Expertbijeenkomst voor innovatief gebruik van ICT in professionaliseringstrajecten van docenten Executive summary – Op 11 maart jl. is een expertbijeenkomst georganiseerd rond het innovatief gebruik van ICT in professionaliseringstrajecten van docenten. Tijdens de avond hebben verschillende experts op het gebied van docentprofessionalisering en ICT hun bijdrage geleverd. De deelnemers hebben in groepen gedurende twee brainstormsessies ideeën uitgewerkt hoe ICT ingezet kan worden om docentprofessionalisering te faciliteren. Als algehele conclusie is de wenselijkheid onderstreept dat onderwijsontwikkeling en docentprofessionalisering samengaan. De door deelnemers bedachte tools, zoals de digitale koffiekamer, de cadeaubox en be my guest, kunnen docentprofessionalisering een nieuwe boost geven.
“Wat is een goede docent? Hoe kunnen we ICT gebruiken om professionalisering van docenten te bevorderen? En hoe kunnen we het onderwijs zo efficiënt en plezierig mogelijk inrichten?” Deze en andere vragen vormen het uitgangspunt tijdens de expertbijeenkomst van e-merge. De expertbijeenkomst kent als thema het innovatief gebruik van ICT in professionaliseringstrajecten van docenten. Gastvrouw van de avond is Cilia Born, onderwijskundige van de Hogeschool Leiden. Bij de expertbijeenkomst zijn afgevaardigden van de participerende instituten van emerge aanwezig (zie de bijlage voor een overzicht). In vier groepen is tijdens een diner gebrainstormd over innovatieve ideeën rond het gebruik van ICT bij de professionalisering van docenten. Voorafgaand verschillende sprekers aan het woord gekomen.
aan
de
brainstormsessies,
zijn
Bijdragen Agnita Mur, Klaas van Veen en Wilfred Rubens Cilia Born geeft bij de opening van de avond het woord aan Agnita Mur, lid van het College van Bestuur van de Hogeschool Leiden. In haar introductie gaat zij in op de prestatieafspraken met het kabinet en de toenemende aandacht die hieruit voortvloeit voor onderwijskwaliteit. Daarnaast benadrukt Agnita Mur het belang van dergelijke expertbijeenkomsten en het gezamenlijk nadenken over docentprofessionalisering. Klaas van Veen levert vervolgens zijn bijdrage vanuit zijn rol als projectleider van het Expertisecentrum Leren van Docenten. Hij richt zich in zijn videopresentatie (http://vimeo.com/61282307) op de professionalisering van de ervaren docent. Door professionalisering informeel te organiseren zouden zij uitgedaagd worden tot professionalisering. Dit kan tot uiting komen door aandacht te geven aan vakdidactiek (hoe leg ik mijn vak goed uit?), te spreken met studenten en het bekijken van colleges
1
van collega’s. Juist het informeel ontvangen van feedback van collega’s en studenten is cruciaal. Op het moment dat de docent zich intellectueel uitgedaagd voelt en zich richt op het leerproces van de student, ontstaat professionalisering. Wilfred Rubens levert zijn bijdrage door de rol van ICT te koppelen aan docentprofessionalisering. Zijn expertise ligt als projectleider en e-learning adviseur bij CELSTEC (Open Universiteit) voornamelijk op het gebied van hoe ICT een waardevolle rol kan spelen bij docentprofessionalisering. Vanuit zijn expertise geeft hij tijdens de avond feedback op de ideeën van de deelnemers. Aan de hand van verschillende voorbeelden toont Wilfred Rubens de urgentie van professionalisering, het belang van maatwerk en de mogelijkheden die ICT hierbij biedt. Op http://www.te-learning.nl/blog/?p=6808 kunt u het blog lezen dat hij heeft geschreven over de expertbijeenkomst. Twee brainstormsessies Nadat de deelnemers tijd hebben gekregen voor bezinking, licht Cilia Born het verdere verloop van de avond toe. De vier groepen nemen deel aan twee brainstormsessies. Tijdens de eerste brainstormsessie worden vijf wilde ideeën bedacht hoe ICT gebruikt kan worden bij docentprofessionalisering. Aan het einde van de eerste brainstormsessie krijgen de deelnemers twee minuten de tijd om twee ideeën te presenteren. Tijdens de tweede brainstormsessie wordt in dezelfde vier groepen één idee concreet uitgewerkt. Ook het concreet uitgewerkte idee wordt gepresenteerd, dit keer met behulp van een flap. Na afloop van de eerste brainstormsessie zijn de volgende ideeën gepresenteerd: 1. Het inzetten van TedX in het onderwijs; 2. Het afschaffen van onderwijsgebouwen (en het creëren van één groot kennisnetwerk); 3. Het inzetten van learning analytics; 4. Het aanbieden van weblectures; 5. Het organiseren van mini-classes; 6. Een high-lighter waarbij het beste moment van de docent wordt uitgelicht; 7. Het creëren van een wetenschappelijke cloud; 8. Het gebruiken van stemkastjes. Tijdens de presentaties van de vier groepen komen een aantal gemeenschappelijke elementen naar voren, die iedereen belangrijk lijkt te vinden in het kader van docentprofessionalisering. Wilfred Rubens vat deze als volgt samen: 1. Het delen van kennis, het liefst wereldwijd (open en transparant); 2. Het creëren van een veilige omgeving; 3. Het faciliteren van professionalisering; 4. Het geven van positieve feedback naast het benoemen van verbeterpunten; 5. Het creëren van een leercultuur waarbij fouten toegestaan zijn. Als feedback geeft Wilfres Rubens daarnaast aan dat veiligheid en het wereldwijd delen van kennis haaks op elkaar kunnen staan. Tijdens de tweede brainstormsessie werken de groepen één idee concreet uit. De vier groepen presenteren hun idee met behulp van een flap: 1. Groep 1: ingegaan wordt op de diversiteit en complexiteit van het onderwerp. Iedere universiteit en hogeschool bevindt zich in een ander stadium op het gebied van docentprofessionalisering. Richtinggevend leiderschap en het stimuleren van
2
een leercultuur zijn elementen die volgens hen in iedere omgeving van belang zijn. 2. Groep 2: digitale koffiekamer, een app met behulp waarvan het mogelijk is om collega’s te vinden en om elkaar vervolgens werkelijk te ontmoeten. Daarnaast kunnen collega’s elkaar punten toekennen door expertise te prijzen. 3. Groep 3: cadeaubox (afbeelding), een veilige omgeving (dropbox, cloud), waar docenten kennis kunnen delen. Door elkaar duimen te geven, ontstaat een rangorde van de meest waardevolle ideeën. De participerende docenten dienen zowel kennis te brengen als te halen. 4. Groep 4: be my guest, een website waar docenten een profielpagina kunnen creëren met een foto, biografie en zoekfunctie. De docenten geven op hun profiel aan wat zij te bieden hebben en waar zij naar op zoek zijn. Tevens vermelden docenten hun vaardigheden, welke door anderen met duimpjes bevestigd kunnen worden. Be my guest biedt docenten een manier om in contact te komen met andere docenten en om van elkaar te leren. Wilfred Rubens prijst de wederkerigheid die telkens terugkomt: het is geven en nemen. Daarnaast benadrukt hij het belang van het intrinsiek motiveren van docenten. Het geven van duimen en likes zijn extrinsieke prikkels. Het creëren van sociale netwerken, het geven van betekenisvolle feedback en het stimuleren van verbondenheid, versterken juist de intrinsieke motivatie van docenten om zich te professionaliseren. Afsluiting Cilia Born sluit de avond af met het stellen van de cruciale vraag: “hoe nu verder?” Voorgesteld wordt om in een later stadium (bijvoorbeeld tijdens de evaluatie) één van de vier ideeën te kiezen en deze verder uit te kristalliseren en te ontwikkelen. Uitgangspunt daarbij is dat de ideeën elkaar kunnen aanvullen. Zowel de deelnemers als de sprekers zijn van mening dat er terug gekeken kan worden op een inspirerende en waardevolle avond. Docentprofessionalisering is voor alle aanwezigen een wezenlijk onderwerp en het innovatief gebruik van ICT in docentprofessionalisering biedt veel mogelijkheden. Uiteindelijk zouden docentprofessionalisering en onderwijsontwikkeling samen moeten gaan. Professionalisering zou, vanuit een zeker gevoel van urgentie, voor iedere docent een vanzelfsprekend onderdeel van zijn taak moeten zijn. Evaluatie In de evaluatie prijzen verschillende deelnemers de “prettige en open sfeer” en het “uitwisselen van ervaringen over (ICT) in het onderwijs met mensen van andere instellingen”. Tevens geven de deelnemers aan dat de expertbijeenkomst waardevol voor hen is geweest. Voornamelijk het samen kennis delen en het ontmoeten van collega’s van andere instituten lijkt zeer op prijs gesteld te worden.
3
Op http://www.e-merge.nu/nc/home/home-met-nieuws/ kunt u meer lezen over het emerge project.
4
Bijlage – Deelnemerslijst
1
Naam Cilia Born
Instelling Hogeschool Leiden
Functie Onderwijsadviseur & moderator voor deze avond Senior adviseur ict in het onderwijs Dienst Onderwijs en Studentenzaken Unit Onderwijsbeleid & Advies Adviseur, Onderwijsontwikkeling, -Beleid en Advies Dienst Onderwijs en Studentenzaken Locatiemanager Academie voor ICT&Media Projectleider studentincubator Enter-priZe Projectleider en docent NOH-i Opleiding Integrale Veiligheidskunde (IVK) Voorzitter Studenten Hogeschoolraad student
2
Karin van Bakel
De Haagse Hogeschool
3
Claire Menagé
De Haagse Hogeschool
4
Cees van Diest
De Haagse Hogeschool
5
Mecheline Rutjes
De Haagse Hogeschool
6
Boy van der Leeden
De Haagse Hogeschool
7
Bart de Bart
De Haagse Hogeschool
8
José van den Ende
De Haagse Hogeschool
9
Ingrid Tieken
Universiteit Leiden
10
Anne Drijvers
Universiteit Leiden
Unithoofd, Onderwijsontwikkeling, -Beleid en Advies Dienst Onderwijs en Studentenzaken Faculteit der Geesteswetenschappen, Leiden Univ Centre for Linguistics, LUCL Engels Student LSR
11
Skander Mabrouk
Universiteit Leiden
Student LSR
12
Henk Frencken
Universiteit Leiden
Programmaleider E-merge
13
Agnita Mur
Hogeschool Leiden
14
Yvette Baggen
Universiteit Leiden
Lid College van Bestuur Hogeschool Leiden Onderwijskundig adviseur
15
Wiep Staal
Hogeschool Leiden
16
Arjan Hamberg
Hogeschool Leiden
onderwijsmanager Sociaal Pedagogische Hulpverlening HRM Manager a.i.
17
Ellen Sjoer
Tech. Universiteit Delft
TBM Delft en lector Haagse
5
Naam
Instelling
Functie Hogeschool
18
Annelies Opstraat
Hogeschool Leiden
Directeur Beleidsondersteuning en Strategisch Advies
19
Marc Cleiren
Universiteit Leiden
20
Karel Roos
Universiteit Leiden
21
Wim Smit
Hogeschool Leiden
22 23 24 25 26
Margie Grob Bartel Stomedissel Wies Coppes Erna Kotkamp Floris van Blankenstein Wilfred Rubens
TU Delft Hogeschool Leiden Hogeschool Leiden TU Delft Universiteit Leiden,
Docent, Instituut Psychologie, FSW. Leiden Adviseur ICT en Onderwijs, ICLON hoofd afdeling Informatica en Bio-informatica Docenttrainer/onderwijsadviseur Management & Bedrijf Docent Onderwijskunde E-learning adviseur Onderwijskundig adviseur
27
Open Universiteit
Projectleider en e-learning adviseur
6
