Plan van Aanpak JOGG-Alphen aan den Rijn Boskoop en Ridderveld

Plan van Aanpak JOGG-Alphen aan den Rijn

Boskoop en Ridderveld

04-12-2014, Alphen aan den Rijn

1

Inhoud Voorwoord .............................................................................................................................................. 4 Samenvatting........................................................................................................................................... 6 1.

2.

3.

Inleiding ........................................................................................................................................... 9 1.1.

Ongezond gewicht - overgewicht .......................................................................................... 11

1.2.

Voedingsgedrag ..................................................................................................................... 11

1.3.

Beweging ............................................................................................................................... 11

1.4.

Overgewicht in Alphen aan den Rijn ..................................................................................... 12

1.5.

Jongeren Op Gezond Gewicht ............................................................................................... 13

1.6.

Vijf pijlers ............................................................................................................................... 13

JOGG-gebieden .............................................................................................................................. 15 2.1.

Keuze JOGG-gebieden ........................................................................................................... 15

2.2.

Boskoop ................................................................................................................................. 16

2.3.

Ridderveld ............................................................................................................................. 16

Doelgroep JOGG ............................................................................................................................ 18 3.1.

4.

5.

6.

Doelgroep JOGG-Alphen aan den Rijn................................................................................... 18

Doel JOGG...................................................................................................................................... 19 4.1.

Tijdlijn JOGG .......................................................................................................................... 19

4.2.

Hoofddoel JOGG-Alphen aan den Rijn .................................................................................. 20

4.3.

Tussendoelen......................................................................................................................... 20

4.4.

Procesdoelen en doelen op de vijf pijlers van JOGG ............................................................. 21

Algemene JOGG-organisatie.......................................................................................................... 23 5.1.

Organogram........................................................................................................................... 23

5.2.

Invulling JOGG-organisatie Alphen aan den Rijn ................................................................... 25

5.3.

Formatie werkgroepen activiteiten ....................................................................................... 26

5.4.

Werkgroepen activiteiten...................................................................................................... 27

5.5.

Voorwaarden deelname werkgroepen ................................................................................. 28

Draagvlak creëren.......................................................................................................................... 30

2

6.1.

Gemeente .............................................................................................................................. 30

6.2.

Stakeholders .......................................................................................................................... 30

7.

Publiek-private samenwerking ...................................................................................................... 31 7.1.

Visiedocument ....................................................................................................................... 31

Inleiding ......................................................................................................................................... 31 Waarom PPS? ................................................................................................................................ 32 Waarom willen bedrijven meedoen aan JOGG? ........................................................................... 32 Visie op PPS ................................................................................................................................... 33 Niveaus van samenwerking ........................................................................................................... 34 8.

Sociale Marketing .......................................................................................................................... 36 8.1.

In-company training sociale marketing ................................................................................. 36

8.2.

Onderzoek sociale marketing ................................................................................................ 36

9.

Communicatie ............................................................................................................................... 37 9.1.

10.

Communicatieplan ................................................................................................................ 37 Monitoring en evaluatie ............................................................................................................ 42

10.1.

Activiteitenmonitor ........................................................................................................... 42

10.2.

Evaluatieplan ..................................................................................................................... 42

11.

Verbinding preventie en zorg .................................................................................................... 43

11.1. 12.

Ketenaanpak in kaart......................................................................................................... 43

Van inventarisatie-inzichten naar activiteiten .......................................................................... 44

12.1.

Inventarisatie bestaande activiteiten ................................................................................ 44

12.2.

Voorwaarden ..................................................................................................................... 44

12.3.

Thema-aanpak ................................................................................................................... 45

12.4.

Kick-Off .............................................................................................................................. 45

12.5.

Actieplan JOGG-Boskoop ................................................................................................... 46

3

Voorwoord In de Nota Lokaal Volksgezondheidsbeleid “Gezonder in de Buurt” 2013-2016 van de gemeente Alphen aan den Rijn staat beschreven hoe de gemeente een bijdrage wil leveren “aan een betere gezondheid van de mensen in de gemeente Alphen aan den Rijn. De inzet van de mensen zelf en de deskundigheid van partners in de stad is daarbij van even groot belang. De gemeente wil hen ondersteunen en ervoor zorgen dat partijen nog meer met elkaar samenwerken dan zij nu al doen.” Doelstellingen in de lokale gezondheidsnota zijn onder andere het voorkomen van overgewicht bij jongeren en het bevorderen van bewegen en sporten door jongeren. Dit sluit aan bij het nieuwe jeugdbeleid, waarin het zwaartepunt, waar dat kan, verschuift van specialistische zorg naar een goede inrichting van de basis (pedagogische “civil society”) en naar preventie. Met de collegebesluiten van de drie voormalige gemeenten Alphen aan den Rijn, Boskoop en Rijnwoude om aan te sluiten bij de beweging Jongeren Op Gezond Gewicht (JOGG) is een nieuwe impuls gegeven aan de noodzakelijke inzet op preventie en de doelstelling uit de Nota om jongeren op gezond gewicht te houden. Dat dit nodig is, blijkt uit de overgewichtscijfers in delen van de gemeente Alphen aan den Rijn. In sommige wijken ligt het percentage overgewicht onder kinderen van 4 tot 12 jaar met 18 tot 22% boven het landelijk gemiddelde van 14%. Alphen aan den Rijn heeft de ambitie om de stijging in het percentage overgewicht bij jongeren een halt toe te roepen. JOGG (Jongeren Op Gezond Gewicht) is een lokale aanpak waarbij publieke en private partijen, zoals scholen, kinderopvang, sportclubs, gezondheidsprofessionals, bedrijven, winkeliers en woningbouwverenigingen met elkaar samenwerken om de gezonde keuze gemakkelijk en aantrekkelijk te maken. Het idee achter JOGG is dat lokale partijen onder de JOGG-paraplu werken aan de preventie van overgewicht onder de jeugd in de gemeente Alphen aan den Rijn. JOGG verbindt, versterkt en verduurzaamt alle acties en activiteiten die er in de gemeente plaatsvinden. Deze aanpak sluit aan bij het coalitieakkoord Daadkracht Dichtbij van het college van de gemeente Alphen aan den Rijn. Hierin gaat het college ervan uit dat inwoners heel goed in staat zijn hun eigen afwegingen te maken en verantwoordelijkheid te nemen. De gemeente stimuleert en bevordert de maatschappelijke initiatieven. In de gemeente Alphen aan den Rijn zijn al diverse partijen, van gezondheidsprofessionals, particulieren, sportaanbieders, jeugd- en jongerenwerk tot de gemeente, die zich actief inzetten voor een gezonde jeugd. Ze hebben vaak hetzelfde doel, maar weten elkaar niet altijd te vinden.

4

De JOGG-paraplu zorgt voor samenhang in de activiteiten die elkaar versterken. Het idee is dat lokale samenwerking tot betere sport, beweeg- en speelfaciliteiten en meer aandacht voor gezonde voeding en beweging leidt. Gezond eten en drinken, dagelijks bewegen en sporten moet de norm worden in de gemeente Alphen aan den Rijn. Hoe we dit denken te realiseren, leest u in dit Plan van Aanpak. Alphen aan den Rijn, 04-12-2014

Namens de JOGG-stuurgroep,

_____________________________

_____________________________

Han de Jager

Ton van Houten

Wethouder Volksgezondheid Gemeente Alphen aan den Rijn

Voorzitter Raad van Bestuur Zorg en Zekerheid

_____________________________

_____________________________

Sjaak de Gouw

Peter Vrisekoop

Directeur GGD Hollands Midden

Adjunct Directeur Sportspectrum

5

Samenvatting Met de JOGG-aanpak (Jongeren Op Gezond Gewicht) geeft de gemeente Alphen aan den Rijn uitvoering aan de preventie van ongezond gewicht. Overgewicht ontstaat door een positieve energiebalans, waarbij of te veel (ongezonde) voeding wordt geconsumeerd en/of te weinig wordt bewogen. Ondergewicht ontstaat door een negatieve energiebalans waarbij te weinig voeding wordt geconsumeerd in verhouding tot de lichamelijke inspanningen. De lokale cijfers over onder- en overgewicht bij de jeugd (2-14 jaar) in de gemeente Alphen aan den Rijn (in 2012-2013) laten zien dat overgewicht toeneemt met de leeftijd, terwijl ondergewicht afneemt. Bij het voorkomen van ongezond gewicht is daarom de inzet op preventie van overgewicht. Dit neemt niet weg dat de aanpak elementen bevat die bijdragen aan een gezond gewicht voor alle kinderen (zowel normaal, onder- en overgewicht). Een gezonde leefstijl vermindert de kans op het ontwikkelen van overgewicht. Belangrijk hierin zijn een gezond eetgedrag en gezond beweeggedrag. Er zijn richtlijnen (Richtlijnen Goede Voeding, Gezondheidsraad) en normen (Nederlandse Norm Gezond Bewegen, NNGB) opgesteld om aan te geven wat gezond eet- en beweeggedrag is. Veel Nederlandse kinderen voldoen niet aan deze richtlijnen. De lokale cijfers laten zien dat het percentage overgewicht in diverse wijken en kernen van Alphen aan den Rijn hoger ligt dan het gemiddelde overgewichtpercentage van 14% onder de jeugd in Nederland. JOGG is een lokale, duurzame, intersectorale aanpak die bewezen effectief is om jongeren op gezond gewicht te krijgen en om de stijging van overgewicht bij jongeren om te zetten in een daling. De JOGG-aanpak steunt op vijf pijlers: 1. Politiek-bestuurlijk draagvlak 2. Publiek-private samenwerking (PPS) 3. Sociale marketing 4. Wetenschappelijke begeleiding en evaluatie 5. Verbinding preventie en zorg Om het gebied waarin de JOGG-aanpak wordt toegepast beheersbaar te houden, is een keuze gemaakt in gebieden waar de JOGG-aanpak intensief wordt ingezet. Er zijn een aantal voorwaarden opgesteld waaraan een gebied moet voldoen om in aanmerking te komen voor de implementatie van de JOGG-aanpak. Op basis van deze voorwaarden zijn twee gebieden gekozen in de gemeente Alphen aan den Rijn: Ridderveld (postcodes 2401 tot en met 2403) en Boskoop (postcode 2771). In beide gebieden komt het meeste overgewicht voor: in Boskoop had 18% van de kinderen tussen de 2

6

en 14 jaar in 2013 overgewicht en in Ridderveld had 22% van de kinderen tussen de 2 en 14 jaar in 2012-2013 overgewicht. De ontwikkeling van leefstijlgewoontes begint al op vroege leeftijd. De doelgroep van JOGG-Alphen aan den Rijn bestaat uit kinderen van 2 tot en met 12 jaar en hun ouders. Er wordt een tweedeling gemaakt in deze leeftijdsgroep gezien de verschillende vindplaatsen: kinderen van 2 tot 4 jaar en hun ouders & kinderen van 4 tot en met 12 jaar en hun ouders. JOGG vergt een lange adem. Effecten op gedrag kunnen ongeveer pas na 3 jaar verwacht worden. Het streven van JOGG-Alphen aan den Rijn is een stabilisatie in de overgewichtscijfers van kinderen van 2 tot en met 12 jaar in Boskoop en Ridderveld in 2016. Dit willen we realiseren door een gezonde omgeving voor kinderen van 2 tot en met 12 jaar en hun ouders te creëren. Dit doen we door lokale partijen met elkaar te verbinden en (bestaande) initiatieven te versterken. Met behulp van tussendoelen willen we een gezonde leefstijl onder kinderen van 2 tot 12 jaar behalen. Om de voortgang van JOGG te bewaken zijn een zevental subdoelen op proces opgesteld. De JOGG-organisatie is verantwoordelijk voor de invulling en de uitvoering van de JOGG-aanpak in Alphen aan den Rijn. De JOGG-organisatie van de gemeente Alphen aan den Rijn is als volgt: 1. Stuurgroep 2. Begeleidingsgroep 3. JOGG-regisseur 4. Werkgroep communicatie en sociale marketing 5. Werkgroep verbinding preventie en zorg 6. Werkgroepen activiteiten ‘kinderen 2 tot 4 jaar en hun ouders’ 7. Werkgroepen activiteiten ‘kinderen 4 tot en met 12 jaar en hun ouders’ 8. Werkgroep monitoring en evaluatie 9. Werkgroep publiek-private samenwerking De verschillende werkgroepen activiteiten bestaan uit lokale professionals. Deze werkgroepen zijn geformeerd na de startbijeenkomsten in de JOGG-gebieden Boskoop en Ridderveld. De startbijeenkomst is een bijeenkomst waarbij alle stakeholders uit het JOGG-gebied zijn uitgenodigd. 28 mei 2014 is de startbijeenkomst in Boskoop georganiseerd. De startbijeenkomst in Ridderveld is 24 september 2014 georganiseerd. Draagvlak is belangrijk voor een succesvolle invoering van de JOGG-aanpak. Politiek-bestuurlijk draagvlak is essentieel. Gezond gewicht, als onderdeel van een gezonde leefstijl, moet een belangrijke plaats innemen in het collegeprogramma en burgemeester en wethouders moeten bekend, enthousiast en betrokken zijn bij de JOGG-beweging. De JOGG-beweging moet zich

7

uitspreiden over gemeente Alphen aan den Rijn. Goede communicatie richting stakeholders om ze te enthousiasmeren, te overtuigen en betrokken te houden is van belang. Voor JOGG-Alphen aan den Rijn kan publiek-private samenwerking (PPS) aantrekkelijk zijn. Om voorbereid te zijn om gesprekken met potentiële partners in het kader van PPS is een visiedocument opgesteld. De werkgroep PPS maakt een analyse van potentiële partners in Alphen aan den Rijn en gebruikt daarbij het visiedocument. Alle werkgroepleden krijgen een workshop sociale marketing aangeboden. Sociale marketing kan een goede strategie zijn om activiteiten zo goed mogelijk te laten aansluiten bij de belevingswereld van de doelgroep. Communicatie is essentieel in een JOGG-gemeente. De werkgroep communicatie en sociale marketing heeft het communicatieplan opgesteld. Om de voortgang van JOGG te bewaken dient er regelmatig monitoring en evaluatie plaats te vinden. Zodra de werkgroep monitoring en evaluatie gevormd is, stelt deze een evaluatieplan op. De werkgroep verbinding preventie en zorg geeft invulling aan de vijfde pijler van JOGG. Zij brengen de ketensamenwerking op het gebied van overgewicht in kaart en probeert die keten te versterken: van signaleren tot behandelplan. De werkgroepen activiteiten stellen op basis van de inventarisatie tijdens de startbijeenkomsten het lokale actieplan van JOGG voor het specifieke JOGG-gebied op. Om te zorgen dat de actieplannen van de werkgroepen activiteiten aansluiten bij de doelen van JOGG-Alphen aan den Rijn zijn enkele voorwaarden opgesteld. Jaarlijks introduceert JOGG een thema. Er is gekozen voor de thema’s Water (2013), Gratis Bewegen (2014) en Groente en Fruit (2015), omdat er wetenschappelijk bewijs is dat er een correlatie is tussen deze thema’s en de preventie van overgewicht. De actieplannen en de communicatie sluiten aan bij deze thema’s De stand van zaken rondom de JOGG-aanpak zal elk half jaar vermeld worden in een Stand van Zaken-document.

8

1. Inleiding Een gezond gewicht is een belangrijk onderdeel van een gezonde leefstijl. Een vierde van de jeugd in Alphen aan den Rijn heeft geen gezond gewicht (tabel 1). Een ongezond gewicht kan zowel overgewicht als ondergewicht betekenen. Overgewicht ontstaat door een positieve energiebalans, waarbij of te veel (ongezonde) voeding wordt geconsumeerd en/of te weinig wordt bewogen. Ondergewicht ontstaat door een negatieve energiebalans waarbij te weinig voeding wordt geconsumeerd in verhouding tot de lichamelijke inspanningen. Landelijk zien we dat het aantal kinderen (2 tot 25 jaar) met overgewicht (15%) hoger is dan het aantal kinderen (7-18 jaar) met ondergewicht (9%). Het aantal kinderen met overgewicht op later leeftijd loopt niet terug. Uit de landelijke cijfers komt naar voren dat 48% van de volwassenen kampt overgewicht (VTV, 2014). Voor ondergewicht gaat deze stijging niet op. Landelijk cijfers wijzen uit dat zo’n 9% van de kinderen ondergewicht heeft. Dit loopt op volwassen leeftijd terug naar 1,6%. Ook de lokale cijfers over overen ondergewicht bij de jeugd (2-14 jaar) in de gemeente Alphen aan den Rijn (in 2012-2013) laten zien dat overgewicht toeneemt met de leeftijd, terwijl ondergewicht afneemt (tabel 1). Bij het voorkomen van ongezond gewicht is daarom de inzet op preventie van overgewicht. Dit neemt niet weg dat de aanpak elementen bevat die bijdragen aan een gezond gewicht voor alle kinderen (zowel normaal, onder- en overgewicht). Tabel 1. Percentage kinderen met onder-, gezond en overgewicht in Alphen aan den Rijn (2014) (bron: GGD Hollands Midden).

leeftijd 2 jaar 3 jaar 5-6 jaar 10-11 jaar 12-14 jaar

ondergewicht 18% 17% 19% 8% 10%

gezond gewicht 76% 75% 70% 75% 76%

overgewicht 6% 8% 11% 18% 15%

Met de JOGG-aanpak (Jongeren Op Gezond Gewicht) geeft de gemeente Alphen aan den Rijn uitvoering aan de preventie van overgewicht. JOGG brengt lokale partijen samen en versterkt initiatieven in de gemeente op het gebied van gezonde voeding en beweging. Publieke en private partners, zoals partijen uit onderwijs, zorg, bedrijfsleven, sport, recreatie, woningbouw, welzijn en media, werken intensief samen onder de JOGG-paraplu.

9

Het streven van JOGG-Alphen aan den Rijn is een stabilisatie in de overgewichtscijfers van kinderen van 2 tot en met 12 jaar in Boskoop en Ridderveld in 2016. Door lokale partijen met elkaar te verbinden en (bestaande) initiatieven te versterken, willen we een gezonde omgeving voor deze kinderen en hun ouders creëren. Hieronder gaan we nader in op de noodzaak om met JOGG te starten en wat JOGG is (hoofdstuk 1), de keuze voor de JOGG-gebieden binnen Alphen aan den Rijn (hoofdstuk 2), de doelgroep van de JOGG-aanpak Alphen aan den Rijn (hoofdstuk 3), de doelstelling van de JOGG-aanpak (hoofdstuk 4), de JOGG-organisatie (hoofdstuk 5), en vervolgens op het creëren van draagvlak, publiek-private samenwerking, sociale marketing, communicatie, monitoring en evaluatie, de verbinding van preventie en zorg. In hoofdstuk 12 laten we zien hoe we komen van een inventarisatie naar actieplannen. Dit Plan van Aanpak is in december 2014 goedgekeurd door de JOGG-stuurgroep. Om het half jaar zal de stand van zaken rondom het plan van aanpak beschreven zijn in een Stand van Zaken-document.

10

1.1.

Ongezond gewicht - overgewicht

Overgewicht ontstaat door een positieve energiebalans. De gevolgen van overgewicht op kinderleeftijd zijn ernstig. Zo verhoogt overgewicht de kans op diabetes mellitus type 2, hypertensie, verhoogd cholesterol, klachten aan het bewegingsapparaat en ademhalingsorganen (slaap apneu). Kinderen met overgewicht hebben daarnaast een grotere kans op overgewicht op latere leeftijd. Naast fysieke problemen kan overgewicht op jonge leeftijd ook leiden tot psychosociale problemen, zoals eenzaamheid, lage zelfwaardering, verdriet en gespannenheid. In Nederland had in 2010 13,3% van de jongens van 2 tot en met 21 jaar overgewicht en 14,9% van de meisjes van 2 tot en met 21 jaar. Jongeren in huishoudens met een lager inkomen hebben vaker overgewicht dan jongeren in de hoogste inkomensgroep (CBS, september 2013). Landelijk gezien heeft bijna de helft (48%) van de Nederlandse volwassenen overgewicht (VTV, 2014). Met een stabilisatie in de prevalentie van overgewicht onder volwassenen lijken we door de inzet van initiatieven als het samenwerkingsverband Convenant Gezond Gewicht een goede kant op te gaan in Nederland. Er is echter nog veel discussie over de vraag of het percentage overgewicht onder kinderen ook stabiliseert (VTV, 2014). Overgewicht kan voorkomen (en aangepakt) worden met een gezonde leefstijl. Hierbij horen gezond eetgedrag en gezond beweeggedrag. Er zijn richtlijnen (Richtlijnen Goede Voeding, Gezondheidsraad) en normen (Nederlandse Norm Gezond Bewegen, NNGB) opgesteld om aan te geven wat gezond eet- en beweeggedrag is. Veel Nederlandse kinderen voldoen niet aan deze richtlijnen.

1.2.

Voedingsgedrag

Uit de Voedselconsumptiepeilingen (2007-2010) blijkt dat slechts 1 tot 2 procent van de Nederlandse kinderen van 7 tot 18 jaar de aanbeveling voor groenten (150 – 200 gram per dag) haalt en 3 tot 14% de aanbeveling voor fruit (2 stuks per dag). Ook de consumptie van vis is te laag: slechts 6 tot 9% van de 7- tot 18-jarige kinderen eet gemiddeld twee keer per week vis. De consumptie van zoete dranken is daarnaast hoog: gemiddeld krijgen kinderen 130 kilocalorieën per dag binnen uit zoete dranken. Deze dranken zijn weinig voedzaam: ze leveren wel calorieën maar weinig tot geen voedingsstoffen.

1.3.

Beweging

Ook wat betreft beweging is er verbetering nodig. 17,1% van de Nederlandse kinderen van 4 tot 11 jaar en 17,8% van de 12- tot 17-jarigen voldeed in 2011 aan de Nederlandse Norm Gezond Bewegen. Gemiddeld vertonen kinderen van 4 tot 11 jaar 2,2 uur sedentair gedrag op een gemiddelde schooldag na schooltijd. Sedentair gedrag is het aantal uren zitten of liggen zonder te slapen. Op een

11

gemiddelde vrije dag is dat 4,1 uur. Oudere kinderen (12 tot 17 jaar) besteden gemiddeld meer uren sedentair, namelijk 3,5 uur op een gemiddelde school-/werkdag na school-/werktijd en 5,9 uur op een gemiddelde vrije dag.

1.4.

Overgewicht in Alphen aan den Rijn

Hoewel de precieze percentages wat betreft gezondheidsgedragingen in Alphen aan den Rijn niet bekend zijn, weten we wel dat het percentage overgewicht in diverse wijken en kernen van Alphen aan den Rijn hoger ligt dan het gemiddelde overgewichtpercentage van 14% in Nederland. Cijfers van de jeugdgezondheidszorg geven voor de verschillende wijken en kernen in Alphen aan den Rijn het volgende beeld (figuur 1):

Mate van overgewicht voor kinderen van 2 tot 14 jaar per wijk in Alphen aan den Rijn (2012-2013) 24 22 20 18 16 14 12 10 8 6 4 2 0

Figuur 1. Mate van overgewicht voor kinderen van 2 tot en met 14 jaar per wijk in de gemeente Alphen aan den Rijn in 2012-2013 (bron: GGD Hollands Midden).

12

In een aantal wijken en gebieden is het percentage overgewicht hoger dan het regionaal en landelijk gemiddelde. In de regio Hollands Midden had 9% van de 5- tot 6-jarigen overgewicht en 15% van de 10- tot 11-jarigen en de 13- tot 14-jarigen (GGD HM, 2013). In Nederland had in 2010 13,3% van de jongens van 2 tot en met 21 jaar overgewicht en 14,9% van de meisjes van 2 tot en met 21 jaar. In figuur 1 is duidelijk te zien dat in Boskoop, Oudshoorn, Ridderveld, Zegersloot en Hoge Zijde (Centrum West) overgewicht het meeste voorkomt (18 tot 22%). Ook de wijken Hoorn, Kerk en Zanen en Rietveld scoren met 16 tot 18% overgewicht boven het regionaal en landelijk gemiddelde.

1.5.

Jongeren Op Gezond Gewicht

Jonge kinderen wennen snel aan een ongezonde leefstijl en zullen later niet makkelijk overstappen naar een gezonde manier van leven. Het stimuleren van bewegen en het aanleren van gezond voedingsgedrag op jonge leeftijd is daarom van groot belang. Hierbij is het belangrijk dat gezond eten en bewegen voor jongeren gemakkelijk en aantrekkelijk wordt gemaakt. JOGG is een lokale, duurzame, intersectorale aanpak die bewezen effectief is om de stijging van overgewicht bij jongeren om te zetten in een daling. Met de JOGG-aanpak kan het stimuleren van gezond gewicht effectief en efficiënt worden uitgevoerd. Bestaande structuren worden versterkt met behulp van de JOGG-pijlers.

1.6.

Vijf pijlers

De JOGG-aanpak steunt op vijf pijlers (figuur 2): 1. Politiek-bestuurlijk draagvlak Een gezond gewicht hoort bij een gezonde leefstijl en heeft een belangrijke plaats in het programma van het college van burgemeester en wethouders. 2. Publiek-private samenwerking Lokale bedrijven en publieke partijen zijn betrokken bij de JOGG-aanpak. Ze leveren expertise, denken mee, zetten hun communicatie in voor JOGG en dragen financieel bij aan JOGG-activiteiten. Bedrijven kunnen zich vanuit hun maatschappelijk verantwoord ondernemerschap inzetten voor JOGG. 3. Sociale Marketing Door met de doelgroep in gesprek te gaan sluit de JOGG-aanpak aan bij de belevingswereld van kinderen en jongeren. Een gezonde leefstijl wordt net zo verleidelijk ‘als een nieuwe smart-phone’. 4. Wetenschappelijke begeleiding en evaluatie ‘Meten is weten’. Binnen de JOGG-aanpak worden activiteiten gemonitord, geëvalueerd en zo nodig bijgestuurd. Daarnaast wordt het proces van de aanpak zelf gemeten.

13

5. Verbinding preventie en zorg (Zorg)professionals signaleren overgewicht in een vroeg stadium en stemmen hun dienstverlening onderling op elkaar af. Zo komen jongeren met overgewicht direct op de juiste plek terecht. Het uitgangspunt is van Ziekte en Zorg naar Gezondheid en Gedrag.

Figuur 2. Vijf pijlers van JOGG

14

2. JOGG-gebieden Om het gebied waarin de JOGG-aanpak wordt toegepast beheersbaar te houden, is een keuze gemaakt in gebieden waar de JOGG-aanpak intensief wordt ingezet. De resultaten binnen deze gebieden zullen gebruikt worden om draagvlak te behouden en stakeholders in andere delen van de gemeente Alphen aan den Rijn te motiveren om aan te sluiten bij de JOGG-aanpak. Interventies die in de gehele gemeente ingezet kunnen worden (zoals de Gezonde Schoolkantine en de Gezonde Sportkantine) zullen in de gehele gemeente geïmplementeerd worden.

2.1.

Keuze JOGG-gebieden

Er zijn een aantal voorwaarden opgesteld waaraan een gebied moet voldoen om in aanmerking te komen voor de implementatie van de JOGG-aanpak:      

Het gebied moet kinderrijk zijn. Er wonen ongeveer 10.000 inwoners in het gebied. Het overgewichtspercentage in het gebied ligt boven het landelijk en regionaal gemiddelde . Er zit energie in het gebied: stakeholders willen zich inzetten voor de jeugd en/of zetten zich al in voor de jeugd. In het gebied zijn gezondheidscentra aanwezig. Dit in het kader van de pijler Verbinding Preventie en Zorg. In het gebied bevinden zich meerdere basisscholen. Een basisschool is een belangrijke vindplek van de JOGG-doelgroep. Er zijn ruimten aanwezig in het gebied waar bewogen en gespeeld kan worden, zoals speelruimten en groene gebieden.

Op basis van deze voorwaarden zijn twee gebieden gekozen in de gemeente Alphen aan den Rijn: Ridderveld (postcodes 2401 tot en met 2403) en Boskoop (postcode 2771). In beide gebieden komt het meeste overgewicht voor: in Boskoop had 18% van de kinderen tussen de 2 en 14 jaar in 2013 overgewicht en in Ridderveld had 22% van de kinderen tussen de 2 en 14 jaar in 2012-2013 overgewicht (zie figuur 3).

15

22%

18%

Figuur 3. Percentage overgewicht onder kinderen (2 tot en met 14 jaar) in 2013 per gebied in de gemeente Alphen aan den Rijn (bron: GGD Hollands Midden).

2.2.

Boskoop

Boskoop heeft ongeveer 15.090 inwoners (2010), waarvan 20,1% kinderen in de leeftijd van 0-15 jaar. Van de Boskoopse jeugd had 18% in de leeftijd van 2 tot en met 14 jaar overgewicht in 2013. In Boskoop zijn 7 basisscholen met in totaal 1626 leerlingen (2013). Gezondheidscentrum Stichting Gezond bevindt zich in Boskoop. Er zijn 10 Boskoopse sportverenigingen. Twee combinatiefunctionarissen van Sportspectrum zijn actief in Boskoop. In de Snijdelwijk bevindt zich een Brede School. Daarin is ook het Centrum Jeugd en Gezin gehuisvest. Tegenover de Brede School bevindt zich Multifunctioneel Centrum De Plataan.

2.3.

Ridderveld

Ridderveld (postcodes 2401, 2402 en 2403) beslaat een groot gebied: er wonen 33.840 inwoners. 18,5% van de inwoners zijn kinderen in de leeftijd van 0 tot 15 jaar (2010). 22% van de kinderen in de leeftijd van 2 tot en met 14 jaar had overgewicht in 2012-2013. Er zijn 14 basisscholen in

16

Ridderveld met een totaal leerlingenaantal van 2948 (2013). Gezondheidscentrum Lupinesingel en Prelude bevinden zich in Ridderveld. Grenzend aan Ridderveld ligt recreatiegebied Zegerplas en de Sportlaan waar veel sportverenigingen van de gemeente Alphen aan den Rijn gelegen zijn. De combinatiefunctionarissen van Sportspectrum zijn in deze wijken actief (WijKids). Zwembad Aquarijn bevindt zich in Ridderveld.

17

3. Doelgroep JOGG De landelijke JOGG-aanpak richt zich op jongeren van 0 tot 19 jaar. Om een specifieke focus in activiteiten aan te kunnen brengen en de JOGG-aanpak beheersbaar te houden, wordt de doelgroep van JOGG-Alphen aan den Rijn verkleint.

3.1.

Doelgroep JOGG-Alphen aan den Rijn

De ontwikkeling van leefstijlgewoontes begint al op vroege leeftijd. Het is dus van belang om zo vroeg mogelijk in de ontwikkeling van het kind te beginnen met het aanleren van gezond gedrag. Naast de kinderen behoren ook de ouders tot de doelgroep. Ouders beïnvloeden het eet- en beweeggedrag van hun kind. Gedurende de eerste levensjaren leren kinderen eten. De voedingskennis van ouders, hun invloed op voedselselectie, de maaltijdstructuur, eetgewoontes en voorbeeldgedrag spelen hierbij een rol. Daarnaast speelt de mate van fysieke activiteit van ouders en hun voorbeeldgedrag wat betreft beweeggedrag een grote rol bij de ontwikkeling van levenslange gewoontes van kinderen. Vanwege hun grote invloed, voornamelijk op jonge kinderen, rekenen we de ouders ook tot de doelgroep. Naarmate het kind ouder wordt, zal het steeds meer zelf keuzes maken en kunnen interventies direct op het kind gericht zijn. De doelgroep van JOGG-Alphen aan den Rijn bestaat uit kinderen van 2 tot en met 12 jaar en hun ouders. Er wordt een tweedeling gemaakt in deze leeftijdsgroep gezien de verschillende vindplaatsen:  

Kinderen van 2 tot 4 jaar en hun ouders Kinderen van 4 tot en met 12 jaar en hun ouders

Kinderen ouder dan 12 jaar zijn niet uitgesloten van de JOGG-aanpak Alphen aan den Rijn. Activiteiten die lokaal beschikbaar zijn voor oudere kinderen kunnen ook onder de JOGG-paraplu gehangen worden. De focus zal echter liggen op het initiëren van activiteiten en samenwerkingsverbanden die de gezondheid van kinderen van 2 tot en met 12 jaar bevorderen.

18

4. Doel JOGG Het doel van JOGG is het bevorderen van gezond gewicht bij jongeren en de stijgende trend van het percentage kinderen en jongeren van 0 tot 19 jaar met overgewicht en obesitas omzetten in een daling. De specifieke doelstellingen voor JOGG-Alphen aan den Rijn zijn in dit hoofdstuk geformuleerd.

4.1.

Tijdlijn JOGG

Het landelijk JOGG-bureau heeft een tijdlijn opgesteld om inzicht te geven in de termijn waarop resultaten met de JOGG aanpak kunnen worden bereikt (zie figuur 4). JOGG vergt een lange adem. Effecten op gedrag kunnen ongeveer pas na 3 jaar verwacht worden. Echter een toename in bewustwording en participatie in de lokale organisaties kan in de eerste jaren al bereikt worden. De doelstellingen van JOGG-Alphen aan den Rijn zijn opgesteld met deze tijdlijn in het achterhoofd.

Figuur 4. Algemene tijdlijn implementatie JOGG

19

4.2.

Hoofddoel JOGG-Alphen aan den Rijn

Het streven van JOGG-Alphen aan den Rijn is een stabilisatie in de overgewichtscijfers van kinderen van 2 tot en met 12 jaar in Boskoop en Ridderveld in 2016. Dit willen we realiseren door een gezonde omgeving voor kinderen van 2 tot en met 12 jaar en hun ouders te creëren. Dit doen we door lokale partijen met elkaar te verbinden en (bestaande) initiatieven te versterken. Hierbij maken we gebruik van de inzichten van JOGG en geven we invulling aan de JOGG-pijlers.

4.3.

Tussendoelen

JOGG-Alphen aan den Rijn richt zich op de bevordering van een gezonde leefstijl. Onder een gezonde leefstijl verstaan we gezond eten en voldoende beweging. Met behulp van tussendoelen willen we deze gezonde leefstijl onder kinderen van 2 tot 12 jaar behalen. De tussendoelen verschillen per doelgroep (kinderen van 2 tot en met 4 jaar, kinderen van 4 tot en met 12 jaar) en per JOGG-gebied. De lokale werkgroepen Activiteiten stellen de SMART-tussendoelstellingen op. Algemene gedragsdoelen1 die we willen bereiken zijn: Bewegen (kinderen):  Een toename van het percentage kinderen dat voldoet aan tweemaal per dag 30 minuten bewegen.  Een afname van het aantal uren dat kinderen zittend per dag doorbrengen. Gezonde voeding (kinderen):  Een afname in de consumptie van zoete dranken.  Een toename in de consumptie van water.  Een toename in de dagelijkse inname van groente en fruit. Omgeving:  De fysieke omgeving stimuleert en nodigt uit om te bewegen.  Een toename in het aantal sportkantines met een gezond aanbod.  Een toename in het aantal scholen met gezondheidsbeleid.

1

De werkgroep Monitoring en Evaluatie (zie hoofdstuk 5) zal nagaan of de doelstellingen meetbaar zijn. Zij zullen SMART-doelstellingen opstellen.

20

Hieronder staan de tussendoelen vereenvoudigd opgeschreven:

1. Tweemaal/dag 30 minuten bewegen.

2. In plaats van zoete dranken water drinken.

3. Eten van groente en fruit.

4. De fysieke omgeving stimuleert bewegen.

4.4.

Procesdoelen en doelen op de vijf pijlers van JOGG

Om de voortgang van JOGG te bewaken zijn de volgende subdoelen op proces opgesteld: 1. Lokale organisatie Er worden lokale werkgroepen geformeerd. De werkgroepen stellen een actieplan op en voeren structureel de activiteiten rondom gezonde leefstijl vanuit de eigen organisatie uit. 2. Lokale samenwerking Er zijn verbindingen tussen lokale publieke en private partijen gelegd en lokale activiteiten zijn versterkt. 3. Politiek-bestuurlijk draagvlak Gezond gewicht, als onderdeel van een gezonde leefstijl, heeft een belangrijke plaats in het collegeprogramma. Burgemeester en wethouders zijn enthousiast, bekend met en betrokken bij de JOGG-beweging en zorgen, zo nodig, voor inzet van middelen en menskracht. 4. Publiek-private samenwerking Lokale publieke en private organisaties werken samen mee aan de planning en implementatie van de lokale JOGG-aanpak en zijn actief betrokken bij het behalen van de JOGG-doelstellingen. 5. Sociale marketing De principes van sociale marketing worden toegepast op de lokale situatie. Dit resulteert in activiteiten die aansluiten bij de belevingswereld van de doelgroep. 6. Evaluatie De lokale JOGG-aanpak wordt gemonitord en geëvalueerd op proces. 7. Verbinding preventie en zorg

21

Er is een sluitende ketenaanpak waarin het kind met overgewicht/obesitas wordt gesignaleerd en doorverwezen naar geschikte (zorg)programma’s. Er wordt gewerkt volgens de richtlijn overgewicht; gebaseerd op stepped care en matched care principe2

2

Het stepped care and matched care principe: De behandeling wordt zo goed mogelijk afgestemd op de patiëntvariabelen (matched care). Deze behandeling is zo ‘licht’ mogelijk. De intensiteit van de behandeling wordt opgevoerd als de behandeldoelstellingen niet bereikt worden (stepped care).

22

5. Algemene JOGG-organisatie De JOGG-organisatie is verantwoordelijk voor de invulling en de uitvoering van de JOGG-aanpak in Alphen aan den Rijn. De regie van de lokale JOGG-aanpak ligt bij de stuur- en begeleidingsgroep van JOGG, maar de denkkracht en de uitvoering liggen bij de lokale partijen. Lokale partijen komen samen in verschillende ‘werkgroepen activiteiten’.

5.1.

Organogram

Figuur 5 geeft het organogram van de JOGG-organisatie van de gemeente Alphen aan den Rijn weer. 1. Stuurgroep De stuurgroep is sturend en voorwaardenscheppend. Zij beslist over het plan van aanpak, de planning en voortgang, begroting en het aangaan van samenwerkingen met private en publieke partners. De leden van de stuurgroep denken strategisch mee en enthousiasmeren andere partijen om zich bij JOGG aan te sluiten. 2. Begeleidingsgroep De begeleidingsgroep stelt het Plan van Aanpak op, bewaakt de uitvoering ervan en heeft een belangrijke rol in het motiveren en betrokken houden van de uitvoerende partijen. 3. JOGG-regisseur De JOGG-regisseur is de verbinding tussen de stuurgroep, de begeleidingsgroep en de verschillende werkgroepen. Zij voert de regie over de lokale JOGG-aanpak en verbindt lokale partijen. 4. Werkgroep communicatie en sociale marketing De werkgroep communicatie en sociale marketing zet een communicatiestrategie op, draagt zorg voor/stuurt op de communicatie rondom JOGG-Alphen aan den Rijn en geef invulling aan de pijler sociale marketing. 5. Werkgroep verbinding preventie en zorg De werkgroep verbinding preventie en zorg houdt zich bezig met de vijfde pijler van JOGG: het optimaliseren van het ketenaanbod.

23

6. Werkgroep activiteiten ‘kinderen 2 tot 4 jaar en hun ouders’ De werkgroepen activiteiten bestaan uit mensen met kennis van en activiteiten voor kinderen 2 tot 4 jaar en hun ouders. De werkgroep geeft invulling aan de JOGG-aanpak: zij ontwikkelt en zorgt voor de uitvoering van het actieplan. De JOGG-regisseur heeft zitting in de werkgroep. 7. Werkgroep activiteiten ‘kinderen 4 tot en met 12 jaar en hun ouders’ De werkgroepen activiteiten bestaan uit mensen met kennis van en activiteiten voor kinderen 4 tot en met 12 jaar en hun ouders. De werkgroep geeft invulling aan de JOGG-aanpak: zij ontwikkelt en zorgt voor de uitvoering van het actieplan. De JOGG-regisseur heeft zitting in de werkgroep. 8. Werkgroep publiek-private samenwerking De werkgroep publiek-private samenwerking (PPS) brengt mogelijke PPS-partners in kaart en voert gesprekken met deze partners. Om voorbereid te zijn op de gesprekken met mogelijke PPSpartners is er een visiedocument PPS opgesteld. 9. Werkgroep Monitoring en Evaluatie De werkgroep Monitoring en Evaluatie bestaat nog niet. Deze werkgroep zal in het najaar 2014 geformeerd worden. Tot die tijd verzamelt de JOGG-regisseur de gegevens voor de procesevaluatie.

24

Figuur 5. JOGG-organisatie.

5.2.

Invulling JOGG-organisatie Alphen aan den Rijn

De JOGG-organisatie is nog niet geheel ingevuld. In de werkgroepen hebben de volgende personen al zitting: 1. Stuurgroep Han de Jager - wethouder Volksgezondheid van de gemeente Alphen aan den Rijn (voorzitter) Sjaak de Gouw - directeur van de GGD Hollands Midden Ton van Houten - voorzitter van de raad van Bestuur van Zorg en Zekerheid Peter Vrisekoop - adjunct directeur van Sportspectrum Sacha Verjans (tot 15 dec. 2014) - JOGG-regisseur (secretaris) 2. Begeleidingsgroep Sacha Verjans (tot 15 dec. 2014) - JOGG-regisseur (voorzitter) Karin Louisse - beleidsmedewerker volksgezondheid gemeente Alphen aan den Rijn Floortje Sijpestein - beleidsmedewerker GGD Hollands Midden

25

Robbert-Jan Boonstra - coördinator combinatiefunctionarissen Sportspectrum Annette Bij Zwart - adviserend geneeskundige Zorg en Zekerheid 3. Werkgroep communicatie en sociale marketing Kim de Jeu - communicatieadviseur gemeente (voorzitter) Renee van Duren - communicatieadviseur Zorg en Zekerheid Linda Nieuwenhuizen – communicatieadviseur Sportspectrum Sacha Verjans (tot 15 dec. 2014) - JOGG-regisseur 4. Werkgroep Preventie en Zorg Annette Bij Zwart - adviserend geneeskundige Zorg en Zekerheid (voorzitter) Judith Ruijs - adviseur van Reos Karin Louisse – beleidsmedewerker volksgezondheid gemeente Alphen aan den Rijn Eveline van Nierop – jeugdverpleegkundige 4-19 jarigen Centrum Jeugd en Gezin Sacha Verjans (tot 15 dec. 2014) – JOGG-regisseur 5. Werkgroep publiek-private samenwerking Karin Louisse – beleidsmedewerker volksgezondheid gemeente Alphen aan den Rijn Mieke Heim – beleidsmedewerker ruimtelijke ordening gemeente Alphen aan den Rijn Sacha Verjans (tot 15 dec 2014) – JOGG-regisseur

5.3.

Formatie werkgroepen activiteiten

Lokale professionals hebben zitting in de verschillende werkgroepen activiteiten. Deze werkgroepen zijn geformeerd na de startbijeenkomsten. De startbijeenkomst is een bijeenkomst waarbij alle stakeholders uit het JOGG-gebied zijn uitgenodigd. De doelen van de startbijeenkomst zijn: 1. De deelnemers informeren over JOGG; 2. Deelnemers enthousiasmeren om aan te sluiten bij de JOGG-beweging; 3. Door middel van een brainstorm samen een eerste aanzet maken tot het actieplan van JOGG-Alphen aan den Rijn in het betreffende JOGG-gebied. 28 mei 2014 is de startbijeenkomst in Boskoop georganiseerd. Er waren 33 deelnemers aanwezig van verschillende organisaties. De startbijeenkomst in Ridderveld heeft op 24 september 2014 plaats gevonden. Er waren 35 professionals aanwezig.

26

5.4.

Werkgroepen activiteiten

De werkgroepen activiteiten van JOGG-Boskoop zijn in oktober gestart. De werkgroepen activiteiten van JOGG-Ridderveld zijn in november gestart. In de verschillende werkgroepen hebben de volgende professionals zitting: JOGG-Boskoop 1. Werkgroep activiteiten ‘kinderen 2 tot 4 jaar en hun ouders’ JOGG-regisseur JOGG-Alphen aan den Rijn (voorzitter) Manager Kern Kinderopvang Jeugdverpleegkundige Centrum Jeugd en Gezin Boskoop Diëtiste Diëtistenpraktijk Gerry Driessen Medewerker sportstimulering Sportspectrum Beleidsmedewerker volksgezondheid Gemeente Alphen aan den Rijn Vrijwilligster/organisator vrouwenproject Rode Kruis 2. Werkgroep activiteiten ‘kinderen 4 tot en met 12 jaar en hun ouders’ JOGG-regisseur JOGG-Alphen aan den Rijn (voorzitter) Directrice Basisschool De Zevensprong Functionaris Gezondheidsbevordering GGD HM Combinatiefunctionaris Sportspectrum Eigenaresse Vodiservice Assistent Projectleider JSO/Kom Erbij Beleidsmedewerker volksgezondheid Gemeente Alphen aan den Rijn Manager Kern Kinderopvang Jeugdverpleegkundige Centrum Jeugd en Gezin Boskoop JOGG-Ridderveld 1. Werkgroep activiteiten ‘kinderen 2 tot 4 jaar en hun ouders’ JOGG-regisseur JOGG-Alphen aan den Rijn (voorzitter) Fysiotherapeute Fysiotherapie van den Berg Combinatiefunctionaris Wijkids (Sportspectrum) Eigenaresse De Vos Danscentrum Clustermanager Junis Kinderopvang Programmamedewerker JSO/Kom Erbij

27

2. Werkgroep activiteiten ‘kinderen 4 tot en met 12 jaar en hun ouders’ Thema’s DrinkWater en Groente en Fruit JOGG-regisseur JOGG-Alphen aan den Rijn (voorzitter) Eigenaresse Vodiservice Diëtiste Afvallen Junior Jeugdverpleegkundige 4-19 jaar Centrum Jeugd en Gezin Alphen aan den Rijn Medewerker gezondheidsbevordering GGD HM Clustermanager Junis Kinderopvang Administratief medewerker Wijkids (Sportspectrum) Jeugdverpleegkundige 4-12 jaar Centrum Jeugd en Gezin Alphen aan den Rijn 3. Werkgroep activiteiten ‘kinderen 4 tot en met 12 jaar en hun ouders’ Thema (Gratis) Bewegen JOGG-regisseur JOGG-Alphen aan den Rijn (voorzitter) Leiding Turnen selectie DOS Gymnastiekvereniging Kinderfysiotherapeute Fysiotherapie van den Berg Fitness instructeur/personal trainer Jawi Sportcentrum Eigenaar De Vos Danscentrum Programmaleider JSO/Kom Erbij Fysiotherapeut Rayer Healthcare Eigenaar 4Sport Voorzitter Scouting Willem Barendsz Locatieleidster basisschool Basisschool De Mare Combinatiefunctionaris Kunst en Cultuur Parkeducatie De werkgroep activiteiten ‘kinderen 4 tot en met 12 jaar en hun ouders’ van JOGG-Ridderveld is opgesplitst vanwege het grote aantal aanmeldingen. Er is voor gekozen om een groep te vormen die zich focust op activiteiten die vallen onder het thema DrinkWater en het thema Groente en Fruit. De andere groep houdt zich bezig met activiteiten behorende bij het thema (Gratis) Bewegen.

5.5.

Voorwaarden deelname werkgroepen

Van de deelnemers aan de werkgroepen wordt verwacht dat ze onder leiding van de JOGG-regisseur de lokale actieplannen voor de betreffende doelgroep opstellen en hier uitvoering aan geven. Om dit doel te bereiken, zijn een aantal voorwaarden opgesteld voor deelname aan de werkgroepen:  De deelnemer van de werkgroep heeft kennis van de doelgroep;  Een pré is het hebben van contact met de doelgroep en/of activiteiten (aanbod) voor de doelgroep;

28

 Bereidt om een aantal keer per jaar samen te komen en indien gewenst deel te nemen aan de gratis social marketing workshop;  Onbevooroordeeld meedenken in het kader van gezondheidsbevordering van de jeugd en niet gefocust op eigen belang.

29

6. Draagvlak creëren Draagvlak is belangrijk voor een succesvolle invoering van de JOGG-aanpak. Er worden twee doelgroepen onderscheiden waarbij draagvlak behaald en behouden moet worden om succesvolle implementatie van JOGG te garanderen.

6.1.

Gemeente

Politiek-bestuurlijk draagvlak is essentieel. Gezond gewicht, als onderdeel van een gezonde leefstijl, moet een belangrijke plaats innemen in het collegeprogramma en burgemeester en wethouders moeten bekend, enthousiast en betrokken zijn bij de JOGG-beweging. De wethouder met gezondheid in de portefeuille heeft zitting in de stuurgroep van JOGG en de beleidsmedewerker Volksgezondheid neemt deel aan de begeleidingsgroep van JOGG. Zij betrekken wethouders en medewerkers bij de JOGG-beweging. De JOGG-aanpak heeft uiteindelijk ook een plek in andere beleidsterreinen, zoals ruimtelijke ontwikkeling, sport en economische zaken. De raad en ambtenaren worden regelmatig geïnformeerd over JOGG en de voortgang door aan te sluiten bij interne bijeenkomsten, als een college-bijpraatavond en een netwerkbijeenkomst.

6.2.

Stakeholders

Stakeholders van JOGG zijn lokale partijen die contact hebben met de doelgroep en/of kennis van de doelgroep. De stakeholders ontwikkelen de lokale JOGG-actieplannen. De JOGG-beweging moet zich uitspreiden over gemeente Alphen aan den Rijn. Goede communicatie richting stakeholders om ze te enthousiasmeren en te overtuigen is van belang. Dit gebeurt door middel van de startbijeenkomsten, welke dienen om de stakeholders te informeren en enthousiasmeren over JOGG. Daarnaast worden stakeholders op de hoogte gehouden via de nieuwsbrieven (elk kwartaal wordt deze uitgebracht). In het communicatieplan staat uitvoerig beschreven hoe er verder richting stakeholders gecommuniceerd wordt.

30

7. Publiek-private samenwerking Publiek-private samenwerking (PPS) is een samenwerking tussen de overheid, non-profit organisaties en het bedrijfsleven, waarbij verantwoordelijkheden, middelen, competenties en risico’s worden gedeeld om een gemeenschappelijke en maatschappelijk doel te bereiken. Ook voor JOGG-Alphen aan den Rijn kan PPS aantrekkelijk zijn.

7.1.

Visiedocument

Om voorbereid te zijn op gesprekken met potentiële partners in het kader van PPS heeft de werkgroep PPS een visiedocument opgesteld:

Inleiding Alphen aan den Rijn is JOGG-gemeente geworden en er is een Plan van Aanpak opgesteld. Een van de pijlers van dit plan is het tot stand brengen van publiek-private samenwerking. In dat kader zoekt Alphen aan den Rijn (meerjarige) samenwerking met bedrijven, die samen met publieke partners een actieve bijdrage willen leveren aan het terugdringen van overgewicht bij de jeugd en/of het stimuleren en mogelijk maken van een gezonde leefstijl (voeding en beweging) of gezonde omgeving (fysiek en sociaal) ter preventie van overgewicht en obesitas bij de Alphense jeugd. Publiek –private samenwerking (PPS) is ‘een tijdelijk samenwerkingsverband tussen twee of meer organisaties uit publieke én private sectoren die middelen, risico’s en opbrengsten delen om individuele organisatiedoelen, gezamenlijke samenwerkingsdoelen en maatschappelijke doelen te behalen.’ (uit: Samen werken, samen winnen van Pepijn Vos en Brian Tjemkes). Bedrijven doen dit vaak in het kader van hun MVO (maatschappelijk verantwoord ondernemen), MBO (maatschappelijk betrokken ondernemen) of CSR (Corporate Social Responsability)- beleid. De kern van de JOGG-aanpak is dat zoveel mogelijk partijen in de JOGG-gebieden en de gemeente samenwerken om de doelen van JOGG te realiseren: een gezonde jeugd. Het zijn zowel publieke organisaties als lokale bedrijven die van belang zijn voor de implementatie van de JOGG-aanpak, de financiële ondersteuning, communicatie, expertise en het ondernemend vermogen. Publiek-private samenwerking biedt voor JOGG-Alphen aan den Rijn veel kansen, maar er zijn ook risico’s aan verbonden. Het is daarom van belang om goed voorbereid te zijn en de verschillende stappen van PPS te doorlopen om de kans op succesvolle en duurzame samenwerking te vergroten.

31

De eerste stap is visievorming: wat willen we bereiken en wat/wie is daarvoor nodig? In dit document wordt de visie van JOGG-Alphen aan den Rijn op PPS beschreven.

Waarom PPS? Om JOGG-Alphen aan den Rijn krachtig neer te zetten en de doelen van JOGG-Alphen aan den Rijn te realiseren kan publiek-private samenwerking een productief instrument zijn. Bedrijven kunnen op verschillende manieren bijdragen aan de JOGG-aanpak:  Munten: een (meerjarige) financiële bijdrage. Dit geld kan ingezet worden voor specifieke activiteiten in de JOGG-gebieden, maar ook voor marketing en communicatie, voor de verbinding van lokale partijen of voor verbetering van de JOGG-aanpak (onderzoek, trainingen).  Mensen: personele capaciteit in de vorm van denkkracht in de JOGG-organisatie, het uitwisselen van expertise op het gebied van marketing en communicatie of inzet van vrijwilligers bij het organiseren van een evenement.  Massa: als een private partner enthousiast is over JOGG-Alphen aan den Rijn, kan deze ‘bevriende’ publieke en private partijen ook overtuigen om mee te doen (netwerk). Er ontstaat meer bekendheid voor JOGG-Alphen aan den Rijn en meer kansen om het succesvoller te maken.  Middelen: bijdragen in natura, bijvoorbeeld door fruit of waterflesjes tijdens activiteiten te sponsoren.  Media: inzet van communicatiemiddelen zoals websites, nieuwsbrieven, bijeenkomsten, corporate communicatie, maar ook in etalages of beschikbare ruimte in andere (gedrukte) media.

Waarom willen bedrijven meedoen aan JOGG? Een bedrijf kan om verschillende redenen mee willen doen met de JOGG-aanpak. Het bedrijf kan een samenwerking met de gemeente en andere partijen aangaan, omdat het bedrijf wil bijdragen aan de gezondheid van de jeugd in Alphen aan den Rijn. Samenwerking kan ook de zichtbaarheid en positionering van een onderneming positief beïnvloeden of een bedrijf kan hiermee invulling geven aan het thema “maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO)”. Daarnaast kan het ook zo zijn dat het bedrijf de gezondheid van de eigen medewerkers wil stimuleren. Een andere reden is toegang tot bestaande en nieuwe doelgroepen en meer binding met de gemeente en het JOGGgebied.

32

Visie op PPS Met JOGG Alphen aan den Rijn willen we een gezonde omgeving voor kinderen van 2 tot en met 12 jaar en hun ouders creëren. Doel van JOGG-Alphen aan den Rijn is een stabilisatie in de overgewichtscijfers van kinderen van 2 tot en met 12 jaar in Boskoop en Ridderveld in 2016. Dat hopen we te bereiken door lokale partijen met elkaar te verbinden, bestaande initiatieven te versterken en waar nodig nieuwe activiteiten op te zetten. Wij vinden publiek-private samenwerking een essentieel onderdeel in de JOGG-aanpak. Het is dan ook onze ambitie om bedrijven uit Alphen aan den Rijn actief te betrekken bij onze missie. Publiek-private samenwerking past binnen de visie van de gemeente Alphen aan den Rijn op de faciliterende overheid: de overheid laat los, laat meer over aan bewoners, bedrijven, ondernemingen en verenigingen. Zij zetten zich in voor verbetering van hun directe leefomgeving en de overheid faciliteert hen daarin. Marktpartijen kunnen een belangrijke rol spelen om onze doelen te bereiken. Hierbij denken we aan verschillende sectoren zoals voeding, sport, wonen, zorg, onderwijs, marketing. Dit betekent echter niet dat we zomaar allerlei partijen uitnodigen om met ons mee te doen. Het vereist zorgvuldig maatwerk en hiervoor stellen we een aantal randvoorwaarden: principes die wij van belang vinden om publiek-private samenwerking vorm te geven, namelijk: - We beginnen met een beperkt aantal partners; - Het samenwerkingsverband met het bedrijf mag niet schadelijk zijn voor naam en reputatie van JOGG en de bij JOGG-Alphen aan den Rijn aangesloten partners; - Bedrijven mogen de naam van JOGG niet gebruiken in commerciële uitingen gericht op de directe verkoop van producten en/of diensten. We gaan ervan uit dat PPS het meest succesvol is als JOGG ook ondersteunend kan zijn aan een doelstelling van een private partij. Dat kan o.a. doordat JOGG van betekenis is voor het imago van een bedrijf (supermarkt, pretpark, farmaceutisch bedrijf) of omdat JOGG aansluit bij de kernactiviteiten van een private partij (fitnessclubs, ziektekostenverzekeraar, fysiotherapeuten, diëtisten). We gaan ervan uit dat we de grootste kans op succes hebben bij marktpartijen als we met concrete voorstellen komen, waarin duidelijk is wat de rol van die partij is en wat de opbrengst is voor hen. Hierin moet voldoende ruimte blijven voor de eigen inbreng van de marktpartij. Gezamenlijk kan de samenwerking dan verder worden uitgewerkt. Hierbij sturen we in eerste instantie op het boeken van kleine successen.

33

Samenwerking met marktpartijen die producten of een boodschap verkopen die haaks op het gedachtengoed van JOGG staan, moet heel nauwgezet worden overwogen. Waarbij de conclusie soms kan luiden dat samenwerking geen goede optie is.

Niveaus van samenwerking De samenwerking met bedrijven kan op veel manieren vorm krijgen. Hierbij gaan we uit van maatwerk. Als voorbeeld hieronder een aantal wijzen waarop samenwerking vorm kan krijgen: 1. Ad hoc samenwerking Er is sprake van een samenwerking waarbij concrete producten worden geleverd aan incidentele JOGG-evenementen in de JOGG-gebieden. 2. JOGG-gebied gebonden, uitvoerende samenwerking Er is sprake van een samenwerkingscontract voor minimaal een jaar en de afspraken gaan verder dan sponsoring, maar blijven vooral op activiteitenniveau in het JOGG-gebied. 3. Stedelijke en strategische samenwerking Er is sprake van een meerjarig contract, het bedrijf levert meerdere M’s en heeft een strategische rol in de begeleidingsgroep en/of stuurgroep van JOGG-Alphen aan den Rijn. Hieronder volgen de drie uitgewerkte samenwerkingsvormen als voorbeeld. In overleg met geïnteresseerden werken we de samenwerkingsvorm verder uit. 1. Ad hoc samenwerkingen met bedrijven:  Het bedrijf levert een concrete bijdrage aan incidentele evenementen, dit kan in de vorm van mensen, media, middelen en munten zijn (bijvoorbeeld begeleiding van lokale activiteiten, ruimte beschikbaar stellen, leveren van gezonde producten).  Het bedrijf heeft geen rol in de JOGG-organisatie.  De samenwerking wordt niet vastgelegd in een contract. 2. JOGG-gebied gebonden, uitvoerende samenwerking:  Het bedrijf verbindt zich voor minimaal één jaar (eventueel met optie tot verlenging) aan JOGG-Alphen aan den Rijn en onderschrijft de doelen uit het Plan van Aanpak.  Het bedrijf levert een financiële bijdrage van minimaal €5.000,- dan wel een bijdrage in middelen of een combinatie ervan voor de uitvoering van de activiteiten van JOGGAlphen aan den Rijn in de twee JOGG-gebieden, Boskoop en Ridderveld.  Het bedrijf heeft mogelijk een rol in de werkgroepen activiteiten.  De samenwerking wordt vastgelegd in een samenwerkingscontract.

34

3. Een stedelijke en strategische samenwerking:  Het bedrijf verbindt zich voor minimaal drie jaar (eventueel met optie tot verlenging) aan JOGG-Alphen aan den Rijn en onderschrijft de doelen uit het Plan van Aanpak.  Het bedrijf levert een financiële bijdrage van minimaal €10.000,- per jaar dan wel een bijdrage in middelen of een combinatie ervan voor de uitvoering van JOGG-Alphen aan den Rijn (het geld en/of de middelen worden gebruikt voor concrete activiteiten, zoals lokale beweeg- en voedingsactiviteiten, een kick-off, communicatiemiddelen, onderzoek).  Het bedrijf levert daarnaast een concrete bijdrage aan het doel van JOGG-Alphen aan den Rijn, bijvoorbeeld door het leveren van denkkracht op het gebied van communicatie en/of marketing, communiceren over JOGG onder haar doelgroep, inzet van personeel bij de uitvoering van activiteiten, bijdrage in het veranderen van de fysieke omgeving, etc.  Het bedrijf overtuigt andere bedrijven om aan te haken bij JOGG-Alphen aan den Rijn en promoot JOGG binnen het eigen netwerk;  Het bedrijf is officieel partner van JOGG-Alphen aan den Rijn.  Het bedrijf heeft zitting in de JOGG-begeleidingsgroep.  De samenwerking wordt vastgelegd in een samenwerkingscontract. Dit visiedocument is de basis voor de vervolgstappen van PPS. De werkgroep gaat in het najaar van 2014 aan de slag met een analyse van potentiële partners in Alphen aan den Rijn.

35

8. Sociale Marketing “Gezondheid verkopen als een spijkerbroek”, dat is in het kort de gedachte achter sociale marketing. Het gaat hierbij om het gebruik van commerciële marketingtechnieken om sociaal gewenst gedrag te bewerkstelligen. Er wordt aangesloten bij de belevingswereld van de doelgroep.

8.1.

In-company training sociale marketing

Alle werkgroepleden krijgen in november 2014 een workshop sociale marketing aangeboden. Zo kunnen zij bij het bedenken van nieuwe activiteiten of het versterken van bestaande activiteiten goed aansluiten bij de belevingswereld van de doelgroep. De werkgroep communicatie denkt mee op het gebied van sociale marketing en geeft uitvoering aan de concepten die bedacht worden.

8.2.

Onderzoek sociale marketing

Een HBO-stagiair Sportmarketing is in september gestart met zijn onderzoek naar de inzet van sociale marketing voor onder andere JOGG. De doelgroep van zijn onderzoek bestaat uit jongeren van 0-4 jaar en hun ouders. De uitkomst van zijn onderzoek is een advies over een potentiële socialemarketing interventie voor JOGG-Alphen aan den Rijn.

36

9. Communicatie Communicatie is essentieel in een JOGG-gemeente. Het JOGG-bureau stelt landelijke communicatiemiddelen beschikbaar die kunnen helpen bij het communiceren van de JOGGboodschap en jongeren, lokale organisaties en bedrijven aanmoedigen om mee te doen met activiteiten.

9.1.

Communicatieplan

De werkgroep Communicatie en Sociale Marketing heeft het communicatieplan opgesteld en start in het najaar 2014 met de uitvoering van dit plan: Waar gaat het om Gemeente Alphen aan den Rijn neemt deel aan de JOGG-beweging. JOGG staat voor Jongeren Op Gezond Gewicht. Alphen aan den Rijn verbindt zich voor minimaal 3 jaar aan de JOGG-aanpak om een gezonde leefstijl bij jongeren te stimuleren. Bedoeling is dat publieke en private partijen, zoals scholen, sportclubs, huisartsen, buurtsupers en woningbouwverenigingen, onder de paraplu van JOGG, gaan samenwerken, met als doel dat kinderen en jongeren de mogelijkheid hebben om gezond op te groeien in Alphen aan den Rijn. De JOGG beweging Alphen aan den Rijn bestaat nu al uit de samenwerkingspartners GGD, Sportspectrum en Zorg en Zekerheid. Samen met lokale partijen uit onderwijs, zorg, bedrijfsleven, sport, woningbouw, welzijn en media willen zij eraan werken om gezond eten en bewegen voor jongeren aantrekkelijker en makkelijker te maken. Met de JOGGaanpak kunnen activiteiten die nu los van elkaar worden uitgevoerd om jongeren op gezond gewicht te houden, worden gebundeld waardoor ze elkaar versterken. Overgewicht onder jongeren is een probleem. Landelijk gezien is ongeveer 13% van de jongeren tussen 4 en 20 jaar niet op gezond gewicht. Oorzaken hiervoor zijn te weinig beweging en ongezonde voeding, zoals te weinig groente en fruit en te veel zoete dranken. Overgewicht kan allerlei klachten tot gevolg hebben, bijvoorbeeld aan het bewegingsapparaat, maar ook psychische klachten. En overgewicht kan diabetes tot gevolg hebben, een chronische ziekte, waardoor mensen langdurig afhankelijk zijn van zorg. De waarde van de JOGG-aanpak is de afgelopen jaren wetenschappelijk bewezen. Met de JOGGaanpak kunnen we het aantal kinderen met overgewicht laten dalen. En kunnen we eraan bijdragen om te voorkomen dat mensen nu en in de toekomst langdurig afhankelijk worden van zorg.

37

Waar doen we het voor?  We willen extern draagvlak creëren voor de beweging JOGG.  We willen bestaande en eventueel nieuwe activiteiten op het gebied van bewegen en gezonde voeding onder de aandacht brengen van de doelgroep, zodat er goed gebruik van wordt gemaakt. Communicatiedoelstellingen voor JOGG-Alphen aan den Rijn:  Kinderen / jongeren van 2-12 jaar in de JOGG-gebieden en hun ouders weten welke activiteiten er in het kader van JOGG en het jaarlijks gekozen thema worden georganiseerd.  (Mogelijke) samenwerkingspartners in de JOGG-gebieden weten waar JOGG voor staat, wat hun bijdrage kan zijn aan JOGG en zij zijn op de hoogte van het jaarlijks gekozen thema. Voor wie?  De doelgroep die wij in eerste instantie willen bereiken zijn de partijen, de lokale professionals, die direct met ouders/kinderen tussen 2-12 jaar te maken hebben; daar een positieve bijdrage aan kunnen leveren of een specifiek belang hebben voor wat betreft deze doelgroep.  Daarnaast richt de communicatie zich ook breed op de JOGG-doelgroep 2-12 jaar en hun ouders/verzorgers. Waar liggen kansen?  Veel partijen hebben inhoudelijk en/of financieel belang bij gezond houden van de jeugd (diëtisten, fysiotherapeuten, scholen, zorgverzekeraar, gemeente, ouders, kinderen zelf, sportverenigingen, kinderopvang etc. etc.). Onder de JOGG-paraplu kunnen deze partijen met elkaar worden verbonden. Samen kunnen zij hun krachten bundelen.  Gezonde voeding en bewegen zijn nu redelijk trendy. Deze thematiek past in de maatschappelijke beweging richting zelfredzaamheid, eigen kracht en eigen verantwoordelijkheid.  Aansluiten bij landelijke campagnes over gezond eten en bewegen onder jongeren.  Ambassadeurs inzetten om doelgroepen enthousiast te maken voor gezond bewegen en eten.  In Alphen aan den Rijn hebben we ongeveer 20 combinatiefunctionarissen. Zij opereren ook in de JOGG-wijken Boskoop en Ridderveld. Zij kunnen de JOGG-gedachte uitdragen in de wijk.  VOA (vereniging van Alphense ondernemers) denkt mee met gemeente.  Veel partijen in Alphen aan den Rijn zijn bereid om met dit soort zaken mee te denken. Alphen aan den Rijn kent een hechte gemeenschap.  Wellicht is er ook iets mogelijk via de kerken?

38

Wat zijn mogelijke risico’s?  Geen attentiewaarde, omdat er al zoveel projecten zijn (daarom is het noodzakelijk om goed na te denken over de manier waarop we communiceren).  Doelgroep is niet gemotiveerd voor een gezonde levensstijl, (daarom omgeving zo inrichten dat gezonde keuze de makkelijke keuze wordt).  De juiste partijen zitten niet aan tafel, (daarom is het belangrijk om de juiste partijen uit te nodigen en hier extra op in te zetten).  De term JOGG is niet meteen herkenbaar als een programma om gezond gedrag onder de jeugd te bevorderen, (een mogelijkheid is om een andere aansprekende titel voor het programma te bedenken). Aansluiting bij “Nieuw en Anders” van de gemeente De werkwijze van JOGG sluit nauw aan bij de nieuwe werkwijze van de gemeente Alphen aan den Rijn. In het traject Nieuw en Anders probeert de gemeente ook te kijken of zij samen met partners aan maatschappelijke doelstellingen kan werken. Met dit traject probeert de gemeente invulling te geven aan een nieuwe rol van de overheid in het transformatieproces van verzorgingsstaat naar participatiesamenleving. JOGG is op dit moment al zo ingericht. Alle samenwerkende partners hebben een gemeenschappelijke belang: namelijk een gezonde jeugd. Alle partners hebben eigen mogelijkheden om aan dit belang bij te dragen. Door al die mogelijkheden te bundelen, kunnen we elkaar versterken. 1 + 1 = 3. De boodschap JOGG wil samen met verenigingen, bedrijven, maatschappelijke organisaties, een nieuwe kijk geven op gezonde voeding en gezond bewegen. Dit betekent dat er verbindingen tot stand moeten komen, bestaande initiatieven versterkt moeten worden en wellicht nieuwe initiatieven opgezet moeten worden.  De boodschap aan lokale professionals, passend binnen ‘Nieuw en Anders’: “Wat kunt u voor JOGG betekenen?” Heeft u activiteiten op het gebied van gezonde voeding en/of beweging voor jeugd en ouders in de gemeente Alphen aan den Rijn en denkt u hiermee een positieve bijdrage te kunnen leveren aan het stimuleren van gezond gedrag, sluit u dan aan bij de JOGG-beweging! Succesvolle activiteiten worden gepromoot door JOGG en krijgen meer bekendheid. Samen staan we sterker. 1+1=3.  De boodschap naar de doelgroep moet eenvoudig zijn, zodat deze makkelijk beklijft. We willen dat de doelgroep bekend is met: Gezond eten en bewegen is leuk en lekker en voor iedereen & Gezond zijn betekent meer energie (zowel lichamelijk als geestelijk)!

39

We willen inzicht geven in welke partijen en initiatieven er zijn voor de Boskoopse en Ridderveldse jeugd (en hun ouders). Deze partijen en initiatieven dragen deze JOGG-boodschap uit. Hoe gaan we het vertellen We willen op verschillende manieren de JOGG-aanpak communiceren. We richten ons in eerste instantie op de JOGG-wijken Boskoop en Ridderveld. We doen dit op verschillende manieren: 1. Startbijeenkomsten pilotwijken Boskoop en Ridderveld (doelgroep: lokale professionals) Tijdens deze bijeenkomsten nodigen we verschillende partners in de wijken gericht uit. Het doel van deze bijeenkomsten is om kennis te maken met JOGG: wat is JOGG en wat kunnen we ermee? Daarnaast is het een mooie gelegenheid om te inventariseren wat voor initiatieven er allemaal zijn en of er behoefte is aan nieuwe initiatieven. 2. Campagnes (JOGG-doelgroep: kinderen 2 tot en met 12 jaar en ouders) Om de ouders en kinderen te bereiken kiezen we ervoor met leuke acties de doelgroep bewust te maken van gezonde voeding en beweging. Ideeën hiervoor zijn: - In het zonnetje zetten van actieve burgers - Leuke zaterdagacties sportkantines - Op de fiets naar school - Kookcursus voor ouders - Workshops dansen/sport voor ouders en kinderen - Schoolplein circuit met gezonde hapjes, spelletjes - Toolkit voor scholen/CJG’s/BSO’s (De lokale werkgroepen Activiteiten stellen de actieplannen op.) 3. Thema’s (doelgroep: lokale professionals en JOGG-doelgroep: kinderen 2 tot en met 12 jaar en ouders) Ieder jaar stelt het landelijk JOGG-bureau een thema centraal. Dit jaar is dat Gratis bewegen, gewoon doen!: bewegen kan in Nederland overal. De JOGG-thema’s zijn als volgt: Drink water (2013-2014); Gratis bewegen (2014-2015) en Groente en Fruit (2015-2016). JOGGAlphen aan den Rijn haakt aan op de thema’s van het landelijk JOGG-bureau. 4. Steunzenders (JOGG-doelgroep: kinderen 2 tot en met 12 jaar en ouders) we willen op zoek gaan naar geloofwaardige zenders/ambassadeurs die positief zijn over Gezonde voeding en beweging. beleid van de gemeente. We citeren hen of brengen hen in contact met de pers. 5. Website/Sociale Media (JOGG-doelgroep: kinderen 2 tot en met 12 jaar en ouders) Op de website van Gemeente, Sportspectrum, Zorg en Zekerheid en GGD wordt aandacht gevraagd voor JOGG. Per website wordt gekeken welke invulling hieraan wordt gegeven. De communicatiewerkgroep buigt zich bij de uitvoering van het communicatieplan over welk

40

type communicatiekanaal het meest geschikt is om kinderen en ouders te informeren over het aanbod in de JOGG-wijken. 6. Nieuwsbrief (doelgroep: lokale professionals) Om de partners op de hoogte te houden van activiteiten sturen we 4 keer per jaar een JOGGnieuwsbrief. Communicatiekalender Er is een communicatiekalender opgesteld welke gebruikt wordt om structureel aandacht te genereren voor activiteiten op het gebied van voeding en bewegen in de JOGG-wijken. Deze kalender wordt aangevuld met de activiteiten ontwikkeld door de lokale werkgroepen activiteiten. De communicatiekalender is zo ingericht dat we aanhaken bij de landelijke JOGG-communicatie (zie “Thema’s” hierboven). Financiën Om de acties uit te kunnen voeren is budget nodig. Sommige middelen en producten worden beschikbaar gesteld door het landelijke JOGG-bureau. Voor de lokale vertaling is echter vooral kijkend naar de benoemde campagnes, thema’s en de website geld nodig. We moeten daarin goed kijken waar bestaande middelen benut kunnen worden. Daarnaast zijn er vanuit het gemeentelijk communicatiebudget financiële middelen beschikbaar om deelprojecten te financieren. Er zal een begroting per jaar opgesteld worden om de benodigde middelen inzichtelijk te maken.

41

10. Monitoring en evaluatie Om de voortgang van JOGG te bewaken dient er regelmatig monitoring en evaluatie plaats te vinden. Met behulp van evaluatie kunnen activiteiten verbeterd worden en successen gedeeld. Hoe dit wordt gedaan staat beschreven in het communicatieplan. De evaluatie van de JOGG-aanpak wordt beschreven in het evaluatieplan.

10.1. Activiteitenmonitor Het landelijk JOGG-bureau stelt een digitale activiteitenmonitor beschikbaar. In deze activiteitenmonitor zijn de lokale activiteiten die uitgevoerd zijn en uitgevoerd worden ingevuld. De monitor geeft dan een compleet overzicht. Deze monitor wordt gebruikt om de stand van zaken rondom de JOGG-aanpak alsmede de lokale activiteiten bij te houden. De JOGG-regisseur vult de activiteitenmonitor in. Het overzicht wordt gebruikt bij het schrijven van het halfjaarlijkse Stand van Zaken-document.

10.2. Evaluatieplan Zodra de werkgroep Monitoring en evaluatie gevormd is, zal deze een evaluatieplan opstellen. Het plan zal dan aan het Stand van Zaken-document toegevoegd worden.

42

11. Verbinding preventie en zorg Het verbinden van preventie en zorg zorgt ervoor dat preventie, vroege signalering en behandeling gecoördineerd en in samenhang worden uitgevoerd. Er is een verbinding tussen preventieve activiteiten en zorgactiviteiten. Verschillende professionals kennen elkaar en werken samen; kinderen met overgewicht en obesitas worden op tijd gesignaleerd en over de hele keten volgens het stepped- en matched care principe ondersteund.

11.1. Ketenaanpak in kaart De werkgroep verbinding preventie en zorg gaat de ketenaanpak rondom (onder- en) overgewicht in de gemeente Alphen aan den Rijn in kaart brengen. Zij wil met de eerstelijnszorg in Ridderveld en Boskoop om tafel zitten om de knelpunten in de huidige ketenaanpak te ontdekken. Dit idee wordt pas in het voorjaar 2015 uitgevoerd. De gemeente Alphen aan den Rijn heeft net als andere gemeenten te maken met veel veranderingen op het gebied van zorg: zo worden er jeugd- en gezinsteams ingesteld. Deze veranderingen kunnen effect hebben op de huidige ketenaanpak.

43

12. Van inventarisatie-inzichten naar activiteiten De werkgroepen activiteiten gaan op basis van de inventarisatie tijdens de startbijeenkomsten het lokale actieplan van JOGG voor het specifieke JOGG-gebied ontwikkelen. De leden van de werkgroep gebruiken daarbij de JOGG-methodiek (pijlers van JOGG) en de inzichten van (het onderzoek over de inzet van) sociale marketing.

12.1. Inventarisatie bestaande activiteiten Tijdens de startbijeenkomst brainstormen stakeholders over bestaande en gewenste nieuwe activiteiten op het gebied van gezonde voeding en beweging. Beide startbijeenkomsten hebben een uitgebreide lijst opgeleverd. De werkgroepen activiteiten gebruiken deze lijst als uitgangspunt voor hun actieplan.

12.2. Voorwaarden Bij het opstellen van het actieplan moeten de werkgroepen activiteiten voldoen aan enkele voorwaarden. Deze voorwaarden zijn opgesteld, zodat de actieplannen aansluiten bij de doelen van JOGG-Alphen aan den Rijn. 1. Er wordt gewerkt volgens de methodiek van JOGG: de pijlers worden (indien mogelijk) vormgegeven in de werkgroepen. De JOGG-regisseur bewaakt de borging van de pijlers. 2. De activiteiten hebben als direct of indirect doel gezondheidsbevordering van de doelgroep: de focus ligt op het bevorderen van een gezonde leefstijl en daarmee de preventie van ongezond gewicht (én niet op het aanpakken ervan). 3. Ouders worden actief betrokken bij de activiteiten. Ouders zijn vaak de succesfactor voor het slagen van leefstijlinterventies. 4. Er wordt ingezet op de energie die er al is: bestaande activiteiten worden versterkt en welwillende personen worden aangesloten. Nieuwe activiteiten worden indien nodig opgezet. 5. Er wordt voornamelijk ingezet op duurzame activiteiten. Activiteiten worden structureel ingebed in lokale organisaties en activiteiten. 6. Om draagvlak te behalen en te behouden wordt er ook aandacht besteedt aan quickwins. 7. De activiteiten zijn zichtbaar voor iedereen. 8. Daar waar mogelijk is er sprake van een bottom-up approach. Indien mogelijk wordt de doelgroep betrokken, bv. in de vorm van een klankbordgroep. 9. Activiteiten sluiten aan bij de doelgroep (denk aan leeftijd, interesses, geslacht, sociaaleconomische status of afkomst). Er wordt gedacht vanuit het sociale marketing principe.

44

10. Er wordt zoveel mogelijk aangesloten bij de thema’s van het landelijk JOGG-bureau.

12.3. Thema-aanpak Jaarlijks introduceert JOGG een thema. Een thema maakt de JOGG-aanpak concreter. Het versnelt het proces en geeft focus. De JOGG-gemeente kan hierbij aansluiten en geeft langdurig extra aandacht aan het thema. Andere interventies blijven gewoon bestaan en het thema kan in bestaande activiteiten ‘uitgelicht’ worden. Er is gekozen voor onderstaande thema’s omdat er wetenschappelijk bewijs is dat er een correlatie is tussen deze thema’s en de preventie van overgewicht: Water (2013) Met de aanpak DrinkWater maakt JOGG water drinken gemakkelijk en aantrekkelijk. Bestaande kranen, waterkoelers, watertappunten en waterflesjes worden zichtbaar en toegankelijk gemaakt. Water is in Nederland overal aanwezig. Op momenten dat jongeren dorst hebben, drinken ze voortaan vaker water en minder zoete dranken. Water drinken levert een positieve bijdrage aan de preventie van overgewicht. Het drinken van water kan gestimuleerd worden op school, op het kinderdagverblijf, in de wijk, tijdens het sporten of in de kantine. Gratis Bewegen (2014) Gratis Bewegen kan in Nederland altijd en overal. JOGG wil kinderen en hun ouders laten zien hoe makkelijk bewegen en sporten kan zijn. Klimmen in de speeltuin, voetballen op het pleintje of op de fiets naar school. Ook bij plaatselijke sportaanbieders kunnen kinderen gratis kennismaken met bewegen. Bewegen past bij een gezonde jeugd in een gezonde omgeving. Het stimuleren van bewegen kan zowel bewust als onbewust, denk aan het aanbieden van beweegactiviteiten, maar ook het veranderen van een openbare ruimte of een speelruimte.

Groente en fruit (2015) Het JOGG-bureau is bezig met de invulling van dit thema. Dit thema zal in 2015/2016 uitgerold worden.

12.4. Kick-Off 5 november, in de week van het Nationale Schoolontbijt, heeft de kick-off van JOGG-Alphen aan den Rijn plaats gevonden. Met de kick-off geeft JOGG-Alphen aan den Rijn aan dat ze van start gaat met haar lokale JOGG-aanpak. Tijdens de kick-off ontbeten de kinderen van basisschool De Zevensprong (in Boskoop) met burgemeester Tjerk Bruinsma en wethouder en voorzitter van de JOGG-stuurgroep, Han de Jager. Vervolgens gingen de kinderen naar buiten en dansten zij op het schoolplein op de muziek van de KidzDJ. Tijdens de kick-off kwam de boodschap van JOGG-Alphen aan den Rijn

45

duidelijk naar voren: “Gezond eten en bewegen is leuk en lekker en voor iedereen!” Er werd aandacht gegenereerd voor JOGG-Alphen aan den Rijn middels nieuws- en tweetberichten.

12.5. Actieplan JOGG-Boskoop De werkgroepen Activiteiten Boskoop hebben tijdens hun eerste overleg de volgende actieplannen per JOGG-thema opgesteld. Met de activiteiten in de actieplannen creërt JOGG aandacht voor gezond gedrag en het stimuleren van gezond gedrag (water drinken, bewegen en groente en fruit eten). De actieplannen zijn voor nu opgesteld en worden in 2015 weer aangevuld door de werkgroepen activiteiten. Per activiteit zijn er verschillende actiehouders. De actiehouders werken de activiteitenvoorstellen uit en geven uitvoering aan de actieplannen. De activiteitenvoorstellen worden voorgelegd aan Stichting Zorg & Zekerheid. DrinkWater Activiteit

Wanneer

JOGG-doel

JOGGdoelgroep 4-12 jaar

Actiehouders

Combinatiefunctionarissen promoten water drinken tijdens sportactiviteiten (workshop voeding)

November 2014

Doel 2. In plaats van zoete dranken water drinken.

Water op de basisschool: - vraag aan basisscholen welke ondersteuning nodig is

December 2014

Doel 2. In plaats van zoete dranken water drinken.

4-12 jaar

GGD HM Basisscholen

Water op de kinderopvang (kinderdagverblijf en peuterspeelzaal): - drinkwaterpakketten JOGG (diffraxbekers en brief aan leiding)

Januari 2015

Doel 2. In plaats van zoete dranken water drinken.

2-4 jaar

Boskoopse kinderdagverblijven en peuterspeelzalen

Water op de kinderopvang (buitenschoolse opvang): - drankenbord (verschil zoete

Januari 2015

Doel 2. In plaats van zoete dranken

4-12 jaar

Boskoopse buitenschoolse opvangcentra

Combinatiefunctionarissen Sportspectrum

46

dranken en water)

water drinken.

Promotie water drinken op consultatiebureau: - folders DrinkWater JOGG voor ouders - drankenbord

Januari 2015

Doel 2. In plaats van zoete dranken water drinken.

2-4 jaar en ouders

Centrum Jeugd en Gezin Boskoop

Water op de sportvereniging: - drankenbord in de kantine (koppeling met Gezonde Sportkantine)

Februari 2015

Doel 2. In plaats van zoete dranken water drinken.

4-12 jaar

Sportspectrum Sportverenigingen

Themaweek Water: - Oudervoorlichting - Waterproefjes op kinderopvang - Gastouderopvang betrekken bij JOGG-aanpak - Educatie over water op scholen

Maart 2015

Doel 2. In plaats van zoete dranken water drinken.

2-12 jaar en ouders

Kern Kinderopvang, Gerry Driesen (diëtiste), Vodiservice, Sportspectrum, Boskoopse basisscholen, Het Tuinhuis?

- Wandelen voor water Avondvierdaagse: - Ik loop op water en fruit

Rotary Boskoop 18 maart 2015 Juni 2015

Doel 2. In plaats van zoete dranken water drinken. Doel 3. Eten van groente en fruit.

2-12 jaar en ouders

Avondvierdaagse Boskoop Oase

47

(Gratis) Bewegen Activiteit Sportpas/clinics verenigingen: - toegeleiding naar Boskoopse sportverenigingen Vader-kind sportieve activiteiten

Wanneer

JOGG-doel Doel 1. Tweemaal/dag 30 minuten bewegen.

JOGGdoelgroep 4-12 jaar

Actiehouders Sportspectrum en Boskoopse sportverenigingen

Januari 2015

Doel 1. Tweemaal/dag 30 minuten bewegen.

4-12 jaar en ouders

Sportspectrum en JSO

Buitenspeeldag: - gezond voeding tijdens buitenspeeldag

Juni 2015

Doel 1. Tweemaal/dag 30 minuten bewegen. Doel 2. In plaats van zoete dranken water drinken. Doel 3. Eten van groente en fruit.

2-12 jaar en ouders

Vodiservice Speel-o-theek en Brede school

Vakantiespel Boskoop

Zomer 2015

Doel 1. Tweemaal/dag 30 minuten bewegen. Doel 2. In plaats van zoete dranken water drinken.

4-12 jaar

Sportspectrum

Groente en fruit Activiteit

Wanneer

Gezond koken voor ouders én kind: - kinderen proeven verschillende smaken - ouders leren snel en gemakkelijk gezond koken

JOGG-doel Doel 2. In plaats van zoete dranken water drinken. Doel 3. Eten van groente en fruit.

JOGGdoelgroep 2-12 jaar en ouders

Actiehouders Kern Kinderopvang, Gerry Driesen (diëtiste)

48