PASSEND ONDERWIJSONDERZOEK SAMEN ONDERZOEKEND LEREN José van Loo
CNV Schoolleiders 6 november 2014
Onderzoek?
Onderzoekende houding Onderzoeksmatig leiderschap Onderzoekende schoolcultuur Onderzoekende scholen De leerkracht als onderzoeker Onderzoekvaardig in onderwijs Onderzoekende leerlingen
Waarom, waartoe? Waarom wil je iets veranderen/ onderzoeken? Wat wil je veranderen/ onderzoeken Hoe wil je veranderen /onderzoeken?
“De havo moet minder saai worden”
“Veel havisten gaan vooral voor elkaar naar school, en niet om iets te leren.” “Volgens sommige schoolleiders lijken havo-leerlingen qua houding meer op vmbo'ers dan op vwo'ers: ze zijn vooral doeners in plaats van denkers” (TROUW 3.11.14)
Waar of niet waar?
Onderzoek in uw eigen organisatie? Waar denkt u aan bij onderzoek in de eigen organisatie?
Wie doet er onderzoek? Wat wordt er onderzocht? Wat is de invloed van onderzoek?
Onderzoeksvormen
Inventariserend : in beeld brengen van een ‘probleem’ (handelingsverlegenheid) Ontwerp- / ontwikkelingsgericht: ontwikkelen van een aanpak met/voor een specifieke doelgroep Procesevaluatie: uitvoeren, volgen en bijstellen van een bepaalde aanpak. Effectevaluatie : vaststellen van resultaten en effecten Behoeftenonderzoek: verschil tussen huidige en gewenste situatie (gemis, noodzaak)
Onderzoek en wetenschap?
Fundamenteel wetenschappelijk onderzoek Gericht op grondbeginselen en basismechanismen Doel: generaliseerbare kennis (waarheid) Kwantitatief
en / of?
Toegepast onderzoek Gericht op bruikbare kennis en handelingsperspectieven Doel: praktijk verbeteren (dienstbaarheid) Kennis gerelateerd aan de context Kwalitatief
Onderzoek
Een systematisch en georganiseerd proces Stap voor stap Navolgbaar Op data gebaseerd Kritisch en objectief (?) uitgevoerd.
Paradigma’s Paradigma = vooronderstelling, uitgangspunt Immers: wij zien wat wij denken
Dezelfde dingen beter doen? Andere dingen doen?
Een voorspelbare georganiseerd wereldbeeld? https://www.ted.com/talks/ursus_wehrli_tidies_up_art
Onderzoek en kwaliteitszorg
Complexiteitsperspectief Leren, lesgeven, leiderschap zijn complexe processen. Veranderen is lastig vanwege de complexiteit van de alledaagse sociale werkelijkheid.
Toenemende complexiteit, toenemend bewustzijn van het belang van wederkerige afhankelijkheid. Complex = open, onvoorspelbaar, veranderend. Gecompliceerd = gesloten, voorspelbaar, ingewikkeld
Voorbeeld complex vraagstuk Probleemgedrag in een groep
Interactie leerkracht < > leerlingen (kennis, mentaal model, houding, persoonlijkheid, sym- antipathieën) Groepsdynamiek leerlingen Leerkrachten onderling Leerkrachten < > management Management < > inspectie Leerkrachten < > ouders Leerling < > ouder Enz.
Complexe vraagstukken: Complexe processen van actie en interactie In de interactie ontstaan routines, taal, emoties, overtuigingen, voorkeuren, machtsverhoudingen. én: De interactie wordt beperkt door routines, taal, emoties, overtuigingen, voorkeuren, machtsverhoudingen waarmee de actoren zijn opgegroeid. Om gewoontes en opvattingen van mensen te veranderen: communicatiepatronen veranderen en nieuwe vormen van omgaan met elkaar opbouwen. (Finlay in Fullan 2012)
Patronen Patronen worden gevormd door individuen en de patronen vormen de individuen. Taaie vraagstukken zijn dus patronen in een voortdurende beweging. Inclusief: geen buitenpositie van waaruit je het lastige vraagstuk kun tackelen. Geen lineaire causaliteit Bijv. gedragscodes; zo doen wij dat hier. (groepsdenken) Hardnekkige patronen: een probleem dat zichzelf in stand houdt
Teamleren
Welke groepsdynamiek speelt een rol in het in stand houden van de dynamiek bij je onderwerp? Welke rol speel je zelf in de teamdynamiek? Welke beïnvloedingsmogelijkheden zie je?
Sociaal kapitaal: een groep met een gemeenschappelijk doel en samenwerking in vertrouwen leert meer (Fullan).
Vergelijk met: Professionele leergemeenschap Gezamenlijke verbeteringen en beslissingen zijn gebaseerd op - maar niet afhankelijk van – wetenschappelijk en statistisch bewijs. Bij de totstandkoming ervan spelen gezamenlijke ervaringen en het gezamenlijk oordeelsvermogen van de leraren een rol. De beste verbeteringen en beslissingen komen bovendrijven tijdens volwassen, prikkelende gesprekken over effectieve en ineffectieve methodes.
(Hord in Fullan 2012)
Kenmerken van interventies die bijdragen aan innovaties in de praktijk Onderzoek : dat een appèl doet op persoonlijke gedrevenheid, dat bijdraagt aan samenwerken, vanuit verwondering, dat iets samen maken & ondernemen mogelijk maakt, waarbij deelnemers zelf invloed hebben op de aanpak (handelingsruimte). Verdonschot & Kessels (2011) Ontwerpgericht onderzoek als innovatiestrategie.
Consequenties voor betekenisvol ‘passend’ onderzoek
Onderzoeker is zelf uitvoerder en betrokken bij de verbetering van de onderwijspraktijk (geen buitenpositie voor de onderzoeker) Handelend stap voor stap samen met de betrokkenen zien wat er gebeurt en samen ontdekken wat werkt in de eigen praktijk. Nadruk op beïnvloeden (verbeteren) van de interactie rond een lastig vraagstuk. Versterken van de zelforganisatie. Reflectie op eigen aandeel en effect van eigen handelen.
“Als je geen deel van het probleem bent kun je geen deel van de oplossing zijn.”
Onderzoeksmethoden /interventies Methoden gericht op benutten van besluitvormingskapitaal: Reflectiewerkvormen Open space bijeenkomst Story telling (verhalen zijn data met een ziel) Causale diagrammen (systeemdenken) Waarderend onderzoeken (appreciative inquiry A.I.) Thematiseren Delphi-techniek Nominale groepstechniek Krachtenveldanalyse Sociocratische methode (besluiten met consent)
Persoonlijk meesterschap Wat is je betrokkenheid? Wat is er voor jou aan de orde? Wat is er in je organisatie aan de orde? Bij het onderwerp: Waar gaat het hier om; welke onderliggende waarden zijn in het geding? Hoe raakt dit onderwerp aan mijn grondwaarden? Waar ligt mijn verantwoordelijkheid? Waar liggen mijn mogelijkheden, waar kan ik invloed op uitoefenen?
Meer ontdekken? Masterclass De onderzoekende schoolleider http://www.windesheim.nl/werk-en-studie/opleidingen-encursussen/educatie/schoolleidersopleidingen/masterclassesschoolleiders/studieprogramma/
