ICT-gebruik in de kleuterklas

ICT-gebruik in de kleuterklas

Gino Vanherweghe

Regionaal ExpertiseNetwerk West-Vlaanderen www.renwv.be Met medewerking van Germain Dekimpe, Chantal Vincke en Jo Bultheel.

ICT-gebruik in de kleuterklas – REN West-Vlaanderen - 1

1. ICT in het onderwijs: drie invalshoeken De snelle opgang van ICT stelt elke school van elk niveau voor drie uitdagingen die min of meer gelijktijdig dienen aangepakt.

1.1 ICT-basiscompetentie voor iedereen

-

Het medium computer neemt een steeds belangrijker plaats in en dit in diverse aspecten van het dagelijks leven. Voldoende ICTbasiscompetentie is dan ook een must voor elke jongere. Dit betekent ondermeer kennis: (on)mogelijkheden, functie en belang van het medium kennen; vaardigheden: technische basisvaardigheden beheersen; attitudes: een kritische, lerende houding aannemen tegenover ICTapplicaties. Een eerste uitdaging voor de school bestaat erin zorg te dragen dat ALLE leerlingen de nodige ICT- competentie veroveren.

De kleuterschool heeft hier een heel belangrijke opdracht. Het is de plaats waar de meeste kinderen voor het eerst met het medium computer zullen geconfronteerd worden. Er dient voor gezorgd dat dit in een goede sfeer en op een verantwoorde manier gebeurt! Daarbij zijn ‘kennis en attitude’ op zijn minst even belangrijk als het aanleren van bedieningsvaardigheden.

1.2 Computer als leermiddel: een meerwaarde De computer creëert faciliteiten die een meerwaarde kunnen bieden aan het leerproces. Computer als hulpleraar Met behulp van aangepaste educatieve-software is het mogelijk om bepaalde leerstofonderdelen op een ‘nieuwe’ (efficiëntere…) manier te benaderen. b.v. in het lager onderwijs: aanvankelijk rekenen, inoefenen vocabulaire… in het kleuter: functietraining, oriëntatie in de ruimte Computer als creatief tool De computer is uiteraard ook een krachtig werktuig. Via aangepaste software kunnen we tekeningen/teksten aanmaken of bewerken, dynamische presentaties maken, publicaties ontwerpen… Het is beslist zinvol om ook kinderen van de basisschool – op hun niveau - met de computer als werktuig te laten werken. Bij gebruik van een dergelijk pakket worden immers heel wat leerplandoelen geactiveerd (b.v. lager: werkstuk maken met powerpoint: schrijfstrategische vaardigheden). Ook kleuters kan men reeds de kans geven om met dergelijke software te werken (een tekenprogramma bijvoorbeeld). Het is zelfs mogelijk – en interessant – om kleuters actief te betrekken bij het ontwikkelen van een eigen multimediaal werkstuk over een uitgewerkt BC of een levend boekje.


Computer als informatiebron en communicatiemiddel (internet) Internet biedt de gelegenheid om over de meest diverse onderwerpen up to date en gevarieerde informatie in de klas binnen te halen. Die informatie is makkelijk toegankelijk en beschikbaar. Bovendien kan ze eenvoudig verder verwerkt worden. Internet biedt m.a.w. nieuwe mogelijkheden om leerlingen (zelfs kleuters) actief te betrekken bij het verzamelen van informatie rond een thema in de klas. Bovendien biedt het medium ook nieuwe communicatiemogelijkheden. Via e-mail kunnen we snel en op een nieuwe manier in contact treden met personen waar ook ter wereld. En dan is er nog de mogelijkheid om via een eigen webstek zichzelf present te stellen voor de hele wereld. Tot slot: het is belangrijk dat de internetgebruiker kritisch nadenkt over het eigen taalgebruik en het taalgebruik van anderen. De leerplannen vragen uitdrukkelijk dat kinderen leren nadenken over het communicatieproces (o.m. via de negen vragen: wie is de zender, wat is de bedoeling…). Surfen en mailen biedt hiervoor een realistische context. De tweede uitdaging bestaat erin dat ELKE leraar in staat is ICTtoepassingen functioneel te integreren binnen de eigen onderwijsleersituatie met het oog op meerwaarde ervan. Specifiek voor het kleuter betekent dit dat de leidster bijvoorbeeld uit de veelheid van toepassingen deze kiest die toelaten om ontwikkelingsgericht te werken.

1.3 Hefboom voor onderwijsvernieuwing De computer is bij uitstek een instrument om ZELFSTANDIG mee te werken (informatie opzoeken en verwerken, communiceren…). Het medium biedt dan ook extra mogelijkheden om waardevolle leervormen - zoals die naar voor worden geschoven in recente onderwijstheorieën te activeren. We noemen er enkele op: - meer actieve rol van de leerling in het leerproces, - zelfgereguleerd en zelfgestuurd leren, - contextgebonden leren, - coöperatief leren, - web-ondersteund leren, - projectgestuurd onderwijs. Uit ervaring op niveau hoger onderwijs blijkt duidelijk dat deze nieuwe vormen van leren andere (hogere ?) eisen stellen aan de leerlingen. Zelfsturing, gericht samenwerken, probleemoplossende vaardigheden… komen meestal niet spontaan tot ontwikkeling. Ze moeten aangeleerd worden. Dit vergt een eigen aanpak en wellicht een aanpassing van de organisatie. De rol van de leraar verschuift: van ‘wandelende encyclopedie’ naar ‘ervaren gids’. De derde uitdaging bestaat erin dat leerkrachten en het schoolteam erin slagen om de onderwijsomgeving dermate aan te passen dat de leerlingen maximaal verantwoordelijkheid krijgen in het leerproces en de nodige vaardigheden veroveren om het eigen leren te sturen. Wij zijn ervan overtuigd dat voor de derde uitdaging de kleuterschool reeds heel ver staat. ICT-gebruik in de kleuterklas – REN West-Vlaanderen - 3

2. Ontwikkelingsgericht werken met ICT in de kleuterschool: tien accenten ! In dit tweede deeltje belichten we een aantal accenten die belangrijk zijn indien we in de kleuterschool de drievoudige ICT-uitdaging willen realiseren. We vertrekken vanuit het ‘eigene’ van het werken op de computer in de kleuterschool en zoeken verbanden met ontwikkelingsdoelen en ontwikkelingsgericht werken.

Eerste contact moet positief zijn. Het contact met de computer in de klas zal voor heel wat kleuters de eerste vorm zijn van contact met het medium. Het is van het grootste belang dit eerste contact leidt tot een positieve ingesteldheid. Uit het ontwikkelingsplan weten we dat ‘positieve ingesteldheid’ de basis is van ontwikkelingsgericht werken. Bij het werken op de computer bij jonge kleuters zal men dus in de eerste plaats letten op het feit dat zij zich emotioneel goed voelen, gemotiveerd zijn, plezier beleven, nieuwsgierig zijn, initiatief durven nemen… We zorgen dus best voor software die de kleuter herkent (bijvoorbeeld met een tvfiguurtje), software met leuke effecten en herkenbare situaties. Aanvankelijk vermijden we best programma’s die erg prestatiegericht zijn of waarbij te sterk gefocust wordt op ‘goed/fout’.

Correcte houding en muisgebruik. Het is belangrijk om van bij het eerste gebruik te letten op een correcte houding en het juist hanteren van de ‘muis’. We vestigen regelmatig de aandacht van de kinderen op het belang van een goede zithouding. We zorgen dat de computer goed opgesteld is: scherm op ooghoogte. Een aan kleuterhandjes aangepaste muis laat toe om vlotter te werken. Bij oudere kleuters kan het wenselijk zijn om eens een thema uit te werken waarbij het belang van goede houding geduid wordt.


Leren communiceren met dit interactief medium. De computer onderscheidt zich van andere media door het feit dat hij interactief is. Kleuters zullen in de eerste plaats moeten leren communiceren met de computer. De computer communiceert vooral via VISUELE elementen: belangrijk is o.m. de vorm van de cursor die zich voortdurend wijzigt, pictogrammen die bepaalde functies activeren, de verborgen klikpunten in programma’s,… Ook AUDITITEVE elementen zijn belangrijk: als aanduiding van goed of fout, bijkomende uitleg door een hulpfiguur,… Hier worden heel wat ontwikkelingsaspecten aangesproken: auditieve en visuele boodschappen interpreteren en er gepast op reageren, kennismaken met geschreven taal, het kleinmotorisch bewegen (muishandeling vlot kunnen uitvoeren) en zeker het nauwkeurig waarnemen. Geef kleuters voldoende tijd om te experimenteren, liefst in een niet al te drukke interface.

Navigatiesysteem hanteren. Tot ‘vlot communiceren’ behoort ook het begrijpen en kunnen hanteren van het navigatiesysteem eigen aan het pakket en de wijze waarop de moeilijkheidsgraad kan worden ingesteld. In de meeste software wordt gestart vanuit een menu. De kleuter krijgt een aantal keuzen waaruit hij kan kiezen. Deze keuzes worden niet altijd op dezelfde manier voorgesteld. Vaak wordt er ook tekst gebruikt. Ook voor het instellen van de moeilijkheidsgraad zijn er verschillende mogelijkheden. Het is duidelijk dat naargelang het navigatiesysteem en de wijze van instellen van moeilijkheidsgraad andere ontwikkelingsaspecten worden geactiveerd.

Feedback. De meeste spelletjes op de computer houden een opdracht, een taak in voor de kleuter. De kleuter krijgt feedback over het al dan niet goed uitvoeren van de taak. Ook kan hij soms hulp vragen. Naast een aantal vaardigheden eigen aan de aard van de opdracht (b.v. puzzelen, geheugenspelletjes…) worden ook ontwikkelingsaspecten i.v.m. zelfsturing aangesproken (zelfredzaamheid, keuzes maken, een taak begrijpen, aanvatten, volhouden en afwerken, problemen oplossingsgericht aanpakken, aandachtig en geconcentreerd bezig zijn). Heel belangrijk hierbij is de (rustige!) sfeer in de klas wanneer kleuters een dergelijke taak uitvoeren (rust!) en de moeilijkheidsgraad van het programma. ICT-gebruik in de kleuterklas – REN West-Vlaanderen - 5

Maak een onderscheid tussen werken onder begeleiding en het zelfstandig werken. Hou vooral rekening met de emotionele ingesteldheid van de kleuter, voorkom dat hij of zij faalangstig wordt of een minderwaardigheidsgevoel krijgt!

Een onmisbaar instrument in het dagelijks leven. De computer is voor veel mensen een onmisbaar werktuig. Daardoor neemt hij een belangrijke plaats in hun leven in. Het is belangrijk dat kleuters hiermee bij gelegenheid worden geconfronteerd. Let erop dat bij de uitwerking van een BC bij gelegenheid ook eens de functie van de computer ervaren wordt, laat eens een papa,… getuigen en demonstreren wat de computer voor hem of haar betekent. Ook verhaaltjes kunnen hier helpen.

Een creatief werktuig. Sommige softwarepakketten bieden kleuters de kans om zelf een tekening aan te vullen, wijzigen (kleuren, figuren verplaatsen…) . Het is zelfs mogelijk om ze met een tekenprogramma als Paint te laten experimenteren. Daarbij doen kleuters heel wat ervaringen op! Zeker loont het de moeite om kleuters te betrekken bij het aanmaken van een eigen computerwerkstuk, zoals een multimediaal naslagboek over een uitgewerkt thema, een dagboek, een eigen beeldenboek, een levend boekje… Een presentatiepakket biedt hier schitterende mogelijkheden!

Informatie en communicatie. De computer hanteren als informatie- en communicatie-instrument en vooral het kennismaken met internet mag ook in de kleuterklas aan bod komen. Naar aanleiding van actualiteit samen met de kleuters enkele websites bezoeken die foto’s en eventueel geluiden en videofragmenten bevatten. Waarom zou de juf ook niet eens een foto of een tekening zoeken op het internet en afhalen voor gebruik in de klas? En een e-mailtje sturen naar de ouders van een kleuter uit de klas of naar de directeur, of naar een andere kleuter…


Software met een meerwaarde. Softwarepakketten bevatten oefenvormen die rechtstreeks appeleren aan leerplandoelen. Sommige werkvormen zijn analoog aan het werken met materiaal of op papier (b.v. memory spelletjes, verschillen herkennen in figuren, puzzelen, mozaïek…). Maar er zijn ook werkvormen die enkel op de computer kunnen en ons beoogde doel op een nieuwe manier benaderen. Vooral bij deze laatste is het mogelijk te komen tot een duidelijke meerwaarde.

Overaanbod software. Het overgrote deel van het software-aanbod richt zich tot thuisgebruik. Dit maakt dat ze niet altijd geschikt is om gericht te werken aan ontwikkelingsdoelen. We kunnen verwachten dat er in de toekomst ook gespecialiseerde eigentijdse software zal komen, gericht op klasgebruik en specifieke ontwikkelingsdoelen. Als gebruiker is het belangrijk dat we zicht hebben op de faciliteiten die een pakket kan bieden voor klasgebruik. De vele edutainment-programma’s hebben vele mogelijkheden, maar ook beperkingen: ze zijn vervaardigd voor een grote doelgroep, zijn multi-functioneel, het multimediale is van hoge kwaliteit want het accent ligt op plezier beleven. Meestal zijn dit internationale producten, vertaal naar het Nederlands. Een voorbeeld van een eigentijds schoolpakket is ‘Schatkist met de muis’. Dit programma biedt enorme mogelijkheden voor klasgebruik: afgebakend aantal doelen (woordenschat verrrijken..), steunt op een eigentijdse didactische visie op taalleren, geschikt voor een kleine doelgroep: vijf-zesjaren die taalvertraging hebben, een fijnmazige instelling van de moeilijkheidsgraad, het programma is adaptief, de leerkracht kan precies instellen welke kleuter welke oefening maakt, er kan een gedetailleerde informatie over het oefenproces gevraagd worden en de vormgeving is eigentijds. Jammer van de Hollandse uitspraak…

3. Een KIJKWIJZER


KIJKWIJZER: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Algemene info Pc-vereisten – Prijs Installatie – extra’s

“ schools “ verhalend “ speels explorerend

2. Ontwikkelingsaspecten

3. Doelgroep

“1ste kleuter

“ 2de kleuter

“3de kleuter

4. Meerwaarde

5. Beeld en geluid

6. ICT-vaardigheden

7. Integratie

8. Dialoog leerling-computer 9. Instelmogelijkheid

10. Informatie


4. Op het WEB Heel veel bruikbaar materiaal voor gebruik in de kleuterklas is op het wereldwijde web te vinden. Van lesvoorbereidingen over knutseloefeningen tot volledig uitgewerkte belangstellingscentra. Op de website van het Regionaal ExpertiseNetwerk West-Vlaanderen hebben we een aantal interessante websites verzameld. Surf naar http://www.renw.be en klik op Nazorg – Basisonderwijs. Ken je zelf nog interessante websites voor de kleuterklas? Mail ze door, zodat we onze lijst kunnen aanvullen!


ICT-gebruik in de kleuterklas

Recommend Documents