Plan ‘Pimp het winkelcentrum’ ten behoeve van het behouden en uitbouwen van de positie van Veenendaal als regionaal winkelcentrum
Inleiding/aanleiding Het economisch functioneren van het centrum is al geruime tijd een speerpunt van de gemeente Veenendaal. Zowel in het raadsprogramma als –vooral- het kaderstellende ‘De kracht van ondernemend Veenendaal’ heeft Winkelstad Veenendaal een prominente plek. Andere recente beleidsstukken waar de ontwikkeling van Winkelstad Veenendaal centraal staat zijn het Bestemmingsplan Centrum en de Beleidsuitgangspunten Detailhandelsstructuur. Met andere belanghebbende partijen in het centrum werken we continu aan de upgrade van ons centrum. Er worden veel activiteiten uitgevoerd, of staan op de rol om uitgevoerd of onderzocht te worden. Veel van deze activiteiten kunnen binnen bestaand budget uitgevoerd worden. Deze activiteiten zijn samengevat in Activiteiten en ideeën binnenstad Veenendaal 2015-2017. Met onze partners in het centrum werken we samen aan het uitvoeren van het Plan van aanpak Marketing en Promotie. Dit plan zorgt ervoor dat alle activiteiten in het centrum elkaar versterken en toewerken naar het doel om minimaal evenveel bezoekers te trekken als in 2014. Op 6 juli 2015 heeft de gemeenteraad de motie ‘Pimp het winkelcentrum’ aangenomen. Het college wordt verzocht: 1. Om de raadscommissie uiterlijk december 2015 te consulteren over een door het college opgesteld plan voor verbetering van het winkelcentrum waarin in ieder geval bovengenoemde (in de overwegingen) genoemde kansen aan de orde komen; 2. Aansluiting te zoeken bij de retailagenda. Deze motie zien we als een uitnodiging van de raad om met een aantal concrete acties te komen die niet passen in de nu beschikbare middelen en waarmee we echt verschil kunnen maken. We kijken nu vooral naar acties die we als gemeente kunnen doen. Dit zijn acties op onderwerpen waarvan onze partners aangeven dat we hiermee echt verschil kunnen maken. Hiermee pakken we de regie. We verwachten dat de andere betrokken partijen aanhaken en ook weer meer eigen projecten initiëren. Dit zien we alweer meer gebeuren (hoofdstuk 5 Investeringen van andere partijen). Op 14 oktober jl. is er een BOT-overleg geweest met de raadscommissie. Hierin is gesproken over concrete acties die ondernomen kunnen worden. Tevens is in ditzelfde BOT-overleg door een aantal commissieleden uitgesproken dat zij behoefte hebben aan een visie voor het centrum. Hiervoor is ruimte opgenomen in het voorliggende plan. Daarnaast is er in het plan aandacht voor cijfers en algemene ontwikkelingen in Veenendaal en Nederland. Het laatste deel van het plan (‘het verschil maken’) bestaat uit een aantal concrete acties die ondernomen kunnen worden. Nadat uw commissie aan de hand van de consultatievragen richtinggevende uitspraken heeft gedaan werken wij een aantal acties –met onze partners- nader uit en leggen deze met een budgetvraag weer voor aan uw raad. Dit zal in de eerste helft van 2016 plaatsvinden.
Consultatievragen 1) Bent u het met ons eens dat we een aantal grote onderwerpen bespreekbaar moeten maken om ons winkelcentrum een impuls te geven? 2) Zijn de in hoofdstuk 6 genoemde thema’s de onderwerpen waar wij gericht op kunnen/willen/moeten investeren? 3) Welke acties wilt u dat wij nader uitwerken? 4) Er ligt nu geen budgetvraag voor maar bent u in principe bereid om hier middelen voor beschikbaar te stellen? 5) Bent u het met ons eens dat we aansluiting zoeken bij de retailagenda waar voor ons winkelcentrum de toegevoegde waarde ligt?
Inhoudsopgave 1. Visie 2. Kader: winkelen in binnensteden in Nederland 3. Cijfers Veenendaal 4. Inspanningen gemeente 5. Investeringen van andere partijen 6. Het verschil maken met een aantal grote onderwerpen 7. Retailagenda
1. Visie De Centrumvisie Veenendaal is inmiddels tien jaar oud. In de tussentijd is er een hoop gebeurd, zowel in Veenendaal als in de (retail-)economie. Op verschillende momenten heeft uw raad daarom nieuwe 1 kaders gesteld voor de ontwikkeling van het centrum . De belangrijkste gemene deler is dat we vol inzetten op Winkelstad Veenendaal. In De kracht van ondernemend Veenendaal (2015) stelt u onder meer als ambitie dat de “(…) positie van Veenendaal als regionaal winkelcentrum is behouden, verder uitgebouwd (is) en bestendig (is) voor de langere termijn. Hiervoor is onder meer nodig dat we de winkelrouting afmaken, dat de winkelbeleving verbeterd is en de onderlinge samenwerking wordt versterkt.” Ook wordt gesteld dat we als gemeente samen met andere partners uitvoering geven aan het Plan van aanpak Marketing & Promotie (2015; bijlage 1). Alle acties en evenementen die de samenwerkende partijen in het centrum uitvoeren vallen binnen dit plan. In de Detailhandelsstructuur Veenendaal (2013; bijlage 2) heeft u zes beleidsuitgangspunten vastgesteld. Hierin wordt onder meer gesteld dat (grotere) ontwikkelingen buiten de detailhandelsstructuur niet mogelijk zijn. Ontwikkelingen in wijk- en buurtwinkelcentra en de rest van het centrum zijn ondergeschikt aan ontwikkelingen in het kernwinkelgebied (de ‘dubbele acht’). In het Bestemmingsplan Centrum (2013, onherroepelijk in 2014) zijn deze uitgangspunten vertaald. Panden binnen het kernwinkelgebied hebben de functie ‘centrum’ gekregen, waardoor het bijvoorbeeld mogelijk is om een winkel de veranderen in een horecazaak en vice versa. Panden buiten het kernwinkelgebied waar tijdens het vaststellen van het plan detailhandel was gevestigd hebben de bestemming ‘gemengd’ gekregen. Hierdoor is het makkelijk om de functie te veranderen in bijvoorbeeld wonen.
2. Kader: winkelen in binnensteden in Nederland Er is veel leegstand in de binnensteden, maar van een ‘uitholling’ van de binnenstad is nog geen sprake. Sinds de crisis neemt de winkelleegstand in de Nederlandse binnensteden weliswaar harder
1 Deze kaders hebben een groot raakvlak met de kaders voor het gemeentebrede detailhandelsbeleid. In bijlage 3 Inventarisatie detailhandelsbeleid gemeente Veenendaal (2013) vindt u hiervan een overzicht.
2
toe dan daarbuiten, maar voor de crisis was die juist kleiner dan elders. Een verklaring voor deze trend is dat de winkelfunctie in de binnensteden voor een belangrijk deel uit recreatief winkelen 2 bestaat, wat relatief conjunctuurgevoelig is. 3
In de literatuur wordt een aantal trends onderscheiden in de detailhandel, waarbij overkoepelend is dat de winkelmarkt niet langer een groeimarkt, maar een verdringingsmarkt is. Dit komt onder meer door: • Schaalvergroting. Winkels worden steeds groter en zijn ook steeds vaker filialen. Het aantal winkels neemt wel af. In totaal groeit het winkeloppervlak nog. • Krimp. De laatste tien jaar is de detailhandel in reële termen (afgezet tegen inflatie) in alle nonfoodsectoren gekrompen. • Daling vloerproductiviteit. De omzet per vierkante meter daalt gestaag. • Vertrouwen. Het consumentenvertrouwen is sinds 2007 fors minder geworden, maar stijgt sinds medio 2013 wel weer. 4 • Internet. Ruim veertig procent van de omzetdaling in de non-food komt door online winkelen. • Vergrijzing. Veel zelfstandigen gaan met pensioen zonder dat ze opgevolgd worden. De omzet in vooral food, maar ook in non-food, herstelt zich sinds het dieptepunt in 2013. Ook in sectoren die het nog erg lastig hebben, bijvoorbeeld mode en schoenen, wordt voor 2015 en 2016 omzetgroei verwacht. Desondanks blijven veel retailers worstelen met de vraag hoe onder de streep geld te verdienen in de huidige markt. Er bestaat dan ook geen standaardantwoord. Wel wordt steeds duidelijker dat scherpe keuzes in positionering en assortiment noodzakelijk zijn. Dus óf local hero óf 5 schaalgrootte en óf premium óf valueretailing.
3. Cijfers Veenendaal Recent zijn er drie onderzoeken uitgevoerd naar de detailhandel in (onder meer) Veenendaal: 1. Koopstromenonderzoek provincie Utrecht (I&O 2015), 2. Op weg naar een toekomstbestendige retailstructuur provincie Utrecht (Q&A 2015) 3. Retail Gemeente Atlas 2015 (Q&A 2015a). Het beeld van leegstand in het kernwinkelgebied wordt daarnaast gemonitord door de gemeente, in samenwerking met de binnenstadsmanager. Enkele bevindingen uit bovenstaande onderzoeken: • Provinciaal is de bevolkingsontwikkeling in Veenendaal relatief gunstig (Q&A 2015); • Veenendaal heeft de sterkste gecombineerde koopkrachtbinding en –toevloeiing in de provincie en is daarmee interessant om te investeren (Q&A 2015); • Het risico op overcapaciteit is in Veenendaal gemiddeld (Q&A 2015); • Met 2.570m2 winkelvloeroppervlak per 10.000 inwoners heeft Veenendaal met grote afstand de hoogste winkeldichtheid van de provincie (I&O 2015); • Winkelleegstand is tussen 2011 en 2014 licht gestegen en beweegt zich rond het provinciale gemiddelde (van 9 naar 10%; I&O 2015); tussen 1 januari en 1 juli 2015 is deze in het kernwinkelgebied volgens de gemeentelijke cijfers iets afgenomen (van 13,6% naar 13,1%); • Voor zowel dagelijks als niet-dagelijkse aankopen heeft alleen Amersfoort in de provincie een hoger bindingspercentage (aandeel van de inwoners die de aankopen in de eigen gemeente doet; I&O 2015); ten opzichte van 2011 is de binding in Veenendaal iets afgenomen.
2 Planbureau voor de Leefomgeving (2015) 3 DTNP, HBD & CBW-Mitex (2012), ING (2014), Q&A (2014) 4 Tussen 2004 en 2013 was de totale daling 28%; 12% hiervan wordt toegeschreven aan online winkelen (Q&A) 5 ING (2015)
3
•
• • •
Alleen Utrecht en Amersfoort weten meer omzet te genereren uit andere gemeenten dan Veenendaal (€110 miljoen in de sector niet-dagelijks); afgezet tegen afvloeiing (bestedingen van Veenendalers elders en op internet) is de balans ruim positief (rond €70 mln, I&O 2015). De omzet in zowel dagelijks als niet-dagelijks is licht gedaald ten opzichte van 2011. Dit geldt zowel voor de totale gemeente als voor het centrum (I&O 2015); Met binnenstad Amersfoort is het centrum van Veenendaal, na Utrecht-centrum, de grootste aankooplocatie in de provincie (I&O 2015); e Op de ‘Retail Gemeente Atlas Ranglijst 2015’ staat Veenendaal als 11 binnenstad van Nederland (Q&A 2015a).
4. Inspanningen gemeente Bestuurlijk en ambtelijk (directieplan) onderkent de gemeente het grote belang van een goedlopend centrum. Directe belangen zijn onder meer de ontwikkeling Brouwerspoort, de werkgelegenheid (ca. 4000 banen) die het centrum biedt, de opbrengst van de OZB niet-woningen en de exploitatie van de parkeerterreinen en –garages. Indirect draagt een aantrekkelijk kernwinkelgebied bij aan het woonplezier van inwoners waardoor Veenendaal aantrekkelijk blijft als woongemeente. Een binnenstad is per definitie divers: wonen, winkelen, werken (bijvoorbeeld in kantoren) en verblijven vinden plaats in dezelfde ruimte. Gezien de aard van ons centrum, en dan met name het kernwinkelgebied, richten wij ons primair op de economische sectoren detailhandel, horeca en cultuur. Van medio 2011 tot 1 januari 2014 hebben wij met Platform Binnenstadsmanagement, CultuurKoepel, VVV en Promotie Veenendaal het project Winkelstad Veenendaal, ook wel genoemd Beste Binnenstad 2013, uitgevoerd. Hierbij waren wij (inhoudelijk en financieel) de leidende partij. Ook na afloop van het project zet de gemeente fors in op het centrum. De centrumcoördinator is verantwoordelijk voor de coördinatie van alle inspanningen en de contacten met ondernemers, eigenaren en andere belanghebbenden. Van de kant van de ondernemers is er de binnenstadsmanager die deels door de gemeente en deels door de ondernemers betaald wordt. Naast gemeentelijke taken (parkeren, openbare ruimte etc) spannen wij ons ook in om andere zaken van de grond te trekken. Denk hierbij aan collectieve financiering van activiteiten en het verbinden van economie en cultuur. Met de andere belanghebbenden zetten wij ons in voor: • Meer beleving; • Verlengen verblijfsduur bezoekers; • Trekken van meer bezoekers; • Hogere omzet voor ondernemers; • Hogere investeringsbereidheid derden; • Versterking van het merk Winkelstad Veenendaal.
4
Onderstaand hebben we voor uw beeld een (niet uitputtend) overzicht weergegeven van onze mate van invloed en welke thema’s volgens ons veel effect op het functioneren van het centrum kunnen hebben.
5. Investeringen van andere partijen Naast de gemeente investeren ook andere partijen in ons winkelcentrum. Elke ondernemer in het kernwinkelgebied (met zichtbare reclame vanaf de openbare weg) betaalt reclamebelasting. Met deze opbrengst (ca € 120.000 per jaar) financiert Stichting Winkelstad Veenendaal collectieve activiteiten als de feestverlichting, intocht van sinterklaas en marketing & promotie. De ondernemers in de overdekte winkelcentra (die geen reclamebelasting betalen) en de vastgoedeigenaren dragen samen op vrijwillige basis ca. € 25.000 per jaar bij aan de collectieve activiteiten van Stichting Winkelstad Veenendaal. De ondernemers en eigenaren van de overdekte winkelcentra zetten daarnaast fors in op activiteiten in hun eigen winkelcentrum. Bovenop de huur betalen de ondernemers een fee speciaal voor marketing en activiteiten in hun winkelcentrum. De positieve uitwerking hiervan straalt uit op het gehele winkelcentrum. Naast grote bouwprojecten als Brouwerspoort en Zuidpoort investeren actoren in de binnenstad ook kleinschaliger. Door een aantal individuele pandeigenaren wordt geïnvesteerd in het opknappen van een aantal lelijke panden in de binnenstad. Het onlangs opgeknapte pand op de hoek Sandbrinkstraat-Kerkewijk straalt bijvoorbeeld positief af op de omgeving. Een ander voorbeeld is het initiatief van een aantal ondernemers om samen met de gemeente te investeren in sfeerverlichting rondom de gracht. 6. Het verschil maken met een aantal grote onderwerpen De upgrade van ons winkelcentrum vindt elke dag plaats, uitgevoerd door een groot aantal partijen zoals winkeliers, horeca, cultuur, pandeigenaren, bewoners, gemeente etc. Er worden veel activiteiten uitgevoerd, of ze staan op de rol om uitgevoerd of onderzocht te worden. Veel van deze activiteiten kunnen binnen bestaand budget uitgevoerd worden. Deze activiteiten zijn samengevat in Activiteiten en ideeën binnenstad Veenendaal 2015-2017 (2015; bijlage 4). Uw motie zien we als een uitnodiging om met een aantal concrete acties te komen die niet passen in de nu beschikbare middelen en waarmee we echt verschil kunnen maken. Dit wordt bevestigd in onze rondgang bij onze partners in het winkelcentrum. De partners roepen op om grote onderwerpen bespreekbaar te maken. Het gaat dan over parkeren, fietsparkeren, terugdringen leegstand, 5
uitstraling/ locatie van de warenmarkt, Brouwerspoort, sfeer en beleving in de openbare ruimte. De benodigde actie betreft dus niet de alledaagse activiteiten. Het gaat om acties die A) het verschil maken en B) die binnen onze invloedsfeer liggen. Dergelijke acties verhogen de levensvatbaarheid van het winkelcentrum op de korte en lange duur aanzienlijk. Met deze acties creëren wij meer beleving, trekken meer bezoekers (die langer blijven en zorgen voor hogere omzet voor ondernemers) en versterken wij het merk Winkelstad Veenendaal met als gevolg dat ook derden sneller bereid zijn om te investeren. 6
Op basis van onze rondgang bij partners, uw suggesties in uw motie en het BOT van 14 oktober jl. hebben wij het volgende overzicht met acties opgesteld die –bij beschikbaarheid van budget- een potentieel hoge impact hebben op het centrum. Onderwerp Mogelijke kosten Mogelijk positief effect 1. Parkeerrevolutie - €0- €2 miljoen Meer (nieuwe) bezoekers en - € 350.000 (structurele zorgt voor herhaalbezoek oplossing parkeerexploitatie) 2. Fietsers te gast €150.000 Verhoging kwaliteit openbare ruimte en daarmee de beleving van Winkelstad Veenendaal (zorgt voor herhaalbezoek) 3. Unieke invulling leegstand: - €25.000 (business case) Verbeteren doorloop van de Pnielkerk invullen met - €400.000 (verbouwing) consument naar oostkant van blijvende publiekstrekker - €30.000/ jaar (flexibele het centrum, goed voorbeeld huurvoorwaarden) voor andere leegstaande panden, verhogen van de beleving (zorgt voor herhaalbezoek) 4. Brouwerspoort: voormalige €50.000 (opstellen plan) Verbeteren doorloop van de Rabobank-locatie consument naar oostkant centrum, verhogen beleving (zorgt voor herhaalbezoek) 5. Topattractie - €25.000 (business case) Verhogen beleving (zorgt voor - €250.000 (neerzetten stevige herhaalbezoek) basis) - Of €50.000 (uitvoeren van 1 onderdeel) 6. Citydressing - €10.000 (banieren) Verhogen beleving (zorgt voor - €100.000 (aankleden met herhaalbezoek) groen) - € 10.000 onderhoud - €25.000 (plan voor aankleden met verlichting) 7. Spraakmakende - €100.000- … (1 groot Verhogen beleving (zorgt voor evenementen topevenement) herhaalbezoek) - €100.000 (wekelijkse activiteiten) 8. Branden merk Winkelstad - €100.000 (aanvullende Meer (nieuwe) bezoekers, Veenendaal marketingactiviteiten) vergroten financiële - €80.000 (kwijtschelden lening) betrokkenheid partners 6
Van de genoemde voorbeelden in uw motie hebben wij het bundelen van culturele activiteiten in een culturele centrumring niet in dit plan opgenomen, dit past meer in de discussie over het cultuurbeleid die gevoerd gaat worden. Genoemd voorbeeld over het aanjaagfonds startende winkeliers is niet in dit plan opgenomen. Het faciliteren van startende ondernemers is/wordt opgepakt met het instellen van een innovatiefonds, organiseren van een startersevent en het onlangs gelanceerde Startpunt waar lokale startende ondernemers geholpen worden met het opzetten van een eigen bedrijf in de binnenstad. Deze acties zien we niet als extra ten opzicht wat we na doen. 6
Hieronder worden de in de tabel genoemde acties toegelicht. 1) Parkeerrevolutie Mogelijk positief effect: meer (nieuwe) bezoekers Gratis parkeren Landelijk en ook lokaal is er veel aandacht voor de verandering die de retailsector doormaakt en de relatie met betaald parkeren. Verschillende deskundigen hebben hun eigen visie op het verband tussen beide thema’s. De ene groep deskundigen pleit voor gratis of goedkoper parkeren voor de bezoeker in de binnenstad. Gratis parkeren zou een enorme boost aan een winkelcentrum kunnen geven. Ook is er een groep deskundigen die aangeeft dat gratis parkeren niet zal werken. Terwijl de gemiste inkomsten bij het invoeren van gratis parkeren groot zijn en de rekening wel door iemand betaald moet worden. Ook in ons winkelcentrum is veel discussie over de parkeertarieven. In de beleving van veel ondernemers en bezoekers zijn de parkeertarieven in ons winkelcentrum te hoog. De situatie is in elke stad anders, maar voor Veenendaal is de verwachting dat met het gratis maken van parkeren twee groepen mensen worden verleid om het winkelcentrum weer te bezoeken: de Veenendaler die nu elders in Veenendaal winkelt / boodschappen doet maar veel belangrijker nog: de bezoeker uit de regio, die nu niet naar Veenendaal komt. Er zijn verschillende varianten van gratis parkeren mogelijk. Van een dag(deel) gratis parkeren tot altijd en overal gratis parkeren. Elke variant resulteert in verminderende parkeerinkomsten, variërend van enkele duizenden euro’s tot ca € 2 miljoen per jaar bij altijd en overal gratis parkeren bij de gemeentelijke parkeervoorzieningen in ons winkelcentrum. Structurele oplossing parkeerexploitatie Eind 2014 is door uw raad besloten tot een pakket aan maatregelen dat zou moeten leiden tot een structurele oplossing om te komen tot een kostendekkende parkeerexploitatie. Alle maatregelen die zijn uitgevoerd, inclusief de verhoging van de parkeertarieven voor 2016 (€ 2,- per uur voor het parkeren achter slagboom en € 2,40 per uur voor het parkeren op straat) zorgen niet voor een sluitende parkeerexploitatie. Ook het idee om parkeerterrein Theater/Duivenweide te sluiten zorgt niet voor een verbeterde parkeerexploitatie. Dit parkeerterrein is onze enige parkeervoorziening in het Zuidwestelijke deel van het centrum. Bezoekers van dit deel van het centrum zullen mogelijk uitwijken naar de commerciële garages (dit zijn best bereikbare alternatieven). Hiermee loopt de parkeerexploitatie theoretisch maximaal € 300.000 aan inkomsten mis. Daarnaast zal sluiting leiden tot weerstand en problemen bij theater De Lampegiet. Bezoekers kunnen niet meer bij het theater parkeren. Naar verwachting is dit ook niet de oplossing voor de overlast van fietsen in de Hoofdstraat. De reeds bestaande fietsenstalling op deze locatie wordt maar zeer beperkt gebruikt. Bij ongewijzigde omstandigheden wordt het jaarlijks tekort in de parkeerexploitatie geschat op € 350.000. Opgemerkt moet worden dat het geraamde jaarlijks tekort van € 350.000 niet voorziet in de gevolgen van het amendement voor het doen van een proef met gratis parkeren op zaterdag in de gemeentelijke parkeergarages. De financiële consequenties van dit amendement zijn op voorhand niet in te schatten, maar zullen naar verwachting, in ieder geval op de korte termijn, leiden tot een groter tekort op de parkeerexploitatie. Continu wordt gezocht naar mogelijkheden om de exploitatie te verbeteren maar daarmee krijgen we de exploitatie niet sluitend. Het is een jaarlijks terugkerende discussie met nodeloos veel negatieve publiciteit. Mogelijkheden om de parkeerexploitatie structureel op orde te krijgen kunnen worden gevonden in: - het fors verhogen van de tarieven; - het (eenmalig) fors afschrijven op het vastgoed van de parkeergarages; - het jaarlijkse tekort te dekken uit de gemeentelijke exploitatie.
7
2) Fietsers te gast Mogelijk positief effect: verhoging kwaliteit openbare ruimte en daarmee de beleving van Winkelstad Veenendaal (zorgt voor herhaalbezoek) Veel Veenendalers komen met de fiets naar ons winkelcentrum. Het stallen van de fiets zorgt regelmatig voor problemen. Zeker op drukke momenten kan het gebeuren dat loop- en rijroutes worden geblokkeerd. Deels is dit een luxeprobleem, immers het is heel mooi dat er op sommige momenten veel fietsen in de stad geparkeerd staan. Dit betekent dat er veel publiek in de stad is. Binnen de bestaande mogelijkheden proberen we dit zo goed mogelijk te regelen. In uw motie roept u op om het fietsparkeren in de Hoofdstraat letterlijk in betere banen te leiden. In het verleden is Veenendaal wel eens Fietsstad van Nederland geweest. Van de fiets kunnen we onze kracht maken. Bijvoorbeeld door de fietser te laten parkeren op A-locaties. Enkele leegstaande panden worden omgebouwd tot een bewaakte vijfsterrenfietsenstalling met een toilet, kluisjes, jassenstalling, reparatiemogelijkheid voor de fiets. Daarnaast ondernemen we actie om fietsroutes het centrum van Veenendaal aan te laten doen. Hiermee boren we een nieuwe doelgroep aan, namelijk de toerist/recreant die Veenendaal aandoet. De kosten die gemaakt moeten worden zijn voor de huur van een pand, inrichting en personeel. De jaarlijkse kosten voor één vijfsterrenfietsenstalling worden geschat op € 150.000. 3) Unieke invulling leegstand: Pniëlkerk invullen met blijvende publiekstrekker Mogelijk positief effect: verbeteren doorloop van de consument naar de oostkant van het centrum, goed voorbeeld voor andere leegstaande panden, verhogen van de beleving (zorgt voor herhaalbezoek) Er zijn vanuit verschillende partijen ideeën om de voormalige kerk al dan niet tijdelijk een invulling te geven en vooral de gevel alvast de gewenste metamorfose te geven. Ook wordt gedacht om invulling te geven aan dit idee in combinatie met participatie en een werkleeromgeving (eventueel met middelen uit het participatiebudget). Op dit moment ontbreekt het aan doorzettingsmacht om dit daadwerkelijk te realiseren. Om deze ontwikkeling te stimuleren kunnen drie niveaus van acties worden benoemd. 1. De eerste is vooral gericht op het maken van een integraal plan en het creëren van een noodzakelijk netwerk om op een creatieve manier voldoende draagvlak te creëren om dit concept uit te werken en een businesscase op te stellen. De kosten hiervoor worden geraamd op € 25.000 eenmalig. 2. In een tweede stap kan budget beschikbaar worden gesteld om de verbouwing te financieren. De insteek met het concept is wel om de kosten zo laag mogelijk te houden door de inzet van leerlingen en werkleerbedrijven eventueel in combinatie met participatietrajecten. Materiaal en materieel blijven echter noodzakelijk en moeten aangekocht worden. De kosten hiervoor worden geschat op € 400.000 eenmalig. Hiermee is het mogelijk om zowel de gevel aan te pakken als de noodzakelijke ingrepen aan de binnenzijde te realiseren (bijvoorbeeld nuts aansluitingen en vlakke vloeren). 3. De derde stap maakt het mogelijk om het gebouw in te zetten voor diverse activiteiten die beperkte financiële mogelijkheden ten aanzien van huur hebben. Door de gemeentelijke kosten voor het vastgoed voor enkele jaren voor de helft te financieren, kan met zeer flexibele huurvoorwaarden en lage kosten het gebouw ingezet worden. De kosten hiervoor bedragen jaarlijks € 30.000. 4) Brouwerspoort: voormalig Rabobank-locatie Mogelijk positief effect: verbeteren doorloop van de consument naar oostkant centrum, verhogen beleving (zorgt voor herhaalbezoek)
8
De ontwikkeling van Brouwerspoort wordt conform de drie vastgestelde prioriteiten opgepakt. Met name het noordelijk deel en nu ook het zuidelijk deel krijgen steeds meer gestalte. Het middendeel blijft nog achter en dit roept zeker vragen op. Met name voor de voormalige Rabobank-locatie. Dit is een van de belangrijkste locaties binnen het functioneren van het winkelcircuit en moet een schanierpunt gaan vormen tussen de Hoofdstraat en Brouwersgracht. Het is dan ook noodzakelijk dat hier een gebouw wordt gerealiseerd, goed zichtbaar vanaf de verschillende richtingen in het circuit maar bovenal een goede functie kent met veel beweging. Voorgesteld wordt om een plan te maken met verschillende partijen om op een andere wijze dan alleen traditionele winkelfuncties invulling te geven aan deze plek. Hierbij kan gedacht worden aan een foodhal, culturele voorzieningen in combinatie met winkelruimte en dergelijke. De kosten voor het maken van dit plan worden geraamd op € 50.000. Haalbaarheid is echter op voorhand moeilijk in te schatten. 5) Topattractie Mogelijk positief effect: verhogen beleving (zorgt voor herhaalbezoek) In de retailwereld wordt gesproken over de binnenstad als attractiepark. Hiermee wordt bedoeld dat in de binnenstad, net als in een attractiepark, steeds iets anders of nieuws te beleven is. Dan is de bezoeker bereid tijd en geld te investeren. Deze metafoor kunnen we ook letterlijk nemen. Winkelstad Veenendaal is één groot attractiepark met bijvoorbeeld een reuzeballenbak (in leegstaand winkelpand), kinderopvang, superscreen waar je spelletjes op kan doen (bijvoorbeeld op de Markt), overdekte spelletjeshal (in leegstaand pand), kinderboerderij, bestuurbare boten varen in de gracht, looppaarden voor kinderen, speeltoestel, zandbak en dergelijke. Met deze actie worden verschillende doelgroepen verleid om het winkelcentrum te bezoeken: gezinnen, moeders met kinderen en de toerist die Veenendaal aandoet. Om dit idee verder te krijgen kunnen twee niveaus van acties worden benoemd: 1. De eerste is vooral gericht op het maken van een integraal plan waarin het concept verder uitgewerkt en een businesscase opgesteld wordt. De kosten hiervoor worden geraamd op € 25.000. 2. In de tweede stap kan budget beschikbaar gesteld worden om te investeren in een goede basis. De kosten voor het neerzetten van een stevige basis worden geschat op € 250.000 Indien deze actie niet haalbaar of wenselijk is kunnen er onderdelen uit het plan uitgevoerd worden. Bijvoorbeeld het realiseren van een reuze ballenbak met kinderopvang. Om dit rendabel te krijgen moet er ook geïnvesteerd worden, maar het bedrag is veel lager. De kosten hiervoor worden geraamd op € 50.000. 6) Citydressing Mogelijk positief effect: verhogen beleving (zorgt voor herhaalbezoek) Sfeer en beleving is hot. In een oude binnenstad is er sprake van een natuurlijk soort beleving. Beleving moet passend zijn. In een winkelstad als Veenendaal kunnen passende evenementen en design zorgen voor extra toestroom van klanten. Met banieren, groen, water en verlichting kan de sfeer in ons winkelcentrum aanzienlijk worden verhoogd. De Bernard van Kreelpoort is prachtig aangelicht. De basis zoals we die nu hebben kan verder worden uitgebreid. We kleden het winkelcentrum aan. Om het winkelcentrum aan te kleden kunnen er kunnen drie niveaus van acties worden benoemd: • De stad aankleden met banieren en vlaggen. Op dit moment worden er vier keer per jaar banieren in het winkelcentrum opgehangen. Tijdens het Shoppingfestival, Muziekfestival, Lampegietersfestival en Winterfestival. Dit kunnen we uitbreiden zodat er het hele jaar door banieren en vlaggen hangen. De kosten worden geraamd op € 10.000 eenmalig. • De stad aankleden met groen waarbij gedacht wordt aan (verrijdbare) plantenbakken en hanging baskets aan de lichtmasten. Met bloemen en planten wordt extra sfeer gecreëerd.
9
•
Ons winkelcentrum wordt hiermee verfraaid. De investering wordt geschat op € 100.000 eenmalig. De jaarlijkse onderhoudskosten worden geschat op € 10.000. De stad aankleden met verlichting. Door gebruik te maken van nieuwe technieken zijn er heel veel mogelijkheden. In het noordelijk deel van de gracht is bij wijze van proef met beperkte mogelijkheden de gracht verlicht (kleinschalig en zonder inzet diverse technische mogelijkheden maar met financiële bijdragen van enkele ondernemers). Dit gaat zeker zorgen voor extra beleving en sfeer. Enkele pandeigenaren hebben wel eens geopperd om de bomen met lichtbakken aan te lichten. Het realiseren van verlichting met extra mogelijkheden vraagt om een extra investering. Op dit moment is niet goed in te schatten hoeveel en is sterk afhankelijk van de wensen. We stellen voor om een plan te maken met verschillende opties. De kosten voor het maken van het plan worden geraamd op € 25.000.
7) Spraakmakende evenementen Mogelijk positief effect: verhogen beleving (zorgt voor herhaalbezoek) In een regionale winkelstad als Veenendaal kunnen passende evenementen zorgen voor extra toestroom van klanten. Op dit moment worden er regelmatig activiteiten in ons winkelcentrum georganiseerd en vier keer per jaar een wat groter evenement: Shoppingfestival, Muziekfestival, Lampegietersfestival en Winterfestival. Gelet op de beperkte financiële mogelijkheden van Stichting Winkelstad Veenendaal wordt gedacht om geld vrij te spelen om extra activiteiten en evenementen in de binnenstad te organiseren. Bij de uitwerking moet gekozen worden uit twee denkrichtingen: • Naast de reeds bestaande activiteiten en evenementen wordt er jaarlijks één groot topevenement extra georganiseerd. Daarbij zoeken we aansluiting bij de doelgroepen. Meer informatie over de doelgroepen vindt u in het Plan van aanpak Marketing & Promotie (2015, bijlage 1). Als wij kiezen voor een evenement gericht op gezinnen kan gedacht worden op bijvoorbeeld het Midzomer Disneyfestival. Als we de doelgroep wat breder trekken kan gedacht worden aan het organiseren van een serieuze kerstmarkt met ijsbaan. Hierbij zijn er twee varianten: o een kerstmarkt zoals bijvoorbeeld in Dordrecht georganiseerd wordt. Waarbij de kerstmarkt drie dagen duurt en het hele centrum beslaat. Met ongeveer 300 stallen, los van de horeca. De totale begroting voor dit evenement bedraagt rond de € 300.000 waarbij ongeveer de helft door de overheid gefinancierd wordt. Uiteraard is elke kerstmarkt anders maar op basis van deze informatie schatten wij de gemeentelijke bijdrage voor een serieuze kerstmarkt in ons winkelcentrum op minimaal € 100.000 o een echte Duitse kerstmarkt met enige tientallen stallen op een plein die 4, 5 weken blijven staan. Wij hebben onvoldoende informatie om een juiste inschatting te kunnen maken wat het kost om een Duitse kerstmarkt te organiseren. Het is appels met peren vergelijken maar wij schatten in dat een goede Duitse kerstmarkt meer kosten met zich meebrengt dan een serieuze Nederlandse kerstmarkt. • Binnen de bestaande budgetten en mogelijkheden wordt veel georganiseerd in ons winkelcentrum. Dit blijkt ook uit het overzicht Activiteiten en ideeën binnenstad Veenendaal 2015-2017 (2015, bijlage 4).. Echter de financiële mogelijkheden van de samenwerkende partners in de binnenstad zijn beperkt. Zie ook de volgende actie het branden van het merk Winkelstad Veenendaal en de financiële situatie van Stichting Winkelstad Veenendaal. In plaats van in te zetten op één groot extra evenement kan ook gekozen worden voor 52 (wekelijkse) activiteiten en evenementen per jaar. Denk hierbij aan kleine activiteiten op het gebied van food, muziek, cultuur, mode en sport. Er is altijd wat te doen in Winkelstad Veenendaal. De kosten om het huidige programma voor de binnenstad aan te vullen zodanig dat er elke week iets is te doen worden geschat op € 100.000 per jaar.
10
8) Branden merk Winkelstad Veenendaal Mogelijk positief effect: meer (nieuwe) bezoekers Aanvullende marketingactiviteiten Binnen de bestaande budgetten en mogelijkheden wordt het merk Winkelstad Veenendaal zo goed mogelijk gebrand. Er zijn verschillende acties mogelijk om Winkelstad Veenendaal nog beter te vermarkten. Uit het overzicht Activiteiten en ideeën binnenstad Veenendaal 2015-2017 en het Plan van aanpak Marketing & Promotie kunt u opmaken dat er veel gebeurt op dit gebied en dat er veel ideeën zijn om Winkelstad Veenendaal nog beter te vermarkten. De stichtingen Winkelstad en Promotie Veenendaal spelen hier een belangrijke rol in. Vanwege de beperkte financiële mogelijkheden kunnen vooralsnog niet alle ideeën uit het overzicht Activiteiten en ideeën binnenstad Veenendaal 2015-2017 uitgevoerd worden danwel zouden bij meer budget veel krachtiger uitgevoerd kunnen worden. Daarbij komt dat als uw raad kiest om gericht op een aantal van de genoemde thema’s te investeren, het wenselijk is om het resultaat hiervan onder de aandacht te brengen in de wijde regio. Mensen moeten immers wel weten dat je in Veenendaal gratis kunt parkeren. Deels kan dit promoten slim gecombineerd worden met andere uitingen maar deels moeten hier ook nieuwe activiteiten en uitingen voor bedacht en uitgevoerd worden. De kosten om het vermarkten van Winkelstad Veenendaal een flinke boost te geven worden geschat op € 100.000 eenmalig. Kwijtschelden lening Stichting Winkelstad Veenendaal In 2013 is door ons een lening verstrekt aan Stichting Het Nieuwe Winkelen van € 80.000,-. Deze lening is door middel van de fusie tussen deze stichting en de Stichting Platform Binnenstadsmanagement onder verantwoordelijkheid van de huidige Stichting Winkelstad Veenendaal komen te vallen. De lening zou worden afgelost uit de revenuen die voortvloeien uit het project Het Nieuwe Winkelen. Ondanks dat het project ons veel heeft gebracht, denk alleen maar aan de landelijke bekendheid en het Wifi-netwerk dat we nog steeds hebben, is het niet geworden wat we van te voren gehoopt hadden. Er zijn geen opbrengsten meer uit het project en een deel van de kosten is uiteindelijk in de fusiestichting terecht gekomen. Stichting Winkelstad Veenendaal was en is nog steeds van plan om de lening aan de gemeente terug te betalen. De stichting is echter niet in staat om de vastgestelde aflossingstermijnen tijdig te voldoen. Tot op heden is er nog geen bedrag aan ons terugbetaald. De stichting verzoekt ons middels bijgevoegde brief, d.d. 21 oktober 2015, de voorwaarden omtrent aflossing te wijzigingen en oppert voorzichtig dat het nog beter zou zijn om de lening kwijt te schelden. Dat de stichting financieel in zwaar weer terecht is gekomen is bekend. In de raadscommissie van 10 februari jl. hebben wij naar aanleiding van het vooralsnog niet terug kunnen betalen van de lening met u gesproken over de financiële situatie van Stichting Winkelstad Veenendaal. Door het teruglopen van de inkomsten uit reclamebelasting (de ondernemers in de aanloopstraten betalen sinds 1 januari 2014 geen reclamebelasting meer (= - € 40.000,-) en een aantal financiële verplichtingen uit het verleden, waaronder de lening van de gemeente, is de stichting in financieel zwaar weer terechtgekomen. De stichting werkt er hard aan om de financiële situatie te verbeteren. Zo is er vooruitgang geboekt om ook de ondernemers in de overdekte winkelcentra en de vastgoedeigenaren mee te laten betalen aan de collectieve activiteiten in de binnenstad. De bijdrage is nog beperkt maar de insteek is (en dat is onderwerp van gesprek) dat deze partijen meer gaan bijdragen. Stichting Winkelstad Veenendaal geeft aan er alles aan te doen om de lening uiteindelijk aan ons terug te betalen. De begroting is weliswaar sluitend, maar daarmee is de structurele financiële situatie nog niet opgelost. De komende jaren drukt het terugbetalen van de lening zwaar op de begroting van de stichting. Daardoor kan de stichting minder activiteiten uitvoeren. Terwijl de binnenstad juist behoefte heeft aan meer activiteiten. Er is dus spanning tussen enerzijds het terugbetalen van de lening en anderzijds het uitvoeren van activiteiten. Als wij de lening kwijtschelden kan de stichting meer geld steken in promotie en evenementen. Doordat andere partijen, pandeigenaren en winkeliersverenigingen van de overdekte winkelcentra naar rato van de inleg van de stichting meebetalen wordt extra verruiming van het budget voor promotie en evenementen gecreëerd. In 2015 bedraagt het budget van de stichting voor promotie en evenementen € 50.000. Wanneer wij de lening kwijtschelden bij een aflossing van € 10.000 per jaar stijgt het budget voor promotie en evenementen niet naar € 60.000 maar ca € 70.000 per jaar omdat
11
andere partijen dan meer meebetalen. Voorgesteld wordt om de lening van € 80.000 aan Stichting Winkelstad Veenendaal kwijt te schelden.
7. Retailagenda In het voorjaar van dit jaar heeft minister Kamp van Economische Zaken de Retailagenda gepresenteerd. Wij hebben de afgelopen tijd gesproken met mensen die betrokken zijn bij de opstelling van de Retailagenda. De Retailagenda bestaat uit een opsomming van (meest reeds lopende) projecten die vanuit diverse partijen geïnitieerd zijn (dus niet perse vanuit het ministerie gestart en gecoördineerd). Op het moment dat een gemeente met één van deze projecten meedoet sluit de gemeente een zogenoemde retaildeal en doet de gemeente zogezegd mee met de Retailagenda. De uitvoering van de agenda is nog in de opstartfase. Op 17 november 2015 is het eerste Jaarcongres Retailagenda. Dit nieuwe event is bestemd voor professionals uit retail, vastgoed en overheid. Tijdens dit event moet veel duidelijk worden over de uitvoering van de Retailagenda. Onze centrumcoördinator bezoekt dit event. Op dit moment is nog veel onduidelijk maar als er projecten zijn die van toegevoegde waarde zijn voor ons winkelcentrum zullen we zeker aanhaken.
Literatuurverwijzingen - DTNP, HBD & CBW-Mitex (2012), FoodValley agenda voor de toekomst van detailhandelsbeleid - I&O (2015), Koopstromenonderzoek provincie Utrecht - ING (2014), Winkelgebied 2025. Samen in beweging [Eindrapport & rapport Decentrale overheid] - ING (2015), Detailhandel Kwartaalbericht: detailhandel veert op - Locatus (2014), Leegstandsmonitor 2014 - Planbureau voor de Leefomgeving (2015), De veerkrachrige binnenstad - Q&A (2014), (R)evolution. Time to shop. Presentatie voor gemeenten in de provincie Utrecht - Q&A (2015a), Retail Gemeente Atlas Ranglijst 2015 - Q&A (2015), Op weg naar een toekomstbestendige retailstructuur provincie Utrecht
Bijlagen 1) Plan van aanpak Marketing & Promotie (2015) 2) Beleidsregels detailhandel Detailhandelsstructuur Veenendaal. Nu en in de toekomst (2013) 3) Inventarisatie detailhandelsbeleid gemeente Veenendaal (2013) 4) Activiteiten en ideeën binnenstad Veenendaal 2015-2017 (2015) 5) Brief Stichting Winkelstad Veenendaal over het wijzigen voorwaarden lening (d.d. 21-10-2015)
12
