PARIJSE PREKEN 169 November 2015
Eglise Réformée Néerlandaise 172, Boulevard Vincent Auriol, 75013 Paris
Redactie: Ds. Chantal Schaap 24, rue Berlioz, 92330 Sceaux
e-mail:
[email protected] website: www.ernparis.fr
Dienst van zondag 11 oktober 2015 4e zondag van de herfst voorganger: ds. Chantal Schaap
VOORBEREIDING Welkom Lied – 286 Waar de mensen dwalen in het donker Bemoediging en groet Lied – 995 O Vader, trek het lot U aan Gebed van toenadering Lied – 305 Alle eer en alle glorie DIENST VAN HET WOORD
Gebed van de zondag Lezing – Deuteronomium 15: 1-11 Elk zevende jaar moet u algemene kwijtschelding verlenen. Dat houdt het volgende in: elke schuldeiser moet iedereen die iets van hem heeft geleend zijn schuld kwijtschelden; hij mag zijn volksgenoot, zijn broeder, niet tot afbetaling dwingen, want de kwijtschelding is afgekondigd in de naam van de Heer. Van een buitenlander mag u wel betaling vorderen, maar wat u van een volksgenoot te goed hebt moet u kwijtschelden. Overigens zal niemand van u in armoede leven, zozeer zal de Heer u zegenen in het land dat hij u in bezit zal geven, tenminste, als u hem gehoorzaamt en de geboden die ik u vandaag voorhoud zorgvuldig naleeft; dan zal de Heer, uw God, u zeker zegenen, zoals hij beloofd heeft. U zult aan veel volken leningen verstrekken, maar zelf hoeft u niet te lenen. U zult over veel volken macht uitoefenen, maar zij niet over u. Zou er in een van de steden in het land dat de Heer, uw God, u zal geven toch iemand uit uw eigen volk gebrek lijden, dan mag dat u niet koud laten. U mag uw hand niet op de zak houden, maar u moet diep in de buidel tasten en hem lenen zo veel als hij nodig heeft. Wees niet zo berekenend om bij uzelf te denken: Het zevende jaar, het jaar van de kwijtschelding, komt eraan – waardoor u zich afsluit voor de ellende van uw volksgenoot en hem met lege handen laat gaan. Als hij dan de Heer zijn nood klaagt om wat u hem hebt aangedaan, zal het u als zonde worden aangerekend. Geef hem dus ruimhartig en zonder spijt, en de Heer, uw God, zal u erom zegenen in alles wat u doet en onderneemt. Armen zullen er altijd zijn bij u. Daarom druk ik u op het 2
hart om vrijgevig te zijn tegenover iedereen in uw land die in armoede leeft of er slecht aan toe is. Lied – 912: 1, 2, 3, 4 en 5 Neem mijn leven, laat het, Heer Lezing – Marcus 10: 17-31 Toen hij zijn weg vervolgde, kwam er iemand naar hem toe die voor hem op zijn knieën viel en vroeg: ‘Goede meester, wat moet ik doen om deel te krijgen aan het eeuwige leven?’ Jezus antwoordde: ‘Waarom noemt u mij goed? Niemand is goed, behalve God. U kent de geboden: pleeg geen moord, pleeg geen overspel, steel niet, leg geen vals getuigenis af, bedrieg niemand, toon eerbied voor uw vader en uw moeder.’ Toen zei de man: ‘Meester, sinds mijn jeugd heb ik me daaraan gehouden.’ Jezus keek hem liefdevol aan en zei tegen hem: ‘Eén ding ontbreekt u: ga naar huis, verkoop alles wat u hebt en geef het geld aan de armen, dan zult u een schat in de hemel bezitten; kom dan terug en volg mij.’ Maar de man werd somber toen hij dit hoorde en ging terneergeslagen weg; hij had namelijk veel bezittingen. Jezus keek de kring rond en zei tegen zijn leerlingen: ‘Wat is het moeilijk voor rijken om het koninkrijk van God binnen te gaan.’ De leerlingen schrokken van zijn woorden. Maar Jezus zei nog eens uitdrukkelijk: ‘Kinderen, wat is het moeilijk om het koninkrijk van God binnen te gaan: het is gemakkelijker voor een kameel om door het oog van een naald te gaan dan voor een rijke om het koninkrijk van God binnen te gaan.’ Nu waren ze nog meer ontzet, en ze zeiden tegen elkaar: ‘Wie kan er dan nog gered worden?’ Jezus keek hen aan en zei: ‘Bij mensen is dat onmogelijk, maar niet bij God, want bij God is alles mogelijk.’ Petrus nam het woord en zei: ‘Maar wij hebben alles achtergelaten om u te volgen!’ Jezus zei: ‘Ik verzeker jullie: iedereen die broers of zusters, moeder, vader of kinderen, huis of akkers heeft achtergelaten omwille van mij en het evangelie, zal het honderdvoudige ontvangen: in deze tijd broers en zusters, moeders en kinderen, huizen en akkers, al zal dat gepaard gaan met vervolging, en in de tijd die komt het eeuwige leven. Vele eersten zullen de laatsten zijn en vele laatsten de eersten.’ Lied – 991: 1, 2, 3, 6 en 8 De eersten zijn de laatsten
3
Uitleg en verkondiging Vandaag twee lezingen over de verhouding tussen arm en rijk. Rijk en arm, arm en rijk: een bittere tegenstelling, een probleem van alle tijden. Ook vandaag de dag gaat het veel over schulden, werkloosheid, prijsstijgingen, begrotingstekorten, verschillen tussen arm en rijk en ga zo maar door. Het is om somber van te worden. Misschien bent u vanmorgen naar de kerk gekomen om even een ander geluid te horen, maar nu blijkt de Bijbel ook vol te staan met uitspraken over schulden, afbetalingen, armoede en leningen. Ook hier lijkt het in eerste instantie vooral te gaan over geld en goederen. Of gaat dit ten diepste over iets heel anders? Gaan deze lezingen niet veel meer over leven in relatie? Niet alleen over leven in relatie tot onze broeders en zusters, maar ook in relatie tot God? Over solidariteit, een ander soort economisch stelsel, een compleet andere manier van leven op weg naar het eeuwige leven, naar Gods Koninkrijk. De Bijbel heeft het volgens mij namelijk over een heel ander ‘economisch’ stelsel dan wij gewoon zijn. Een stelsel dat alleen maar werkt als je een ander wat gunt. Als je gelooft dat wat je te veel hebt, aan rijkdommen, geen verworven recht is. Maar dat een ander ten onrechte minder heeft. Niet voor wat hoort wat, maar elkaar iets geven zonder er iets voor terug te verwachten. In de Bijbel gaat het dus veel meer over vertrouwen, solidariteit en de wederkerigheid van een relatie. Dit ‘economische’ stelsel, deze manier van denken, overstijgt onze moderne economische bril, waarin alles wordt uitgedrukt in euro’s. Hier gaat het helemaal niet alleen over geld en goederen, maar veel meer over relaties en een andere vorm van rijkdom. In Deuteronomium wordt ons verteld dat we elk zevende jaar, het sabbatsjaar, onze volksgenoot, onze broeder of zuster, zijn of haar schuld moeten kwijtschelden, want God wil niet dat iemand in armoede leeft. God vraagt van zijn volk dat ze naar elkaar omzien, met gulle hand en een goed hart. Niet 'ieder voor zich' en 'God voor ons allen', maar allen voor elkaar met Gods zegen. Allen voor elkaar met Gods zegen. Want dat staat er bij als belofte: als je zorg draagt voor je berooide medemens, dan zal de Heer je zegenen. Deze wet over schulden kwijtschelden wordt nergens zo op aarde nageleefd, voor zover ik weet, al heel lang niet meer, het is zelfs niet duidelijk of deze wet ooit in de praktijk is gebracht. Deze wet precies naleven vraagt een ander soort samenleving, vraagt misschien wel een ander soort, een beter soort mensen. Maar wat er uit spreekt: zorg voor de arme, solidariteit, een sociaal vangnet voor mensen die dat nodig hebben, zorgen voor de kwetsbare medemens, dat is iets dat altijd actueel zal blijven, iets wat God door de tijden heen van mensen blijft vragen. Ook vandaag de dag, in onze tijd, in ons leven. 4
Ook in de lezing uit Marcus gaat het over de wet en over armen. Iemand komt bij Jezus en hij houdt zich al zijn hele leven aan de wet. Een goed en gewetensvol mens dus zou je kunnen zeggen. Misschien wel een man die geld leende aan iemand die het nodig had en die het hem aan het eind van het sabbatsjaar kwijtschold als hij het niet terug kon betalen. Een rijke man, die alles heeft wat zijn hartje begeert. Het enige dat hem nog ontbreekt is het eeuwige leven. Deze rijke man komt naar Jezus toe, valt voor hem op zijn knieën en vraagt: ‘Goede meester, wat moet ik doen om deel te krijgen aan het eeuwige leven?’ ‘U kent de geboden’, zegt Jezus. ‘Niet doodslaan, niet liegen, niet bedriegen, geen valse getuigenis afleggen, en je vader en je moeder eren!’ ‘Maar dat doe ik al! Sinds mijn jeugd heb ik me daaraan gehouden,’ zegt de man. Jezus kreeg deze man lief. Hij kreeg deze mens lief die zo zijn best deed goed te leven voor Gods aangezicht. Maar dan zegt Jezus: ‘één ding ontbreekt u nog,’ (één ding, dat moet te overzien zijn) ‘verkoop al uw bezittingen, geef het geld aan de armen en volg mij.’ Wat een onmogelijke opgave! Hoe komt Jezus er toe dit tegen deze man te zeggen? Misschien heeft Jezus wel gezien dat deze man vastzat aan zijn bezit, dat het bezit de man bezat, hij ervan bezeten was? Die man kan het niet, en wij kunnen dat hoogstwaarschijnlijk ook niet. Zover willen wij niet gaan. Het is te extreem. De rijke man gaat terneergeslagen weg en wij blijven over met een ongemakkelijk gevoel. Moet je zover gaan? Hoe ver moet je gaan? Dit is toch meer iets voor kloosterlingen, voor monniken? Die leggen een gelofte van armoede af. Denk aan Franciscus van Assisi. Moeten wij dat ook doen? En Jezus doet er nog een schepje bovenop: “Wat is het moeilijk voor rijken om het koninkrijk van God binnen te gaan. Het is gemakkelijker voor een kameel om door het oog van een naald te gaan.” Een naald, dat is het kleine voetgangerspoortje in de stadsmuur, waardoor je ’s nachts nog naar binnen kon, maar dan zonder de rest. Je bagage, de kameel, het moest allemaal buiten blijven staan. Wachten tot het morgen werd en hopende dat alles er dan nog zou zijn. Een kameel kan heel goed knielen, maar zo’ n naald, nee, daar kon een kameel niet doorheen. Voor zo’n klein poortje moet hij echt met zijn kop door het stof en dan nog zullen die twee dikke bulten, zijn rijkdom hem de doortocht belemmeren. Wat er waar is van dit verhaal weten we niet, maar de leerlingen wisten in ieder geval het erg moeilijk was, daarom roepen ze verbijsterd uit: “wie kan er dan nog gered worden?” Niemand dus, menselijkerwijs gesproken dan, want bij God is alles mogelijk. Wat Jezus de rijke man vraagt, dat kan hij niet: alles weggeven. Dat is misschien ook wel een beetje onrealistisch. Wij willen wel iets weggeven, maar niet alles. Wij willen best wel anderen een beetje helpen, maar ze moeten ook zichzelf helpen. 5
Wij willen wel opkomen voor de armen in de wereld, door regelmatig een duit in het zakje te doen, maar een hogere prijs betalen voor onze eigen basisbehoeften, dat is weer lastig. De vraag is natuurlijk: zou de wereld er beter van worden als je alles zou weggeven, je baan zou opgeven? En dan? Dakloos? Naar de nachtopvang van het leger des heils? Nee, ik denk niet dat dat de bedoeling is. Maar wat dan wel? ‘Een ding ontbreekt’, zegt Jezus. En dat is het vermogen om los te laten. Het vermogen om ruimte te scheppen voor God. Als je deel wilt hebben aan het eeuwige leven, aan het leven met God dan zul je voor God ruimte moeten scheppen. Het vermogen om los te laten, om geld, goederen, bezit te relativeren. Dat is wat die rijke man moest leren en wij ook. Maar hij kon het niet, nog niet. En Jezus begreep dat en keek hem liefdevol aan. Jezus heeft gezien en heeft ervaren dat er dingen zijn in het leven die buiten je controle vallen. Het is niet zo dat als je hard werkt je ook beloond wordt met rijkdom. Het is niet zo dat als je gezond leeft je niet ziek wordt. Het leven zit niet zo eenvoudig in elkaar, van oorzaak en gevolg. Je wilt als mens graag het goede doen, maar het gaat niet altijd goed. En dat besef, dat besef van afhankelijk te zijn en kwetsbaar, het besef dat je als mens ondanks al je goede bedoeling het niet altijd goed doet, kan doen, dat brengt ons bij God. De bron van al het goede. ‘Niemand is goed, behalve God’, houdt Jezus ons voor. Hij leert ons om dingen in een groter perspectief te plaatsen, in het licht van Gods rijk dat komen zal. Het afstaan van geld en bezit aan de armen zorgt niet alleen voor een betere verdeling van de rijkdom in de wereld, maar het maakt ons ook vrijere mensen. Wanneer we minder hechten aan wat we hebben en er minder afhankelijk van zijn, krijgen we ruimte in ons hart en ons hoofd voor wat werkelijk belangrijk is. We gaan het koninkrijk van God binnen met lege handen, en een open hart. Want veel in het leven is tijdelijk en vergankelijk. Bezit is vergankelijk, gezondheid is broos en vriendschap soms kwetsbaar. We worden met niets geboren en wanneer we sterven kunnen we ook niets meenemen. Wat we in de tussentijd om ons heen verzamelen is vaak ballast en geeft weinig zekerheid. In het grotere perspectief van het rijk van God is veel drukte die wij in het leven maken ruis op de lijn in ons contact met God. In Jezus’ woorden: ‘Velen eersten zullen de laatsten zijn en vele laatsten de eersten’. De wereld omgekeerd. De koning wordt onttroond. De dode zal leven. Niet te veel vasthouden aan wat we hebben, want we kunnen het zo weer kwijt raken. Onze ware rijkdom zit niet in geld en goederen, maar veel meer in liefde, gemeenschap, trouw, solidariteit en vrede.
6
Jezus probeert ons een spiegel voor te houden, hij kijkt ook ons liefdevol aan en vraagt: wat heb je te verliezen? wie of wat heeft jou in de greep? Waar moet jij je van losmaken? Verkoop het, geef het weg, deel het met de armen, volg mij en je zal ware rijkdom ervaren! Amen. Meditatief orgelspel Lied – 718 God, die leven hebt gegeven GEBEDEN EN GAVEN
Voorbeden, stil gebed, ‘onze Vader’ Mededelingen en aankondiging collecten Slotlied – 423 Nu wij uiteengaan HEENZENDING EN ZEGEN
Zegen
De verzendkosten van de Parijse Preken bedragen € 15,- per jaar, waarvoor wij graag uw gift zouden ontvangen (meer geven mag natuurlijk ook!). In Frankrijk kunt u een chèque sturen naar Mme Z.M. Lammers, 12 rue de Chantereine, 95450 Avernes à l’ordre de l’Association Cultuelle de l'Eglise Réformée Néerlandaise (o.v.v. Parijse Preken). Het banknummer in Frankrijk is: Caisse d'Epargne: BIC: CEPA FRPP 751 IBAN: FR76 1751 5000 9208 5013 4594 035. In Nederland kunt u uw bijdrage overmaken op IBAN: NL18 INGB 0000 0520 76, t.n.v. Eglise Réformée Néerlandaise, Avernes, Frankrijk. Wilt u a.u.b. bij mededelingen, uw naam en adres vermelden? 7
