Pasen In dit nummer o.m

S’AMEN

thiopië, schildering op leer)

(E

Officieel orgaan van de Protestantse Gemeente Breda - 6e jaargang no. 3 - maart 2013

In dit nummer o.m. Noorderlicht viering

Samen lopen we de kruisweg

4 Cantate dienst

Feestelijk dienst ter gelegenheid van de vereniging van de Evangelische Lutherse Gemeente en de Protestantse Gemeente Breda 4

Afscheid

Uitnodiging afscheidsdienst ds. Martin Wagenvoorde

4

Studentenpastor

Bevestiging en intrede Niels den Toom op 1e Pinksterdag

5

Metamorfose

Renovatie en verbouwing van de Lutherse kerk

6

Afscheidsbrief ds. Tothpal Laatste nieuws uit Arad

9

Vastenmaaltijd

Op 27 maart in de Lucaskerk

13

Pasen 2013

Dankjewel-avond Voor vrijwilligers en iedereen die zich verbonden voelt met de Johanneskerk en Markuskerk

14

Vieringen Als u geen belangstelling heeft voor S’amen en het blad niet meer wil ontvangen, kunt u dit doorgeven aan het Kerkelijk Bureau: [email protected] of Pottenbakkerstraat 51, 4813 LB Breda

Alle vieringen voor u op een rijtje voor de komende weken

19

2

S’AMEN

Colofon

De Protestantse Gemeente Breda

S’amen is het maandblad van de Protestantse Gemeente Breda. Uitgever Algemene Kerkenraad Protestantse Gemeente Breda scriba: Joke Gurke Koolmees 61, 4822 PP Breda [email protected]

Inleveren kopij De sluitingsdatum voor het volgende nummer is dinsdag 16 april. Verschijningsdatum is vrijdag 26 april. Aanleveren van kopij uitsluitend als “platte tekst”. U krijgt een ontvangstbevestiging. Als dit daags na de kopijdatum nog niet is gebeurd: informeren bij [email protected]

Redactie adres Kopij sturen naar: [email protected] Redactie Marlies Brandwijk Ger van Dooren Leon Geschiere Adriënne Hoevers - den Hollander Peter Jan Plooy Adreswijzigingen Kerkelijk bureau: Mieke Frankfoorder-Boevé Pottenbakkerstraat 51, 4813 LB Breda 076-5146523 [email protected] Druk: Drukkerij Roggeband, Breda Website www.protestantsegemeentebreda.nl Collectebonnen a. Vellen van 20 bonnen met een waarde van € 0,60 per bon, totaal dus € 12.00 per vel. b. Vellen van 20 bonnen met een waarde van € 1,20 per bon, totaal dus € 24,00 per vel. Bonnen kunnen besteld worden door storting/overschrijving van € 12,00 of € 24,00 (of een veelvoud daarvan) op bankrekening 52.02.27.867 ten name van de Protestantse gemeente Breda.

Protestantse wijkgemeente NoorderBeemden Website: www.noorderbeemden.nl Predikant ds. W. Bisschop, Elise van Calcarstraat 23 4822 VK Breda, tel. 076-541 96 03 E-mail: [email protected] Lucaskerk, Tweeschaar 125 4822 AS Breda, tel. 076-542 24 33 Protestantse wijkgemeente Midden/Zuid Johanneskerk, Dreef 5 4813 ED Breda (Princenhage), tel. 076-521 05 45 Predikant ds. M. Wagenvoorde, Zandbergweg 107 4818 LK Breda, tel. 076-521 74 02 E-mail: [email protected] Markuskerk, Hooghout 96 4817 ED Breda tel. 076-514 00 80 Predikant ds. T. van Prooijen, 542 33 34 Arenberglaan 168, 4824 RD Breda E-mail: [email protected] Werkt op maandag, dinsdag en vrijdag. Pioniersplek “Noorderlicht” Biesdonkweg 30, 4826 KR Breda, tel. 076-571 58 11 Missionair werker Berthe van Soest - [email protected]

* Financiën: Postbanknr. 108 06 82 ABN-AMRO banknr. 52 02 27 867 Diaconie Algemeen: Postbanknr. 107 08 50 t.n.v. Protestantse Gemeente Breda Diaconie ZWO: Postbanknr. 154 29 41 t.n.v. ZWO-groep Protestantse Gemeente Breda

Vrijwillige bijdrage voor S’AMEN: 1080682 t.n.v. Prot. Gemeente Breda o.v.v. “S’AMEN ” (Richtbedrag: € 25,- per jaar)

S’AMEN

meditatie PASEN Op de kalender is het voorjaar begonnen, maar in werkelijkheid lijkt het er nog niet op. Het blijft koud, en een gure wind laat je voelen dat het nog geen lente is. Maar we zien er wel naar uit: naar de dagen dat alles weer groen wordt, opnieuw tot leven komt en weer in bloei raakt. Juist in dit hoopgevende seizoen vieren we ieder jaar Pasen. Iemand vroeg me eens: zou u me nu eens precies kunnen uitleggen wat Pasen is, want ik snap het eigenlijk nog steeds niet? Ik zou dan kunnen wijzen op de natuur, tenslotte is Pasen een lentefeest… Opbloeien, zoals de natuur ieder jaar weer opbloeit, dat is Pasen vieren. Zelf in bloei komen en anderen doen opfleuren, nieuw leven blazen in wat tussen mensen lijkt te zijn doodgegaan. Van woestijn vruchtbaar land maken, een weg helpen zoeken door zeeën van ellende, stenen wegrollen, ruimte bieden, leven brengen, lente maken, dat is Pasen. Het is ook geloof laten opbloeien, en je leven daardoor laten kleuren. In de gure wind die er soms over ons leven blaast, het godsvertrouwen dat je thuis meekreeg, weer ophalen. Het gelovig vertrouwen in een leven schenkende God in jezelf weer opwekken. Dat is Pasen. Pasen vieren is niet blijven zitten, niet slikken, niet stikken, maar verdergaan. Als het moet dwars door de woestijn heen, en als het kan door elkaar te vergeven. Ja, Pasen is: samen volhouden, samen blijven geloven, elkaar bemoedigen en elkaar tot dienst zijn. Waarom? Ja, waarom zouden we? Nèrgens om. Echt niet. Er is geen bewijs, geen wet die het op ons legt, geen sluitende reden. Er zijn alleen maar verhalen... Zoals dat verhaal over dat lege graf. Niet te begrijpen, niet uit te leggen. Wel dood, niet dood, hoe zit het nu? Wat moeten we ermee? Wat kunnen we ermee? Hebben ze hem echt gezien of was het inbeelding? Verhalen van donker en licht, van dood en leven. Rare verhalen, maar het zijn verhalen die warmte en licht uitstralen en daarom houden we die verhalen toch voor waar. Want dat licht van Pasen maakt alles duidelijk. Een verhaal dat alles verheldert. Maar probeer het maar niet aan anderen uit te leggen, want dat lukt niet. Dat is Pasen. Een verhaal, een klein vlammetje op een dikke kaars en het geloof dat we op de goede weg zijn. Meer is het niet. Is dat genoeg om van te leven of is het slechts een lege dop? Wij mogen het zeggen. Er is een leeg graf, een steen die weggerold is en verbaasde blikken. ‘Hij zag het lege graf en hij geloofde.’ Dat staat er (Joh. 20: 8). Daar moeten we het mee doen. Het moet genoeg zijn.

Martin Wagenvoorde

Clicktip 35

Wil je meer weten over:

The Passion Den Haag 2013 Click dan op de website www.protestantsegemeentebreda.nl rechts boven op de paarse banner The Passion Informatie: Rob Snijders

In

3

houdsopgave

Pagina 3 : Meditatie 4 : Actueel 6 : Opinie 8 : Algemeen Kerkelijk nieuws 8 : Noorderlicht 9 : Diaconie 11 : Jeugd– en Jongerennieuws 12 : Nieuws uit de wijken 17 : Geknipt voor U 17 : Mediatheek 19 : Vieringen In Memoriam

Jan Smaling Tot zeer kort geleden was Jan onze vormgever, een vaste waarde in de redactie, een man met humor die elke vergadering nadrukkelijk aanwezig was. Ook een man met een mening over alles wat in S’AMEN stond (en ook over dingen die niet in S’AMEN stonden). En toen was er die redactievergadering in december vorig jaar. Na de vergadering stond Jan op en greep zich even vast aan de tafel. “Ik heb de laatste tijd last van duizelingen, volgende week toch maar even langs de dokter”, zei hij. Op 10 januari vergaderden we zonder Jan en moesten we externe hulp inroepen om het januarinummer van S’AMEN af te kunnen maken. Begin februari is een aantal redactieleden nog door Jan ingewijd in de geheimen van de vormgeving van S’AMEN. Het resultaat van die instructie heeft Jan nog juist met eigen ogen mogen zien, het februarinummer kwam uit op 15 februari. Op 19 februari jl. overleed hij. Volgens Jan is niemand onmisbaar. En inderdaad, er ligt nu weer een nieuwe S’AMEN bij u op de mat terwijl Jan er niet meer is. Maar toch missen we hem. Vanaf deze plek wensen we zijn vrouw Miny, zijn kinderen en kleinkinderen sterkte en Gods nabijheid toe.

De redactie van S’AMEN

4

S’AMEN

Actueel Uitnodiging

Noorderlichtviering Kruisweg Al eeuwen lopen mensen de laatste weg van Jezus in de vorm van een kruisweg. Een oud ritueel van stilstaan bij lijden, dat bemoedigt en troost biedt. In de Noorderlichtviering van zaterdagmiddag 23 maart om 16:00 uur in de Antoniuskerk lopen we de kruisweg. Oude en nieuwe tradities komen hier samen.

Uitnodiging

Afscheid ds. Wagenvoorde Per 1 mei 2013 zal ds. Martin Wagenvoorde met emeritaat gaan na 20 jaar onze gemeente te hebben gediend.

Je bent van harte welkom! Plaats: Antoniuskerk, Sint Jansstraat 8 te Breda. Neem de zijingang (straatje naast de kerk). Datum: zaterdag 23 maart 2013 Tijdstip: 16:00 – 17:00 uur Binnenlopen vanaf: 15:00 uur Op de Facebook pagina van Noorderlicht Breda maken we vanaf 17 maart vast een begin met het lopen van de kruisweg. Heb je een vraag, mail of bel Berthe van Soest, pastor Noorderlicht Breda, pioniersplek van de Protestantse Gemeente Breda. Mail: [email protected] Tel.: 023-7430063 of 06-47159741 www.noorderlichtbreda.nl

Cantate dienst Op zondag Jubilate 21 april is er in de Grote Kerk van Breda een feestelijke dienst ter gelegenheid van de Vereniging van de Protestantse Gemeente Breda en de Evangelische Lutherse Gemeente Breda e.o. Voorgangers: ds. Marlies Schulz en ds. Ton van Prooijen Aanvang 14:30 uur (kerk open vanaf 13:45 uur). Tijdens de dienst zal het Nederlands Motetkoor o.a. Cantate 117 gebt unserem gott die ehre van j.s. bach ten gehore brengen begeleid door het Barokorkest Nobile Vinculum en organist Aart Bergwerff.

De Wijkkerkenraad Midden-Zuid van de Protestantse Gemeente Breda nodigt u ter gelegenheid van zijn afscheid uit voor de eredienst op zondag 28 april om 14:30 uur in de Johanneskerk, Dreef 5 te Princenhage, Breda. In deze dienst zal ds. Wagenvoorde zelf voorgaan. De morgendienst in de Johanneskerk vervalt deze zondag. Na enkele toespraken na de dienst is er in het Kerkenhuis ruime gelegenheid om Martin en Hanne te groeten. De bijeenkomst zal om ongeveer 18:00 uur eindigen. Bij deze afscheidsdienst en het gezellig samenzijn daarna stellen wij uw aanwezigheid bijzonder op prijs. Wilt u bijdragen aan een cadeau? Er is een speciaal banknummer voor dit doel beschikbaar: rekeningnummer 44.08.78.527 t.n.v. Protestantse Gemeente Breda.

5

S’AMEN

Bevestiging en intrede van nieuwe studentenpastor In een vorig nummer van S’AMEN heeft Niels den Toom zich aan u voorgesteld. Hij is in december begonnen als studentenpastor in Breda. Niels is afgestudeerd theoloog, maar hij is nog niet bevestigd als predikant. Hij wordt predikant ‘in algemene dienst’ van de PKN. De bevestiging en intrede zullen plaatsvinden in een speciale kerkdienst op Eerste Pinksterdag, om 14:30 uur in de Grote Kerk. Organist Aart Bergwerff zorgt die middag voor de muzikale invulling. U zult er nog meer over horen, maar u bent nu alvast van harte uitgenodigd voor deze dienst! Niels hecht grote waarde aan de binding met onze gemeente. Uw komst wordt daarom bijzonder op prijs gesteld.

Midden-Oosten en in het bijzonder een oplossing van het Israëlisch Palestijns conflict. Op de website www.actpalestineforum.org (Engelstalig) vindt u meer informatie over deze oproep tot gebed. Ook onze kerkelijke gemeente kan zich aanmelden als deelnemer aan deze actie, zelf een gebed, een lied of een gespreksonderwerp aanleveren. Voor onze kerkelijke gemeente ben ik bereid hierin een coördinerende rol te vervullen. Wilt u als gemeentelid ook concreet handen en voeten geven aan initiatieven ten behoeve van vrede in Israël / Palestina, bijvoorbeeld in het kader van Kairos document, meldt u zich dan bij ondergetekende.

Kathinka Minzinga, [email protected] Tel 076-5142384

Ds. Ton van Prooijen

Groots Passieconcert met Cappella Breda en Daan Manneke ‘Palmzondag in Ginneken’ is een begrip geworden. Het eerste concert in deze reeks voerde Cappella Breda onder leiding van Daan Manneke uit op Palmzondag 2002. Op zondag 24 maart 2013 om 16:30 uur krijgt deze traditie in de Protestantse Laurentiuskerk aan de Duivelsbruglaan Ginneken haar vervolg. In dit Passieconcert staan twee werken centraal: Gottes Zeit ist die allerbeste Zeit (Cantate BWV 106 / Actus Tragicus) van Johann Sebastiaan Bach (1685-1750) en The Seven Last Words van Daan Manneke (1939). Hoewel J.S. Bach nauwelijks 22 jaar oud was toen hij deze cantate schreef, geldt dit werk al eeuwenlang als een meesterwerk en is het één van de hoogtepunten uit zijn oeuvre. De cantate werd geschreven bij het overlijden van Bach’s oom Tobias Lammerhirt en klonk wellicht tijdens zijn begrafenisdienst voor het eerst in 1707. De bezetting is opmerkelijk en typerend voor het ernstige onderwerp: twee altblokfluiten, twee gamba’s en orgelcontinuo. De cantate van Bach wordt voorafgegaan door een prachtig dubbelkorig motet van Johann Michael Bach (1648-1694). De compositie maakt deel uit van Bach’s privé kleine muziekbibliotheek, het zogenaamde Altbachische Archiv. Cappella Breda heeft in het verleden op verschillende Palmzondagen uit deze verzameling geput; een vreugde voor zangers en luisteraars. De andere centrale figuur in deze ‘Palmzondag in Ginneken’ is het oratorium The Seven Last Words van Daan Manneke voor koor en harmonium (2010). Toegangsprijs € 15,= in de voorverkoop en € 17,50 voor de uitvoering aan de kerk. Kaarten in voorverkoop verkrijgbaar bij: VVV Breda, Vrije Boekhandel (Veemarktstraat 40, Breda) en Boekhandel van Kemenade&Hollaers (Ginnekenweg 269/271 Breda).

Maandelijks gebed voor vrede in het Midden-Oosten De Wereldraad van Kerken heeft een aantal initiatieven opgezet om bij te dragen aan vrede in het Midden-Oosten. Eén van die initiatieven is een oproep tot een maandelijkse voorbede op de 24e van elke maand voor vrede in het

De Khan Al Ahmar school, die onderwijs biedt aan de kinderen van de Bedouienen in E1 heeft een “vernietiginsbevel”. Laten wij bidden voor deze kinderen dat ze onderwijs kunnen blijven ontvangen.

Dr Tjeu van den Berk in Ginneken De Protestantse gemeente Ginneken nodigt iedere geïnteresseerde uit voor een avond met Dr Tjeu van den Berk. Hij was als theoloog verbonden als laatste aan de Katholieke Theologische Universiteit te Utrecht. Recent verscheen van zijn hand het Oude Egypte, bakermat van het jonge christendom. Ook verschenen boeken over mystagogie en het numineuze. Op donderdag 11 april om 20:00 uur zal hij spreken in Mariëndal over de gang van de gemeente door de liturgie tijdens de zondagse eredienst. Wat gebeurt er met een gemeente tijdens de verschillende stappen op de weg van de liturgie? Waar zijn we naar op weg? Datum: donderdag 11 april Locatie: Mariëndal naast de Protestantse Laurentiuskerk (Duivelsbruglaan 13) Aanvang: 20:00 uur (Zaal open: 19:30 uur) Toegang vrij (collecte ter bestrijding van de kosten na afloop)

6

S’AMEN

Metamorfose achter winkelpanden Veemarktstraat

Dankzij het samengaan met de Protestanten in Breda kunnen de Lutheranen daarnaast dit jaar ook uitkijken naar de heropening van de Lutherse kerk.

Renovatie van de verlopen volgens

Maar eerst moet op 21 april de acte van vereniging (een mooi woord voor fusie) nog ondertekend worden. Dit zal gebeuren in de Grote Kerk van Breda in het bijzijn van de notaris, met aansluitend een feestelijke viering met veel mooie muziek en zang.

en verbouwing Lutherse kerk gestaag, maar planning.

Na het slopen van alle binnenmuren, de oude trap en het verwijderen van het oude op jute bevestigde behang en de stroplafonds, is begonnen met de opbouw van een nieuw cultureel religieus centrum van de Protestanten in Breda in de oude pastorie die uitkijkt op het Stadserf. De vondst en verwijdering van asbest daargelaten gaat alles volgens de planning. Op en onder het oude pannendak zijn ook de nodige reparaties te doen, want door inwatering is een aantal balken aangetast. Deze moeten versterkt worden. De nieuwe overdekte entree naar de uit de 16de eeuw stammende crypte krijgt vorm. Daarvoor moest eerst een stuk buitenmuur gesloopt worden en heeft een flinke uitgraving naast de kerkmuren plaatsgevonden. Voor de aannemer is het een lastige klus omdat het gebruik van zware machines en een kraan niet mogelijk is. Het is volgens de aannemer Balemans geen eenvoudige zaak. Bijna alles moet met de hand binnen gebracht worden of met hele kleine bouwmachientjes. Dat binnen brengen kan alleen in de vroege morgen als er nog geen winkelend publiek in de Veemarktstraat rondloopt of door de tuin via het Stadserf. In de oude crypte is ook al een en ander gebeurd, zoals het breder en veiliger maken van de trap en het indelen van het voorste deel van de crypte. Er is besloten om in de kerkzaal een aantal van de oude banken te verruilen voor stoelen. Dit maakt een meer multifunctioneel gebruik van de kerkruimte mogelijk bij allerlei activiteiten en experimentele vieringen. De Lutheranen zijn zeer verheugd over de verbouwing. In 1578 verkregen zij toestemming van Lodewijk van Nassau, broer van Willem van Oranje, om in vrijheid hun godsdienst te mogen uitoefenen en Prins Maurits verleende toestemming tot vrije prediking in 1618. Dit jaar vieren ze dus hun 435-jarig bestaan in Breda.

Voor informatie of bezoek aan de bouwplaats neemt u contact met Rob Snijders, [email protected], 06 5115 2844. Kijk ook eens op www.protestantsegemeentebreda.nl.

Kamer gezocht Graag wil ik mij eerst even voorstellen: ik ben Joanne Staal en ik kom uit Ede. Ik begin volgend jaar mijn studie in Breda aan het NHTV, Management en Toerisme. Dus ga ik het avontuur aan om op kamers te wonen. Ik hoop rond augustus of september een kamer gevonden te hebben. Als u een plekje of een tip heeft waar ik een kamer zou kunnen vinden, zou ik dat zeer op prijs stellen. Mijn e-mailadres is: [email protected] en mijn telefoonnummer is: 06-29336156.

Opinie Bezinning

Nieuwbouw Hydepark 3 Frédéric Lenoir beschrijft in zijn boek ‘De filosofie van Christus’ (2007) uitvoerig hoe de hoge ontwikkeling van Europa en Amerika mogelijk is geworden door de joodschristelijke cultuur en noemt in dat verband ook de invloed van oudere culturen en de Griekse, Romeinse en islamitische. In de joods-christelijke cultuur ontstond namelijk de lineaire geschiedopvatting, in het jodendom uitgedrukt in het verlangen naar ‘het beloofde land’ en ‘de Messias komt’ en in het christendom in de gedachte aan ‘het koninkrijk Gods’. Zo ontstond het beeld van ontwikkeling naar betere tijden. Nadat in de 16e en 18e eeuw de druk van de middeleeuwse kerk door velen terzijde was geschoven, werden de kritische rede en het recht de leidraden voor wetenschappers, filosofen en kunstenaars. In hun werken is sprake ‘van vooruitgang van wetenschappen, techniek, politiek, de natiestaat, en de komst van het volwassen individu, levend in een rechtvaardige samenleving’. Rousseau geloofde dat laatste niet: ‘Je kunt een groot wetenschapper zijn en een erbarmelijk iemand op menselijk niveau’. De wereld heeft dat inmiddels in zeer ruime mate ervaren. Betere mensen zijn we na de Verlichting nauwelijks geworden. Renoir is van mening dat de joods-christelijke cultuur, ondanks het feit dat het christendom op zijn retour is, van groot belang is voor de samenleving. Hoofdstuk VII eindigt : ‘Laten we de ogen goed openhouden, met onze kritische rede op onze hoede blijven en rustig datgene aanvaarden wat onze erfenis voor goeds en nuttigs

7

S’AMEN biedt. En laten we, zelfs al is het maar voorlopig, toegeven dat we nog behoefte hebben aan een of andere vorm van transcendentie om onze idealen overeind te houden. Alles welbeschouwd: is een humanistische, uit de joods-christelijke boodschap voortgekomen ethiek niet beter dan barbarij?’ Voor de kerken ligt hier een uitdaging.

Klaas de Bruijn

duister duistere tijden machteloos machteloos duister .......... miljoenen heel veel miljoenen jaren geleden was er EEN WONDER in het heelal * Er zij Licht *

moet ik even lachen en dan denk ik: hij heeft het geprobeerd, maar is niet ver gekomen in zijn leven. De eerste keer dat ik van heel nabij met “dood” werd geconfronteerd, was toen ik als klein jongetje met mijn grootvader was gaan vissen; hij zou het mij wel eens leren. Ik had een kleine hengel met een lijn, een dobbertje en een haakje, en een doosje met wriemelende maden. Mijn grootvader had een grote hengel en een kist met lijnen, dobbers en haken. Hij had bovendien een blik met levende visjes bij zich. Ik snapte toen niet waarom hij nog ging vissen als hij er al zoveel had, maar, terwijl ik op voorschrift van opa maden aan mijn haakje reeg, werd mij uitgelegd dat hij die visjes als aas gebruikte. Op mijn vraag of die aasvisjes en die maden geen pijn leden, als ze aan de haak werden gedaan, kreeg ik een wat mistig antwoord. Mijn grootvader zal toen wel gedacht hebben: daar moet hij zich maar eens mee bezighouden als hij wat ouder is, en niet nù. Ik ving die middag een grote brasem, die wij mee naar huis namen om thuis te laten zien. Thuis bleek de vis niet meer in leven. Ik begreep dat je dat kon zien doordat hij niet meer naar adem hapte en niet meer bewoog. Het gesprek dat ik later met mijn vader over de zaak had, leverde mij niet veel meer op dan wat ik al wist. ‘Dood’ was voor mij een mysterie. De tweede keer dat ik bewust de dood ontmoette, was een paar jaar later toen een vogel met een grote klap tegen een raam vloog. Het beestje had de klap niet overleefd en werd onder leiding van mijn vader in aanwezigheid van alle kinderen begraven. Toen heb ik geleerd dat je een dood dier niet zomaar ergens moet laten liggen. In de vrije natuur kan dat wèl, daar wordt het opgegeten door andere dieren en later vind je nauwelijks iets van zijn bestaan terug.

2013 * Er zij Licht * van de Eeuwige EEN WONDER voor duistere tijden en machteloosheid * Licht * voor een gelukkig Paasfeest

Regina de Ruiter

… Dood … Het had iets van een slagveld, deze laatste weken: ik bedoel het aantal mensen dat is overleden in mijn directe omgeving. Het waren allemaal mensen die ik heb gekend, naast wie ik in de kerk gezeten heb, van wie ik de familie ken of van wie ik weet wie de nabestaanden zijn. Die ervaring heeft iets benauwends omdat het zo dichtbij komt. Aan die begrafenissen en crematies van de laatste tijd kan ik ook afmeten dat ik al behoorlijk oud aan het worden ben. Ik kan dat ook zien aan mijn interesse voor de advertenties op de rouwpagina van de krant. Het staat mij nog goed bij dat mijn vader dat deed, en dat ik me daar een beetje vrolijk over maakte, toen ik het zag. “Ja, ja…,” zei hij toen, “lach maar, wacht maar tot jij zo oud bent.” Zijn voorspelling is uitgekomen! Rouwadvertenties hebben soms wat grappigs in zich, vind ik. Laatst zag ik een aankondiging over iemand die overleden was in Vrouwenpolder en geboren in Serooskerke, met bijna honderd jaar ertussenin. Ja, ik kan het niet helpen maar dan

Achter bij mij in de tuin ligt een oude stoeptegel. Daaronder ligt onze poes Socia begraven, die zo’n kleine vijftien jaar haar leven met ons heeft gedeeld. Ik herinner mij de dag dat zij stierf, nog goed. Ze had al een paar dagen wat ongedurig heen en weer gescharreld, alsof ze niet goed wist waar ze heen moest. De laatste dag van haar leven stootte ze vanuit de tuin klagelijke kreten uit, kwam nog eens de kamer in, miauwde op een voor mij onbekende manier, ging zich daarna buiten verstoppen onder een struik en was een uur later overleden. De manier waarop het hele proces verliep, had naar mijn idee iets heel natuurlijks. Eén van mijn kleinkinderen, die veel met haar had gespeeld, was daar later aan het graven met een schepje. Hij had de tegel opzij geschoven en was al op wat botjes gestuit, toen ik hem zei daarmee op te houden. Van Socia was niets meer over dan die botjes. Het was ook voor dat kleinkind een mysterie! Is het bij een dier anders dan bij een mens? Ach, ik heb het u al eens eerder verteld: ik heb niet zo veel met begraafplaatsen. Ik vind daar niet zozeer een confrontatie met de dood als wel een tuin met gedenktekens! De begrafenis (of de crematie) … dat is heel wat anders, en wij kunnen daar als christenen gelukkig een opgewekt verhaal bij houden!

Piet Winsemius

8

S’AMEN

lgemeen Kerkelijk nieuws Van de voorzitter AK Nauwelijks was ik begonnen met het schrijven van mijn stukje voor S’AMEN, of ik las op mijn mobiel dat er witte rook uit de schoorsteen van de Sixtijnse Kapel gekomen was. Dat kon maar een ding betekenen: er is een nieuwe paus. Voor onze katholieke broeders en zusters is dit een spannende en heugelijke gebeurtenis, maar ook wij, protestanten (ik in ieder geval) zijn benieuwd wie de opvolger wordt van paus Benedictus XVI. Met enig schuldgevoel naar de redactie van S’AMEN toe, besloot ik toch maar om mijn computer te verruilen voor de televisie. De keuze voor de nieuwe paus is zelfs voor een protestant - verrassend te noemen. De eerste indruk van paus Franciscus I is ronduit positief, daar waren alle geïnterviewde deskundigen het wel over eens. Een paus die als naam Franciscus kiest, een heilige in de katholieke kerk, maar ook een rebel in zijn tijd, wekt daarmee de hoop dat hij een pastorale leider zal zijn, die luistert naar zijn mensen en oog heeft voor de noden van die mens en de wereld. De afgelopen maand is er in bestuurlijk opzicht niet al te veel te melden. De AK heeft in de afgelopen vergadering besloten om de betrekkingsomvang van onze missionair werker, Berthe van Soest, tot 1 augustus 2013 met 0,2 FTE uit te breiden tot 0,7 FTE om er zeker van te zijn dat de activiteiten die nog uitgevoerd moeten worden ook daadwerkelijk uitgevoerd kunnen worden. Op 1 augustus 2013 loopt het projectplan Noorderlicht af. Op dit moment zijn we bezig om samen met de werkgroep Noorderlicht te evalueren en te bezien of, en zo ja in welke vorm, we verder gaan. Op zaterdag 23 maart hebben we als AK een verdiepingsdag georganiseerd voor alle ambtsdragers en professionals van de PGB met als thema ‘De organisatiestructuur van de PGB’. In de vorige S’AMEN heb ik al geschreven dat er twee redenen zijn om na te denken over een andere organisatiestructuur: in de eerste plaats omdat onze professionals (de predikanten en kerkelijk (mede-)werkers, vaak parttime werkend) in toenemende mate problemen ervaren met de huidige organisatiestructuur. In de tweede plaats omdat we geconfronteerd worden met toenemende problemen om het bestuursapparaat volgens de regels van de kerkorde bemenst te houden. Dat is ook begrijpelijk in een krimpende kerk. Op 23 maart gaan we, onder leiding van Simon Drost, onze gemeenteadviseur en Foort Groenleer, Gemeenteadviseur Kerkelijk beheer Zuid Nederland, inventariseren welke oplossingen er zijn voor dit probleem. Tot slot nog iets over de Vereniging met de Evangelisch Lutherse Gemeente. Er lijkt niets meer in de weg te staan om tot een vereniging te komen. Hoewel de schriftelijke goedkeuring van de (interim) Lutherse Synode nog niet binnen is, hebben we al wel de toezegging dat er geen bezwaar is. Op 21 april zal de vereniging zijn beslag krijgen in een feestelijke cantatedienst in de Grote Kerk (aanvang 14:30 uur). Tijdens de dienst zal cantate 117 van Bach ten gehore worden gebracht door een koor uit Den Haag. Het wordt een bijzondere gebeurtenis en het zou mooi zijn als u allen komt!

We zijn op weg naar Pasen, de belangrijkste feestdag in de christelijke kerk. De dood is overwonnen en een nieuw leven gloort. We zijn met onze katholieke broeders en zusters blij dat zij een nieuwe paus gekregen hebben in de aanloop naar dat hoogtepunt. Een paus met niet alleen een veelbelovend naam, maar ook een man die in zijn eerste toespraak zijn zegen geeft aan alle mensen van goede wil en die mensen ook oproept om voor hem te bidden. Een paus die aangeeft te willen werken aan de ‘broederschap van de mensen’. Dat biedt hoop dat niet alleen de relatie op ‘de werkvloer’ tussen katholieken en protestanten goed is en blijft, maar dat er ook op bestuurlijk niveau weer meer dingen mogelijk zijn. Omdat we weer kunnen kijken naar wat ons bindt (de liefde van Jezus Christus) in plaats van nadruk te leggen op de dingen waarin we verschillen. Moge Gods zegen rusten op de man die als paus Franciscus I een heel zware taak toebedeeld gekregen heeft. Namens de Algemene Kerkenraad wens ik u gezegende Pasen!

Olda Bode-Nuis, voorzitter

Voor meer informatie over het Noorderlicht kunt u terecht op de website: www.noorderlichtbreda.nl In het Noorderlicht “We zalven onze handen, opdat wij kunnen vasthouden en ook loslaten. We zalven onze handen, opdat we kunnen aanraken, liefkozen. We zalven onze handen ook, opdat we kunnen delen, troosten en zegenen.” Deze woorden schreven bezoekers van de Noorderlichtviering in februari bij een zalving van de handen. Daarna zalfden we onze handen met rozenolie. Ook onze voeten, ogen, oren en mond zalfden we. Dit gebaar herinnert aan de zalving van Jezus door Maria van Magdala. Wij deden deze zalving aan het begin van de veertigdagentijd om de periode voor Pasen bewuster te beleven. Door ontvankelijk te zijn voor wat er leeft aan moeite en verdriet bij de ander en bij onszelf krijgen we ruimte in ons hart.

9

S’AMEN Interesse Het Noorderlicht is een pioniersplek, een plaats van experiment en missionair werk. Er is een netwerk van pioniers in de Protestante Kerk dat twee keer per jaar bijeenkomt en waar ervaringen uitgewisseld worden: Newclesia. Tot dat netwerk behoren wij ook. Toen ‘vieringen’ afgelopen maand het onderwerp waren, mocht het Noorderlicht een workshop houden. Er was veel aandacht voor ons project. Elf deelnemers luisterden geïnteresseerd, stelden vragen over onze vieringen en hoe wij als gemeente in Breda deze pioniersplek vormgeven.

Franciscus en de armoedige pij Tijdens de veertigdagencursus van het Noorderlicht over Franciscus verfden we met thee en koffie een katoenen lapje. Dat moest een stukje van de armoedige pij van Franciscus voorstellen. We deden dit om Franciscus wat dichterbij te brengen. Zo’n geverfd lapje wordt niet mooi, eigenlijk wordt het een beetje viezig. Franciscus probeerde te houden van wat hij niet mooi vond, waar hij afschuw van had. Zo kreeg hij een groot mededogen.

Zaterdag 23 maart en 20 april Noorderlichtviering In de Noorderlichtviering van 23 maart gaan we een kruisweg lopen, een verbeelding van de laatste route die Jezus in zijn leven liep. Zie hiervoor de uitnodiging elders in S’amen. Op 20 april om 16:00 uur is ook een Noorderlichtviering in de Antoniuskerk.

Berthe van Soest

Jongbloed heeft daarvoor contacten gelegd met een Frans recyclingbedrijf. Omdat zeer veel mensen over de hele wereld niet zelf een bijbel kunnen betalen, subsidiëren de bijbelgenootschappen bijbels om die ver onder de kostprijs te kunnen verspreiden. Als de kostprijs lager is dankzij het hergebruik van bijbelpapier kunnen er dus meer bijbels wereldwijd verspreid worden. Door mee te doen aan deze actie draagt u dus indirect bij aan de verspreiding van de bijbel wereldwijd. Wellicht een idee om met uw kerk of gemeente oude bijbels in te zamelen en ervoor te zorgen dat anderen daardoor (opnieuw) kennis kunnen nemen van het oude Woord, dat toch altijd nieuw blijft. Bijbels kunnen gestuurd worden naar Uitgeversgroep Jongbloed b.v., Postbus 484, 8440 AL Heerenveen o.v.v. recycling bijbels. Zelf afleveren is ook mogelijk. Adres: Marktweg 73A, 8444 AB, Heerenveen.

Namens het NBG,

Diny Fockens

Gebed Nu de dag begint en nieuwe plichten op de drempel staan bidden wij om wijsheid, als een dragend licht in de omgang met al die mensen, die onze paden zullen kruisen. Bidden wij om aandacht, fris en nooit verflauwd voor alles waarop onze ogen dreigen te zijn uitgekeken. Bidden wij om kracht weerstand te kunnen bieden aan wat het leven aanvreet, duisternis en schaduw verbreidt. Bidden wij om moed, als een sterke schouder, om het onvermijdelijke te dragen, het onveranderlijke te aanvaarden. Bidden wij om humor, als de klinkende lach, die verzacht en lichter maakt wat is versteend, bezwaard. Bidden wij om liefde vooral, om de warmte van het begrip, waarin U in ons én met ons vandaag op weg wilt gaan.

Diaconie Geef uw oude bijbel een nieuwe kans Wat doe je met je oude stuk gelezen bijbel? Veel mensen hebben er moeite mee om die zomaar bij het oud papier te gooien. Uitgeversgroep Jongbloed, uitgeefpartner van het Nederlands Bijbelgenootschap, wil uw oude bijbels graag hebben voor de recycle-bijbelactie. Oude en onbruikbare bijbels worden ingezameld en het papier wordt gebruikt voor het maken van nieuwe bijbels en bijbel-uitgaven.

BREDA-WISMAR-ARAD Een verschrikkelijk bericht uit Arad Woensdag 20 februari diende het hoger beroep in de veroordeling van ds. Béla Tothpal van 18 december tot een boete van €250.000,- en drie jaar voorwaardelijk gevangenisstraf wegens ‘beschadiging van het aanzien van de kerk’ oftewel ‘wanbeleid, fraude en verduistering’ (!).

10

S’AMEN Ook de tegenpartij had hoger beroep aangespannen tegen deze uitspraak omdat zij uit zijn op gevangenisstraf, zo meldde Béla Tothpal mij kort daarvoor, in de hoop dat de gemeente dan zal terugkeren in de ‘schoot der kerk’. Wat ijdele hoop zal blijken te zijn want deze mensen gaan nooit meer terug. En helaas werd zijn vrees bewaarheid. Ds. Tothpal is in het hoger beroep veroordeeld tot 3 jaar gevangenisstraf met onmiddellijke ingang. Sinds donderdag 21 februari zit hij in detentie. Een verschrikkelijke klap voor iedereen! Zijn vrouw Renata, met wie ik intensief contact onderhoud, meldde mij dat hij met opgeheven hoofd en rechte schouders is gegaan. De zondag hier op volgend kwam de gemeente bij elkaar en hebben ze samen de kerkdienst gehouden. Een kerkenraadslid heeft gepreekt en andere gemeenteleden verzorgden de lezingen en de gebeden. Ook is daar de afscheidsbrief van ds. Tothpal aan zijn gemeente voorgelezen. (Ds. Heringa heeft hem voor ons vertaald en de tekst vindt u hieronder). Ze hadden, zo zei zij, gebeden, gezongen en gehuild. Er is verdriet, maar geen wanhoop. Natuurlijk zijn wij, als Contactgroep, ons aan het beraden hoe wij ds. Tothpal, zijn familie en de gemeente zouden kunnen bijstaan. Éen van de ideeën is om ervoor te zorgen dat ds. Tothpal geen week zonder post zal zijn. Binnenkort zullen er geadresseerde kaarten in de kerken liggen die u mee kunt nemen. Schrijf er iets op of zet alleen uw naam, frankeren voor Europa (€0,90) en posten. Kleine moeite, maar van onschatbare waarde! En laten wij niet vergeten aanhoudend te bidden om Gods ontferming voor hem, zijn vrouw en kinderen en hun gemeente, die ons als partnergemeente zo na aan het hart ligt.

Inzameling voor het Kindertehuis

In het Kindertehuis voor dubbelgehandicapte kinderen in Arad laten zich de bezuinigingen pijnlijk voelen. Zo is er fors bezuinigd op de vergoedingen voor de verzorgingsartikelen voor de kinderen, zoals doucheschuim en dergelijke. Daarom vragen wij u om op zondagmorgen 24 maart specifieke toiletartikelen mee te nemen naar de Johannes- en de Markuskerk ten bate van het Kindertehuis. Een van ons is daar dan aanwezig om de artikelen in ontvangst te nemen. Half mei hopen wij deze dan met het volgende transport mee te kunnen sturen. Wij vragen u om: - (Kruidvat) Baby lotiondoekjes - (Kruidvat) Knoei doei doekjes - Zwitsal Maxi Billendoekjes, ander merk is ook prima. - Toetendoekjes (supermarkt) - Wattentips (drogist/supermarkt) - Babypoeder (bijv. Zwitsal) - Doucheschuim en shampoo voor kinderen - Body-lotion voor kinderen - Anti-bacteriële handzeep (pompje) bijv. van Unicura

Speciale goederen gezocht

Buiten alle kleding en andere goede gebruikte artikelen zoeken wij, op hun verzoek, voor de gemeente in Arad de volgende specifieke zaken: - Werkkleding (overalls ed.) - Veiligheidsschoenen - Kinderwagens / buggies / autostoeltjes - Rolstoelen voor het bejaardenhuis - 1 persoonsmatrassen, eveneens voor het bejaardenhuis

Indien nodig komen wij het graag bij u ophalen!

Mieke Frankfoorder (vz) Tel. 076-5146523 Email: [email protected] Afscheidsbrief van ds. Tothpal Lieve Vrije Evangelische Broeders en Zusters! Op 18 december veroordeelde de rechtbank mij tot drie jaar voorwaardelijke gevangenisstraf, op beschuldiging van ambtsmisbruik en frauduleuze verduistering. Beroep werd aangetekend en bezwaar gemaakt door Adorjáni namens het bisdom, en door Jakab namens de Arader gemeente. Op 20 februari werd in Timisoara het vonnis omgezet van voorwaardelijke in onvoorwaardelijke gevangenisstraf. Jullie allen, sinds de gemeente van haar bezit is beroofd, gedwongen op een vreemde plek je geloof gemeenschappelijk te beleven, kennen de talloze besluiten van de gemeentevergadering, de handtekeningenlijsten, enz., waar de rechters geen enkele aandacht aan schonken. Geen enkele bisschop van de kerk, noch enige ambtsdrager, nam stelling tegen de valse getuigenissen en onkerkordelijke procedures. Waarschijnlijk zijn ze het erover eens liever samen te werken met diegenen die de Arader gemeente ook al willen vernietigen. Informanten van de Securitate en zelfs provocateurs namen deel aan de grote actie, opnieuw met gebruikmaking van intimidatie, afpersing en omkoping. Ze hebben veel bereikt, maar niet dat de gemeente als geloofsgemeenschap werd geliquideerd. Onze grootste zorg is dat ze dit in de toekomst wel zouden kunnen. Nu ben ik in voorste linie gevallen, als een frontsoldaat in de oorlog. De overwinning gaat altijd naar de verdedigers. Onze gezamenlijke verdediger is God, hem is de overwinning, de lof en de eer. Soli Deo Gloria! Als ik me schuldig zou voelen, zou ik om genade smeken, zoals veel andere predikanten, die ergens op betrapt zijn; misschien was ik ook een onderdanige, kruiperige dienaar van de bisschop geworden tot nadeel van de gemeente. Er zijn me ruimschoots gelegenheden tot onderwerping aangeboden. Anderzijds, als ik het vonnis gevreesd had, had ik kunnen vluchten en ergens in ballingschap de verjaring van de aanklacht afwachten, mijn huid redden en mijn gezin bij elkaar houden. Ook nu nog had ik me kunnen verbergen; de laatste aanklacht zou in 2014 verjaren. In plaats daarvan ben ik bij jullie gebleven, want een zo saamhorige en oprecht gelovige gemeente heb ik nog nooit gezien. Het is geen wonder dat de kerkelijke leiders deze uit elkaar willen drijven, opdat ze net als bij de andere verwoeste gemeenten de bezittingen kunnen inpikken. Ik laat jullie niet graag alleen, maar ik vlucht niet. Met opgeheven hoofd ga ik de gevangenis in en vervul ik de mij opgelegde straf, als dit de prijs is voor jullie vrijheid.

11

S’AMEN Daarbij hoop ik op een ommekeer in de rechtspleging, die erkenning geeft aan het besluit van de vergadering, aan verkozen ambtsdragers, en aan vrije beschikking over eigen financiën. Dit alles kan echter alleen dan vrucht dragen, als jullie bij elkaar blijven. Dat is nu jullie opdracht!

Lucas Bioscoop

Ik laat tot jullie beschikking het in de afgelopen twee decennia samengestelde materiaal, waarmee jullie ook tot nu toe je gezamenlijke geloof hebt kunnen oefenen. Ik ben trots op alles wat jullie tot nu toe voor elkaar hebben gekregen, maar de grootste reden tot trots zou zijn als ik wist dat jullie bij elkaar zijn gebleven, en zelfstandig de gemeente en elkaar hebben opgebouwd. Ik zou graag ervaren, dat de gemeente ook zonder mij draaiende blijft. Ik neem afscheid van jullie, hopende op de dag dat ik als een eenvoudig, gewoon gemeentelid mijn plaats in jullie midden kan innemen. In de geest zegen ik jullie en bid ik met jullie, en ik groet jullie met de oude leuze: Arad Marad! (Arad Blijft!)

Tóthpál Béla

‘’Wat voeren die DOS-diakenen nu eigenlijk uit?’’ 16 Het is mogelijk dat u, als u naar de foto kijkt, denkt de DOSdiakenen hebben kennelijk een bezinningsweekend en hebben zich voor dat weekend terug getrokken ergens diep in een bos en slapen in tentjes. Nou dan wordt het tijd dat we u uit de droom helpen. Ongetwijfeld herinnert u zich uit een van de voorgaande artikels in S’AMEN dat de dak- en thuisloosheid grote vormen aanneemt in Breda. Heel veel mensen slapen onder bruggen of viaducten maar ook wel gewoon in hun eigen kloffie ergens in een bos of waar dan ook. Regelmatig komen ze ‘s morgens nat en verkleumd in het Annahuis aan om door middle van een kop koffie weer wat bij te komen. Om hieraan iets te doen heeft de DOS in november een vijftal tweepersoons tentjes met luchtbedden ter beschikking gesteld. De tentjes gingen als warme broodjes over de toonbank. Aanvankelijk wisten we niet waar de tentjes waren gebleven. Maar onlangs ontving ik van een straatwerker deze foto waarop drie van de vijf tentjes ergens in een bos bij Breda staan en als ‘’hoofdverblijf’’ van daklozen dienen.

‘Hosanna’ voor de Zoon van David’ wordt geroepen tijdens de intocht van Jezus in Jeruzalem. Maar wat bedoelen ze daar eigenlijk mee? De weg naar Pasen is gebaseerd op gedeelten uit 1 en 2 Samuël, Mattheüs en Johannes en vertelt het verhaal van koning David. Sinds 17 februari luisteren we elke zondag bij de kindernevendienst naar die prachtige verhalen over koning David. Verhalen die beginnen met een filmpje over het verhaal. Het bijzondere aan deze filmpjes is dat de dominees van de Protestantse Gemeente Breda de hoofdrollen spelen in deze filmpjes. Ze zijn gemaakt door onze jeugdwerker Danielle van Drongelen. Heb je een filmpje gemist? Alle filmpjes zijn terug te vinden op de website van de Lucaskerk: www.noorderbeemden.nl. Hoofdrolspelers: De dominees van de Protestantse Gemeente Breda Uitvoerend producent: Daniëlle van Drongelen (jeugdwerker Protestantse Gemeente Breda) Kijkwijzer: vanaf 4 jaar

Hoewel het een druppel op een gloeiende plaat was vond de DOS het belangrijk iets te kunnen betekenen voor hen die één van de eerste levensbehoeften missen namelijk het hebben van een droog onderdak. Staat er niet in ‘’de zeven werken van barmhartigheid’’ (Mattheüs 25) dat we de vreemdeling / daklozen moeten huisvesten? Henk Zwaan

Tijden: De laatste twee filmpjes zijn te zien tijdens de kindernevendienst op zondag 24 maart en 31 maart om 10.30 uur in de Lucaskerk, Tweeschaar 125 te Breda.

12

S’AMEN

Nieuws uit de wijken

Rondom de Lucaskerk Van de voorzitter De gebruikers van de Lucaskerk Vorig najaar heeft de facilitaire werkgroep de gemeenteleden uitgenodigd mee te doen met de jaarlijk se schoonmaak van de Lucaskerk. Helaas meldden zich toen te weinig gemeenteleden waardoor de hele schoonmaakactie moest worden geannuleerd. Toen we dit in de kerkenraad bespraken, was er eerst de teleurstelling, maar deze teleurstelling werd gauw omgezet in creativiteit. ‘De gemeenteleden van de Noorderbeemden zijn toch niet de enigen die gebruik maken van het gebouw?’ ‘Als we de andere gebruikers nou ook eens uitnodigen en er een nieuw project ‘oecumenisch schoonmaken’ van maken?’ Zaterdag 9 maart meldden zich maar liefst 35 vrijwilligers afkomstig van de ‘Victory Bible Church’, de Indonesische gemeente, de parochie en de wijkgemeente Noorder Beemden. De vrijwilligers hadden zichtbaar plezier in het poetsen en het ontmoeten van elkaar! Hoewel we natuurlijk heel verschillend ons geloof beleven, werd wel duidelijk dat we een gemeenschappelijk bron hebben! Van verschillende kanten kwam dan ook het idee om in het komende jaar eens een gezamenlijke viering te organiseren. In de komende kerkenraadsvergadering zal de werkgroep

Vieren gevraagd worden de mogelijkheden tot zo’n viering te gaan onderzoeken. Er is nog meer nieuws over de gebruikers van ons gebouw. Onlangs is bekend geworden dat de Bethlehemkerk eind juni gesloten zal worden. De parochianen hebben vanaf dat moment geen eigen gebouw meer in de Haagse Beemden. Vertegenwoordigers van de parochie hebben contact gezocht met de kerkenraad van de Noorder Beemden om te bespreken in hoeverre een intensiever gebruik van de Lucaskerk mogelijk zou zijn. Inmiddels hebben er twee verkennende gesprekken plaats gevonden en hebben onze wijkpredikant, Wim Bisschop en de pastor van de Bethlehemparochie, Frans Verkleij, de verkennende notitie ‘samen onder één dak’ geschreven. De notitie en de verslagen van de gesprekken die tot dusver zijn gehouden, zijn besproken in de kleine kerkenraad en worden momenteel in de werkgroepen bediscussieerd. In de volgende S’AMEN zal er opnieuw verslag gedaan worden van deze ontwikkelingen. Hartelijke groeten,

Rolf Boertien [email protected]

Vieringen We beginnen aan de Goede Week, sommigen zeggen dat hier de kerk op haar best is: de grote daden van God gedenken en vieren in indrukwekkende sprekende samenkomsten. Vanuit de verhalen over koning David kijken we steeds naar de Zoon van David die zijn weg gaat voor God en mensen. Zijn weg voert hem naar

Jeruzalem. En wij volgen geconcentreerd en bewogen.

Zondag 24 maart, Palmzondag In 2 Samuël 15 volgen we koning David die de stad uit vlucht voor zijn zoon Absalom; hij neemt de wijk naar de Olijfberg. In Lucas 19 maakt de Zoon van David de omgekeerde beweging: van de Olijfberg de stad in. De kinderen van de nevendienst houden hun eigen intocht.

Donderdag 28 maart, Witte Donderdag We zijn bij de drie gedenkwaardige dagen van Pasen; we komen samen rond de verhalen van de voetwassing en het avondmaal van Jezus en zijn vrienden. We delen matzes en druivensap en we richten de viering helemaal in op kinderen, die vragen waarom deze nacht anders is dan alle andere nachten. We beginnen om half acht.

Vrijdag 29 maart, Goede Vrijdag In een oecumenische viering met de Bethlehemparochie komen we samen rond het lijden en sterven van Jezus. We lezen en zingen het lijdensverhaal volgens Johannes, waarbij Lucas8 een belangrijke rol speelt, want zij zingen prachtige stukken in de bewerking van Jan Valkestijn. We brengen een kruishulde met meegebrachte bloemen en takken en ook vandaag begint de viering om half acht in de Bethlehemkerk.

13

S’AMEN Zaterdag 30 maart, Paaswake

‘s Avonds om 10 uur begint een altijd weer indrukwekkende viering: de lof van het Licht rond de nieuwe paaskaars, verhalen van schepping, verbond en nieuw leven, de doopgedachtenis en het delen van brood en wijn. Er is veel te zien en te beleven: we vieren licht in het donker, een nieuwe dag in de nacht en leven tegen de dood in. De cantorij zingt mee in deze viering, ook met een gezongen tafelgebed bij brood en wijn.

Zondag 31 maart, Pasen De eerste dag; dag van leven, nieuw begin, hoop. In 2 Samuël 22 klinkt een loflied van David over de trouw en redding van God. En Johannes 20 vertelt over mensen die moeten wennen aan het idee van een nieuw begin!

Zondag 7 april We begroeten ds. Visser uit Lexmond als onze voorganger. Hij neemt ons mee in het nieuwe leven na Pasen. Het leesrooster gaat naar Lucas 24 over mensen die na Pasen hun huis in Emmaus opzoeken.

Uit de wijkkerkenraad In de wijkkerkenraad vergadering is gesproken over de voortgang van het beroepingswerk en over het afscheid van ds. Wagenvoorde. Ook is de recente verdiepingsochtend voor wijkkerkenraad- en wijkraadleden geëvalueerd. Daar waren met name de activiteiten van het Noorderlicht en de rol van de/onze wijkgemeente in het missionair actief zijn, aan de orde. De wijkkerkenraad wil in haar volgende vergadering dit onderwerp nogmaals bespreken, mede naar aanleiding van de evaluatie die momenteel door de Algemene Kerkenraad wordt uitgevoerd. Om het draagvlak te verstevigen en om enthousiasme bij de gemeenteleden te

Zondag 14 april Vandaag hebben we een heel speciale viering. We gaan uit van het thema ‘Lucaskerk Gods Talent’. Een tijd terug hadden we goede gesprekken rond alle jeugdwerk van onze wijkgemeente. Vandaaruit groeide het idee om een themadienst te houden waarin zoveel mogelijk aspecten van dat belangrijke werk gehoord en gezien kunnen worden. Het wordt vast heel afwisselend, informatief en leerzaam.

Zondag 21 april Vandaag wordt in Breda de vereniging gevierd van de Evangelisch Lutherse Gemeente en de Prot estantse Gemeente. Dat is best een historische gebeurtenis: twee gemeenten die samen verder willen. Daar hoort een speciale kerkdienst bij en die wordt gehouden in de Grote Kerk. In die viering wordt de verenigingsacte ondertekend, we mogen luisteren naar een prachtige Bach-cantate en drukken onze verbondenheid ook uit in het delen van brood en wijn. Deze dag is er geen viering in de Lucaskerk, de viering in de Grote Kerk begint om half drie.

Leren en Ontmoeten Op 17 april komt Berthe van Soest een avond verzorgen over verhalen over Jezus lezen met tarot. Voor deze avond moet u zich opgeven, want Berthe wil niet zo'n grote groep. Rond 16 kandidaten is het maximum.

Joyce Rijke

Vastenmaaltijd In de 40 dagentijd is er ook weer ruimte voor een vastenmaaltijd. U bent welkom op 27 maart om 18:00 uur. U kunt zich aanmelden via een intekenlijst die klaar ligt in de hal. De extra opbrengst van de maaltijd gaat naar Het Lotjeshuis in Suriname, een organisatie die als doel heeft ondervoede en in de steek gelatenkinderen op te vangen en te verzorgen. Hanny den Ouden die vorig jaar een bezoek heeft gebracht aan Het Lotjeshuis zal ons daar beelden van laten zien. Na de maaltijd is er gelegenheid voor een vesper. Graag tot 27 maart.

Namens de diaconie, Jopie Snelleman

ds. Wim Bisschop

wekken, is het goed dat vanuit de wijken wordt meegedacht alvorens wordt vastgesteld hoe de verdere voortgang van het project Noorderlicht zal zijn.

de activiteiten is vooral ontmoeten en elkaar leren kennen.

Notitie afstemmen jaarprogramma’s

Op 21 april 2013 is er in de Grote of Onze Lieve Vrouwe Kerk te Breda een feestelijke dienst ter gelegenheid van de Vereniging van de Protestantse Gemeente Breda en de Evangelisch Lutherse Gemeente Breda e.o. aanvang 14:30 uur (kerk open vanaf 13:45). Na afloop is er gelegenheid elkaar te ontmoeten. We bevelen deze bijzondere dienst van harte bij u aan. ’s Morgens zijn er diensten in de Johannes- en de Markuskerk.

Elk jaar worden in verschillende wijkgemeenten van Breda jaarprogramma’s gemaakt. Om toch zoveel mogelijk mensen uit de verschillende wijkgemeenten de gelegenheid te geven deel te nemen aan elkaars activiteiten zou het mooi zijn als een zekere afstemming plaats zou vinden. De commissie communicatie heeft hiertoe een voorstel gedaan waar de kerkenraad mee instemt. Het doel van

Kerkdiensten in april Cantate dienst

14

S’AMEN Afscheid ds. Martin Wagenvoorde

Per 1 mei gaat ds. Wagenvoorde met emeritaat. Elders in dit blad vindt u de uitnodiging voor de eredienst ter gelegenheid van zijn afscheid op zondag 28 april a.s. om 14:30 uur in de Johanneskerk. Allen van harte welkom. De Johanneskerk is die dag ’s morgens gesloten en de Markuskerk heeft ’s morgens op 28 april een gezinsdienst waarin ds. Ton van Prooijen voorgaat.

Dankjewel-avond 31 mei Voor vrijwilligers en allen die zich bij de Johannes- en de Markuskerkgemeente betrokken voelen is er een dankjewel-avond in aantocht. Een enthousiast clubje mensen is bezig met de voorbereidingen. Het belooft een gezellige, spannende avond te worden. U hoort nog van ons! De volgende wijkkerkenraadsvergadering wordt gehouden op dinsdag 23 april 2013 in de Markuskerk.

K. van Mourik- van Bokkem, scriba [email protected] Dankjewel-avond Vooraankondiging feestelijke dankjewel-avond op vrijdag 31 mei voor vrijwilligers en iedereen die zich verbonden voelt met de Johanneskerk en de Markuskerk. Het programma begint met een gezamenlijke maaltijd, daarna wordt uw creatieve vermogen gewekt. Koffie, thee en een glas wijn zorgen ervoor dat u niet verdroogt. Noteer deze avond vast in uw agenda. In S’AMEN van mei en in de kerkgroet hoort u meer hierover.

Rondom de Markuskerk Markuscantorij zoekt versterking! Over twee maanden wordt in Monnickendam het nieuwe liedboek gepresenteerd. Dat zal dikker zijn dan het huidige liedboek, met veel bekende liederen en ook veel mooie nieuwere liederen. Een extra reden om blij te zijn dat we een eigen cantorij hebben, met een enthousiaste dirigent, Ilse

Jordan, en een nieuwe pianiste, AnneMarie Waterreus. De cantorij heeft wel dringend versterking nodig. Is het niet iets voor u? U kunt natuurlijk gewoon een keer komen kijken. De repetitie is op maandagavond, van 20:00 uur tot 22:00 uur. Elke stem telt!

‘Gat van de kerk’ Er is geen kerkelijk blad waarin niet regelmatig iets geschreven wordt over het ‘gat van de kerk’: mensen tussen de 25 en 50 jaar die lid zijn van onze kerk en zich vaak ook gelovig noemen, maar die niet of nauwelijks betrokken zijn bij kerkelijke activiteiten, omdat ze zich niet aangesproken voelen door de diensten, of omdat het er gewoon niet van komt. De ouderlingen van MiddenZuid zijn de afgelopen tijd op pad geweest om een groot aantal van deze leden te bezoeken. Wat houdt hen bezig in het leven en wat kan de kerk daarin betekenen? In april bespreken we wat deze gesprekken hebben opgeleverd.

Bloemschikking Ik krijg veel lovende opmerkingen over de bijzondere bloemschikking voor de 40dagentijd die voor in de kerk staat, ook van mensen die onze kerk doordeweeks bezoeken voor een vergadering. Een mooie verbeelding van de weg naar Pasen. Veel dank dus aan onze bloemengroep, die bestaat uit Neeltje Struijk, Betty van Wijngaarden en Miny Smaling, en aan Aart Struyk, die de mooie lier maakte!

Palmpasen De kerkdienst op 24 maart is een ‘dienst voor klein en groot’. Het verloop van de dienst is anders dan we gewend zijn. Na een gezamenlijke opening nodigen we u uit om een keuze te maken: óf u gaat mee naar de Voorhof, waar we met klein én groot (!) palmpaasstokken zullen maken, óf u blijft in de kerkzaal, waar we verder gaan met de Evangelielezing, het zingen van de psalm van palmzondag (psalm 24) en een overdenking bij Palmpasen. Na ongeveer een half uur is de feestelijke binnenkom s t v an de sto et met de palmpaastakken, waarmee we de intocht van Jezus in Jeruzalem verbeelden. Daarna vervolgen we met elkaar onze dienst.

De Goede Week en Pasen Op Witte Donderdag (19:30 uur) vieren we, zoals elk jaar, de maaltijd van de Heer om een grote tafel in de kerkzaal. Die avond komen de jongeren van onze tienerkerk bij elkaar

met katholieke jongeren, om samen te eten en te kijken naar de televisieuitzending van The Passion in Den Haag. Zij zullen ook deelnemen aan onze viering. Onze cantorij zal zingen. Op Goede Vrijdag (19:30 uur) lezen we het lijdensverhaal uit het Evangelie naar Lucas en staan we stil bij het lijden en sterven van Jezus. Op Stille Zaterdag (19:30 uur) komen we bij elkaar voor een sober avondgebed. Onze Paasdienst, die begint met de intocht van het licht van Pasen, is een gezamenlijke dienst met de EvagelischLutherse gemeente. Ds. Marlies Schulz en ik gaan daarin samen voor. Muzikale medewerking is er van onze cantorij en van Wybo Wagenaar en Martjan van der Wel op orgel en trompet. Meeleven Februari was voor onze Markuskerkgemeente een maand van ingrijpende berichten. Zes gemeenteleden zijn de afgelopen weken overleden. Een aantal van ons kreeg zorgelijke berichten over hun gezondheidssituatie. We leven mee met de mensen die hun geliefde missen en met de zieken die zich zorgen maken om de toekomst. Wat is het goed om te merken dat dat niet alleen maar een standardformulering is, maar dat mensen zich echt gedragen voelen door het hartverwarmende medeleven uit onze kerk! Op 13 februari overleed Zus Eland, weduwe van Johan Van Schouwen. Eigenlijk heette ze Adriaantje Helena, maar toen ze geboren werd, in 1931, noemden haar oudere broers en zusje haar Zus. En dat bleef ze. Zus Eland groeide op in een gezin met tien kinderen, op een boerderijtje in OudDrimmelen. Vrij jong ontmoette ze Johan van Schouwen uit Teteringen. Ze kregen twee dochters, Heleen en Terry. Haar man overleed in 1995, en hoewel ze goed alleen kon zijn, heeft ze veel in de jaren erna veel steun gekregen van en gegeven aan haar kinderen en haar familie in Teteringen. Over haar geloof sprak ze niet veel, maar ze gaf wel te kennen dat ze zich verbonden voelde met de Heer. Die verbondenheid kwam tot uitdrukking in de lezing over de vogels in de hemel en de lelies op het veld (Matteüs 6:2534). We hebben haar na een dienst in de Hervormde kerk van Made begraven bij Johan, haar geliefde man. Op 14 februari overleed Wilhelm Heinrich Wünschmann. Willy Wünschmann werd op 5 februari 1916

15

S’AMEN geboren in Batavia, als zoon van een Duitse vader en een Indische moeder. Hij had al een bewogen leven achter de rug toen hij in de jaren vijftig naar Nederland kwam, met zijn vrouw Guus en zijn zoon Frank. Tot een paar maanden voor zijn dood woonde hij aan de Epelenberg. Zeker voor de oudere Markuskerkgangers was hij een bekend gezicht. De laatste jaren was hij een trouw bezoeker van de kersten paasmiddagen van NEO. Hij liep dan rond met zijn camera om filmpjes of foto’s te maken. (Jazz-) muziek speelde een belangrijke rol in zijn leven. Door de muziek leerde hij zijn vrouw kennen. Die liefde voor muziek droeg hij over op zijn zoon, zijn kleinzoon en zijn twee achterkleindochters. Eén van hen had voor de afscheidsdienst op 20 februari een lied uitgezocht van de zangeres waar zij en haar opi graag naar luisterden, ‘Music and me’ van Trijntje Oosterhuis . Op 17 februari overleed Johannes Willem Frederik Guurink. Een paar jaar geleden verhuisde Joop Guurink, met zijn vrouw Neline, van Oosterhout naar Breda, naar de Generaal Maczekstraat. Ze waren ooit naar Brabant gekomen vanwege het werk van Joop bij Esso. In Oosterhout was hij jarenlang actief in de kerk, in allerlei functies. Bij ons in Breda bezocht hij graag de zomerdiensten in de Grote Kerk. Een jaar geleden werd ontdekt dat hij ziek was. De laatste weken ging zijn gezondheid erg snel achteruit. Op 30 januari vierde hij nog zijn 76ste verjaardag, met zijn vrouw, zijn dochter en zoon, zijn schoonzoon en schoondochter en zijn twee kleinkinderen. De afscheidsdienst vond plaats op zaterdag 23 februari in Zuylen. Op die dag was het precies 50 jaar geleden dat Neline en Joop elkaar hun liefde hadden verklaard. In de dienst stond een bekend lied centraal dat Joop kende uit zijn jeugd en dat de laatste weken veel betekenis had gekregen: ‘Wat de toekomst brenge moge, mij geleidt des Heeren hand.’ Op 19 februari overleed op 72-jarige leeftijd Jan Smaling, onze organist, vormgever van S’AMEN en de Kerkgroet, dirigent en nog veel en veel meer dan dat. Jan, een geboren Rotterdammer, had, net als zijn vrouw Miny, een diepgewortelde liefde voor de kerk, die zich vertaalde in een grote betrokkenheid en inzet. Vaak leek het of hij fulltime voor kerk en koren werkte en zijn betaalde baan bij de krant er even naast deed.

Het snelle verloop van zijn ziekte was voor ons allen een schok. Zelf bleef hij ondanks alle verdriet optimistisch. Hij wist wat de vooruitzichten waren, maar dankbaarheid overheerste, dankbaarheid voor de vele jaren samen met Miny, zijn (schoon) kinderen en kleinkinderen. Toen we een paar dagen voor zijn dood spraken over de dankdienst voor zijn leven, gaf hij aan dat de hele dienst moest uitlopen op het zingen van psalm 116, het laatste vers, in de oude berijming: “Ik zal met vreugd in 't huis des HEEREN gaan, om daar met lof Uw groten Naam te danken.” Op 21 februari overleed Cornelia Jacoba Klitsie-Krijger. Cora Klitsie woonde de laatste jaren aan de Grote Spie. Tijdens haar werkzame leven had ze een praktijk als schoonheidsspecialiste. In de jaren zeventig schreef ze een handboek over schoonheidsverzorging. Ze was al lange tijd weduwe. De mensen uit de Pelgrimskerk kennen haar onder andere als lid van de cantorij, waarmee ze in 2002 stopte. Het afscheid van Cora Klitsie was op donderdag 28 februari in crematorium Zuylen. Ze werd 87 jaar. Op zondag 3 maart, vroeg in de middag, overleed Elisabeth Firet. Ze was 91 jaar. Anderhalve week eerder werd ze in het ziekenhuis opgenomen na een hersenbloeding. Nog maar een paar maanden geleden overleed haar huisgenote, Riek Scheffelaar. Ze werkten allebei bij de PTT. Velen van ons zullen Bets herinneren als een vriendelijke, bescheiden vrouw, wijs, weloverwogen en humoristisch. De intensieve zorg voor Riek en het afscheid van haar vielen haar zwaar. In het najaar werd ze, terwijl ze werd afgeleid, bestolen in haar eigen huis. Die laffe inbraak heeft haar erg geschokt. Op vrijdag 8 maart hebben we haar begraven. We zongen toen een lied dat ze ooit uit de krant knipte, van de Lutherse predikant Hans Mudde, op de wijs van gezang 273: Onze namen staan geschreven in de holte van uw hand als een teken dat ons leven in U, Heer, is ingeplant. Steeds als Gij uw handen opent zien uw ogen ons weer aan en gedenkt Gij uw belofte: een volkomen nieuw bestaan. Ds. Ton van Prooijen

Rondom de Johanneskerk Vieringen Donderdag 28 maart Witte Donderdag, aanvang dienst 19:30 uur. Viering heilig Avondmaal. We lezen over het joodse Pesachfeest en het joodse paasmaal (Exodus 12 112), waaraan Jezus een nieuwe betekenis heeft gegeven door aan zijn leerlingen te vragen hem te blijven gedenken in het breken van het brood en het ronddelen van de beker wijn. We lezen eveneens het evangelie van de voetwassing. (Johannes 13: 1-15)

Vrijdag 29 maart Goede Vrijdag, aanvang dienst 19:30 uur. In deze dienst zal Liesbeth Bouwmans enkele liederen zingen, begeleid door Geurt Oostlander aan het orgel. We lezen het lijdensevangelie naar Lucas (Luc. 22: 39-71 en 23: 13-46), waarna de Paaskaars wordt gedoofd. Eveneens luisteren we naar ‘het beklag Gods’ . (Micha 6: 3-8)

Zaterdag 30 maart Stille Zaterdag, aanvang dienst 19:30 uur. Niet voor niets heet deze dag Stille Zaterdag. Na de verbijsterende gebeurtenissen van Goede Vrijdag is er alleen maar ruimte voor rouw, gemis en eenzaamheid. De hel van Goede Vrijdag heeft plaatsgemaakt voor de stilte van de dood. We lezen het doodsgebed van Jona (vanuit de walvis): Jona 2: 3-8 en het evangelie van de graflegging naar Lucas. (Lucas 23: 50-56)

Zondag 31 maart Eerste zondag van Pasen, aanvang dienst 10:00 uur. Aan deze dienst op de 1ste Paasdag zal het gospelkoor ‘Sjofar’ uit Dordrecht haar medewerking verlenen. ‘Waarom zoekt u de levende onder de doden?’, vragen de twee hemelse personen in het Paasevangelie van Lucas aan de vrouwen. Want zij dachten dat Jezus dood was, daarom waren ze naar het graf gegaan. Nee, niemand had ook maar een seconde aan de opstanding gedacht…

16

S’AMEN In alle vier de evangelieverhalen wordt geschreven over angst, schrik, verbijstering, ongeloof en over verdriet. Dood is dood, dat is de gedachte, ook bij de volgelingen van Jezus, en wie dood is keert niet meer terug, dat is voorbij. Maar het onbegrijpelijke en tegelijk ook wonderlijke geheim van Pasen is, dat het in Jezus’ geval anders is. Hij blijft niet in de dood, want Hij leeft! Zoiets bedenk je niet als discipelen, zoiets overkomt je, opeens, tot je verbijstering. De schrik, de verbijstering en het ongeloof, dat zijn authentieke getuigen van de waarheid van de opstanding. En je moet je ongeloof overwinnen, ja je moe t j e h el e w er e ldbe el d veranderen: de doodsmacht heeft niet het laatste woord, want die is overwonnen door de opstanding van Jezus. (Jesaja 51: 17; 52: 1-3 en Lucas 24: 1-12)

Zondag 7 april Tweede zondag van Pasen; Beloken Pasen; voorganger mw. ds. G.H. ten Thije, Breda. Jezus legt de Emmaüsgangers op bijna strenge wijze nog eens uit wat er in de Schriften staat ‘Te beginnen bij Mozes en de profeten’ staat er in Luc. 24:27. Dus Hij is wel een tijdje aan het woord geweest. Wie blijft hangen in het verlies, raakt niet alleen vertrouwen en levensvreugde kwijt, maar verliest zijn levenslicht. De nieuwe Paaskaars is vorige week niet voor niets ontstoken en de kerk binnen gedragen. Het is ons levenslicht, het is de onbreekbare belofte van God dat een leven in geloof en vertrouwen altijd eindigt in winst, ondanks ons verdriet om een verloren liefde of een mislukt ideaal. (Lucas 24: 13-35)

Zondag 14 april Derde zondag van Pasen; voorganger mw. ds. J. van der Zee-Vroegindeweij, Sleeuwijk Na zijn dood verschijnt Jezus aan zijn leerlingen. Hij komt in hun midden staan en wenst hun vrede. Er is twijfel bij de leerlingen tussen hun hart en hun verstand. Zo gaat het bij ons vaak ook. De stem van het verstand volgen brengt ons dikwijls tot twijfel en ongeloof, maar als we onze innerlijke, intuïtieve stem volgen wordt dat ongeloof soms overwonnen. Als Jezus na zijn dood aan zijn leerlingen verschijnt herkennen ze hem pas als hij een stuk geroosterd vis van hen aanneemt, het breekt en met hen deelt. In het gebaar van het ‘breken

en delen’ herkennen ze Jezus, omdat hij zijn leven altijd deelde met mensen. Misschien komt het verstand later wel als ze weer thuis zijn en de Schriften openen en lezen wat in de Schriften over het lijden en sterven van de Messias geschreven staat. (Lucas 24: 35-48)

Zondag 21 april Vierde zondag van Pasen. Het begrip herder of hoeder –wat hetzelfde is- komen we in de Bijbel voor het eerst tegen in de geschiedenis van Kaïn en Abel. Op de vraag van God aan Kaïn ‘Waar is je broer?’, antwoordt deze: ‘Weet ik veel. Ben ik soms mijn broeders hoeder?’ (Gen. 4:9). Eeuwen later dukt het woord ‘herder’ weer op: bij Ezechiël. De leiders en priesters van het volk hebben van hun herdersambt een aanfluiting gemaakt. Gelukkig neemt God zelf dan het herdersambt op zich (zie Ezechiël 34 vanaf vers 9). En hoe een schaap zich voelt met de Heer als herder daarvan zingt Psalm 23. Tenslotte komt het thema van de goede herder terug I Johannes 10. Daar is God zelf in Jezus de herder die zijn schapen één voor één kent. De vraag is natuurlijk: willen wìj een hoeder zijn van onze medemens. Zijn wij wel onze broeders hoeder? (Johannes 10: 11-18)

Zondagmiddag 21 april, Grote Kerk, begint om 14:30 uur een feestelijke cantatedienst waarin de vereniging v a n d e E v a n g el i sc h L u t h er se Gemeente en de Protestantse Gemeente officieel voltrokken zal worden.

Zondagmiddag 28 april, Johanneskerk begint om 14:30 uur een viering waarin ds. Martin Wagenvoorde afscheid nemen zal. De kerk is open vanaf 14:00 uur en op die zondagmorgen zal er geen dienst in de Johanneskerk gehouden worden. In memoriam In de vroege zondagmorgen van 24 februari overleed Maaike Stijntje Overwater den Boer. Bij ons in de Johanneskerk, waarvoor zij samen met haar man Cornelis (Kees) Overwater, die op 23 febr. 1990 overleed, veel heeft bekend, kenden we haar beter als Marijke Overwater en door haar kleinkinderen Claire, Maurits, Robert en Philippe werd ze oma Ted genoemd. Marijke was een gelovige vrouw, ze ervoer God niet zozeer als een (ver) oordelende God, maar als een God van

liefde, hoop, vreugde en vergeving. Het geloof gaf haar een leidraad voor het leven; christelijke normen en waarden waren voor haar belangrijk, maar die moest je vooral ook buiten de kerk toepassen. De kerk was een menselijk bouwwerk, waar ze met haar man Kees de nodige stenen (ook letterlijk) aan heeft bijgedragen, menselijk, al te menselijk vaak, maar in de kerk klonk ook Gods woord en daarom was ze toch meer dan mensenwerk alleen. Marijke is in de Johanneskerk jarenlang pastoraal ouderling, scriba van de kerkenraad en afgevaardigde naar de Centrale Kerkenraad geweest, en daarnaast heeft ze ook ettelijke bestuursfuncties bekleed, o.a. in het voormalige Diaconnessen(ziekenhuis) Zoon Teun die in 1964 werd geboren was haar trots en ook de vier kinderen, die hij samen met zijn vrouw Desirée kreeg, betekenden heel veel voor haar. Ook toen haar gezondheid sinds december 2012 sterk achteruitging, liet ze toch twee keer per maand, met een taxi naar Bloemendaal vervoeren, waar Teun, Désiree en hun kinderen woonden. Dat hield ze vol tot twee drie weken voor haar overlijden. In ‘haar’ Johanneskerk maakte ze voor ‘t laatst een (avondmaal-)dienst mee op 20 januari jl. We zullen deze markante vrouw, met haar milde wijsheid, haar optimistische geloof en kijk op het leven, haar betrokkenheid op onze gemeente en op de protestantse kerk in Breda in het algemeen, haar lach en haar enthousiasme enorm missen. Samen met haar man heeft ze een flink stuk van de prot. kerkgeschiedenis Breda, en van de Johanneskerk in het bijzonder, vertegenwoordigd. Voor de afscheidsdienst op 2 maart jl. in de Johanneskerk namen we als leidraad Joh. 21: 5. Is er een mooier geloof mogelijk dan een geloof in een God die zegt: ‘Zie, Ik maak alles nieuw’, ook over de grenzen van het leven heen. Zo’n geloof had zij, Marijke Overwater, en daarom hebben we haar ook met een gerust hart los kunnen laten. Ik wens haar familie, maar ook allen die haar goed gekend hebben, veel troost, heel goede herinneringen aan haar, en veel kracht en Gods zegen toe! Martin Wagenvoorde

17

S’AMEN

Geknipt voor U R. v. Klaveren-Koelewijn

ACHTER DE VOORDEUR De aan- of afwezigheid van het één heeft ontegenzeglijk gevolg voor het ander. Een felrode roos contrasteert scherp tegen een diepblauwe hemel en hoe lichter het is, hoe meer de duisternis opvalt. Je zou zelfs kunnen zeggen dat de aanwezigheid van het een nodig is om het ander bestaan of identiteit te geven. Ik geloof in dit verband dus ook dat de aanwezigheid van het vrouwelijke het mannelijke identiteit en inhoud geeft en andersom. Echter, typisch mannelijke of typisch vrouwelijke eigenschappen mogen we niet meer duiden omdat het discriminatie op grond van sekse vergroot of mensen die seksueel anders geaard zijn zou kunnen kwetsen. Ik vind het belangrijk dat het vrouwelijke én mannelijke aanwezig is in de ontwikkeling en groei van de mens. Wat mij betreft is de meest ideale situatie een gezin met vader en moeder. Ik hoor nu al weer overal stemmen hoe ik dat toch durf te zeggen. Het is schandalig en kortzichtig! Waarschijnlijk hoort mijn mening, net zoals zoveel 'religieus geïnspireerde meningen', achter de voordeur. Het past helemaal niet in een respectvolle, humane en tolerante samenleving. En daar ben ik toch zo zat van. Iedereen mag van alles blijven roepen in de naam van RESPECT en TOLERANTIE.

Mediatheek G. van Dooren Belangstelling voor informatie uit de protestantse kerken? Eenmaal per veertien dagen: Kerkbulletin. Aanmelden: [email protected] Extra hulp voor Syrië De Protestantse Kerk in Nederland stelt nog eens € 150.000,extra beschikbaar voor noodhulp in Syrië. Dit bedrag komt bovenop een eerder bedrag van € 75.000,- dat werd vrijgemaakt voor hulp in Syrië. De hulp is hard nodig, benadrukt Midden-Oostenspecialist Feije Duim van Kerk in Actie, bij zijn terugkomst uit Beirut. Hij woonde daar de inauguratie bij van Johannes X, de nieuwe patriarch van de Grieks-orthodoxe kerk in Antiochië en het hele Midden-Oosten. De Grieksorthodoxe kerk is de grootste kerk van Syrië en een belangrijke partner van Kerk in Actie. Tijdens de inauguratie waren tientallen kerkelijke vertegenwoordigers uit het Midden -Oosten aanwezig. Duim hoorde schrijnende verhalen over de situatie in Syrië, maar ook in de omringende buurlanden. Vluchtelingenkampen zijn overvol en er is gebrek aan voedsel, huisvesting en brandstof, terwijl het winter is. Omdat Syrië geen hulpverleningsorganisaties toelaat, speelt de Grieks-orthodoxe kerk een cruciale rol in de hulpverlening aan de bevolking. Inmiddels is door kerken over de hele wereld twee miljoen euro ingezameld voor noodhulp, waaronder € 75.000,- door Kerk in Actie maar de extra gift is hard nodig, stelt Feije Duim. “We praten over vier miljoen ontheemden of mensen die lijden onder de burgeroorlog. Bijna 20% van de bewoners van Syrië heeft hulp nodig.” Ook de vluchtelingen

We mogen elke vorm van religie mateloos onderuit halen en beschimpen omdat we vrijheid van meningsuiting een van de hoogst verworven eigendommen van onze westerse cultuur vinden. Maar als ik iets zeg op basis van mijn identiteit en opvattingen, moet ik dat vooral thuis doen, want ik relateer het aan een geloof in een GOD, die allang van de tafel der verstandigen verdwenen is. Als ik me beroep op het klassiek of modern liberalisme, op het Marxisme of Socialisme of op de genadeloze grondwet van het evolutionistisch denken: 'the survival of the fittest', dan is alles ok. Dat is tenslotte 'objectief'. Mijn geloof is mij alles, het bepaalt mijn totale zijn. En ik wil de ruimte houden om dat in alle facetten van mijn leven gestalte te geven. Als iemand dat wil beperken, wil ik in ieder geval de vraag terug kunnen stellen waarom hij dan zo stellig van mening is dat haar of zijn gedachtegoed het juiste is. Die ander heeft ook een visie op het leven, op de maatschappij en baseert dat ook ergens op. En die basis wordt ook gevoed vanuit een filosofie, inzicht, levensbeschouwing of geloof. Dat contrast en die tegenstelling mogen wat mij betreft duidelijk zijn en conflicteren. Geeft niks. Het geeft die ander en mij juist identiteit. Maar gun mij de ruimte om in alle facetten van het leven daar geluid en inhoud aan te geven. Als meningen gebaseerd op een geloof alleen maar achter de voordeur gehoord mogen worden, is de openbare ruimte de grootste gevangenis van ons land geworden. En daar begint het aardig op te lijken.

Bram Rebergen in maandblad Reveil dir. van een bureau voor Alg.Maatsch.Werk

in buurlanden zijn aangewezen op hulpverlening: ze hebben vaak alles moeten achterlaten en komen berooid aan. Giften voor slachtoffers aan het conflict kunnen worden overgemaakt op giro 456 o.v.v. ‘Noodhulp Syrië’. Openingen rond geloof, hoop en liefde De Protestantse Kerk heeft een boekje gemaakt met twaalf openingen rond geloof, hoop en liefde, geschikt voor het begin van een gespreksavond, een vergadering, een maaltijd of een kort moment van samenzijn. De openingen hebben een thema. Bij elk thema worden een vraag, een Bijbelverhaal, een gebed, een gedicht of kort spiegelverhaal, en een liedsuggestie gegeven. De opzet van de openingen gaat uit van ‘wonen in het Woord’, een methode om samen in korte tijd stil te staan bij een Bijbeltekst. Het boekje kost € 5,95 en is te bestellen via de webwinkel: www.pkn.nl/webwinkel. Spel Duurzaamheid: waar geef jij je talenten aan? Hoe kun je je inzetten voor duurzaamheid? Het maakt verschil of je je in je werk of in je privéleven actief wilt zijn voor een duurzame wereld. Welke rol vervul je in die omgeving? Hoe geef je concreet vorm aan je inzet? Dit soort vragen gaan over de buitenkant van uw inzet. Daarnaast is er ook een binnenkant, waar vragen bij horen als: Welke talenten heb je die je kunt gebruiken? Door welke waarden laat je je leiden? Uit welke bronnen put je? Bij wie of wat voel je je diepgaand betrokken? Het spel Duurzaamheid: waar geef jij je talenten aan? laat je ontdekken welke antwoorden jij op deze vragen geeft. Het spel is geschikt voor iedereen die op één of andere wijze zich wil inzetten voor duurzaamheid. Je kunt het alleen spelen, maar ook met je vrienden óf met groepen (bijvoorbeeld in je bedrijf, maatschappelijke organisatie, (beroeps)onderwijs, loopbaanbegeleiding of geloofsgemeenschap). Het spel is verkrijgbaar in een spelbox

18

S’AMEN en als ZIP-bestand. Het spel is een initiatief van Landelijk bureau DISK, oecumenische instelling op het terrein van geloof en economie. Een voorproefje van het spel is te vinden op de website www.duurzaamheidentalenten.nl. Hier vind je ook informatie over hoe je het kunt bestellen. www.forumkatholiciteit.nl De Rooms-Katholieke Kerk heeft bij ICANN een aanvraag ingediend voor een TLD met de extensie ‘.catholic’ in alle talen. Zij laat daarmee een alleenrecht gelden op de ‘katholiciteit’ van de kerk. Vanuit Saudi Arabië kwam bezwaar, met argumenten die de kerken zo kunnen overnemen. Via deze website kan tot maart 2013 door kerken en personen bezwaar gemaakt worden tegen de aanvraag. Uitnodiging voor gesprek Het moderamen van de generale synode heeft eind januari vertegenwoordigers van de Christelijke Gereformeerde Kerken, de Gereformeerde Kerken Vrijgemaakt, de Nederlands Gereformeerde Kerken en de Voortgezette Gereformeerde Kerken uitgenodigd voor een gesprek. De reden voor deze uitnodiging is ‘gelegen in de vraag of er ook vandaag nog dwingende redenen zijn om in onze gescheidenheid voort te gaan. Of, nog scherper geformuleerd, de vraag tot welke weg wij vandaag geroepen zijn in het licht van de ingrijpende gevolgen van de secularisering en de ontkerkelijking en in het licht van de roeping om getuige te zijn van het evangelie voor onze tijd. Katholiek-Protestants debat over de toekomst In april worden drie debatavonden gehouden, in Groningen, Apeldoorn en Dordrecht, naar aanleiding van 450 jaar Heidelbergse Catechismus en Concilie van Trente. Bekende katholieken en protestanten gaan met elkaar in debat over de toekomst van kerk en geloof in Nederland. In de Heidelbergse Catechismus en op het Concilie van Trente hebben protestanten en katholieken vervloekingen uitgesproken over elkaars leer. In Dordrecht welkom op 23 april. www.nd.nl/ debat Collecten

Paascollecte JOP Met Pasen is er nieuws. Goed nieuws. We vieren de opstanding van Jezus. Het verhaal van Jezus gaat door. Er is nieuw leven! Ook vandaag vertellen wij het verhaal door aan de volgende generatie, aan onze (klein)kinderen. Ekklesia Breda Waalse kerk Catharinastraat 83b 28 mrt.: Witte Donderdag 19:30 uur Mediatief, Kamerkoor Renaciate o.l.v. Jerry Korsmit, piano Jetje van wijk 29 mrt.: Goede vrijdag 19:30 uur Lijdensweg - Het verhaal van Jezus 30 mrt.: Paaszaterdag 19:30 uur Levensweg - Het verhaal van de vrouwen 7 apr.: voorganger F. Ploum 10:30 uur

Remonstrantse Gemeente Cimburgalaan 98 Aanvang 10:30 uur 29 mrt.: Goede Vrijdag, dr. T.R. Barnard 19:30 uur 31 mrt.: Pasen, dr. C.M.G. Berkvens-Stevelinck 14 apr.: prof.dr.Th.M. van Leeuwen 28 apr.: ds. M.J. van Wassenaar Doopsgezinde Gemeente Cimburgalaan 98 Aanvang 10:30 uur

Omdat we om hen geven: in de kerk, in het jeugdwerk en in de gezinnen. Centraal staat daarom in de paascollecte het werk van JOP, jeugdorganisatie van de Protestantse Kerk. De opbrengst van de collecte is bestemd voor de ontwikkeling van materialen, zoals de ‘Goed Nieuws Krant’ (beschikbaar in de Veertigdagentijd) en de meer dan 400 gratis werkvormen die in de plaatselijke gemeenten bij het jeugdwerk kunnen worden gebruikt. Het geld is ook nodig voor de toerusting van de vrijwilligers in het jeugdwerk. We bevelen de collecte van harte bij u aan.

Collecte eredienst en kerkmuziek Op 14 april is de collecte bestemd voor Eredienst en Kerkmuziek. Kerk-zijn en zingen zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Geen kerkdienst zonder liederen. Een mooi lied kan iemand troosten, bemoedigen, maar kan een gelovige ook helpen om zijn of haar geloof te verwoorden. Onze kerk kent veel liederen en teksten die van oudsher worden gebruikt. Maar tijden veranderen, ook binnen de kerk. Samen met zeven andere kerken werkt de Protestantse Kerk aan een nieuw liedboek, met daarin meer dan 1100 liederen uit de breedte van de christelijke traditie.

Missionair werk Op 28 april is de collecte bestemd voor het missionaire werk van de Protestantse Kerk en staat de pioniersplek op IJburg centraal. Het begon twee en een half geleden op IJburg met niets, geen kerk en geen gemeente. Nu komen wekelijks mensen samen in De Binnenwaai, een gebouw in de Amsterdamse Vinex wijk IJburg, waar ds. Rob Visser predikant-pionier is. Samen met de bewoners van IJburg wil hij het kerk-zijn vorm geven. In ieder geval door aan te haken bij wat in de samenleving speelt. Zo zorgde hij er onder meer voor dat het ‘Parents house’ er kwam, een huis voor gescheiden ouders die met niet te hoge woonlasten in de buurt van de kinderen kunnen blijven wonen. Tijdens de bezoeken die hij aan bewoners brengt, ziet hij veel eenzaamheid en armoede. Hij wil deze mensen laten weten dat de kerk aan hun kant staat. Er is ook een hobbel. Mensen willen wel tijd investeren in ‘kerk op IJburg’, maar financieel kan de gemeente nog niet op eigen benen staan. De collecte van 28 april is bedoeld om pioniersplekken zoals op IJburg en andere missionaire activiteiten in Nederland mogelijk te maken.

24 mrt.: ds. Reinhold 28 mrt.: Witte Donderdag, ds. Reinhold 19:30 uur 7 apr.: ds. L. Pondman 21 apr.: ds. Reinhold Prot. Gem. Ginneken Aanvang 10:00 uur Behalve de eerste zondag Alle zondagen dienst van Schrift en Tafel 24 mrt.: ds. F.V. Rookmaker 28 mrt.: ds. F.V. Rookmaker, Witte Donderdag, m.m.v. de Cantorij, 19:30 uur

29 mrt.: ds. J. Loosman, Goede Vrijdag, 15:00 uur 30 mrt.: ds. F.V. Rookmaker en ds. J. Loosman, m.m.v. de Cantorij, aanvang 21:00 uur 31 mrt.: ds. J. Loosman, Pasen 7 apr.: ds. P.L. Wassink uit Bilthoven 14 apr.: ds. E.J. de Wijer uit Zoeterwoede 21 apr.: ds. F.J. VrijlandPostma uit Middelburg 28 apr.: ds. A.E. Keuning uit Utrecht

19

S’AMEN

Vieringen in de periode 24 maart t/m 28 april Protestantse wijkgemeente NoorderBeemden

Lucaskerk Tweeschaar 125, aanvang 10:30 uur. Tijdens alle morgendiensten is er kinderopvang en Kindernevendienst. Maandelijks Jongerennevendienst, info: Noorderbeemden.nl 24 mrt. 28 mrt. 29 mrt. 30 31 07 14 21 28

mrt. mrt. apr. apr. apr. apr.

: ds. W. Bisschop, Palmzondag : ds. W. Bisschop, Witte Donderdag, 19:30 uur : ds. W. Bisschop / dr. F. Verkleij, 19:30 uur oec. viering Bethlehem kerk : ds. W. Bisschop, Paaswake, 22:00 uur : ds. W. Bisschop, Pasen : ds. J. Visser uit Lexmond : ds. W. Bisschop, gezinsdienst : Grote kerk, cantata dienst, 14:30 uur : ds. W. Bisschop

Protestantse Wijkgemeente Breda Midden/Zuid

Markuskerk Hooghout 98, aanvang 10:00 uur Tijdens alle morgendiensten is er kinderopvang en Kindernevendienst 24 28 29 30 31

mrt. mrt. mrt. mrt. mrt.

: : : : :

07 14 21 28

apr. apr. apr. apr.

: : : :

ds. ds. ds. ds. ds.

T T T T T

van Prooijen, Palmzondag van Prooijen, Witte Donderdag, 19:30 uur van Prooijen, Goede Vrijdag, 19:30 uur van Prooijen, Stille Zaterdag, 19:30 uur van Prooijen, Pasen, 10.00 uur (8:30 uur paasontbijt) ds. Abr. Heringa drs. H. Berfloo ds. T van Prooijen ds. T van Prooijen, dienst voor jong en oud

Johanneskerk Dreef 5, aanvang 10:00 uur. 24 mrt. 28 mrt. 29 30 31 07 14 21 28

mrt. mrt. mrt. apr. apr. apr. apr.

: ds. P. Rookmaker, Palmzondag : ds. M. Wagenvoorde, Witte Donderdag, 19:30 uur : ds. M. Wagenvoorde, Goede Vrijdag, 19.30 uur : ds. M. Wagenvoorde, Stille Zaterdag, 19.30 uur : ds. M. Wagenvoorde, Pasen, 10.00 uur : ds. G.H. ten Thije : ds. J. van de Zee-Vroegindeweij : ds. M. Wagenvoorde : ds. M. Wagenvoorde

Amphia Ziekenhuis, locatie Langendijk Altijd dienst van Schrift en Tafel op zondagmorgen aanvang 10:15 uur. 24 mrt. : pastor J Schippers 28 mrt : ds. K. van Huisstede, Witte Donderdag Brood van bevrijding, aanvang 15:30 uur 29 mrt. : ds. K. van Huisstede, Goede vrijdag: zie de mens 15:30 uur 31 mrt. : ds. K. van Huisstede, Pasen: het lege graf 10:15 uur 07 apr. : ds. A. Visser 14 apr. : pastor P. Galama 21 apr. : ds. A. Visser 28 apr. : ds. K. van Huisstede

Amphia Ziekenhuis, locatie Molengracht, Molengracht 21, Altijd dienst van Schrift en Tafel op zondagmorgen aanvang 10:30 uur. 24 mrt. : pastor P. Looijse 28 mrt. : pastor P. Galama, Witte Donderdag, Brood om te leven 16:00 uur 29 mrt. : pastor P. Galama, Goede Vrijdag: zie de mens 16:00 uur 30 mrt. : pastor P. Galama / ds. K. van Huisstede, het lege graf 20:00 uur 07 apr. : pastor P. Looijse 14 apr. : ds. K. van Huisstede 21 apr. : pastor J. Schippers 28 apr. : ds. A. Visser Verpleeghuis Aeneas Altijd dienst op zaterdagavond aanvang 18:15 uur 23 mrt. : pastor W. Franken 29 mrt. : ds. H. ten Thije, Goede Vrijdag 30 mrt. : ds. H. ten Thije, Paasnacht 06 apr. : pater M. van Kooten 13 apr. : ds. H. ten Thije 20 apr. : ds. H. ten Thije 27 apr. : pastor W. Franken Woonzorgcentrum De Breedonk, locatie Mastbos Altijd dienst op vrijdagmiddag aanvang 15:00 uur 22 mrt. : ds. C. Nieuwenhuizen 28 mrt. : pastoor P. van Gorp, Witte Donderdag, Communie 29 mrt. : ds. M. Wagenvoorde, Goede Vrijdag, Heilig avondmaal 05 apr. : pastoor P. van Gorp 12 apr. : ds. C. Nieuwenhuizen 19 apr. : ds. M. Wagenvoorde 26 apr. : ds. M. Wagenvoorde Zorgkruispunt de Werve

Vrijdagen, 15:30 uur

Evangelisch Lutherse Gemeente I.v.m. restuaratie / verbouwing diensten tijdelijk elders 28 mrt. : ds. M. Schulz, Witte Donderdag, huiskamerdienst met viering Heilig Avondmaal bij mevr. R. Junker, Groenedijk 204 Breda, 19:30 uur 29 mrt. : ds. M. Schulz, Goede Vrijdag, Markuskerk 15:00 uur 30 mrt. : Stille Zaterdag, Paaswake, Markuskerk, 19:30 uur 31 mrt. : Gezamenlijke dienst, Markuskerk 10:00 uur 21 apr. : Cantate dienst, Grote Kerk, 14:30 uur Oecumenisch Middaggebed Grote Kerk Op dinsdagmiddag 12:30 uur luidt de angelusklok bij de viering in de Grote Kerk. U bent van harte welkom voor dit meditatieve moment, dat duurt tot 12:50 uur. Er zijn wisselende voorgangers uit de kerken die lid zijn van de Raad van Kerken. Organist is Kick Schaart. Informatie en wijzigingen voor de rubriek ‘Vieringen’ vóór 16 april opgeven aan de redactie: [email protected]

S’AMEN

Bij onbestelbaarheid: Retour Pottenbakkerstraat 51, 4813 LB Breda

20

Alles voor óp uw vloer en vóór uw raam vindt u bij

Stap over op groene energie van Greenchoice en steun Kerk in Actie!

Woonboulevard Breda, Kruisvoort 62, langs de Ettense Baan. Voor meer informatie: www.roobol.com. Roobol vindt u ook in Almere-Buiten, Almere-Stad, Amersfoort, Barendrecht, Bergen op Zoom, Delft, Den Haag (F.H. Laan), Den Haag (Leyweg), Den Haag (Megastores), Dordrecht (Woonboulevard), Dordrecht (Sterrenburg), Hellevoetsluis, Hilversum, Hoogvliet, Huizen, Maassluis, Naaldwijk, Oosterhout, OudBeijerland, Ridderkerk, Rijswijk, Roosendaal, Rotterdam, Sliedrecht, Soesterberg, Spijkenisse, Utrecht, Vlaardingen, Zeist en Zwijndrecht.

U kunt overstappen op groene energie en u ontvangt 0,25 eurocent korting per kWh groene stroom en elke m3 groen gas die u gebruikt. Als u overstapt, helpt u niet alleen het milieu; u steunt ook duurzame energieprojecten in ontwikkelingslanden. Greenchoice doneert namelijk voor elke kWh groene stroom die u gebruikt 0,25 eurocent aan het FairClimate programma van Kerk in Actie. Meer informatie: www.kerkinactie.nl/fairclimate of www.greenchoice.nl/fairclimate 010 478 23 26