ict om een structurele integratie van de digitale omgeving in de context van de klas. Ict is meer dan een vak met een aantal toegewezen uren. “Ict moet vooral toegevoegde waarde hebben. Ict op zichzelf is niets. Een juist gebruik verhoogt de betrokkenheid, is leuk voor leerkrachten en leerlingen, werkt routinedoorbrekend en stimuleert de creativiteit.” Coenders scrolt nog eens door zijn presentatie vol voorbeelden. “De computer is een centrale plek in ons leven gaan innemen. We kunnen hem niet uit het leslokaal weren. De leerkracht kan een prachtige rol spelen in het stimuleren van creativiteit en het bijbrengen van mediawijsheid. Er is zoveel schitterende content!”

Innovatie alleen maar groots en meeslepend? Zeker niet. Grote systeemveranderingen zijn slechts één kant van innovatie. Een groot deel van de vernieuwing komt gewoon van mensen uit de dagelijkse praktijk, omdat ze middelen ter beschik­ king hebben die er voorheen niet waren. Middelen om hun onder­ wijs beter en leuker te maken. ‘Schrijven met touch’ is een goed voorbeeld hiervan. Een docente die weet dat leren schrijven een kwestie is van veel oefenen en goede feedback. Ict is daar een ideaal middel voor. De computer blijft geduldig corrigeren, hoe vaak het ook mis gaat. Het onderwijs staat bol van innovaties. Hoe komen deze mensen erop? En hoe helpt Kennisnet hierbij? Een aantal tips: 1. Kijk kritisch naar je eigen werkpraktijk. Benoem één concreet ding dat je graag wil verbeteren. Zoek naar nieuwe combinaties. over.kennisnet.nl/nieuwecombinaties 2. Verdiep je in wat ict kan. www.hetlerenvandetoekomst.nl 3. Vraag anderen om hun hulp. Denk hierbij ook aan leerlingen of mensen van buiten het onderwijs. communities.kennisnet.nl 4. Leer van anderen. www.leraar24.nl 5. Ga aan de slag. Innovatie is vaak een kwestie van gewoon doen. Kijk voor inspiratie op: kennisnet.nl/innovatie Dus geen excuus van tijd of budgetten meer. Innovatie ligt voor iedereen binnen handbereik.

12

inDruk PO najaar 2010

Goede ict is onzichtbaar We zijn nauwelijks bekomen van de lawine aan digi­ borden of we worden alweer verleid om ze te vervangen door nieuwe LCD touch­screens. Massaal oriënteren we ons op deze TV’s, terwijl de uitgevers hun blik weer verleggen naar de mogelijkheden van de Apple iPad voor het onderwijs. Het is verleidelijk, spannend en speciaal om ieder nieuw digitaal gereedschap te verkennen. Voor mijn zoon van bijna vier is leren met behulp van ict verre van speciaal of spannend. Hij bladert door de foto’s op mijn iPhone door er met zijn vingers over te wrijven. Hij schakelt net zo gemakkelijk van een Dora-spel naar de camerafunctie, en voordat ik het weet maakt hij zelf foto’s of video’s. Hij leert spelenderwijs tellen met de Bobo app en vergelijkt de vogelgeluiden uit de tuin met die op de iPhone. Ict bestaat niet voor hem, die is onzichtbaar. Als hij mijn laptop gebruikt, raakt hij in de war en wrijft hij met zijn vingers over het scherm. De muis blijkt een onnatuurlijk ding te zijn. Plotseling zit de technologie in

de weg. De aandacht wordt gericht op het apparaat in plaats van op het leerproces. Laten we de technologie onzichtbaar maken! Kleine oefening: sluit uw ogen en denk aan een leerervaring die u is bijgebleven. Waar denkt u aan? Waarschijnlijk niet aan schriften, bord, geodriehoek of werkboek. Als leerkracht maakt u echt een verschil door een persoonlijk contact, een goed verhaal, inspirerende didactische werkvormen en aansluiting op de belevingswereld van de kinderen. Leren gaat over veel meer dan over didactische hulpmiddelen.

Marcel de Leeuwe, e-Learning specialist [email protected], www.leerbeleving.nl, twitter: @marceldeleeuwe

Natuurlijk moeten we nieuwe gereedschappen met veel plezier verkennen en toepassen in het onderwijs. Maar met didactische creativiteit en inspiratie kunnen we deze versmelten met leren. Technologie gaat op in het proces en wordt onzichtbaar. Of het nu om een digibord gaat of om de iPad, zodra we de technologie niet meer zien, kijken we naar het leren!

Vijf leerkrachten, vijf visies In de inDruk worden vijf leerkrachten dezelfde vragen over hun onderwijs gesteld. Thema: hoe innovatief zijn zij in de klas. Hoe innovatief is uw school? Dinaida: Onze school werkt vernieuwend en zoekt uitdagingen om vooral het ictonderwijs te verbeteren. Harma: Erg innovatief! We gebruiken het digibord en besteden aandacht aan de site. Femke: Op ICT-gebied volgen we de nieuwe ontwikkelingen, we kijken wel kritisch wat voor onze school van belang kan zijn. We denken niet alleen aan de uitvoering maar ook aan het waarom, met het oog op leerlijnen en doelen. Ruud: We houden innovaties goed in de gaten samen met onze bovenschoolse ict’er Gerard Holtus. Neeltje: Onze school wil graag innovatief zijn, maar dat lukt uiteraard niet altijd. Waaruit blijkt dat? Dinaida: We werken ruim 2 jaar met digiborden en vanaf volgend schooljaar hebben alle klassen een eigen Smartboard. Zo maak je lessen extra aantrekkelijk en haal

je de wereld van buiten naar binnen. Harma: Alle lokalen beschikken over een digibord! En er is een apart computerlokaal met 30 computers. Ruud: We laten kinderen zelfstandig met het digibord werken en zetten het bord op een productieve manier in bij instructies. Neeltje: We hadden vrij snel in iedere groep digitale schoolborden. En we hebben al jaren een ruim computerlokaal. Tegen welke knelpunten loopt u aan? Dinaida: Hoe maak ik optimaal gebruik van een digibord? Gelukkig heb ik hulpvaardige collega’s. Harma: Tijd Ruud: De beperking van financiën. En tijd om nieuw materiaal goed in te zetten. Neeltje: De lesmethodes voor ict-onderwijs en de computers verouderen te snel. Hoe ziet u de rol van de leerkracht? Dinaida: Ontplooi zelf initiatieven. Kijk hoe andere scholen werken en neem deze ideeën mee. Harma: Blijf gemotiveerd om aan de slag te gaan met computer en digibord. Femke: Er zijn veel taken voor de leerkracht

die belangrijker zijn dan het ontwikkelen van nieuwe ict-innovaties, volgen van ontwikkelingen is wel belangrijk. Anderen zijn daar veel vaardiger in. Er zijn ook maar weinig leerkrachten die een echte ‘methode’ schrijven. Ruud: Iedereen denkt mee. Je leest artikelen en hoort ervaringen van anderen. Neeltje: Als leerkrachten geen innovatie willen, is er weinig kans van slagen. Je moet er met het hele team voor gaan. Is er voldoende tijd beschikbaar voor innovatie? Dinaida: Tijd is een kostbaar goed in onderwijsland. Je moet tijd inplannen om je ergens verder in te verdiepen. Dus er is tijd... maar tijd genoeg? Nee. Harma: Nee, de boekjes en spelletjes maak ik in mijn vrije tijd. Femke: Ik heb als ict-coördinator 2 uur in de week. Als je echt wilt ontwikkelen, heb je veel meer tijd nodig. Ruud: Het eigen maken en bekijken van innovaties doen we als het kan samen en in onze eigen tijd. Neeltje: Nee, aan extra zaken kom je vaak gewoon niet toe.

inDruk PO najaar 2010

13

Animaatje en de mogelijkheden van ict in het kleuteronderwijs Met de innovatieregeling stimuleert Kennisnet kleinschalige innovatieve ict-experimenten. Openbare basisschool de Roos uit Amsterdam stuurde haar idee voor Animaatje in en ontving hiervoor een financiële bijdrage. InDruk sprak met Julia Lips, leerkracht groep 1 en 2.

“Het valt me op dat er binnen het kleuter­ onderwijs relatief weinig gebeurt met nieuwe media’, vertelt Julia Lips. ‘Vaak komen de kleuters niet verder dan het gebruik van een computerprogramma. Daar kunnen ze gewel­ dige dingen mee doen en ze leren er veel van. Maar het blijft vaak bij kijken naar een beeldscherm. Een nogal passieve houding en de programma’s zijn meestal ontwikkeld om zelfstandig te werken. Onze school ligt in de wijk De Baarsjes en wij hebben kinderen vanuit verschillende culturen. Dat is soms best lastig communiceren. Taal is hier een belangrijk element en dat leer je alleen maar door veel met elkaar om te gaan, door elkaar verhalen te vertellen en door samen te werken.”

Animaatje “Samen met Creative Learning Lab en Waag Society gingen we op zoek naar nieuwe mogelijkheden. Het Creative Learning Lab ontwikkelt ontzettend veel materiaal en Waag Society onderzoekt vooral de technische mogelijkheden hiervan. De eerste versie van Animaatje die het Creative Learning Lab heeft ontwikkeld kreeg de naam Zand 2.0. Deze is inmiddels al verder ontwikkeld en zo ook de naam: Animaatje. Het is een project waarbij de leer­lingen kennismaken met projectie­ technologie. Met behulp van een infrarood

“Dankzij de innovatie­­ regeling kunnen we ons idee ook echt implementeren en verder onderzoeken”

pen kunnen ze hun bouw­werken verrijken met verschillende kleuren en animaties. Het werkt eigen­lijk heel simpel: op de zand­tafel is een beamer met allerlei aangestuurde soft­ ware gericht. Met behulp van de infraroodpen kun je kleuren op het zand aanbrengen. Zo maak je een berg zand eenvoudig groen, rood of geel. Maar je kunt er ook fictief water doorheen laten lopen of wegen bouwen, waar dan weer virtuele auto’s over heen kunnen rijden. Je creëert een magische wereld waar kinderen hun expressie in kwijt kunnen. En dat leidt weer tot interactie tussen de kinderen.”

Ervaringen delen “Dankzij de innovatieregeling kunnen we ons idee ook echt implementeren en verder onder­ zoeken. Het is een laagdrempelig initiatief en iedere school kan eenvoudig een project indienen. Binnen scholen zijn vaak geweldige ideeën, maar het geld om die ideeën verder te ontwikkelen en vorm te geven ontbreekt. Dankzij deze regeling kunnen scholen zich op het gebied van ict blijven vernieuwen. We hebben grote plannen met Animaatje. Ik heb inmiddels uitgebreid uitleg gegeven aan de collega’s en ook de kleuters mochten Animaatje uitproberen. Iedereen is razend enthousiast. De komende tijd zullen we Animaatje verder ontwikkelen en onder­ vinden wat er technisch allemaal mogelijk is. We zijn nu druk bezig met het eerste thema; de herfst. Bedoeling is dat virtuele kabou­ tertjes door de zandtafel lopen. Ook zouden we graag de mogelijkheden voor de watertafel willen onderzoeken. Door er bijvoor­beeld kriebelbeestjes of visjes in laten zwemmen. Mocht Animaatje een succes worden dan is het eenvoudig toepasbaar voor andere scholen. Dat is ook belang­rijk; dat we leren van elkaar en ervaringen kunnen uitwisselen!”

De innovatieregeling wil kleinschalige innovatieve experimenten met ict stimuleren en stelt hiervoor een financiële bijdrage van maximaal € 10.000,- ter beschikking. In totaal ontvangen maximaal 10 projecten deze subsidie. De projecten moeten aan een aantal voorwaarden voldoen: • innovatiekracht van het onderwijs versterken; • onderwijskundig relevante problemen trachten op te lossen; • activiteiten binnen de thema’s van het innovatieprogramma uitvoeren.

Meer weten? Kijk dan op www.creativelearninglab.org/nl/ projecten/zand-20 (Animaatje heet hier nog Zand 2.0)

Volgende keer: Is het herfstproject van Animaatje gelukt? Waren de kinderen enthousiast en welke mogelijkheden biedt Animaatje nog meer?

14

inDruk PO najaar 2010

Tweespraak Op een bloedhete woensdagmiddag vlak voor de vakantie chatten meester Jaap Marsman van cbs De Wegwijzer in Rhoon en Yárell uit groep 7 over wat er handig en leuk is aan een elektronische leeromgeving en wat niet. Voor deze chat gebruikten ze natuurlijk de ELO die op De Wegwijzer ingezet wordt vanaf groep 4.

Yárell: Hallo meester Jaap, hoe gaat het met u? Jaap: Hé Yárell, het gaat prima. Bijna vakantie, heb je er zin in? Yárell: Ja, ik ga 3 weken naar Thailand. En u? Jaap: Ik ga mijn broer helpen verhuizen deze zomer, ook leuk. Jaap: Yárell, kun je mij vertellen wat je leuk vindt aan de ELO die we gebruiken in de klas? Yárell: Je kan steeds zelf in je cijferlijst kijken, dat is handig. En er staan rekenoefeningen op en taal, en nog meer vakken. En je kan ook chatten met andere kinderen en leraren, zoals wij nu. Jaap: Zit je er vaak op? Yárell: Ja, ik zit er best vaak op, meestal via mijn iPod Touch. De leukste opdracht vond ik dat we samen met de klas een land moesten verzinnen. Dat werd Egotapië. Jaap: Wat had jij daarvoor allemaal in de ELO gezet? Yárell: Ik had belangrijke plaatsen bedacht en belangrijke personen en Egotapische sporten. Via de ELO kun je goed samenwerken om zo’n land verder te verzinnen. Yárell: Maar wat vindt u ervan? Jaap: Ik ben echt blij met onze handige ELO; die draait nu bijna 3 jaar. Er staan steeds meer huiswerk­

opdrachten in en repetities en ook de Pesttest-vragenlijst. En voor de cijferadministratie scheelt het mij veel rekenwerk! Jaap: Vind jij het fijner om je repetities op papier te maken, of via de ELO? Yárell: Via de ELO, dan krijg ik meestal hogere cijfers. Raar is dat. Jaap: Haha, ja, dat is zeker wel raar. Heb je enig idee hoe dat dan komt? Yárell: Ik denk dat ik me beter kan concentreren als ik op de computer werk. Jaap: Welke dingen van de ELO gebruik jij niet vaak? Yárell: De RekenTrainer, die heb ik niet echt nodig. En berichtjes sturen aan mijn klasgenoten doe ik via Hyves, dat vind ik toch handiger. Jaap: Wat vind je het allerleukste aan de ELO? Yárell: Dat we met de klas een eigen stuk hebben, waarin je kunt zien wat de anderen gedaan hebben, met dat landenproject bijvoorbeeld. En u zet er ook nieuwtjes, foto’s en filmpjes op, dat is leuk. Jaap: Oké Yárell, ontzettend bedankt voor dit interview! Zullen we maar weer van de zon gaan genieten? Yárell: Ja, en vanmiddag ga ik zwemmen, dan kan ik even afkoelen. Doeiii!!!!!

inDruk PO najaar 2010

15

Het einde van de Krijttijd De eerste Krijttijd eindigde ongeveer 66 miljoen jaar geleden. Op 1 juli 2010 eindigde er echter ook een krijttijd, deze keer echter bij het Noord-Hollandse schoolbestuur Tabijn. In het lokaal van groep 6/7 op Basisschool De Duif in Heiloo werd gevierd dat alle 249 lokalen van de 26 scholen van de stichting Tabijn nu van digiborden voorzien zijn. Bente, Martijn en Niels, drie leerlingen uit groep 7, verzorgden een presentatie over het werken met digiborden. Daarvoor waren zij langs alle klassen gegaan om te observeren wat er met het digibord werd gedaan in de verschillende groepen. In groep 1-2 bewon­ derden zij het net geplaatste touchscreen waar de kleuters spelend op kunnen leren. In 2-3 werden er woordjes geoefend. In groep 4 werd het klokkijken via het digibord geleerd. In groep 4/5 waren de leerlingen aan het blokfluiten, de noten lazen ze op het digi­ bord. Groep 6/7 was bezig met Nieuwsbegrip en versierde digitaal een verjaardagstaart. Groep 8 ten slotte kreeg een instructie over de nieuwe tekenopdracht ‘op een onbewoond eiland’. In verschillende groepen waren filmpjes opgenomen om de aanwezigen te laten zien wat er allemaal mogelijk is met een digibord. Ook werd Anouk, een klas­ genootje met astma, geïnterviewd. Anouk is erg blij met het digibord in de klas. Krijt zorgt voor veel stof in de klas en daar is zij nu juist allergisch voor.

Voor- en nadelen In hun presentatie belichtten Bente, Martijn en Niels vooral de voordelen van het digibord ten opzichte van het krijtbord. Weten ze echter ook nadelen van digiborden te benoemen? Die blijken er ook te zijn. Het duurt soms wat langer voordat het bord op een aanraking reageert, de lijn op het bord

gaat niet altijd gelijk met de pen, je moet het bord af en toe uitlijnen en soms ligt het inter­ net eruit. Die beamer aan het plafond daar wen je volgens de leerlingen wel aan. Je moet zorgen dat je een beetje aan de zijkant van het bord staat dan heb je nauwelijks last van schaduw. Bovendien blijkt een plafond­ beamer hartstikke handig te zijn wanneer je slingers wilt ophangen in de klas aldus Martijn.

Presenteren Groep 6/7 werkt nu een jaar met een digi­ bord, een Smartboard in dit geval. Iedereen kan inmiddels PowerPoints maken en presen­ teren als de beste. De leerlingen hebben niet op school geleerd hoe ze met PowerPoint moeten werken, vertellen ze. ‘Dat moet je gewoon zelf even uitvinden, dat doe je gewoon thuis’. Toch is het duidelijk dat er op school veel aandacht wordt besteed aan presenteren. De presentatie was prima ingedeeld, voorzien van filmpjes en een live interview en achteraf vroegen de leerlingen

of het publiek nog tips voor hen had hoe de presentatie nog beter zou kunnen. Na de presentatie van de leerlingen was het de beurt aan Martin de Fockert van Smart. Hij liet zien hoe je met het programma Bridgit je digibord virtueel kunt delen met een andere klas. Via het bord werd contact gezocht met de klas van juf Leonie op De Binnenmeer­ school in Uitgeest. Op het digibord werd door de twee groepen samen een quiz en een memoryspel gespeeld. Het lijkt wel toveren wanneer je de cursor de kaartjes naar de juiste plek ziet slepen en daarbij het gejuich hoorbaar is van de klas die 10 kilometer verderop het goede antwoord heeft gevon­ den. Het virtueel delen van je digibord biedt natuurlijk veel extra mogelijkheden. Zo kun je via het digitale schoolbord een les volgen in een andere klas of contact maken met andere kinderen om een gesprek te voeren over een bepaald onderwerp en kun je veel van elkaar leren. Zoals een van de leerlingen het heel goed verwoordde; ‘Een digibord is echt een hele handige uitvinding. Dat zouden ze op het Voortgezet Onderwijs ook eens moeten doen.’ Als de situatie daar niet verandert, gaan deze groep 7-leerlingen over ruim een jaar dus weer terug naar de Krijttijd. www.tabijn.nl www.smartboard.nl, onder producten vindt u informatie over het programma Bridgit

inDruk PO zomer 2010

Teleblik digicodes komend schooljaar Teleblik is een gratis dienst voor het onder­ wijs. Om ervoor te zorgen dat u als leraar of leerling toegang houdt tot het materiaal, dient u jaarlijks een nieuwe Teleblik digicode te activeren op uw Entree-account.

Uw huidige digicode blijft geldig tot 1 oktober 2010. In het begin van het nieuwe schooljaar moet u dus een nieuwe Teleblik-digicode activeren op uw Entree-account. Eind augustus ontvangt de Teleblik contactpersoon van elke school de nieuwe digicode; u kunt dan bij hem of haar terecht voor de nieuwe digicode. U wordt nog geïnformeerd hoe u de digicode kan activeren. Gebruikers die gebruik maken van hun ELO schoolaccount om in te loggen in Teleblik hoeven geen actie te ondernemen.

Groepen: veilig en makkelijk Met Groepen, een toepassing van Kennisnet om online samen te werken met een (project)­ groep, kunt u veilig en makkelijk documenten delen, discussiëren in een forum, afspraken maken en berichten versturen aan uw groeps­ genoten. Groepen is daarom bijzonder geschikt voor bovenschoolse samenwerking tussen vakdocenten. De dienst is vrij van reclame-uitingen, Nederlandstalig en web-based waardoor er dus geen sofware geïnstalleerd hoeft te worden. Het maken van eigen groep is binneneen paar minuten gedaan, kijk nu op groepen.kennisnet.nl

Cloud Computing Minder zorgen om techniek, meer profijt van ict Wellicht heeft u al eens van cloud computing gehoord. Het is een term die ict’ers vaak – en steeds vaker – gebruiken. Cloud computing is vooral een fundamentele verandering in het gebruik van ict, die het onderwijs veel te bieden heeft: doordat u minder tijd hoeft te besteden aan de techniek, heeft u meer tijd voor de toegevoegde waarde van ict in het onderwijsproces. En dat alles zonder dat de kosten hoger worden. Dat klinkt bijna te mooi om waar te zijn, maar het wordt snel werkelijkheid. Docenten kunnen via cloud computing altijd bij hun bestanden: vanuit hun leslokaal, een praktijklokaal, een leerbedrijf waar een student stage loopt en vanaf thuis. Als resultaat is de publicatie ‘Cloud computing in het onderwijs’ opgeleverd. De doelstelling van deze publicatie is om bewust­ wording te creëren in het onderwijsveld over de ontwikkelingen, mogelijkheden en toepassingen van cloud computing. Download de publicatie Cloud Computing in het onderwijs op www.surfnetkennisnetproject.nl/ innovatie/ cloudcomputing

colofon > Kennisnet inDruk PO is een gratis blad voor leerkrachten werkzaam in het basisonderwijs. Van de Kennisnet inDruk bestaat ook een aparte uitgave voor het middelbaar beroepsonderwijs en het voortgezet onderwijs. Het blad is ook digitaal (pdf-file) beschikbaar op leerkracht.kennisnet.nl/indruk. Uit deze uitgave mag niks worden verveelvoudigd (waaronder begrepen het opslaan in een geautomatiseerd gegevensbestand) of openbaar gemaakt, op welke wijze dan ook, behoudens in geval de verveelvoudiging van de inhoud van deze uitgave plaatsvindt onder de licentie “naamsvermelding, nietcommercieel, geen afgeleide werken” als gehanteerd door Creative Commons.

Leonardo Experience maak(t) je dromen waar! Leonardo is een experimenteer-Lab voor onderwijs, bedrijfsleven en particulieren in het Leerpark Dordrecht. Je leert in een aantal lesuren creaties bedenken en uit te voeren door middel van een 3D-printer en een lasersnijder. Met deze apparatuur is alleen je verbeelding de limiet! Design je eigen iPod houder, CD-hoes, game-karakter of 3D-prototype.

Gratis docentenworkshop voor het basisonderwijs! Docenten kunnen zich nu aanmelden voor een gratis kennismakingsworkshop in het X-lab van Leonardo Experience. Aanmelden kan via [email protected]

Dé Onderwijsdagen 2010 Innovatie en Realiteit Innovaties die zich voortdurend aandienen en de dagelijkse realiteit van het primaire onderwijsproces. Innovatie en Realiteit: het motto van Dé Onderwijsdagen op 9 en 10 november 2010! Twee dagen lang kunt u zich onderdompelen en laten inspireren door diverse keynotes, presentaties, (interactieve) sessies en workshops. U bent van harte welkom! Begin het jaar goed! Kijk voor tips en inspiratie op leerkracht.kennisnet.nl

Hoofdredactie: Evita Nort > Eindredactie en coördinatie: Evita Nort, Jiska Verschoor en Anique Vermeulen > Tekstbijdragen: Carla Desain, Marcel de Leeuwe, Lef met Letters, Anique Vermeulen, Jolanda Pikkaart, Frans Schouwenburg, Tessa van Zadelhoff > Fotografie: Input Output Fotografie, Joost van der Vleuten, Goedele Monnens, Tessa van Zadelhoff, Karin Opdurp, Kennisnet > Vormgeving: Einder Communicatie, Nijmegen > Druk: OBT de Bink, Leiden > Issn: 1571-2427. Reacties en suggesties: [email protected]. Op reportages en interviews, foto’s en illustraties berusten auteursrechten.