PREEK OVER 1 JOHANNES 5,5-8 Pijnacker-Nootdorp, 17 mei 2009 Liturgie ’s morgens Votum/groet Zingen Wet van de HEER Zingen Gebed Doop van Lieke Simpelaar
Lezen Zingen Tekst Preek Zingen Dankgebed Collecte Slotzang Zegen
Ps. 111:1, 2, 3 Ps. 111:5, 6 Formulier 1 (gemoderniseerd) Na doopbediening zingen Ps. 90:1, 8 Doopkaart Bijdrage namens de kinderen 1 Johannes 5 Ps. 110:1, 2, 3 1 Johannes 5:5-8 Gez. 106:1, 3, 4
LB 296:1, 3
ds. R.T. te Velde
’s middags (Sliedrecht) Votum/groet Zingen Gebed Lezen Zingen Tekst
Preek Zingen Geloofsbelijdenis Zingen Dankgebed Collecte Slotzang Zegen
Ps. 18:1, 8, 9 1 Johannes 5 Ps. 110:1, 2, 3, 5 1 Johannes 5:5-8
Gez. 163:1, 2, 3 Gez. 106:1, 3, 4
LB 296:1, 3
Gemeente van onze Heer Jezus Christus, “Jij hebt de wereld overwonnen!” Dat kan ik zeggen tegen Lieke Simpelaar die zonet gedoopt is. Klinkt raar hè? Wat kan zo’n baby’tje nou? Slapen, huilen, drinken, de luier volmaken. Verder moet ze helemaal verzorgd worden. Gelukkig, Jacco en Marit, dat Lieke zo’n grote broer en zus heeft! Maar zou dit kleine meisje de hele wereld aankunnen? “Ieder die uit God geboren is, overwint de wereld”, hebben we zonet gelezen bij Johannes. Uit God geboren, dat heeft Lieke meegekregen als belofte van God zelf. Een pasgeboren kindje, geboren uit twee mensen: Marnix en Rianne. En nu moet ze nog een keer geboren worden, overnieuw, maar dan uit God geboren. Dat zit in de doop: opnieuw geboren, door de Heilige Geest van God. En dan overwin je de wereld. Geboren winnaars, dat ben je als je bent gedoopt en als je die prachtige belofte aanpakt in geloof. Ik denk dat wij ons vaak helemaal niet zo voelen: winnaars. Het lijkt erop dat christenen eerders losers zijn dan winners. In de strijd om het bestaan staan christenen achteraan. Van Jezus heb je geleerd om de minste te willen zijn, anderen voor te laten gaan, niet terug te meppen als je wordt geslagen. Hoe kun je dan ooit winnen? Weldenkende mensen doen meewarig over christenen die in God geloven en daarom heel veel dingen niet mogen. “God bestaat waarschijnlijk niet – stop met piekeren en geniet van het leven!” Om te winnen in het leven ben je beter af zonder God. De boodschap van Johannes gaat dwars daartegenin. Laat je uit het donker trekken in het licht van Gods gunst, heeft hij zijn lezers voorgehouden. Leef van Gods liefde en geef die liefde dan door aan mensen om je heen. En nu komt daar als afsluiting nog een dikke streep onder: dit is geen onmogelijke opdracht. Als je gelooft in Jezus, kun je de hele wereld aan.
1
Heel kort is dit de boodschap voor vanmorgen: Geloven is winnen * Hoe kun je de wereld overwinnen? Johannes stelt een retorische vraag, en dan weet je het antwoord wel: door geloof, natuurlijk. Als je gelooft in Jezus, overwin je de wereld. O ja, is dat zo logisch dan? Wij zouden heel andere dingen invullen, denk ik. De wereld overwinnen – daar zijn de meesten van ons helemaal niet mee bezig. Je bent al lang blij als je een eigen plek hebt. Een huis, een baan, eten en kleren. Als anderen je maar een beetje met rust laten. In stripboeken en films kom je ze wel tegen: mensen die de baas willen worden over de hele wereld. Iedereen in hun macht willen krijgen. En hoe doe je dat? Door een geheim wapen te ontwikkelen waarmee je alle tegenstanders kunt uitschakelen. Door een computerprogramma uit te vinden waarmee je alle bankrekeningen kunt plunderen. Door slimme propaganda waarmee je alle mensen achter je aan kunt krijgen. Zo’n beeld kom je niet alleen tegen in boeken en films, maar ook in de bijbel. Het laatste bijbelboek, Openbaring, ook opgeschreven door de apostel Johannes, dezelfde van wie we de brief aan het lezen zijn. Openbaring vertelt dat er een oorlog aan de gang is: het gaat om winnen of verliezen. En dan zie je grote machten opkomen, een beest uit de zee en een beest uit de aarde (Openbaring 13). Met bruut geweld en met slimme propaganda krijgen ze de hele wereld achter zich aan. Over dat beest schrijft Johannes: “Het mocht de strijd met de heiligen aanbinden en hen overwinnen.” Kijk, daar heb je het: christenen zijn de losers, de grote machten van deze wereld zullen hen overwinnen. Ja maar, dat is nog maar de helft van het verhaal. Want meteen daarna vertelt Johannes over het oordeel van Jezus waarbij het beest en al zijn volgelingen eraan gaan. Voor een tijd krijg je het zwaar te verduren als je bij Jezus hoort, maar de eindoverwinning is zeker! Tussen de bedrijven door zegt Johannes een paar keer: “Hier komt het aan op de standvastigheid en trouw van de heiligen.” Standvastigheid en trouw, dat is precies hetzelfde als geloven. Vasthouden aan Jezus, dwars tegen alles in bij Hem blijven. Geloven is winnen. Eigenlijk ben jij dan niet degene die wint, maar dat is Jezus. Als Johannes hier schrijft over “de wereld overwinnen”, heeft hij vast de herinnering in zijn hoofd aan een woord dat Jezus sprak, vlak voordat Hij ging sterven aan het kruis. Johannes heeft het opgetekend in zijn evangelie, Johannes 16:33 “Jullie zullen het zwaar te verduren krijgen in de wereld, maar houd moed: ik heb de wereld overwonnen!” Die belofte van Jezus mag je vastpakken met je geloof. Zo mag je in de overwinning van Jezus gaan delen. Zijn winst wordt ook jouw winst. Een geboren winnaar ben je, niet omdat je zelf zo’n krachtpatser bent, maar omdat je zo’n machtige Redder hebt. Jezus kan de hele wereld aan. Ga met Hem mee en blijf bij Hem. Dan zul je merken: geloven is winnen. * Geloven dat Jezus de Zoon van God is, daarmee overwin je de wereld. Johannes vult nog verder in: “Hij, Jezus Christus, is gekomen door water en bloed – niet door het water alleen, maar door het water en het bloed.” Een wonderlijk zinnetje. Voor de eerste lezers van Johannes’ brief waarschijnlijk wel duidelijk, voor ons niet meteen. Wat wel duidelijk is, is dat Johannes iets wil zeggen over wie Jezus is, tegenover mensen die een andere opvatting hebben. Daarop slaat dat stukje “niet door het water alleen”. Al vaker in de brief heeft Johannes erop gehamerd dat je moet geloven dat Jezus de Christus is, en dat Hij als mens gekomen is. Het gaat om de eenheid van die twee: Jezus en Christus; zeg maar de menselijke kant (Jezus) en de goddelijke kant (Christus). Het
2
gaat ook om dat echte concrete gebeuren dat de Zoon van God mens werd. Het gaat om Kerst: het kindje dat toen geboren is, is de Zoon van God. In de dagen van Johannes had je mensen die over Jezus heel andere dingen zeiden. Zij trokken het uit elkaar: aan de ene kant de mens Jezus, gewoon een mens zoals wij. Aan de andere kant de Zoon van God, die voor een poosje neergedaald is op de mens Jezus. Dat kon je zien gebeuren toen Jezus gedoopt werd in de rivier de Jordaan. Toen daalde immers de Geest van God op Jezus neer in de vorm van een duif. Vanaf dat moment, zo zeggen deze mensen, verbindt God zich aan de mens Jezus. En via Jezus maakt God bekend hoe mensen naar hun goddelijke oorsprong kunnen terugkeren. Maar God verbindt zich alleen maar voor een tijdje aan Jezus. Vlak voordat Jezus aan het kruis gehangen werd, verliet de Zoon van God hem weer. En toen stierf alleen de mens Jezus, maar God was allang weer terug in de hemel. Tegen die achtergrond kun je een beetje plaatsen wat Johannes zegt. “Niet door water alleen is Jezus Christus gekomen” – tegen het idee van die mensen dat pas bij de doop in het water van de Jordaan God op Jezus kwam. “Maar door het water en het bloed” – het hele leven van Jezus, tot en met zijn sterven aan het kruis. Jezus overwon de wereld – door onder te gaan in het water van onze schuld, door leeg te bloeden aan het kruis. En dan voel je, hoop ik, dat twee totaal verschillende evangelies en twee totaal verschillende geloven tegenover elkaar staan. Heeft God, om zo te zeggen, alleen maar een poosje “meegelift” met de mens Jezus om een goddelijke boodschap af te geven? Dan betekent geloof in Jezus: die goddelijke waarheid leren kennen, ontdekken dat je ten diepste zelf god bent, en zo uitstijgen boven het gewone leven van deze wereld. Dat is ook een vorm van “de wereld overwinnen”, maar dan wel een arrogante vorm. Jij hoeft niet te veranderen, jij bent OK, en wie het niet snapt laat je ver achter je. Het evangelie dat Johannes daar tegenover plaatst, gaat oneindig veel dieper. Water en bloed: Jezus nam in het water van de rivier de Jordaan de schuld en het vuil van onze zonden op zich. En aan het kruis droeg Hij die hele last, de last van de hele wereld, met zich mee. Hij gaf zijn bloed om onze schuld te verzoenen. Wij moeten verlost worden, niet van die hinderlijke wereld hier beneden, maar van onszelf, ons slechte ik, onze slechte gedachten en daden die ons bij God vandaan brengen. Geloven in Jezus – dat komt er heel precies op aan. Wie is Jezus, en wat heeft Hij gedaan? Dat maakt in onze tijd nog steeds verschil. Velen zien Jezus als niet meer dan een inspirerend voorbeeld van een goed leven. Leef zoals Hij, dan kom je goed terecht. Maar ten diepste zit het al goed met jou als mens. Je hoeft niet van jezelf verlost te worden. Een beter mens worden, dat begint bij jezelf. Het evangelie dat Johannes brengt, is radicaal anders. Hij verkondigt Jezus als de Zoon van God die echt mens werd, mens moest worden omdat wij zo diep in de narigheid zitten dat we er zelf niet uit kunnen komen. Houd vast aan dat evangelie. Leer Jezus kennen zoals Hij werkelijk is. Geloven is winnen. Ja, maar daar hoort wel bij dat je eerst wilt verliezen. Jezelf verliezen als sterke man of vrouw, als winner. En dan je leven terugkrijgen van Jezus: opnieuw geboren, geboren uit God. * De wereld overwinnen – nou, dan mag je wel sterk in je schoenen staan. Geloven in Jezus – dat werkt niet als Jezus alleen iemand is van vroeger. Daarom trekt Johannes de lijn door naar het hier en nu. Het gaat om getuigen. Getuigen kennen we uit de rechtbank. Als jij gezien hebt dat iemand heeft ingebroken bij de buren, dan kun je dat aan de politie vertellen. En dan mag je het bij de rechter nog eens herhalen. Zo weet de rechter zeker wat er gebeurd is, en dat straks de juiste persoon de gevangenis ingaat. Getuigen geven zekerheid. Ook buiten de rechtbank. Getuigen geven zekerheid aan je geloof, de zekerheid die je nodig hebt om tegen de wereld op te kunnen.
3
Drie getuigen noemt Johannes dan, en die zijn het helemaal eens. De eerste getuige is de Geest. Ook hier knoopt Johannes aan bij wat Jezus zelf tegen zijn leerlingen gezegd heeft bij zijn afscheid. Als Jezus er niet meer, stuurt Hij een trooster die de leerlingen de weg zal wijzen. De Heilige Geest, die getuigt over Jezus. Bij de Geest komen twee andere getuigen: het water en het bloed. Hetzelfde water en bloed dat we al tegenkwamen. Maar nu zit er een extra betekenis in. Water en bloed getuigen van Jezus: dat gaat allereerst over Jezus’ leven op aarde, zeg maar van zijn doop in de Jordaan tot zijn dood aan het kruis. Het verhaal van Jezus wordt verteld door oog- en oorgetuigen, mensen die er zelf bij geweest zijn. Zo is Johannes zijn brief ook begonnen: “Wat wij met eigen ogen gezien en aanschouwd hebben, wat onze handen hebben aangeraakt, dat verkondigen wij: het Woord dat leven is.” En die verkondiging wordt doorgegeven, door een keten van getuigen. Zo komt het ook bij ons terecht, en mogen wij het aannemen: echt waar, Jezus heeft geleefd, de mensgeworden Zoon van God, Hij nam onze zonden op zich en stierf om ons met God te verzoenen. Water en bloed – in twee woorden het hele getuigenis van Jezus. Maar dan de tweede laag: water en bloed, die getuigen kom je nog altijd live tegen, als tekenen die Jezus zelf heeft meegegeven aan allen die in Hem geloven. Water en bloed staan voor de doop en het Avondmaal, de twee sacramenten. Het water van de doop getuigt: dat de vuiligheid van je zonden van je wordt afgewassen omdat Jezus al dat vuil op zich geladen heeft. Bij het Avondmaal krijg je het lichaam en bloed van Jezus te drinken in de vorm van brood en wijn, en zo ervaar je dat je alleen maar leeft omdat Jezus zich in de dood voor jou heeft overgegeven. Vanmorgen mochten we het met eigen ogen weer zien: het water van de doop. Daarmee is het voor Lieke Simpelaar heel duidelijk: jij, kleine baby, wordt gewassen van de schuld die je vanaf het begin bij je draagt. Jij mag opnieuw beginnen, uit God geboren. Of, zoals Jezus zelf eens zei, geboren uit water en Geest. Voor jullie, Marnix en Rianne, geeft dat een enorme steun. Je staat er niet alleen voor om dit meisje groot te brengen. Kind van God wordt ze niet door jullie. Daar staat God zelf garant voor. De wereld overwinnen door je geloof – zoek daarvoor de steun bij deze getuigen: het evangelie over Jezus, de zichtbare tekenen van doop en Avondmaal. En merk in je hart het werk van de Heilige Geest op, die je leert geloven, die je hart openstelt voor dit wonderlijke verhaal van verlossing, die je zeker maakt. Geloof deze getuigen, geef gehoor aan de Geest die de waarheid is, dan sta je sterk in je schoenen. Dan kun je de hele wereld aan. * Geloven is winnen: als je gelooft in Jezus, kun je de wereld overwinnen. Laten we nog even doorvragen. Want willen wij dat eigenlijk wel: de wereld overwinnen? Hoe kijk je dan tegen de wereld aan? Van buitenaf bekeken klinkt het best arrogant: jij, christen, denkt soms dat jij beter bent dan de rest? En als gelovige kun je daar zelf ook moeite mee hebben. Wij willen graag denken dat de wereld wel een beetje meevalt. En je vindt het prettig, belangrijk zelfs, om er bij te horen, om mee te doen. De apostel Johannes denkt niet dat het meevalt met de wereld. Voor hem is de wereld een duistere plek, in de greep van de leugen, vol van haat. En vooral: de wereld is tegen God en tegen Jezus. Dat is de diepste keus. En daar kun je ook niet onderuit. Kijk daar niet overheen als je graag met twee benen in de wereld staat. Er kunnen nog zoveel mooie en leuke dingen te beleven zijn, nog zoveel aardige mensen die veel voor elkaar krijgen. Maar je zult merken dat dwars daardoorheen de keus loopt: volg je God? Laat je God zeggen wat goed voor je is? Wil je leven van zijn genade, van zijn verlossing door Jezus Christus? Of volg je je eigen kompas, dat jij als mens zelf bepaalt wat goed is? Met alle vriendelijkheid, en soms ook helemaal niet vriendelijk, maakt de samenleving aan je
4
duidelijk: niet teveel praatjes, jij christen met je God en Jezus! Pas je maar aan aan wat wij goed en normaal vinden. Val ons niet lastig met verhalen over zonde en straf en vergeving. De laatste paar weken merk je dat bijvoorbeeld aan de discussie over homoemancipatie. De media trekken er heel wat tijd voor uit. Mogen christelijke scholen docenten weigeren die openlijk homoseksueel leven? Heeft zanger Gordon niet groot gelijk als hij opkomt tegen homo-discriminatie in Rusland? Over dat onderwerp is heel wat te zeggen. Als christen zit je fout wanneer je zonder begrip en negatief en afwijzend reageert op homo’s. Het gaat mij nu om dit punt: je voelt een druk uit de wereld om je heen om net zo te denken als jij. De boodschap is: denk niet dat jij een leefwijze mag veroordelen omdat je denkt dat God het wil. Aan God heeft onze wereld geen boodschap. De wereld overwinnen – dat vraagt heel wat moed. Dat je blijft vasthouden aan Jezus, ook als je dan niet aardig gevonden en niet geaccepteerd wordt. Maar er staat heel wat op het spel: het eeuwige leven ontvangen, als je bij Jezus hoort, als je Hem erkent als de Zoon van God. “Jij hebt de wereld overwonnen”, zei ik aan het begin tegen Lieke Simpelaar. Overwinning, dat betekent ook strijd. Dat hier een baby’tje gedoopt is vanmorgen, is maar niet een vertederend tafereel. Het is ook het begin van een oorlog, met Lieke’s leven als inzet. Een oorlogsverklaring van God de Vader, de Zoon en de Heilige Geest aan de duivel en de wereld. Zo komt die grote keus ook in Lieke’s leven te liggen. Hoe zou je die strijd aandurven, als zwak mens tegen zulke sterke machten? Daarom hebben we voor Lieke ook gebeden: “Laat ze gehoorzaam onze enige leraar, koning en hogepriester, Jezus Christus volgen. Dan zal ze dapper strijden tegen de zonde, de duivel en heel zijn rijk. Geef haar de overwinning zodat zij u, de enige en betrouwbare God, Vader, Zoon en heilige Geest, eeuwig zal loven”. Geloven is winnen, niet omdat wij zulke helden zijn. Niet omdat je als vader en moeder je kind kunt beschermen tegen het kwaad. Maar omdat God zo sterk is en zo betrouwbaar. Omdat je Jezus mag volgen. “Houd moed!”, zegt Jezus ook vandaag tegen ons, “ik heb de wereld overwonnen.” Amen
5
