Pedagogische Studiën
Tijdschrift voor onderwijskunde en opvoedkunde
Inhoud Jaargang 61
Wotters-NoordhofT \
1984
Inhoudsopgave Jaargang 61
1984 Buster, A., Migchielsen, M., Schuurs, U. Onderwijs in het Nederlands-als-tweedetaal; grondslagen en beschrijvingskader. 346
AUTEURSREGISTER
Curfs, L. M. G. zie: Blöte-Aanhane, A. W.
ARTIKELEN: Abelman, K., Frankrijker, H. dt, Verhey, W. Didactiek en inhoud van het leesonderwijs in de 19e eeuwse volksschool
73
Aikan, M., Baud, E. Curriculumverandering en intercultureel onderwijs 354 Appelhof, P. N. Ten geleide themanummer: Onderwijs voor culturele minderheden 325
Dirkzwager, A. zie: Beishuizen, J. J. Doesschate, J. J. ten zie: Dekker, J. A. Dongen, D. van zie;: Monuners, M. J. C.
Batenburg, Th. A. van zie: Jong, M. j. de
Evens, H., Golhof, A. Organisatie van het onderwijs met mediterrane kinderen 337
Baud, E. zie: Alkan, M. Beintema, K. A., Greevenbroek, A. van Een theoretisch model van gedragsintenties van docenten 509 Beishuizen, J. J-, Dirkzwager, A. De computer als leermiddel in het lager onderwijs
Dekker, J. A., Dotsschate, J. J. ten. Schuurman, W. H. Beleid ten aanzien van onderwijs aan culturele minderheden. Een kritische beschouwing 327
Frankrijker, H. de zie: Abelman, K. Golhof, A. zie: Everts, H.
32
Berg, C. van den. Hoeben, W. Th. J. C. De evaluatiepraktijk en het gebruik van evaluatiegegevens 139 Blom, S. V. zie: Wardekker, W. L. Blole-Aanhane, A. W., Curfs, L. M. C. Gedragsverschillen tussen kinderen van GLO- en verschillende typen van BuOscholen zoals beoordeeld door leerkrachten 165 Bogaart, P. H. M. van den zie: Neuwahl, N. M. E. flits, A. G., Jansen, C. G. H. Een longitudinaal onderzoek naar leren lezen in de eerste klas 485
Greevenbroek, A. van zie: Beintema, K. A. Grift, W. van de Problemen bij summatief evaluatie-onderzoek 104 Haaften, A. W. van De 'is-ought question'
261
Een ontwikkelingstheoretische benadering van de 'is-ought question' 272 Hoeben, W. Th. J. G. Praktijktheorieën in het professionele perspectief van onderzoekers. Reactie op S. Miedema: 'Praktijktheorieën in hypothetisch-deductief en retroductief perspectief 395
Hoeben, W. Th. J. G. zie: Berg, G. van den
Migchietsen. M. zie: Buster. A.
Huls, E. Een analyse van spontane gesprekken in gezinnen uit verschillende sociale milieus. 444
Mommers. M. J. C., Dongen, D. van Hel voorspellen van lees- en spellingsprestaties in het eerste leerjaar. ,.. 153
Uzendoorn, M. H. van, Wardekker, W. L. Ten geleide themanummer: Grondslagen van morele opvoeding 233
Moonen, J. Ondersteuning van het gebruik van computers in het onderwijs
Jansen, G G. H. zie: Bus, A. G.
Neuwahl, N. M. E., Bogaart, P. H. M. van den Enkele psychologische aspecten van huiswerk 296
Jong, M. J. de. Batenburg, Th. A. van Etnische herkomst, intelligentie schoolkeuzeadvies
14
en 362
Jochems, W. zie: Vastenhouw, J. Jungbiuth, P. Herkomstmilieu en sekse van leerlingen in relatie tot leerkracht-verwachtingen; impliciete selectie in het basisonderwijs? .. 402 Kanselaar, G. Ten geleide themanummer: Onderwijs en computers
l
Kremers, E. J. J. Evalueren van leerresultaten door leerkrachten in de onderbouw van het voortgezet onderwijs 496
43
Plomp, Th., Wolde, G. 7. E. van de Burger informatica, leren over informatietechnologie in de eerste fase van het voortgezet onderwijs
3
Scheerens, J. Beleidsgericht evaluatie-onderzoek tussen aanpassing en kritiek 116 Over methodologische nauwgezetheid, wetenschappelijke kwaliteit en methodologisch perfectionisme van beleidsgericht onderzoek. Een reactie op M. van de Vall: 'Sociaal beleidsonderzoek tussen aanpassing en kritiek' 414 Schellens, J. Hoogbegaafdheid. Een reactie op het artikel van Blom en Wardekker in Pedagogische Studiën. 1983 (60) 220-229 184
Leune, J. M. G. zie: Wardekker, W. L. Linden, W. J. van der. Pelgrum. W. J. Periodiek onderzoek naar de kwaliteit van het onderwijs: enige ervaringen en methodologische problemen
Oen, B. van Inleiding tot het artikel 'De evaluatie van Piagets theorie over de intelligentie' van J. Odehnal 173 Pelgrum, W. J. zie: Linden, W. J. van der
Karstanje, P. N. Evaluatie bij grootschalige onderwijsinnovaties. Op zoek naar de wortels van conflicterende visies 127
Kunst, H. LOGO: Achtergronden, evidentie en mogelijkheden
Odehnal. J. De evaluatie van Piagets theorie over de intelligentie 175
61
Miedema, S. Praktijktheorieën in hypothetisch-deductief en retroductief perspectief 381 De professionele verantwoordelijkheid van de onderzoeker. Antwoord aan W. Th. J. G. Hoeben 399
Schuurman, W. H. zie: Dekker, J. A. Schuurs, V. zie: Buster, A. Sietaram, K. De m ulti- etnische en m ui ti-culturele samenleving van straks. Integratie nader beschouwd. . .. 208
Span. P.
Onderwijs en het leren van begrippen. Ten geleide 429
KRONIEKEN
Spiecker, B. Opvoeding van (morele) emoties. Een theoretisch-pedagogische verkenning. .. 236
Appelhof, P. N., Meer, T. A. M. van der Curriculum-innovatie in Ontario, Canada
Sleutel. J. W. Opvoeding, deugden en motieven
Bloemkolk. M.. Vedder, P. Samenwerking en cognitieve ontwikkeling 313
247
Straeimans, M. Beoordelen van werkstukken. Een voorbeeld uit het tandheelkundig onderwijs. 218 Ti/lema. H. H. Leerstofanalyse door leerkrachten
304
Vaü, M. van de Sociaal beleidsonderzoek tussen aanpassing en kritiek: Reactie op J. Scheerens: Beleidsgericht evaluatie-onderzoek tussen aanpassing en kritiek' 412
Vastenhouw, J., Jochems, W. Begrippen en hun niveaus van beheersing: de theone van Klausmeier en haar belang voor het onderwijs 431 Verhey. W. zie: Abelman, K.
Vis, J. C. P. M. Een beeld van maatschappijleer
285
87
Dronkers, J. Verslag van de conferentie 'De culturele grondslag van het onderwijs', gehouden in Parijs, van 14-17 augustus 1984 532 Giesbers. J. H. G. I. Naschrift bij de reactie van F. J. Krips .
95
Hatkes, A. R. J. Het ISATT-symposium 'Teacher Thinking: a new perspective on persisting pro417 blems in education' IJzendoorn, M. H. van, Imelman. J. D., Spiecker, B. Wetenschap of journalistiek? Over een kwalitatief onderzoek naar de kinderlijke leefwereld 528 Jong. D. de Evaluatie van adaptief onderwijs. Verslag van een conferentie. LRDC Pittsburgh, juni 1983 227
Wardckker, W. L., Blom, S. V. Ontwikkeling en begaafdheid: een toelichting. Repliek 185
Kansetaa, G. De opening van het Centrum voor Onderwijs en Informatietechnologie (C.O.l.) .
Wardekker. W. L., Leune, J. M. G. Ten geleide themanummer: Evaluatieonderzoek en onderwijsvernieuwingsbeleid 101
Kieviel. F. K. (red.) Verslag van het AERA-Congres 1984 te New Orleans, met bijdragen van G. Kanselaar, F. K. Kieviet, L. F. W. de Klerk. W. J. Nijhof. Th. Oudkerk Pool. N. Verloop, J. Ch. Voogt. E. Warries 515
Wardekker, W. L. zie: IJzendoorn, M. H. van Wesselingh, A. A. Het collectieve emancipatie-ideaal van een individualist. Cor Vervoert over onderwijs en maatschappelijke ongelijkheid. 193 Walde. G. J. E. van de zie: Plomp. Th.
55
Knps. F. J. De NLO's en de eerste graadslerarenopleiding. Een reactie op J. H. G. I. Giesbers: 'Beiaard en de universitaire lerarenoplei-
94 Miedema, S., Heunans, E. Wolfgang Klafki over het Marburger Grundschulprojekt 318 Reus. J. de Amerikaans onderwijs opnieuw onder de loep 458
Freudenthal, H. Didactical phenomenology of mathematical structures (J. M. C. Netissen) 423
BOEKBESPREKINGEN: Berg, R. van den Voorlichting: een strategie tot verandering (A. van Greevenbroek) 478 Berg, R. van den, Vandenberghe, R. Grootschaligheid in de onderwijsvernieuwing (P. N. Appelhof, K. M. Stokking) . 534 Bergen, Th. C. M., Roede, E. (red.) Motivatie gemeten? (A Pennings)
542
Böhm, W.
Wörterbuch der Pädagogik (M. 1. Langeveld) 322
Bol, E. Leerpsychologie. Een onderwijsleerpsychologische analyse van het begrijpend lezen (L Verschaffel) 480 Borysowics, B., Blote, A. Beoordelingsmethode voor de schrijfhouding en schrijfbeweging (H. F. Pijning) . 479 Brainerd, Ch. J. (Ed.) Recent advances in cognitive developmental theory (L. Oppenheimer) 540 Copra, F. The turning point. Science, society and the rising culture (Af J. Langeveld) 427 Diepen, G. van, Schonewille, B. (red.) De individuele ontwikkeling in maatschappelijk-historisch perspectief. Literatuurstudie en discussiebijdrage (W. L. Wardekker) 231 Don-Slijper, M. K. van Grammatica in het basisonderwijs R. 471 Beerning, H. E. van Wessel) Ferguson, M. De aquarius samenzwering. Persoonlijke en sociale transformatie in de tachtiger jaren (M. J. Langeveld) 427 FisMe-Carl, H. Denken met het hart. Leven vanuit je gevoel (M. J. Langeveld) 322 Freeman, D. Margaret Mead and Samoa. The making and unmaking of an anthropological myth (M. H. van IJzendoom) 421
Geld, A. M. C. van der Opvoedingshulp in theorie en praktijk (M. J. Langeveld) 422 Godefrooij. P., Korsten, S. Een studie naar de opleiding onderwijsgevenden in vier Europese landen (A. H. Corporaal)
58
Groot, A. D. de Academie en Forum. Over hoger onderwijs en wetenschap (J. Pieters)
97
Haenen, J.. Oers, B. van (red.) Begrippen in het onderwijs. De theorie van Davydov (R. van der Veer) 283 Hameyer, V. von, Frey, K., Haft, H. (Hrg.) Handbuch der Curriculumforschung, Uebersichten zur Forschung (F. K. Kieviet) 538 Imelman, J. D.,Jeunhomme, J. M. P., Meijer, W A. J. Jenaplan - wel en wee van een schoolpedagogiek (N. Deen) 190 Uisi, M. Kinderen en de ervaring van de dood (M. J. Langeveld) 476 Lei), A. van der Ernstige leesproblemen. Een onderzoek naar mogelijkheden tot differentiatie en behandeling (A C. Bus) 469
Meijer, W. A. J. Leren in opvoeding en communicatie. Analytisch filosofische opmaat tot een pedagogische leerplantheorie (S. Miedema) 473 Meijer, W. A. J. Perspectieven op mens en opvoeding. Inleiding in de pedagogische antropologie (J. W. Sleutel) 544 Oudkerk Pool, TH. Didaxorama 1. Wegwijzer bij het pedagogisch-didactisch handelen (A M. P. Knoers) 470 Peters, R. S. Development and moral education (/. Bohlmeijer) 425
Prick, L. M. G. Het beroep van leraar. Satisfactie en crises in de leraarsloopbaan (M. J. I. Bos) ... 282 Redmeijer, S. J. Gedragsproblemen (J. D. Imelman)
Wil, G. A. de De wetenschap van de menselijke bezieling. Een oriëntatie in de ontwikkeling en verworvenheden van de psychologie (M. J. Langeveld) 322
187
Roeden, P. J. B. Begrijp je nu wat ik bedoel: relaties tussen de ontwikkeling van interpersoonlijk denken en verbale kommunikativ van kinderen (L. Oppenheimer) 541
Zee, H. van der Tussen vraag en antwoord. Beginselen van sociaal-wetenschappelijk onderzoek (L. W. C. Tavecchio, M. W. Vooijs) 374
Sanders. C., Rapporti. J. F. H. van Tussen ontwerp en werkelijkheid. Een visie op de psychologie (J. Pieters) 476 THEMANUMMERS: Schwanzländer, J. (Hrg.f Die Verantwortung der Vernunft in einer friedlosen Welt (M. J. Langeveld) 476
Onderwijs en Computers (januarinummer) G. Kanselaar Ten geleide
l
TA. Plomp. G. J. E. van de Wolde Burgerinformatica: leren over informatietechnologie in de eerste klas van het voortgezet onderwijs
3
J. Moonen Ondersteuning van het gebruik van computers in het onderwijs
14
J. J. Beishuizen, A. Dirkzwager De computer als leermiddel in het lager onderwijs
32
H. Kunst LOGO: Achtergronden, evidentie en mogelijkheden
43
Vandemeulebroecke, L. fed.) Wordt de gezinsopvoeding anders? (/ De Vuyst) 188
G. Kanselaar Kroniek: De opening van het Centrum voor Onderwijs en Informatietechnologie (C.O.I.)
55
Ven, J. A. van der Kritische godsdienstdidactiek (J. de Monnink) 376
Evaluatie-onderzoek en onderwijsvernieuwingsbeleid (maartnummer)
Scheerens, J. Evaluatie-onderzoek en beleid (fl. P. M. Creemers) 372 Scheerens, J. Het sectoronderzoek: Onderwijsonderzoek in de marge van wetenschap en beleid (fl. P. M. Creemers) 372 Terwel, J. Onderwijs maken. Naar ander onderwijs voor 12-16 jarigen (P. N. Karstanje) ... 537 Tinbergen, N., Tinbergen, E. A. 'Autistic' children. New hope for a cure (M. H. van Uzendoorn) 467 university of Alberta Phenomenology and Pedagogy (Af / Langeveld) 482
Verhack, I. Geen zachte hand. Over gezag en orde in gezin en school (J. Moorkera) 426 Weeda-Mannak, W. L. Anorexia nervosa. Towards an early identification (M. J. Langeveld) 471
W. L. Wardekker, J. M. C. Leune Ten geleide
101
W. van de Grift Problemen bij summatief evaluatie-onderzoek 104 J. Scheerens Beleidsgericht evaluatie-onderzoek tussen aanpassing en kritiek 116
P. N. Karstan/e Evaluatie bij grootschalige onderwijsinnovaties- Op zoek naar de wortels van conflicterende visies 127 C. van den Berg, W. Th. J C. Hoebtn De evaluatiepraktijk en het gebruik van evaluatiegegevens 139 Grondslagen van morele opvoeding (juninummer)
Onderwijs voor culturele minderheden (septembernummer) P. N. Appelhof Ten geleide
325
J. A. Dekker, J. J. ten Doesschate, W. H. Schuurman Beleid ten aanzien van onderwijs aan culturele minderheden. Een kritische beschouwing 327
233
H. Evens en A. Colhof Organisatie van het onderwijs met mediterrane kinderen 337
B. Spiecker Opvoeding van (morele) emoties. Een theoretisch-pedagogische verkenning ... 236
A. Buster, M. Migchielsen, U. Schuurt Onderwijs in het Nederlands-als-tweedetaal; grondslagen en beschrijvingskader 346
J. W. Sleutel Opvoeding, deugden en motieven
247
M. Aikan en E. Baud Curriculumverandering en intercultureel onderwijs 354
A. W. van Haaftfn De 'is-ought question'
261
M. H. van IJzendoorn, W. L. Wardekker Ten geleide
Een ontwikkelingstheoretische benadering van de 'is-ought question' 272
M. J. de Jong, Th. A. van Batenburg Etnische herkomst, intelligentie schoolkeuzeadvies
en 362
vrouwen opleveren en dat vaak afwijkend is van dat van hun mannelijke collega's verdient een grondiger benadering. Bovendien is het maar de vraag of deze 549 vrouwelijke docenten voldoende representatief zijn voor de hele populatie. Deze bezwaren tegen de onderzoeksopzet laten echter onverlet dat een eerste stap is gezet op de weg naar een duidelijker beeld van de leraar in hel v.o. De uitkomsten van het kwantitatieve onderzoek, gebaseerd op een lijst van % vragen, geven een aanzet tot verder onderzoek dat ons inziens tot beter te funderen resultaten kan leiden als aan de hypothesevorming tevoren meer aandacht zal zijn besteed. M. J. l Bos
J. Haenen & B. van Oers (red,). Begrippen in hei onderwijs. De theorie van Davvdov. Amsterdam, Pegasus. 1983.
Over het werk van de Russische onderwijspsycholoog V. V. Davydov werd in Pedagogische Studiën al herhaalde malen geschreven. De lezers zijn dus mogelijk al enigszins vertrouwd met zijn denkbeelden. Haenen en Van Oers hebben recentelijk een poging gedaan de toegankelijkheid van Davydovs werk nog te vergroten door het samenstellen van een bundel met de volgende inhoud. Ten eerste een inleiding van Jacques Haenen waarin de denkbeelden van Davydov binnen de traditie van de cultuurhistorische school geplaatst worden, ten tweede een vertaling door beide redacteuren van een tweetal stukken van Davydov, en ten derde een kritisch analyserend stuk van de hand van Bert van Oers waarin een aantal centrale begrippen uit Davydovs theone op de pijnbank gelegd wordt. In de inleiding worden beknopt enige belangrijke feiten uit de geschiedenis van de sovjetpsychologie gemeld en daarnaast enige van de sleutelbegrippen van de cultuurhistorische school geïntroduceerd. Dit is nuttige en helder beschreven informatie voor diegenen die nog niet eerder met de sovjetpsychologie kennismaakten. Een tweetal stukken is door de redacteuren voor vertaling geselecteerd. Dat hierbij Davydovs hoofdwerk uit 1972 over vormen van generalisering in het onderwijs niet gepasseerd mochl worden, spreekt vanzelf. Gekozen werd voor hoofdstuk zeven 'Grondslagen van de dialectisch-materialistische denktheorie*. Daarnaast werd een kort artikel uit 1%8 vertaald, geheten 'De relatie tussen abstracte en concrete kennis in het onderwijs'. Beide stukken waren overigens al eens in hel Duits verschenen. Het doen van een representatieve keuze uit het werk van een auteur is uiteraard altijd een moeilijke zaak. Met de keuze van Haenen en Van Oers kunnen we ons
wel verenigen. Het artikel vormt een aardige illustratie van Davydovs denkbeelden. Het gekozen hoofdstuk geeft ook zeker de fundamenten van Davydovs theorie weer. Juist doordat het zo'n fundamenteel stuk ts. vormt het echter geen gemakkelijke kost voor de oningewijde lezer. Persoonlijk vinden wij het jammer dat hoofdstuk zes uit hetzelfde boek niet vertaald is, omdat Davydov hierin een discussie aangaat met Vygotskij, Piaget en Rubinätejn. Juist voor westerse onderzoekers is een kritiek op bijvoorbeeld, de ideeën van Piaget interessant. De vertaling van beide stukken laat zich goed lezen. De vertalers hebben hun taak vrij ruim opgevat en hier en daar de tekst zelfs geredigeerd. Mede hierdoor zijn zij er in geslaagd Davydovs niet altijd even oorstrelende proza om te zenen in leesbaar Nederlands. De enkele vergissing die zij hierbij begaan hebben ('predlogi' zijn, bijvoorbeeld, 'voorzetsels' en geen 'werkwoorden') doet geen afbreuk aan deze prestatie Het laatste deel van het boek wordt gevormd door Van Oers' analyse van Davydovs begrippentheorie. In het voorgaande stelden wij dat de centrale begrippen op de pijnbank worden gelegd. Deze sadistische terminologie is hier beslist op zijn plaats. In een helder en intelligent betoog levert Van Oers kritiek op vele van de sleutelbegrippen en essentiële onderscheidingen uit Davydovs theorie. Hoewel de auteur zelf enige malen verzekert dat hij zeker niet de bedoeling heeft de verdiensten van Davydovs bouwsel te ontkennen en hij het belang van Davydovs theorie onderstreept, valt het toch moeilijk in te zien hoe zij op korte termijn aan de trefzekere kritiek het hoofd kan bieden. Het voert te ver om Van Oers" kritiek hier weer te geven. Daarom volstaan we met de hoop uit te spreken dat de psychologen en pedagogen uit de onderwijspraktijk van het besproken boek kennis zullen nemen. R. van der Veer
Nagekomen mededeling Op 6 en 7 december 1984 zal een psychologencongres plaatsvinden over het thema 'De eenheid van de Psychologie'. Individuele congresbijdragen kunnen worden ingezonden tot 15 augustus 1984. Inlichtingen: NIP-Bureau, Postbus 5362, 1007 AJ Amsterdam, tel.: 020-791526
Pedagogische Studiën
283
Pedagogische Studiën
Tijdschrift voor onderwijskunde en opvoedkunde
Inhoud Jaargang 61
Wotters-NoordhofT \
1984
Inhoudsopgave Jaargang 61
1984 Buster, A., Migchielsen, M., Schuurs, U. Onderwijs in het Nederlands-als-tweedetaal; grondslagen en beschrijvingskader. 346
AUTEURSREGISTER
Curfs, L. M. G. zie: Blöte-Aanhane, A. W.
ARTIKELEN: Abelman, K., Frankrijker, H. dt, Verhey, W. Didactiek en inhoud van het leesonderwijs in de 19e eeuwse volksschool
73
Aikan, M., Baud, E. Curriculumverandering en intercultureel onderwijs 354 Appelhof, P. N. Ten geleide themanummer: Onderwijs voor culturele minderheden 325
Dirkzwager, A. zie: Beishuizen, J. J. Doesschate, J. J. ten zie: Dekker, J. A. Dongen, D. van zie;: Monuners, M. J. C.
Batenburg, Th. A. van zie: Jong, M. j. de
Evens, H., Golhof, A. Organisatie van het onderwijs met mediterrane kinderen 337
Baud, E. zie: Alkan, M. Beintema, K. A., Greevenbroek, A. van Een theoretisch model van gedragsintenties van docenten 509 Beishuizen, J. J-, Dirkzwager, A. De computer als leermiddel in het lager onderwijs
Dekker, J. A., Dotsschate, J. J. ten. Schuurman, W. H. Beleid ten aanzien van onderwijs aan culturele minderheden. Een kritische beschouwing 327
Frankrijker, H. de zie: Abelman, K. Golhof, A. zie: Everts, H.
32
Berg, C. van den. Hoeben, W. Th. J. C. De evaluatiepraktijk en het gebruik van evaluatiegegevens 139 Blom, S. V. zie: Wardekker, W. L. Blole-Aanhane, A. W., Curfs, L. M. C. Gedragsverschillen tussen kinderen van GLO- en verschillende typen van BuOscholen zoals beoordeeld door leerkrachten 165 Bogaart, P. H. M. van den zie: Neuwahl, N. M. E. flits, A. G., Jansen, C. G. H. Een longitudinaal onderzoek naar leren lezen in de eerste klas 485
Greevenbroek, A. van zie: Beintema, K. A. Grift, W. van de Problemen bij summatief evaluatie-onderzoek 104 Haaften, A. W. van De 'is-ought question'
261
Een ontwikkelingstheoretische benadering van de 'is-ought question' 272 Hoeben, W. Th. J. G. Praktijktheorieën in het professionele perspectief van onderzoekers. Reactie op S. Miedema: 'Praktijktheorieën in hypothetisch-deductief en retroductief perspectief 395
Hoeben, W. Th. J. G. zie: Berg, G. van den
Migchietsen. M. zie: Buster. A.
Huls, E. Een analyse van spontane gesprekken in gezinnen uit verschillende sociale milieus. 444
Mommers. M. J. C., Dongen, D. van Hel voorspellen van lees- en spellingsprestaties in het eerste leerjaar. ,.. 153
Uzendoorn, M. H. van, Wardekker, W. L. Ten geleide themanummer: Grondslagen van morele opvoeding 233
Moonen, J. Ondersteuning van het gebruik van computers in het onderwijs
Jansen, G G. H. zie: Bus, A. G.
Neuwahl, N. M. E., Bogaart, P. H. M. van den Enkele psychologische aspecten van huiswerk 296
Jong, M. J. de. Batenburg, Th. A. van Etnische herkomst, intelligentie schoolkeuzeadvies
14
en 362
Jochems, W. zie: Vastenhouw, J. Jungbiuth, P. Herkomstmilieu en sekse van leerlingen in relatie tot leerkracht-verwachtingen; impliciete selectie in het basisonderwijs? .. 402 Kanselaar, G. Ten geleide themanummer: Onderwijs en computers
l
Kremers, E. J. J. Evalueren van leerresultaten door leerkrachten in de onderbouw van het voortgezet onderwijs 496
43
Plomp, Th., Wolde, G. 7. E. van de Burger informatica, leren over informatietechnologie in de eerste fase van het voortgezet onderwijs
3
Scheerens, J. Beleidsgericht evaluatie-onderzoek tussen aanpassing en kritiek 116 Over methodologische nauwgezetheid, wetenschappelijke kwaliteit en methodologisch perfectionisme van beleidsgericht onderzoek. Een reactie op M. van de Vall: 'Sociaal beleidsonderzoek tussen aanpassing en kritiek' 414 Schellens, J. Hoogbegaafdheid. Een reactie op het artikel van Blom en Wardekker in Pedagogische Studiën. 1983 (60) 220-229 184
Leune, J. M. G. zie: Wardekker, W. L. Linden, W. J. van der. Pelgrum. W. J. Periodiek onderzoek naar de kwaliteit van het onderwijs: enige ervaringen en methodologische problemen
Oen, B. van Inleiding tot het artikel 'De evaluatie van Piagets theorie over de intelligentie' van J. Odehnal 173 Pelgrum, W. J. zie: Linden, W. J. van der
Karstanje, P. N. Evaluatie bij grootschalige onderwijsinnovaties. Op zoek naar de wortels van conflicterende visies 127
Kunst, H. LOGO: Achtergronden, evidentie en mogelijkheden
Odehnal. J. De evaluatie van Piagets theorie over de intelligentie 175
61
Miedema, S. Praktijktheorieën in hypothetisch-deductief en retroductief perspectief 381 De professionele verantwoordelijkheid van de onderzoeker. Antwoord aan W. Th. J. G. Hoeben 399
Schuurman, W. H. zie: Dekker, J. A. Schuurs, V. zie: Buster, A. Sietaram, K. De m ulti- etnische en m ui ti-culturele samenleving van straks. Integratie nader beschouwd. . .. 208
Span. P.
Onderwijs en het leren van begrippen. Ten geleide 429
KRONIEKEN
Spiecker, B. Opvoeding van (morele) emoties. Een theoretisch-pedagogische verkenning. .. 236
Appelhof, P. N., Meer, T. A. M. van der Curriculum-innovatie in Ontario, Canada
Sleutel. J. W. Opvoeding, deugden en motieven
Bloemkolk. M.. Vedder, P. Samenwerking en cognitieve ontwikkeling 313
247
Straeimans, M. Beoordelen van werkstukken. Een voorbeeld uit het tandheelkundig onderwijs. 218 Ti/lema. H. H. Leerstofanalyse door leerkrachten
304
Vaü, M. van de Sociaal beleidsonderzoek tussen aanpassing en kritiek: Reactie op J. Scheerens: Beleidsgericht evaluatie-onderzoek tussen aanpassing en kritiek' 412
Vastenhouw, J., Jochems, W. Begrippen en hun niveaus van beheersing: de theone van Klausmeier en haar belang voor het onderwijs 431 Verhey. W. zie: Abelman, K.
Vis, J. C. P. M. Een beeld van maatschappijleer
285
87
Dronkers, J. Verslag van de conferentie 'De culturele grondslag van het onderwijs', gehouden in Parijs, van 14-17 augustus 1984 532 Giesbers. J. H. G. I. Naschrift bij de reactie van F. J. Krips .
95
Hatkes, A. R. J. Het ISATT-symposium 'Teacher Thinking: a new perspective on persisting pro417 blems in education' IJzendoorn, M. H. van, Imelman. J. D., Spiecker, B. Wetenschap of journalistiek? Over een kwalitatief onderzoek naar de kinderlijke leefwereld 528 Jong. D. de Evaluatie van adaptief onderwijs. Verslag van een conferentie. LRDC Pittsburgh, juni 1983 227
Wardckker, W. L., Blom, S. V. Ontwikkeling en begaafdheid: een toelichting. Repliek 185
Kansetaa, G. De opening van het Centrum voor Onderwijs en Informatietechnologie (C.O.l.) .
Wardekker. W. L., Leune, J. M. G. Ten geleide themanummer: Evaluatieonderzoek en onderwijsvernieuwingsbeleid 101
Kieviel. F. K. (red.) Verslag van het AERA-Congres 1984 te New Orleans, met bijdragen van G. Kanselaar, F. K. Kieviet, L. F. W. de Klerk. W. J. Nijhof. Th. Oudkerk Pool. N. Verloop, J. Ch. Voogt. E. Warries 515
Wardekker, W. L. zie: IJzendoorn, M. H. van Wesselingh, A. A. Het collectieve emancipatie-ideaal van een individualist. Cor Vervoert over onderwijs en maatschappelijke ongelijkheid. 193 Walde. G. J. E. van de zie: Plomp. Th.
55
Knps. F. J. De NLO's en de eerste graadslerarenopleiding. Een reactie op J. H. G. I. Giesbers: 'Beiaard en de universitaire lerarenoplei-
94 Miedema, S., Heunans, E. Wolfgang Klafki over het Marburger Grundschulprojekt 318 Reus. J. de Amerikaans onderwijs opnieuw onder de loep 458
Freudenthal, H. Didactical phenomenology of mathematical structures (J. M. C. Netissen) 423
BOEKBESPREKINGEN: Berg, R. van den Voorlichting: een strategie tot verandering (A. van Greevenbroek) 478 Berg, R. van den, Vandenberghe, R. Grootschaligheid in de onderwijsvernieuwing (P. N. Appelhof, K. M. Stokking) . 534 Bergen, Th. C. M., Roede, E. (red.) Motivatie gemeten? (A Pennings)
542
Böhm, W.
Wörterbuch der Pädagogik (M. 1. Langeveld) 322
Bol, E. Leerpsychologie. Een onderwijsleerpsychologische analyse van het begrijpend lezen (L Verschaffel) 480 Borysowics, B., Blote, A. Beoordelingsmethode voor de schrijfhouding en schrijfbeweging (H. F. Pijning) . 479 Brainerd, Ch. J. (Ed.) Recent advances in cognitive developmental theory (L. Oppenheimer) 540 Copra, F. The turning point. Science, society and the rising culture (Af J. Langeveld) 427 Diepen, G. van, Schonewille, B. (red.) De individuele ontwikkeling in maatschappelijk-historisch perspectief. Literatuurstudie en discussiebijdrage (W. L. Wardekker) 231 Don-Slijper, M. K. van Grammatica in het basisonderwijs R. 471 Beerning, H. E. van Wessel) Ferguson, M. De aquarius samenzwering. Persoonlijke en sociale transformatie in de tachtiger jaren (M. J. Langeveld) 427 FisMe-Carl, H. Denken met het hart. Leven vanuit je gevoel (M. J. Langeveld) 322 Freeman, D. Margaret Mead and Samoa. The making and unmaking of an anthropological myth (M. H. van IJzendoom) 421
Geld, A. M. C. van der Opvoedingshulp in theorie en praktijk (M. J. Langeveld) 422 Godefrooij. P., Korsten, S. Een studie naar de opleiding onderwijsgevenden in vier Europese landen (A. H. Corporaal)
58
Groot, A. D. de Academie en Forum. Over hoger onderwijs en wetenschap (J. Pieters)
97
Haenen, J.. Oers, B. van (red.) Begrippen in het onderwijs. De theorie van Davydov (R. van der Veer) 283 Hameyer, V. von, Frey, K., Haft, H. (Hrg.) Handbuch der Curriculumforschung, Uebersichten zur Forschung (F. K. Kieviet) 538 Imelman, J. D.,Jeunhomme, J. M. P., Meijer, W A. J. Jenaplan - wel en wee van een schoolpedagogiek (N. Deen) 190 Uisi, M. Kinderen en de ervaring van de dood (M. J. Langeveld) 476 Lei), A. van der Ernstige leesproblemen. Een onderzoek naar mogelijkheden tot differentiatie en behandeling (A C. Bus) 469
Meijer, W. A. J. Leren in opvoeding en communicatie. Analytisch filosofische opmaat tot een pedagogische leerplantheorie (S. Miedema) 473 Meijer, W. A. J. Perspectieven op mens en opvoeding. Inleiding in de pedagogische antropologie (J. W. Sleutel) 544 Oudkerk Pool, TH. Didaxorama 1. Wegwijzer bij het pedagogisch-didactisch handelen (A M. P. Knoers) 470 Peters, R. S. Development and moral education (/. Bohlmeijer) 425
Prick, L. M. G. Het beroep van leraar. Satisfactie en crises in de leraarsloopbaan (M. J. I. Bos) ... 282 Redmeijer, S. J. Gedragsproblemen (J. D. Imelman)
Wil, G. A. de De wetenschap van de menselijke bezieling. Een oriëntatie in de ontwikkeling en verworvenheden van de psychologie (M. J. Langeveld) 322
187
Roeden, P. J. B. Begrijp je nu wat ik bedoel: relaties tussen de ontwikkeling van interpersoonlijk denken en verbale kommunikativ van kinderen (L. Oppenheimer) 541
Zee, H. van der Tussen vraag en antwoord. Beginselen van sociaal-wetenschappelijk onderzoek (L. W. C. Tavecchio, M. W. Vooijs) 374
Sanders. C., Rapporti. J. F. H. van Tussen ontwerp en werkelijkheid. Een visie op de psychologie (J. Pieters) 476 THEMANUMMERS: Schwanzländer, J. (Hrg.f Die Verantwortung der Vernunft in einer friedlosen Welt (M. J. Langeveld) 476
Onderwijs en Computers (januarinummer) G. Kanselaar Ten geleide
l
TA. Plomp. G. J. E. van de Wolde Burgerinformatica: leren over informatietechnologie in de eerste klas van het voortgezet onderwijs
3
J. Moonen Ondersteuning van het gebruik van computers in het onderwijs
14
J. J. Beishuizen, A. Dirkzwager De computer als leermiddel in het lager onderwijs
32
H. Kunst LOGO: Achtergronden, evidentie en mogelijkheden
43
Vandemeulebroecke, L. fed.) Wordt de gezinsopvoeding anders? (/ De Vuyst) 188
G. Kanselaar Kroniek: De opening van het Centrum voor Onderwijs en Informatietechnologie (C.O.I.)
55
Ven, J. A. van der Kritische godsdienstdidactiek (J. de Monnink) 376
Evaluatie-onderzoek en onderwijsvernieuwingsbeleid (maartnummer)
Scheerens, J. Evaluatie-onderzoek en beleid (fl. P. M. Creemers) 372 Scheerens, J. Het sectoronderzoek: Onderwijsonderzoek in de marge van wetenschap en beleid (fl. P. M. Creemers) 372 Terwel, J. Onderwijs maken. Naar ander onderwijs voor 12-16 jarigen (P. N. Karstanje) ... 537 Tinbergen, N., Tinbergen, E. A. 'Autistic' children. New hope for a cure (M. H. van Uzendoorn) 467 university of Alberta Phenomenology and Pedagogy (Af / Langeveld) 482
Verhack, I. Geen zachte hand. Over gezag en orde in gezin en school (J. Moorkera) 426 Weeda-Mannak, W. L. Anorexia nervosa. Towards an early identification (M. J. Langeveld) 471
W. L. Wardekker, J. M. C. Leune Ten geleide
101
W. van de Grift Problemen bij summatief evaluatie-onderzoek 104 J. Scheerens Beleidsgericht evaluatie-onderzoek tussen aanpassing en kritiek 116
P. N. Karstan/e Evaluatie bij grootschalige onderwijsinnovaties- Op zoek naar de wortels van conflicterende visies 127 C. van den Berg, W. Th. J C. Hoebtn De evaluatiepraktijk en het gebruik van evaluatiegegevens 139 Grondslagen van morele opvoeding (juninummer)
Onderwijs voor culturele minderheden (septembernummer) P. N. Appelhof Ten geleide
325
J. A. Dekker, J. J. ten Doesschate, W. H. Schuurman Beleid ten aanzien van onderwijs aan culturele minderheden. Een kritische beschouwing 327
233
H. Evens en A. Colhof Organisatie van het onderwijs met mediterrane kinderen 337
B. Spiecker Opvoeding van (morele) emoties. Een theoretisch-pedagogische verkenning ... 236
A. Buster, M. Migchielsen, U. Schuurt Onderwijs in het Nederlands-als-tweedetaal; grondslagen en beschrijvingskader 346
J. W. Sleutel Opvoeding, deugden en motieven
247
M. Aikan en E. Baud Curriculumverandering en intercultureel onderwijs 354
A. W. van Haaftfn De 'is-ought question'
261
M. H. van IJzendoorn, W. L. Wardekker Ten geleide
Een ontwikkelingstheoretische benadering van de 'is-ought question' 272
M. J. de Jong, Th. A. van Batenburg Etnische herkomst, intelligentie schoolkeuzeadvies
en 362
vrouwen opleveren en dat vaak afwijkend is van dat van hun mannelijke collega's verdient een grondiger benadering. Bovendien is het maar de vraag of deze 549 vrouwelijke docenten voldoende representatief zijn voor de hele populatie. Deze bezwaren tegen de onderzoeksopzet laten echter onverlet dat een eerste stap is gezet op de weg naar een duidelijker beeld van de leraar in hel v.o. De uitkomsten van het kwantitatieve onderzoek, gebaseerd op een lijst van % vragen, geven een aanzet tot verder onderzoek dat ons inziens tot beter te funderen resultaten kan leiden als aan de hypothesevorming tevoren meer aandacht zal zijn besteed. M. J. l Bos
J. Haenen & B. van Oers (red,). Begrippen in hei onderwijs. De theorie van Davvdov. Amsterdam, Pegasus. 1983.
Over het werk van de Russische onderwijspsycholoog V. V. Davydov werd in Pedagogische Studiën al herhaalde malen geschreven. De lezers zijn dus mogelijk al enigszins vertrouwd met zijn denkbeelden. Haenen en Van Oers hebben recentelijk een poging gedaan de toegankelijkheid van Davydovs werk nog te vergroten door het samenstellen van een bundel met de volgende inhoud. Ten eerste een inleiding van Jacques Haenen waarin de denkbeelden van Davydov binnen de traditie van de cultuurhistorische school geplaatst worden, ten tweede een vertaling door beide redacteuren van een tweetal stukken van Davydov, en ten derde een kritisch analyserend stuk van de hand van Bert van Oers waarin een aantal centrale begrippen uit Davydovs theone op de pijnbank gelegd wordt. In de inleiding worden beknopt enige belangrijke feiten uit de geschiedenis van de sovjetpsychologie gemeld en daarnaast enige van de sleutelbegrippen van de cultuurhistorische school geïntroduceerd. Dit is nuttige en helder beschreven informatie voor diegenen die nog niet eerder met de sovjetpsychologie kennismaakten. Een tweetal stukken is door de redacteuren voor vertaling geselecteerd. Dat hierbij Davydovs hoofdwerk uit 1972 over vormen van generalisering in het onderwijs niet gepasseerd mochl worden, spreekt vanzelf. Gekozen werd voor hoofdstuk zeven 'Grondslagen van de dialectisch-materialistische denktheorie*. Daarnaast werd een kort artikel uit 1%8 vertaald, geheten 'De relatie tussen abstracte en concrete kennis in het onderwijs'. Beide stukken waren overigens al eens in hel Duits verschenen. Het doen van een representatieve keuze uit het werk van een auteur is uiteraard altijd een moeilijke zaak. Met de keuze van Haenen en Van Oers kunnen we ons
wel verenigen. Het artikel vormt een aardige illustratie van Davydovs denkbeelden. Het gekozen hoofdstuk geeft ook zeker de fundamenten van Davydovs theorie weer. Juist doordat het zo'n fundamenteel stuk ts. vormt het echter geen gemakkelijke kost voor de oningewijde lezer. Persoonlijk vinden wij het jammer dat hoofdstuk zes uit hetzelfde boek niet vertaald is, omdat Davydov hierin een discussie aangaat met Vygotskij, Piaget en Rubinätejn. Juist voor westerse onderzoekers is een kritiek op bijvoorbeeld, de ideeën van Piaget interessant. De vertaling van beide stukken laat zich goed lezen. De vertalers hebben hun taak vrij ruim opgevat en hier en daar de tekst zelfs geredigeerd. Mede hierdoor zijn zij er in geslaagd Davydovs niet altijd even oorstrelende proza om te zenen in leesbaar Nederlands. De enkele vergissing die zij hierbij begaan hebben ('predlogi' zijn, bijvoorbeeld, 'voorzetsels' en geen 'werkwoorden') doet geen afbreuk aan deze prestatie Het laatste deel van het boek wordt gevormd door Van Oers' analyse van Davydovs begrippentheorie. In het voorgaande stelden wij dat de centrale begrippen op de pijnbank worden gelegd. Deze sadistische terminologie is hier beslist op zijn plaats. In een helder en intelligent betoog levert Van Oers kritiek op vele van de sleutelbegrippen en essentiële onderscheidingen uit Davydovs theorie. Hoewel de auteur zelf enige malen verzekert dat hij zeker niet de bedoeling heeft de verdiensten van Davydovs bouwsel te ontkennen en hij het belang van Davydovs theorie onderstreept, valt het toch moeilijk in te zien hoe zij op korte termijn aan de trefzekere kritiek het hoofd kan bieden. Het voert te ver om Van Oers" kritiek hier weer te geven. Daarom volstaan we met de hoop uit te spreken dat de psychologen en pedagogen uit de onderwijspraktijk van het besproken boek kennis zullen nemen. R. van der Veer
Nagekomen mededeling Op 6 en 7 december 1984 zal een psychologencongres plaatsvinden over het thema 'De eenheid van de Psychologie'. Individuele congresbijdragen kunnen worden ingezonden tot 15 augustus 1984. Inlichtingen: NIP-Bureau, Postbus 5362, 1007 AJ Amsterdam, tel.: 020-791526
Pedagogische Studiën
283
