Pagina Verbeteren van de efficiëntie van de ventilatorconvectoren Beperken van waterbijvulling van de kring

2 2

V Ve errw wa arrm miin ng g

Checklist Pagina

V e r b e t e r i n g va n h e t r e n d e m e n t va n d e k e t e l 2.1. 2.2. 2.3. 2.4. 2.5. 2.6.

Verbeteren van de regeling van de brander Dichten en opnieuw isoleren van de ketel I n c a s c a d e r e g e l e n va n d e k e t e l s H y d r a u l i s c h a f s l u i t e n v a n d e k e t e l s wa n n e e r e r we i n i g v r a a g i s Verbeteren van de rookafvoer Verlagen van de bedrijfstemperatuur van de ketels

31 33 35 37 39 41

R e g e l i n g va n d e k e t e l 2.7. 2.8. 2.9.

Verbeteren van de nachtverlaging A a n p a s s e n v a n d e v e r wa r m i n g s c u r ve a a n d e r e ë l e b e h o e f t e n i n d e wi n t e r A a n p a s s e n v a n d e v e r wa r m i n g s c u r v e a a n d e b e h o e f t e n i n h e t tussenseizoen 2.10. Verbeteren van het beheer van de ketel in de zomer 2.11. Verbeteren van de regeling van de condensatieketel 2 . 1 2 . To e z i e n o p d e c o r r e c t e p l a a t s i n g v a n d e b u i t e n v o e l e r

V e r b e t e r i n g va n h e t n e t 2.13. 2.14. 2.15. 2.16.

I s o l e r e n va n d e l e i d i n g e n e n a f s l u i t e r s V e r l a g e n v a n h e t wa r m wa t e r d e b i e t v a n d e i n s t a l l a t i e U i t b a l a n c e r e n va n h e t h yd r a u l i s c h e n e t S t i l l e g g e n v a n d e wa r m wa t e r c i r c u l a t i e wa n n e e r z e n i e t n o d i g i s

Af g i f t e

43 45 47 49 51 53

55 57 59 63

65

2.17. Verbeteren van de efficiëntie van de ventilatorconvectoren

Onderhoud

67

2 . 1 8 . B e p e r k e n v a n wa t e r b i j v u l l i n g v a n d e k r i n g

29

2 2

V Ve errw wa arrm miin ng g

30

2 2

V g ng miin arrm wa errw Ve

1

V e r b e t e r e n va n d e r e g e l i n g va n d e b r a n d e r

M MA AA AT TR RE EG GE EL L • Het luchtdebiet van de brander regelen voor een optimaal rendement • De tweetrapsbranders in cascade regelen • De gemotoriseerde luchtklep zo regelen dat ze dicht is wanneer de ketel niet werkt

P PO OT TE EN NT TIIË ËL LE EB BE ES SP PA AR RIIN NG G •

P o t e n t i ë l e b e s p a r i n g v a n 1 % v a n h e t j a a r l i j k s v e r wa r m i n g s v e r b r u i k d o o r d e b r a n d e r p e r s e i zo e n t e r e g e l e n ( 2 o n d e r h o u d s b e u r t e n p e r j a a r : v o l l e wi n t e r e n t u s s e n s e i z o e n ) . Voorbeeld: Een ketel van 400 kW verbruikt jaarlijks 60 000 m³ gas. Een verbetering van het v e r b r a n d i n g s r e n d e m e n t m e t 1 % , d a n k zi j e e n b e t e r e r e g e l i n g v a n d e b r a n d e r , l e v e r t e e n besparing op van 600 m³ gas of ongeveer 180 €/jaar (aan de gasprijs van 0,3 €/m³ in mei 2001(tarief ND3)).

•

P o t e n t i ë l e b e s p a r i n g va n 4 , 5 % va n h e t j a a r l i j k s v e r wa r m i n g s v e r b r u i k d o o r d e l u c h t k l e p va n d e b r a n d e r t e s l u i t e n . Voorbeeld: G e m i d d e l d v e r t e g e n w o o r d i g e n d e s p o e l i n g s v e r l i e ze n 1 t o t 1 , 5 % v a n h e t n o m i n a a l vermogen van de ketel. Bekijken we opnieuw de ketel van 400 kW van het voorgaande voorbeeld. De luchtklep van d e b r a n d e r g a a t n i e t d i c h t b i j s t i l s t a n d . D e v e r l i e ze n n a a r d e s c h o o r s t e e n w a n n e e r d e brander niet werkt, worden geraamd op 1,5% van het nominaal vermogen. Het jaarlijks verlies bedraagt dan: 0,015 x 400 [kW] x 4 500 [h/j.] = 27 000 [kWh/j.] of 2 700 [liter stookolie of m³ gas/jaar], of ongeveer 810 €/jaar. Dit vertegenwoordigt 4,5% van het jaarlijks verbruik.

Deze maatregelen kosten helemaal niets of zijn snel terugverdiend.

T TO OE EP PA AS SS SIIN NG G Regeling v an het luchtdebiet v an de brander D e r e g e l i n g va n h e t ve r b r a n d i n g s l u c h t d e b i e t i s z e e r b e l a n g r i j k o m h e t r e n d e m e n t va n d e b r a n d e r t e optimaliseren. In de praktijk blijkt dat een licht l u c h t o ve r s c h o t n o d i g i s o m e e n m a xi m a a l r e n d e m e n t t e b e r e i k e n . D i t o p t i m a l e d e b i e t k a n m e n v i n d e n d o o r t e r wi j l men de luchtklep regelt, het rendement te meten en na te gaan of er geen onverbrande resten zijn. I n d e wi n t e r ve r m i n d e r t h e t z u u r s t o f g e h a l t e i n d e l u c h t e n moet het luchtdebiet dus iets hoger liggen. Ideaal gezien wo r d e n i n s t a l l a t i e s m e t e e n z e k e r v e r m o g e n d u s m e e r d e r e keren per jaar geregeld. I n d i e n s l e c h t s e e n r e g e l i n g p e r j a a r wo r d t v e r r i c h t , d i t n i e t d o e n i n h e t t u s s e n s e i z o e n m e t e e n h o o g l u c h t o ve r s c h o t " o m ze k e r t e z i j n " v a n d e a f we z i g h e i d v a n o n v e r b r a n d e r e s t e n m a a r d e vo o r k e u r g e v e n a a n e e n r e g e l i n g i n v o l l e wi n t e r , m e t o p t i m a l i s e r i n g .

Cascaderegeling v an de t w eet rapsbranders Zie fiche

2.4

31

2 2 1

V g ng miin arrm wa errw Ve V e r b e t e r e n va n d e r e g e l i n g va n d e b r a n d e r

Regeling v an de gemot oriseerde lucht klep z odat z e dicht is w anneer de ket el niet w erkt De sluiting van de luchtklep houdt in dat de stroomtoevoer van de s e r vo m o t o r n i e t wo r d t a f g e s n e d e n b i j s t i l s t a n d va n d e b r a n d e r . Me n moet de elektrische aansluiting dus laten aanpassen door een gespecialiseerd technicus.

Elektrische aansluitklem van een brander en servomotor voor sluiting van de luchtklep bij stilstand.

V VE ER RA AN NT TW WO OO OR RD DIIN NG G Regeling v an het luchtdebiet v an de brander D e n o d i g e l u c h t h o e ve e l h e i d o m 1 m ³ o f 1 l i t e r b r a n d s t o f t e v e r b r a n d e n h a n g t a f v a n d e e i g e n s c h a p p e n va n d i e b r a n d s t o f . O m e e n i d e e t e g e v e n : m e n h e e f t o n g e v e e r 1 0 m ³ l u c h t nodig bij 15°C voor de verbranding van 1 m³ aardgas of 1 liter stookolie. B i j d i e s t r i k t c h e m i s c h e ve r b r a n d i n g s h o e v e e l h e i d m o e t e e n l i c h t o v e r s c h o t wo r d e n g e v o e g d o m t e g a r a n d e r e n d a t a l l e m o l e c u l e n v a n d e b r a n d s t o f we l d e g e l i j k m e t d e z u u r s t o f i n aanraking komen. Bij verbranding met een onvoldoende zuurstoftoevoer spreekt men van onvolledige ve r b r a n d i n g . D i t u i t z i c h i n d e p r o d u c t i e v a n o n v e r b r a n d e r e s t e n ( r o e t d i e d e k e t e l v u i l m a a k t ) o f g e d e e l t e l i j k g e o xi d e e r d e e l e m e n t e n d i e n o g k u n n e n b r a n d e n z o a l s h e t z e e r g e v a a r l i j k e k o o l s t o f m o n o xi d e ( C O ) . E r wo r d t d a a r o m g e we r k t m e t e e n l u c h t o v e r s c h o t , d a t o n g e v e e r 2 0 % b e d r a a g t . Me n m o e t d u s b i j vo o r b e e l d 1 2 m ³ l u c h t v o o r z i e n o m 1 l i t e r s t o o k o l i e t e v e r b r a n d e n .

U i t d e f i g u u r h i e r n a a s t b l i j k t d a t d e v e r l i e ze n v i a d e s c h o o r s t e e n h e t l a a g s t zi j n i n h e t optimale werkingsgebied, met een luchtoverschot in de orde van 20%.

Regeling v an de gemot oriseerde lucht klep H e t v o o r d e e l va n d e ze ve r b e t e r i n g i s a a n z i e n l i j k , d a a r z e d e s p o e l i n g s v e r l i e z e n q u a s i o p h e f t e n d e vu u r h a a r d wa r m h o u d t b i j s t i l s t a n d v a n d e b r a n d e r . W ij merken op dat sommige installateurs de luchtklep liever permanent laten openstaan om e e n l u c h t s t r o m i n g t e h a n d h a ve n i n d e s c h o o r s t e e n e n c o n d e n s a t i e p r o b l e m e n t e v o o r k o m e n . D e z e r e d e n e r i n g i s t e ve r we r p e n wa n t z e b r e n g a a n z i e n l i j k e v e r l i e z e n m e e o p h e t n i v e a u va n d e k e t e l . I n d i e n zi c h c o n d e n s a t i e p r o b l e m e n v o o r d o e n , i s h e t o p h e t n i v e a u v a n d e schoorsteen dat men moet tussenkomen, door de dimensionering ervan te herzien of het ve e g l u i k o f d e t r e k r e g e l a a r t e o p e n e n .

32

2 2


2

D i c h t e n e n o p n i e u w i s o l e r e n va n d e k e t e l

M MA AA AT TR RE EG GE EL L De gaten in de ketelmantel dichten en de ketel isoleren (of de isolatie verzwaren)

P PO OT TE EN NT TIIË ËL LE EB BE ES SP PA AR RIIN NG G E e n v r i j g o e d k o p e o p l o s s i n g i n a f wa c h t i n g v a n d e v e r v a n g i n g v a n e e n z e e r o u d e e n we i n i g performante ketel. Voorbeeld: D o o r e e n i s o l a t i e va n 3 c m d i k t e ( i n g o e d e s t a a t ! ) u i t t e b r e i d e n t o t 5 c m d i k t e , k u n n e n d e wa r m t e v e r l i e z e n v i a d e k e t e l wa n d e n m e t 3 5 % wo r d e n v e r l a a g d . D e wi n s t l o o p t o p t o t 9 0 % vo o r d e d e l e n v a n d e wa n d wa a r d e i s o l a t i e v e r d we n e n i s . D i t b e t e k e n t e e n b e s p a r i n g v a n o n g e v e e r 1 3 l i t e r s t o o k o l i e p e r j a a r p e r m ² wa n d o p p e r v l a k t e v o o r e e n k e t e l d i e o p 7 0 ° C wo r d t g e h o u d e n i n h e t s t o o k s e i z o e n , b i j m a t e r i a a l k o s t e n i n d e o r d e va n 5 € / m ² ( d e b e s p a r i n g l o o p t o p t o t 2 0 0 l i t e r / m ² p e r j a a r v o o r o o r s p r o n k e l i j k n i e t g e ï s o l e e r d e d e l e n va n d e k e t e l wa n d ) .

T TO OE EP PA AS SS SIIN NG G §

§

De gaten vu u r va s t e k i t

dichten

met

.

Bij veel oude ketels kan de b u i t e n m a n t e l wo r d e n afgenomen en kan daaronder e e n n i e u we o f a a n vu l l e n d e i s o l a t i e i n m i n e r a l e wo l wo r d e n g e s c h o ve n .

V VE ER RA AN NT TW WO OO OR RD DIIN NG G §

D e o n g e we n s t e l u c h t i n l a a t ( t u s s e n d e e l e m e n t e n v a n e e n g i e t i j z e r e n k e t e l t e r h o o g t e v a n d e h a a r d d e u r o f v i a h e t k i j k g a t v a n o u d e , o m g e b o u wd e k o l e n k e t e l s ) i s s y n o n i e m aan:

-

v e r l i e z e n d o o r e e n o n g e we n s t e l u c h t s t r o m i n g t e r wi j l d e b r a n d e r u i t g e s c h a k e l d i s een lager verbrandingsrendement door een storende verhoging van het l u c h t o ve r s c h o t . H e t g e b r e k a a n d i c h t h e i d k a n v a n d i e a a r d z i j n d a t h e t , o n g e a c h t 33

2 2


2

D i c h t e n e n o p n i e u w i s o l e r e n va n d e k e t e l d e r e g e l i n g va n d e b r a n d e r , o n m o g e l i j k i s o m e e n v o l d o e n d e C O 2 - g e h a l t e i n d e rookgassen en dus een goed verbrandingsrendement te bereiken.

§

D e o m g e v i n g s ve r l i e ze n k o m e n vo o r t u i t d e wa r m t e wi s s e l i n g t u s s e n d e k e t e l e n d e o m g e v i n g . D e ze ve r l i e ze n vi n d e n h u n o o r s p r o n g e n e r z i j d s i n d e wa r m wa t e r massa in de ketel en anderzijds in de niet g e ï r r i g e e r d e d e l e n va n d e k e t e l d i e r e c h t s t r e e k s wo r d e n o p g e wa r m d d o o r d e vlamstraling.

Omgeving verliezen

D e o m g e vi n g s v e r l i e z e n h a n g e n d u s m e t name af van de gemiddelde wa t e r t e m p e r a t u u r in de ketel, de c o n f i g u r a t i e e n d e i s o l a t i e g r a a d va n d e ketel (opgelet met niet-geïsoleerde delen zo a l s d e u r o f v o e t s t u k ) .

34

2 2


3

I n c a s c a d e r e g e l e n va n d e k e t e l s

M MA AA AT TR RE EG GE EL L •

De tweetrapsbranders in cascade regelen

•

De volledige installatie in cascade regelen met hydraulische afsluiting van de ketel bij stilstand

P PO OT TE EN NT TIIË ËL LE EB BE ES SP PA AR RIIN NG G Het belang van deze maatregel blijkt uit het onderstaande cijfervoorbeeld: D e z e t we e k e t e l s v a n 3 5 0 k W z i j n u i t g e r u s t m e t e e n t we e t r a p s b r a n d e r , d i e i n we r k e l i j k h e i d e c h t e r a l t i j d o p v o l l a s t we r k t . D e t we e k e t e l s we r k e n p a r a l l e l e n wo r d e n h e t hele stookseizoen (5 800 h/jaar) op temperatuur gehouden. Hun overdimensionering ten opzichte van de m a xi m a l e b e h o e f t e n b e d r a a g t o n g e v e e r 2 0 % . H e t n u t t i g r e n d e m e n t v a n d e k e t e l s wo r d t geschat op 90,3% (gemeten verbrandingsrendement: 91%). H e t s e i z o e n r e n d e m e n t v a n d e i n s t a l l a t i e wo r d t g e s c h a t o p 8 5 , 5 % ; h e t j a a r v e r b r u i k b e d r a a g t 123 800 liter stookolie per jaar. •

B i j e e n c a s c a d e r e l i n g va n d e t we e t r a p s b r a n d e r s s t i j g t h e t r e n d e m e n t t o t 8 8 , 5 % ( d o o r vermindering va n de wa c h t t i j d van de ketels en verbetering van het ve r b r a n d i n g s r e n d e m e n t b i j l a g e b e l a s t i n g ) , d i t b e t e k e n t e e n v o o r d e e l v a n : 123 800 [liter/jaar] x (1 - 85,5 [%] / 88,5 [%]) = 4 196 [liter/jaar]

•

Regelt men ook de hele installatie in cascade met hydraulische afsluiting van de nietwe r k e n d e k e t e l , d a n k o m t m e n t o t e e n s e i z o e n r e n d e m e n t v a n 9 0 , 4 % ( d o o r d e o p h e f f i n g van de stilstandsverliezen van de overbodige ketel), of een bijkomend voordeel van: (123 800 [liter/jaar] - 4 196 [liter/jaar]) x (1 - 88,5 [%] / 90,4 [%]) = 2 514 [liter/jaar]

T o t a a l vo o r d e e l : 4 1 9 6 [ l i t e r / j a a r ] + 2 5 1 4 [ l i t e r / j a a r ] = 6 7 1 0 [ l i t e r / j a a r ] o f 1 4 2 0 [ € / j a a r ] aan 0,2116 [€/liter] Te r v e r g e l i j k i n g : d e vo o r d e b e h e e r s m o d u l e v a n d e c a s c a d e r e g e l i n g v a n d e z e i n s t a l l a t i e o p g e g e ve n p r i j s b e d r o e g 1 3 7 5 € e xc l . B TW D e t e r u g ve r d i e n t i j d va n d e ze i n ve s t e r i n g i s d u s g e l i j k a a n e e n j a a r !

T TO OE EP PA AS SS SIIN NG G Cascaderegeling v an de t w eet rapsbranders O m e e n t we e t r a p s b r a n d e r t e g e b r u i k e n z o a l s h e t h o o r t e n z o v e r l i e z e n e n v e r v u i l i n g t e g e n t e gaan, moet die brander algemeen genomen beschikken over

35

2 2


3

I n c a s c a d e r e g e l e n va n d e k e t e l s

•

o f we l 2 a q u a s t a t e n ( o p h e t v e r t r e k e n o p d e r e t o u r ) , d i e e l k een trap sturen,

•

o f we l t i j d r e l a i s ,

•

o f we l e e n c a s c a d e r e g e l a a r ( c a s c a d e b e h e e r s m o d u l e verbonden met een voeler). Deze maakt het mogelijk om op b a s i s v a n d e ve r m o g e n s b e h o e f t e n , d e t r a p s g e wi j z e we r k i n g te beheren van verschillende ketels die zijn uitgerust met t we e t r a p s b r a n d e r s .

Voorbekabelde cascadebeheerskast met tijdrelais

O p g e l e t : d e k e t e l f a b r i k a n t e n b e v e l e n v a a k h e t m i n i m u m v e r m o g e n a a n wa a r o n d e r d e e e r s t e t r a p va n d e b r a n d e r n i e t m a g z a k k e n o p g e v a a r a f c o n d e n s a t i e t e z i e n o p t r e d e n i n d e k e t e l . D i t ve r m o g e n b e d r a a g t g e wo o n l i j k o n g e v e e r 6 0 % ( o f z e l f s 8 0 % ) v a n h e t n o m i n a l e ve r m o g e n v a n d e k e t e l . H e t i n d e e e r s t e t r a p d o o r d e b r a n d e r o n t wi k k e l d e ve r m o g e n m o e t d u s a b s o l u u t wo r d e n n a g e g a a n , v e r g e l e k e n m e t d e e i s e n v a n d e f a b r i k a n t e n z o n o d i g wo r d e n v e r h o o g d .

Cascaderegeling v an de inst allat ie D e c a s c a d e r e g e l i n g v a n d e k e t e l s i s m a a r z i n v o l o p v o o r wa a r d e d a t d e u i t g e s c h a k e l d e k e t e l s wo r d e n a f g e s l o t e n va n h e t wa t e r n e t d o o r m i d d e l v a n e e n g e m o t o r i s e e r d e k l e p . D e z e vo o r z o r g s m a a t r e g e l v o l s t a a t e c h t e r n i e t o m t e b e l e t t e n d a t a l l e k e t e l s h e t h e l e j a a r d o o r o p h o g e t e m p e r a t u u r b l i j ve n . D e c a s c a d e r e g e l i n g m o e t d a a r n a a s t v o l d o e n a a n t we e m i n i m a l e principes:

•

we r k i n g s ve r b o d vo o r e e n k e t e l o p b a s i s v a n d e b u i t e n t e m p e r a t u u r . D o o r d e z e f u n c t i e is het mogelijk niet systematisch alle ketels aan te spreken om de temperatuur ' s m o r g e n s o p t e vo e r e n e n i n s c h a k e l i n g e n v a n t e k o r t e d u u r i n h e t t u s s e n s e i z o e n t e v e r m i j d e n . I n d i e n a l l e k e t e l s b i j e l k e h e r s t a r t i n we r k i n g wo r d e n g e s t e l d , h e b b e n d e k e t e l s d i e o v e r d a g o v e r b o d i g wo r d e n i m m e r s e e n z e k e r e t i j d n o d i g o m a f t e k o e l e n .

•

e e n vo l d o e n d e wa c h t t i j d b i j d e a a n s c h a k e l i n g v a n d e k e t e l s o m o n g e we n s t e e n o n n o d i g e a a n s c h a k e l i n g va n a l l e k e t e l s t e v o o r k o m e n , o n g e a c h t h e t s e i z o e n .

V VE ER RA AN NT TW WO OO OR RD DIIN NG G G e m a k s h a l v e e n o m t e b e z u i n i g e n o p i n v e s t e r i n g e n , wo r d e n s o m m i g e t we e t r a p s b r a n d e r s aangesloten zonder effectieve cascaderegeling. I n d i e n d e b r a n d e r m a a r d o o r e e n a q u a s t a a t wo r d t g e s t u u r d e n d e b e d i e n i n g v a n d e e e r s t e t r a p wo r d t " o v e r b r u g d " ( z o a l s d e f a b r i k a n t e n v a n d e b r a n d e r s h e t f o r m u l e r e n ) , z a l h i j z i c h gedragen als een brander die start aan lage snelheid en na korte tijd automatisch o v e r s c h a k e l t o p h o g e s n e l h e i d . D e b r a n d e r we r k t d u s h e t g r o o t s t e d e e l v a n d e t i j d o p v o l l a s t zo d a t h e t v o o r d e e l v a n m a t e r i e e l wa a r v a n h e t v e r m o g e n k a n wo r d e n a a n g e p a s t a a n d e behoeften onbenut blijft. D e c a s c a d e r e g e l i n g va n d e i n s t a l l a t i e b i e d t d e v o l g e n d e v o o r d e l e n : •

v e r k o r t i n g va n d e wa c h t t i j d e n va n d e k e t e l s : z o v e r m i n d e r e n d e v e r l i e z e n e n d e ve r vu i l e n d e u i t s t o o t b i j h e t a a n - e n u i t s c h a k e l e n v a n d e b r a n d e r ,

•

v e r h o g i n g va n h e t ve r b r a n d i n g s r e n d e m e n t b i j l a g e s n e l h e i d ve r b r a n d i n g s r e n d e m e n t m e t 2 % t o e n e e m t i n d e e e r s t e t r a p ) ,

•

m i n d e r v e r vu i l i n g v a n d e k e t e l d o o r d e v e r m i n d e r i n g v a n h e t a a n t a l a a n s c h a k e l i n g e n ,

•

b e p e r k i n g va n d e s t i l s t a n d s ve r l i e ze n v a n d e k e t e l s wa a r v a n h e t v e r m o g e n n i e t n o d i g i s om de behoeften te dekken.

36

(men

schat

dat

het

2 2


4

H yd r a u l i s c h a f s l u i t e n va n d e k e t e l s w a n n e e r e r w e i n i g vr a a g i s

M MA AA AT TR RE EG GE EL L Indien er meerdere ketels zijn en de installatie overgedimensioneerd is, een overbodige ketel handmatig uitschakelen

P PO OT TE EN NT TIIË ËL LE EB BE ES SP PA AR RIIN NG G Deze maatregel kost niets en kan een aanzienlijke besparing opleveren: i n d e o r d e v a n 6 5 0 0 l i t e r s t o o k o l i e p e r j a a r v o o r t we e k e t e l s v a n 5 0 0 k W wa a r v a n e e n overbodig is.

T TO OE EP PA AS SS SIIN NG G •

O m c o r r o s i e va n d e u i t g e s c h a k e l d e k e t e l t e v e r m i j d e n , wo r d t a a n g e r a d e n o m h e m " o n d e r wa t e r " t e l a t e n e n t e vo o r zi e n i n e e n p a s s i v e r i n g v a n h e t wa t e r v a n d e i n s t a l l a t i e n a analyse. Die analyse, die overigens alleen maar ten goede kan komen aan de volledige i n s t a l l a t i e , k a n b i j v o o r b e e l d wo r d e n t o e v e r t r o u wd a a n h e t W TC B .

•

D e " h y d r a u l i s c h e a f s l u i t i n g " va n e e n o v e r b o d i g e k e t e l l e i d t t o t e e n v e r m i n d e r i n g v a n h e t wa t e r d e b i e t i n d e p r i m a i r e k r i n g . D i t k a n c o m f o r t p r o b l e m e n v e r o o r z a k e n i n g e v a l v a n e e n g e s l o t e n p r i m a i r e k r i n g . O m d i t p r o b l e e m t e v e r m i j d e n , m o e t m e n z i c h v e r g e wi s s e n d a t d e t e m p e r a t u u r va n d e i n we r k i n g b l i j v e n d k e t e l ( s ) e e n v o l d o e n d e a a n t a l g r a d e n h o g e r l i g t d a n d e i n d e s e c u n d a i r e k r i n g e n g e v r a a g d e t e m p e r a t u u r ( wa t d o o r g a a n s h e t g e v a l i s met de oude ketels op hun aquastaat).

•

Opgelet: na langdurige uitschakeling van een ketel is het mogelijk dat de schoorsteen v e r s t o p t i s d o o r vo g e l s d i e e r i n n e s t e l e n o f e r g e wo o n we g i n z i j n g e v a l l e n . B i j d e h e r s t a r t m o e t h i e r o p wo r d e n g e l e t .

•

D e v o o r s c h r i f t e n vo o r e e n g o e d e we r k i n g v a n d e c a s c a d e r e g e l i n g m o e t e n wo r d e n nageleefd.

37

2 2


4

H yd r a u l i s c h a f s l u i t e n va n d e k e t e l s w a n n e e r e r w e i n i g vr a a g i s

V VE ER RA AN NT TW WO OO OR RD DIIN NG G V a a k z i j n d e o u d e i n s t a l l a t i e s s t e r k o v e r g e d i m e n s i o n e e r d . H e t g e b e u r t v a a k d a t e r v a n t we e k e t e l s , e e n o ve r b o d i g i s . D i t k a n m e n va s t s t e l l e n d o o r h e t f e i t d a t d i e k e t e l n o o i t we r k t o f d o o r h e t a a n t a l we r k i n g s u r e n t e b e p a l e n o p b a s i s v a n d e v o l g e n d e r a t i o : Verbruik (in l stookolie of m³ gas) x 10 g e ï n s t a l l e e r d ve r m o g e n i n k W I s d e z e v e r h o u d i n g l a g e r d a n 7 0 0 u u r , d a n i s d e t we e d e k e t e l o v e r b o d i g ( z e l f s a l s l a a t h i j soms, onnodig, aan bij de herstart 's morgens).

Voorbeeld: In een installatie met 2 ketels van 500 KW, is een van de ketels overbodig. D e s t i l s t a n d s v e r l i e ze n v a n d e ze k e t e l w o r d e n g e r a a m d o p 2 % . D o o r d e o v e r b o d i g e k e t e l uit te schakelen door middel van een manuele afsluitklep, kan men een besparing realiseren van (bij een nuttig rendement van de ketel van 86 %): 2 [%] x 500 [kW] x 5 800 [uur/jaar] / 0,86 = 67 442 kWh/jaar of 6 744 liter stookolie of m³ gas per jaar

38

2 2


5

V e r b e t e r e n va n d e r o o k a f vo e r


De trek regelen

•

De aansluitpijp op de schoorsteen isoleren

P PO OT TE EN NT TIIË ËL LE EB BE ES SP PA AR RIIN NG G D e p l a a t s i n g va n e e n t r e k r e g e l a a r o p e e n b e s t a a n d e i n s t a l l a t i e i s b e s l i s t e e n r e n d a b e l e m a a t r e g e l wa a r m e e h e t v e r b r a n d i n g s r e n d e m e n t k a n wo r d e n v e r h o o g d . Z e v e r e i s t m a a r e e n beperkte of helemaal geen investering en brengt onmiddellijk op. D e i s o l a t i e va n d e a a n s l u i t p i j p t u s s e n d e k e t e l e n d e s c h o o r s t e e n t o p i s e e n g o e d k o p e m a a t r e g e l d i e s n e l za l o p b r e n g e n i n d i e n d e b e d r i j f s t e m p e r a t u u r v a n d e k e t e l s b e p e r k t i s , zo d a t h e t v e r b r a n d i n g s r e n d e m e n t v e r b e t e r t .

T TO OE EP PA AS SS SIIN NG G Regeling v an de trek Bij te sterke trek in de schoorsteen is het v a a k n o d i g d e r o o k a f vo e r p i j p u i t t e r u s t e n met een trekregelaar of, indien er al een is, d e ze o p n i e u w t e r e g e l e n .

Isolat ie v an de aansluitpijp met de schoorst een B i j v o o r b e e l d m e t 5 c m m i n e r a l e wo l .

V VE ER RA AN NT TW WO OO OR RD DIIN NG G Regeling v an de trek Een te sterke trek in de schoorsteen ve r b r a n d i n g s r e n d e m e n t v a n d e k e t e l :

(>

15

..

20 Pa)

doet

afbreuk

aan

het

•

ve r h o g i n g v a n d e s n e l h e i d e n v a n d e t e m p e r a t u u r v a n d e r o o k g a s s e n ;

•

v e r h o g i n g va n h e t ( vo o r a l o n g e we n s t ) l u c h t o v e r s c h o t e n v e r l a g i n g v a n h e t C O 2 - g e h a l t e van de rookgassen.

E e n t e zwa k k e ( < 1 0 P a ) o f v e r a n d e r l i j k e t r e k l i g t a a n d e o o r s p r o n g v a n o n v e r b r a n d e r e s t e n . O p g e m e r k t wo r d t d a t d e a a n we zi g h e i d va n e e n t r e k r e g e l a a r o o k d e c o n d e n s a t i e p r o b l e m e n i n de schoorsteen beperkt:

•

d e r o o k g a s s e n wo r d e n ve r d u n d d o o r d e v e r s e l u c h t . H e t wa t e r d a m p g e h a l t e v a n h e t m e n g s e l ve r m i n d e r t i n ve r h o u d i n g t o t d e z u i v e r e r o o k g a s s e n . B i j g e v o l g d a a l t d e t e m p e r a t u u r v a n a f d e we l k e d e z e wa t e r d a m p g a a t c o n d e n s e r e n ,

•

d o o r d a t d e t e m p e r a t u u r va n h e t d o o r d e s c h o o r s t e e n a a n g e z o g e n m e n g s e l d a a l t , v e r m i n d e r t d e wa r m t e wi s s e l i n g t u s s e n d e s c h o o r s t e e n wa n d e n e n d e r o o k g a s s e n e n d u s k o e l e n d e r o o k g a s s e n n a a r e ve n r e d i g h e i d m i n d e r a f , 39

2 2


5

V e r b e t e r e n va n d e r o o k a f vo e r

•

n a a r m a t e h e t t o t a l e d o o r d e s c h o o r s t e e n v e r v o e r d e d e b i e t t o e n e e m t , wo r d t t e m p e r a t u u r d a l i n g v a n h e t m e n g s e l , b i j g e l i j k e wi s s e l i n g m e t d e wa n d e n , k l e i n e r ,

•

i n g r o t e s c h o o r s t e n e n i s d e t r e k zo d a n i g d a t , b i j s t i l s t a n d v a n d e k e t e l , d e t r e k r e g e l a a r enigszins blijft openstaan en een luchtstroom creëert die de schoorsteen droogt.

de

Isolat ie v an de aansluitpijp op de schoorst een D o o r d e a a n s l u i t p i j p t u s s e n d e k e t e l e n d e s c h o o r s t e e n t e i s o l e r e n , wo r d t d e a f k o e l i n g v a n de rookgassen vertraagd zodat er minder risico is voor condensatie. Voorbeeld: Voor een pijpoppervlakte van 6 m² en een temperatuur van de rookgassen bij het verlaten van de ketel van 160°C, bedraagt de temperatuur ter hoogte van de schoorsteentop 120°C, dit is een temperatuurdaling van 40°C. D e ze t e m p e r a t u u r d a l i n g k a n w o r d e n b e p e r k t t o t 5 ° C d o o r d e a a n s l u i t p i j p t e i s o l e r e n m e t 5 cm minerale wol.

W anneer zich in de schoorsteen een condensatieprobleem voordoet, lost de technicus dit h e l a a s s o m s o p d o o r d e l u c h t t o e v o e r k l e p v a n d e b r a n d e r i n o p e n s t a n d t e b l o k k e r e n t e r wi j l hij veel beter de schoorsteen zou uitrusten met een trekregelaar en de aansluitbuis zou isoleren.

40

2 2


6

V e r l a g e n va n d e b e d r i j f s t e m p e r a t u u r va n d e k e t e l s

M MA AA AT TR RE EG GE EL L De bedrijfstemperatuur van de ketels, hetzij handmatig, hetzij door een regeling op basis van de buitentemperatuur, verlagen

P PO OT TE EN NT TIIË ËL LE EB BE ES SP PA AR RIIN NG G B e k i j k e n we e e n k e t e l va n 3 5 0 k W va n 1 9 8 1 , u i t g e r u s t m e t e e n o u d e b r a n d e r wa a r v a n d e l u c h t k l e p n i e t s l u i t b i j s t i l s t a n d . D e k e t e l v e r b r u i k t 6 0 0 0 0 l i t e r s t o o k o l i e p e r j a a r . H i j we r k t c o n s t a n t b i j e e n g e m i d d e l d e t e m p e r a t u u r v a n 8 0 ° C e n d e s t i l s t a n d s v e r l i e z e n wo r d e n geschat op 2%. D o o r d e k e t e l t e m p e r a t u u r t e ve r l a g e n m e t g e m i d d e l d 1 0 ° C o v e r h e t s t o o k s e i z o e n , ve r m i n d e r e n d e s t i l s t a n d s v e r l i e z e n m e t 2 0 % . D i t b e t e k e n t e e n wi n s t v a n : 20% x 0,02 x 350 [kW ] x 4 000 [h/j.] = 5 600 [kW h]/j. of 560 [liter/jaar] wa a r b i j 4 0 0 0 [ h / j . ] = d e t i j d overgedimensioneerde ketel).

dat

de

ketel

stilstaat

tijdens

het

stookseizoen

(niet-

B i j e e n g l i j d e n d e - t e m p e r a t u u r r e g e l i n g va n d e k e t e l z o u d e g e m i d d e l d e t e m p e r a t u u r g e d u r e n d e h e t s t o o k s e i zo e n o n g e ve e r 4 3 ° C b e d r a g e n . D e v e r l i e z e n z o u d e n i n d a t g e v a l ve r m i n d e r e n m e t 7 0 % . D i t b e t e k e n t e e n wi n s t v a n : 70% x 0,02 x 350 [kW ] x 4 000 [h/j.] = 19 600 [kW h]/j. of 1 960 [liter/jaar] D e k e t e l vo e d t e e n p r i m a i r e c o l l e c t o r D N 5 0 v a n 2 0 m ( v e r t r e k - r e t o u r ) , g e ï s o l e e r d m e t 4 c m m i n e r a l e wo l . D e c o l l e c t o r wo r d t o p e e n g e m i d d e l d e t e m p e r a t u u r v a n 7 0 ° C g e h o u d e n . H e t d i s t r i b u t i e ve r l i e s i n d e s t o o k r u i m t e ( r u i m t e t e m p e r a t u u r v a n 1 5 ° C ) b e d r a a g t : 0,27 [W/m.°C] x 20 [m] x (70 [°C] - 15 [°C]) x 5 800 [h/j.] = 1 729 [kWh/j.] of 173 [liter stookolie/jaar] B i j vo e d i n g va n d e c o l l e c t e u r a a n g l i j d e n d e t e m p e r a t u u r z o n d e r b e n e d e n g r e n s , z o u d e g e m i d d e l d e t e m p e r a t u u r va n d e c o l l e c t o r g e d u r e n d e h e t s t o o k s e i zo e n o n g e ve e r 4 3 ° C bedragen. Het distributieverlies in de stookruimte bedraagt dan: 0,27 [W/m.°C] x 20 [m] x (43 [°C] - 15 [°C]) x 5 800 [h/j.] = 880 [kWh/j.] of 88 [liter stookolie/jaar] D i t b e t e k e n t e e n wi n s t v a n = 1 7 3 – 8 8 = 8 5 [ l i t e r s t o o k o l i e / j a a r ]

T TO OE EP PA AS SS SIIN NG G D e i n g e s t e l d e t e m p e r a t u u r va n d e k e t e l a q u a s t a a t k a n h a n d m a t i g wo r d e n g e wi j z i g d v o l g e n s het seizoen, of permanent indien de ketels overgedimensioneerd zijn. Een andere mogelijkheid is dat de ketel volledig met glijdende temperatuur op basis van de b u i t e n t e m p e r a t u u r wo r d t g e r e g e l d , i n d i e n h e t n i e t n o d i g i s e e n h o g e t e m p e r a t u u r a a n t e h o u d e n v o o r d e a a n m a a k va n s a n i t a i r wa r m wa t e r d o o r d e k e t e l ( z i e i n d i t v e r b a n d f i c h e 6.1 ) . Opgelet: een aantal voorzorgsmaatregelen dringen zich op! •

O p h e t n i ve a u va n h e t c o m f o r t :

I n s o m m i g e t y p e s p r i m a i r e k r i n g e n ( g e s l o t e n l u s s e n , e v e n wi c h t s f l e s s e n ) k a n e e n g l i j d e n d e t e m p e r a t u u r r e g e l i n g va n d e k e t e l c o m f o r t p r o b l e m e n m e e b r e n g e n . A l v o r e n s t e i n v e s t e r e n i n e e n r e g e l a a r o p b a s i s va n h e t k l i m a a t , k a n e e n m a n u e l e p r o e f wo r d e n v e r r i c h t o m h e t gelopen risico te beoordelen.

41

2 2


6

V e r l a g e n va n d e b e d r i j f s t e m p e r a t u u r va n d e k e t e l s

•

O p h e t n i ve a u va n d e k e t e l s

Het spreekt vanzelf dat de moderne ketels met zeer lage temperatuur probleemloos kunnen we r k e n m e t e e n g l i j d e n d e t e m p e r a t u u r r e g e l i n g . Ma a r n i e t a l l e ( o u d e o f n i e u we ) k e t e l s k u n n e n we r k e n a a n l a g e wa t e r t e m p e r a t u u r . S o m m i g e dreigen schade op te lopen door mogelijke interne condensatie van de rookgassen, in het b i j z o n d e r d e s t o o k o l i e k e t e l s wa a r d e c o n d e n s a t e n i m m e r s z u u r d e r z i j n . De oude stalen ketels zijn zeer gevoelig voor corrosie. De oude gietijzeren ketels daarentegen, stellen geen enkel probleem, aangezien

-

d e s l e c h t e wa r m t e wi s s e l i n g o p h e t n i v e a u v a n d e v u u r h a a r d b e l e t d a t d e t e m p e r a t u u r va n d e r o o k g a s s e n t e l a a g wo r d t .

-

er geen risico is dat er door corrosie gaten ontstaan in het dikke gietijzer.

E r m o e t o o k wo r d e n o p g e l e t m e t d e o u d e k e t e l s m e t g a s t o e v o e r b u i z e n ( a t m o s f e r i s c h e g a s b r a n d e r ) wa a r o p h e t c o n d e n s a t i e wa t e r v a n d e r o o k g a s s e n d r e i g t t e r e c h t t e k o m e n , m e t corrosie en belangrijke roetvorming tot gevolg. I n d i e n e r n o g t wi j f e l b e s t a a t o v e r h e t v e r m o g e n v a n d e k e t e l o m a a n l a g e t e m p e r a t u u r t e we r k e n , i s d e e e n vo u d i g s t e o p l o s s i n g o m n a v r a a g t e d o e n b i j d e f a b r i k a n t o f l e v e r a n c i e r va n d e k e t e l : " k a n d e k e t e l wa a r o v e r i k b e s c h i k wo r d e n g e r e g e l d m e t e e n g l i j d e n d e t e m p e r a t u u r , we t e n d e d a t d i t n u e n d a n e e n we r k i n g a a n z e e r l a g e t e m p e r a t u u r i n h o u d t ? " .

V VE ER RA AN NT TW WO OO OR RD DIIN NG G Het verlagen van de bedrijfstemperatuur van ketels die constant aan hoge temperatuur we r k e n b i e d t d e v o l g e n d e v o o r d e l e n : •

e e n b e p e r k i n g va n d e s t i l s t a n d s ve r l i e z e n ,

•

e e n b e p e r k i n g va n d e ve r l i e ze n o p h e t n i v e a u v a n d e p r i m a i r e c o l l e c t o r d i e o p k e t e l t e m p e r a t u u r wo r d t g e h o u d e n .

42

2 2


7

V e r b e t e r e n va n d e n a c h t ve r l a g i n g

M MA AA AT TR RE EG GE EL L De nachtverlaging verbeteren

P PO OT TE EN NT TIIË ËL LE EB BE ES SP PA AR RIIN NG G D e b e s p a r i n g d i e m e n k a n ve r we ze n l i j k e n d o o r d e n a c h t v e r l a g i n g a a n t e p a s s e n , h a n g t a f van een reeks parameters die de thermische balans beïnvloeden: • de isolatie, • d e i n e r t i e va n h e t g e b o u w, • het gebruik, • d e i n e r t i e v a n h e t v e r wa r m i n g s s y s t e e m . Me n s c h a t d a t , i n ve r g e l i j k i n g m e t e e n c o n t i n u e we r k i n g , d e g e w o n e ve r l a g i n g va n d e watertemperatuur 's nachts en in het weekend een besparing van ongeveer 8 tot 12 % en d e t o t a l e u i t s c h a k e l i n g va n d e i n s t a l l a t i e e e n b e s p a r i n g v a n o n g e v e e r 1 4 t o t 2 8 % k a n o p l e ve r e n .

T TO OE EP PA AS SS SIIN NG G O m d e b e s t a a n d e ve r l a g i n g t e wi j z i g e n , d e i n s t a l l a t i e ruimtetemperatuur van een controlelokaal en van het tijdstip:

regelen

op

basis

van

de

•

i n n a c h t s t a n d wo r d t d e i n s t a l l a t i e c o m p l e e t a f g e s l o t e n d o o r d i r e c t e i n g r e e p o p d e k e t e l of op de mengkleppen.

•

indien de door de kamerthermostaat gemeten binnentemperatuur onder de ingestelde n a c h t wa a r d e z a k t , t r e e d t d e k e t e l o p n i e u w i n we r k i n g o f g a a n d e k l e p p e n o p e n .

I n d i e n d e b e s t a a n d e r e g e l a a r k a n wo r d e n b i j g e s t u u r d d o o r e e n b i n n e n v o e l e r , d a n k a n d e compensatievoeler ook dienen voor de regeling van de nachtonderbreking. I n d i e n d e i n s t a l l a t i e i s u i t g e r u s t m e t e e n d i g i t a l e r e g e l a a r , z i j n a l d e z e f u n c t i e s we l l i c h t i n d e r e g e l a a r i n g e b o u wd . Me n m o e t m e t d e f a b r i k a n t o f d e i n s t a l l a t e u r d e m o g e l i j k h e i d nagaan om een nachtkamerthermostaat in het programma te integreren. I n d i e n d e i n s t a l l a t i e i s u i t g e r u s t m e t e e n a n a l o g e r e g e l a a r d i e n i e t k a n wo r d e n b i j g e s t u u r d d o o r e e n b i n n e n t e m p e r a t u u r vo e l e r , i s h e t i n t e r e s s a n t o m d e b e s t a a n d e r e g e l a a r a a n t e v u l l e n m e t e e n e xt r a k a m e r t h e r m o s t a a t , g e p l a a t s t i n e e n c o n t r o l e l o k a a l e n v e r b o n d e n m e t een klok. Voorbeeld van principeschema van de nieuwe regeling:

Bij overgang op de nachtstand, meet de kamerthermostaat een hogere binnentemperatuur dan de hiervoor ingestelde waarde; het contact gaat open waardoor de buitenvoeler wordt losgekoppeld. De regelaar ontvangt geen temperatuur meer van de buitenvoeler. De ketel wordt uitgeschakeld of de mengkleppen gaan dicht. Daalt de binnentemperatuur tijdens de loskoppeling tot onder de op de kamerthermostaat ingestelde temperatuur (b.v. 16°C), dan gaat het contact van d e t h e r m o s t a a t d i c h t zo d a t d e v e r b i n d i n g m e t d e buitenvoeler wordt hersteld. De centrale regelaar b e g i n t o p n i e u w t e w e r k e n zo a l s t e v o r e n ( i n p r i n c i p e o p zi j n n a c h t v e r w a r m i n g s c u r v e ) . Ook bij overgang op de dagstand wordt verbinding met de buitenvoeler hersteld h e r n e e m t d e c e n t r a l e r e g e l a a r zi j n f u n c t i e .

de en

Me n k a n o o k e e n t we e d e we r k wi j ze o v e r we g e n , d i e e c h t e r i e t s m i n d e r g o e d e p r e s t a t i e s l e v e r t : n a m e l i j k h e t p l a a t s e n va n e e n t we e d e b u i t e n v o e l e r , d i e v e r b o n d e n i s m e t e e n k l o k . W a n n e e r d e b u i t e n t e m p e r a t u u r ' s n a c h t s n i e t o n d e r e e n b e p a a l d e i n t e s t e l l e n wa a r d e z a k t 43

2 2


7

V e r b e t e r e n va n d e n a c h t ve r l a g i n g

( b . v. 5 ° C ) , d a n wo r d t d e i n s t a l l a t i e v o l l e d i g a f g e s l o t e n ; a n d e r s g e b e u r t d e v e r l a g i n g d o o r e e n ve r l a g i n g v a n d e v e r wa r m i n g s c u r v e z o a l s t e v o r e n . D e u i t e c o l o g i s c h o o g p u n t m e e s t p e r f o r m a n t e v e r l a g i n g s t e c h n i e k i s d e " o p t i m a l i s a t o r " . Me n m o e t e v e n we l v o o r z i c h t i g z i j n b i j h e t p l a a t s e n v a n e e n d e r g e l i j k e i n r i c h t i n g , d i e i m m e r s m a a r e f f i c i ë n t i s o p vo o r wa a r d e d a t z e o p e e n h y d r a u l i s c h s t a b i e l e i n s t a l l a t i e wo r d t geplaatst.

T e nemen v oorz orgsmaat regelen: • I n d i e n d e k a m e r t h e r m o s t a a t r e c h t s t r e e k s i n we r k t o p d e k e t e l De bestaande ketel moet bestand zijn tegen een complete temperatuurval en moet kunnen we r k e n a a n l a g e t e m p e r a t u u r zo n d e r r i s i c o v a n c o n d e n s a t i e o f c o r r o s i e . I n g e v a l v a n t wi j f e l de fabrikant of de leverancier van de ketel raadplegen. • Indien de kamerthermostaat de mengkleppen activeert D e z e o p l o s s i n g wo r d t g e k o z e n i n d i e n d e k e t e l n i e t a a n l a g e t e m p e r a t u u r k a n we r k e n . Me n m o e t e ve n we l o p l e t t e n v o o r t h e r m i s c h e s c h o k k e n i n d e k e t e l o p h e t o g e n b l i k v a n h e r s t a r t . I n d i e n d e k l e p p e n d e h e l e n a c h t d i c h t b l i j v e n , z a l d e wa t e r t e m p e r a t u u r i n d e ve r wa r m i n g s l i c h a m e n e n d e l e i d i n g e n i m m e r s z a k k e n t o t o n g e v e e r 2 0 ° C . W a n n e e r d e k l e p p e n h e l e m a a l o p e n g a a n s t r o o m t d i t wa t e r v o l u m e m e t e e n t e m p e r a t u u r v a n 2 0 ° C t o t b i j d e k e t e l , d i e we l wa r m i s g e b l e v e n . D i t h o u d t e e n t we e v o u d i g r i s i c o i n :

•

B i j g i e t i j z e r e n k e t e l s d r e i g t h e t c o n t a c t v a n h e t k o u d e wa t e r m e t h e t wa r m e g i e t i j z e r e e n t h e r m i s c h e s c h o k t e ve r o o r za k e n e n t e l e i d e n t o t m o e h e i d v a n h e t g i e t i j z e r e n o p termijn, breuk van de ketel.

•

D e k e t e l l o o p t vo l k o u d wa t e r . G e d u r e n d e e e n k o r t e p e r i o d e z a l d e k e t e l we r k e n a a n e e n wa t e r t e m p e r a t u u r d i e h o g e r i s i c o ' s i n h o u d t v a n r o o k g a s c o n d e n s a t i e e n d u s c o r r o s i e v a n de ketel.

E r zi j n t we e m o g e l i j k e p r o b l e m e n t e vo o r k o m e n :

oplossingen

om

deze

•

voorzien in een geleidelijk opening van de m e n g k l e p p e n z o d a t h e t k o u d e n h e t wa r m wa t e r zi c h b e e t j e b i j b e e t j e v e r m e n g e n .

•

in de open primaire kringen een recirculatiepomp plaatsen die een deel van h e t wa r m wa t e r n a a r d e k e t e l t e r u g v o e r t wa n n e e r d e r e t o u r t e m p e r a t u u r n a a r d e k e t e l t e laag is (minder dan 55°C). Open primaire kring

V VE ER RA AN NT TW WO OO OR RD DIIN NG G D e v o o r g e s t e l d e wi j zi g e n i n d e r e g e l i n g o m o v e r t e g a a n v a n complete uitschakeling, kosten om en bij de 750 € (te bevestigen geval afzonderlijk). Aan een (relatief lage) brandstofprijs van 0,25 t e r u g ve r d i e n t i j d v a n 2 j a a r , v e r t e g e n wo o r d i g t d i t e e n v e r wa c h t e 2 [jaar] / 0,25 [€/liter] = 1 500 [liter/jaar].

een nachtverlaging tot bij prijsopgave voor elk € / l i t e r e n e e n g e we n s t e besparing van 750 [€] /

D i t i s a b s o l u u t h a a l b a a r i n h e t l i c h t va n d e t h e o r e t i s c h e b e s p a r i n g s c i j f e r s . V o o r b e e l d va n e e n e xt r e e m g e v a l : Een gebouw van 2 000 m² dat zeer goed geïsoleerd is en een hoge inertie heeft, verbruikt 1 0 l i t e r s t o o k o l i e p e r m ² o f 2 0 0 0 0 l i t e r s t o o k o l i e p e r j a a r b i j c o n t i n u b e d r i j f . D e v e r wa c h t e b e s p a r i n g b e d r a a g t 8 % v o o r e e n v e r l a g i n g v a n d e wa t e r t e m p e r a t u u r e n 1 4 % v o o r e e n o n d e r b r e k i n g ' s n a c h t s e n i n h e t we e k e n d . D e t we e d e o p l o s s i n g m a a k t e e n j a a r l i j k s e b e s p a r i n g m o g e l i j k v a n : 10 [l/m²] x 2 000 [m²] x 14% = 2 800 liter stookolie per jaar, zo d a t d e vo o r d e z e k e u z e t e r e a l i s e r e n i n v e s t e r i n g s n e l wo r d t g e r e c u p e r e e r d .

44

2 2


8

Aa n p a s s e n va n d e ve r w a r m i n g s c u r ve a a n d e r e ë l e behoeften in de winter

M MA AA AT TR RE EG GE EL L De regeling van de verwarmingscurven verbeteren

P PO OT TE EN NT TIIË ËL LE EB BE ES SP PA AR RIIN NG G D e e n e r g i e - i m p a c t va n e e n s l e c h t e r e g e l i n g v a l t m o e i l i j k i n t e s c h a t t e n m a a r i s z e k e r n i e t t e ve r wa a r l o ze n . I n d i t v e r b a n d k a n m e n d e v o l g e n d e g r o o t t e - o r d e v o o r o g e n h o u d e n : i n e e n r u i m t e m e t e e n i n g e s t e l d e t e m p e r a t u u r wa a r d e v a n 2 0 ° C , b e t e k e n t e e n g r a a d t e ve e l , 7 . . . 8 % o ve r ve r b r u i k !

T TO OE EP PA AS SS SIIN NG G E l k g e b o u w m o e t e e n u n i e k e v e r wa r m i n g s c u r v e h e b b e n , d i e a f h a n g t v a n : • • •

d e k e n m e r k e n va n d e a f g i f t e t o e s t e l l e n , d e g e we n s t e b i n n e n t e m p e r a t u u r , d e t h e r m i s c h e e i g e n s c h a p p e n va n h e t g e b o u w

H e t v i n d e n v a n d e ze c u r ve i s n i e t va n ze l f s p r e k e n d . D e h e l l i n g v a n d e c u r v e m o e t wo r d e n bepaald, alsook de parallelle verschuiving van deze curve om aan de behoeften te voldoen. H e t i s n i e t a a n d e ve r wa r m i n g s i n s t a l l a t e u r o m d e z e c u r v e t e r e g e l e n m a a r we l a a n e e n p e r s o o n d i e i n h e t g e b o u w wo o n t o f we r k t . I n d e wi n t e r e n i n h e t t u s s e n s e i z o e n m o e t e n a a n p a s s i n g e n wo r d e n a a n g e b r a c h t o p b a s i s v a n d e k l a c h t e n v a n d e g e b r u i k e r s . D e z e a a n p a s s i n g e n e n h u n r e s u l t a t e n wo r d e n o p g e t e k e n d t o t d a t d e j u i s t e c u r v e wo r d t g e v o n d e n . Opmerking: veel regelaars kunnen worden "bijgestuurd" door een meting van de ruimtetemperatuur. In dit geval wordt de op basis van de verwarmingscurve bepaalde watertemperatuur verfijnd door middel van een kamerthermostaat in een controlelokaal. Dit neemt niet weg dat men eerst een correcte verwarmingscurve moet bepalen, daar de reikwijdte van de verbeteringen beperkt blijft.

H o e d e ve r w a r m i n g s c u r ve r e g e l e n ? • Eerst e basisregeling 0.

Voorafgaande opmerking D e h i e r o n d e r b e s c h r e ve n m e t h o d e g e l d t v o o r d e r e g e l i n g v a n d e v e r wa r m i n g s c u r v e wa n n e e r m e n d e o u d e r e g e l i n g e n v o l l e d i g wi l o p h e f f e n e n o p n i e u w v a n n u l wi l ve r t r e k k e n .

1. B e p a l e n v a n d e b e h o e f t e n • I n d e wi n t e r : Basisbuitentemperatuur = .............. (a) Ma xi m u m wa t e r t e m p e r a t u u r = . . . . . . . . . ( b ) • I n h e t wa r m e s e i z o e n : B u i t e n t e m p . n i e t - v e r wa r m i n g = . . . . . . . . ( c ) Mi n i m u m wa t e r t e m p e r a t u u r = . . . . . . . . . . ( d )

2. B e r e k e n e n v a n d e h e l l i n g Helling = [(b) - (d)] / [(c) - (a)] = ......... (e)

3. Kennen van het basisspilpunt van de regelaar (bepaald in de technische handleiding) B u i t e n t e m p e r a t u u r wa a r b i j n i e t wo r d t ve r wa r m d = . . . . . . . . . ( f ) Mi n i m u m wa t e r t e m p e r a t u u r = . . . . . . . . . ( g ) 45

2 2


8

Aa n p a s s e n va n d e ve r w a r m i n g s c u r ve a a n d e r e ë l e behoeften in de winter

4. B e r e k e n e n v a n d e p a r a l l e l l e v e r s c h u i v i n g W atertemperatuur voor een helling gelijk aan (e), basisspilpunt van de regelaar [(f), (g)] e n e e n t e m p e r a t u u r wa a r b i j n i e t wo r d t ve r wa r m d g e l i j k a a n ( c ) = ( g ) + [ ( f ) - ( c ) ] x ( e ) = ......... (h) Parallelle verschuiving = (d) - (h) = ......... (i)

•

Aanpassing v an de curv e aan de behoef t en

0. V o o r a f g a a n d e o p m e r k i n g O m d e we r k i n g va n d e i n s t a l l a t i e s t e o p t i m a l i s e r e n , wo r d t d e v e r wa r m i n g s c u r v e v e r l a a g d t o t h e t m i n i m u m wa a r b i j g e e n k l a c h t e n o p t r e d e n . D e c o r r e c t i e s wo r d e n s t a p v o o r s t a p v e r r i c h t ( e e n g r a a d t e g e l i j k ) m e t e e n wa c h t t i j d v a n e e n o f t we e d a g e n t u s s e n o p e e n vo l g e n d e a a n p a s s i n g e n . Indien de installatie is uitgerust met thermostatische kranen, is het belangrijk dat deze tijdens de regelingsperiode in open stand blijven staan om de reële impact van een wi j zi g i n g va n d e p a r a m e t e r s v a n d e ve r wa r m i n g s c u r v e t e k u n n e n b e o o r d e l e n . A l l e wi j z i g i n g e n i n d e r e g e l p a r a m e t e r s m o e t e n s c h r i f t e l i j k wo r d e n o p g e t e k e n d ( b e s t a a n d e r e g e l i n g e n , wi j z i g i n g s d a t u m , n i e u we r e g e l i n g e n , r e a c t i e s v a n d e g e b r u i k e r s ) . B i j e e n wi j z i g i n g i n d e h e l l i n g , k u n n e n t we e m e t h o d e s wo r d e n t o e g e p a s t :

1. L i c h t e w i j z i g i n g i n d e h e l l i n g ( 0 , 1 . . 0 , 6 ) E r wo r d t g e e n v e r a n d e r i n g i n d e p a r a l l e l l e v e r s c h u i v i n g o v e r wo g e n .

2. B e l a n g r i j k e w i j z i g i n g i n d e h e l l i n g ( m e e r d a n 0 , 6 ) E e n wi j z i g i n g i n d e p a r a l l e l l e v e r s c h u i v i n g i s n o d i g o m e e n g e b r e k a a n c o m f o r t i n h e t t u s s e n s e i z o e n t e v o o r k o m e n . I n d i e n e r i n h e t t u s s e n s e i z o e n k l a c h t e n o p d u i k e n , wo r d t d e a a n p a s s i n g s m e t h o d e va n d e c u r ve i n h e t t u s s e n s e i z o e n t o e g e p a s t ( z i e f i c h e 2.9 ) .

V VE ER RA AN NT TW WO OO OR RD DIIN NG G E e n s l e c h t e r e g e l i n g va n d e ve r wa r m i n g s c u r v e k a n l e i d e n t o t e e n g e b r e k a a n wa r m t e o f t o t o ve r ve r h i t t i n g ( e n d u s o v e r v e r b r u i k ) , z e l f s a l z i j n d e r a d i a t o r e n u i t g e r u s t m e t thermostatische kranen. H e t ve r m o g e n v a n e e n r a d i a t o r v a r i e e r t i m m e r s we i n i g v o l g e n s z i j n d e b i e t . Aangezien de nuttige slag van de thermostatische kranen bijzonder klein is (ongeveer 0,5 mm), kunnen ze niet we r k e n met belangrijke debietverlagingen (meer dan 80 %). Bij een klein debiet veroorzaakt een kleine positieverandering van de klep een belangrijke verandering in het vermogen van de radiator. De ruimtetemperatuur zal dienovereenkomstig schommelen. In die omstandigheden zal de thermostatische kraan voortdurend openen dichtgaan om de fouten te proberen opheffen en zal ze nooit haar e v e n wi c h t s p u n t b e r e i k e n .

Vermogensafgifte van een radiator afhankelijk van het waterdebiet

De thermostatische kranen kunnen dus enkel als eindregelorgaan en niet als hoofdregeling wo r d e n g e b r u i k t .

46

2 2


9

Aa n p a s s e n va n d e ve r w a r m i n g s c u r ve a a n d e b e h o e f t e n i n het tussenseizoen

M MA AA AT TR RE EG GE EL L De verwarmingscurve aanpassen aan de behoeften van het tussenseizoen

P PO OT TE EN NT TIIË ËL LE EB BE ES SP PA AR RIIN NG G D e e n e r g i e - i m p a c t va n e e n s l e c h t e r e g e l i n g v a l t m o e i l i j k i n t e s c h a t t e n m a a r i s z e k e r n i e t t e ve r wa a r l o ze n . I n d i t v e r b a n d k a n m e n d e v o l g e n d e g r o o t t e - o r d e v o o r o g e n h o u d e n : i n e e n r u i m t e m e t e e n i n g e s t e l d e t e m p e r a t u u r wa a r d e v a n 2 0 ° C , b e t e k e n t e e n g r a a d t e ve e l , 7 . . . 8 % o ve r ve r b r u i k !

T TO OE EP PA AS SS SIIN NG G O m h e t e n e r g i e r e n d e m e n t va n d e ve r wa r m i n g s i n s t a l l a t i e t e o p t i m a l i s e r e n , v e r l a a g t m e n d e ve r wa r m i n g s c u r v e g e l e i d e l i j k t o t d e e e r s t e k l a c h t e n v a n d e g e b r u i k e r s o p d u i k e n . W a n n e e r z i c h i n h e t t u s s e n s e i zo e n e e n g e b r e k a a n c o m f o r t v o o r d o e t ( t e wa r m o f t e k o u d ) m o e t d e p a r a l l e l l e v e r s c h u i v i n g wo r d e n g e c o r r i g e e r d . I n d i e s i t u a t i e d r i n g t zi c h e e n c o r r e c t i e va n d e h e l l i n g o p o m d e we r k i n g i n d e wi n t e r n i e t t e ve r s t o r e n . D e a a n p a s s i n g e n g e b e u r e n s t a p vo o r s t a p ( e e n g r a a d t e g e l i j k ) m e t e e n wa c h t t i j d v a n e e n o f t we e d a g e n t u s s e n t we e o p e e n v o l g e n d e a a n p a s s i n g e n o m h e t g e b o u w d e t i j d t e g e v e n z i c h a a n d e wi j z i g i n g a a n t e p a s s e n .

1. Kennis hebben regeling

v an

de

act uele

Helling = ......... (a) P a r a l l e l l e ve r s c h u i v i n g = … . . . . . . . ( b ) ( i n graden)

2. Bepalen v an v erschuiv ing

de

nieuw e

parallelle

N i e u we p a r a l l e l l e v e r s c h u i v i n g = o u d e + / een gradatie (c)

3. Kennen v an het basisspilpunt v an de regelaar ( bepaald in de t echnische handleiding) A a n p a s s i n g i n h e t t u s s e n s e i zo e n

B u i t e n t e m p e r a t u u r wa a r b i j n i e t wo r d t v e r wa r m d = . . . . . . . . ( d ) Mi n i m u m wa t e r t e m p e r a t u u r = . . . . . . . . . ( e )

4. Kennen v an de basisbuitentemperatuur Basisbuitentemperatuur = ......... (f)

5. Berekenen v an de nieuw e helling Helling = [(b) - (c)] / [(d) - (f)] + (a) = ......... (g)

47

2 2


9

Aa n p a s s e n va n d e ve r w a r m i n g s c u r ve a a n d e b e h o e f t e n i n het tussenseizoen

V VE ER RA AN NT TW WO OO OR RD DIIN NG G E e n s l e c h t e r e g e l i n g va n d e ve r wa r m i n g s c u r v e k a n l e i d e n t o t e e n g e b r e k a a n wa r m t e o f t o t o ve r ve r h i t t i n g ( e n d u s o v e r v e r b r u i k ) , z e l f s a l z i j n d e r a d i a t o r e n u i t g e r u s t m e t thermostatische kranen. H e t ve r m o g e n v a n e e n r a d i a t o r v a r i e e r t i m m e r s we i n i g v o l g e n s z i j n d e b i e t . Aangezien de nuttige slag van de thermostatische kranen bijzonder klein is (ongeveer 0,5 mm), kunnen ze niet we r k e n m e t b e l a n g r i j k e d e b i e t v e r l a g i n g e n (meer dan 80 %). Bij een klein debiet veroorzaakt een kleine positieverandering van de klep een belangrijke verandering in het vermogen van de radiator. De ruimtetemperatuur zal dienovereenkomstig schommelen. In die omstandigheden zal de thermostatische kraan voortdurend openen dichtgaan om de fouten te proberen opheffen en zal ze nooit haar e v e n wi c h t s p u n t b e r e i k e n .

Vermogensafgifte van een radiator naar gelang het waterdebiet

.

De thermostatische kranen kunnen dus enkel als eindregelorgaan en niet als hoofdregeling wo r d e n g e b r u i k t .

48

2 2


10

V e r b e t e r e n va n h e t b e h e e r va n d e k e t e l i n d e z o m e r


De ketel uitschakelen warmwaterbereiding

•

Zo niet, zich vergewissen dat de werking van de verwarming tot een minimum beperkt blijft

indien

hij

niet

nodig

is

voor

de

sanitaire

P PO OT TE EN NT TIIË ËL LE EB BE ES SP PA AR RIIN NG G D e b e s p a r i n g o p h e t j a a r l i j k s ve r wa r m i n g s v e r b r u i k k a n v a r i ë r e n v a n e n k e l e t i e n d e n t o t 3 o f ze l f s 5 % . H e t b e l a n g v a n d e " s a n i t a i r e vo o r r a n g " n e e m t t o e n a a r m a t e d e s t i l s t a n d s v e r l i e z e n v a n d e k e t e l g r o t e r z i j n . D e ze m a a t r e g e l i s d u s b i j z o n d e r i n t e r e s s a n t v o o r a t m o s f e r i s c h e g a s k e t e l s wa a r v a n d e wa r m t e wi s s e l a a r i n o p e n v e r b i n d i n g s t a a t m e t d e s c h o o r s t e e n .

T TO OE EP PA AS SS SIIN NG G E r z i j n t we e m o g e l i j k e g e v a l l e n

1. De ketel is niet nodig v oor de sanit aire w armw at erbereiding: De ketel handmatig uitschakelen op het einde van het stookseizoen.

2. De ketel is nodig v oor de sanit aire w armw at erbereiding: o

D e wa r m wa t e r c i r c u l a t i e h a n d m a t i g u i t s c h a k e l e n i n d e v o o r d e v e r wa r m i n g v a n h e t gebouw bestemde kringen.

o

E e n " s a n i t a i r e wa r m wa t e r v o o r r a n g " i n v o e r e n i n d i e n d e wa r m t e wi s s e l a a r m e t h e t r e s e r vo i r g e e n i n s t a n t - p l a a t wa r m t e wi s s e l a a r i s . Zie fiche

6.1 .

V VE ER RA AN NT TW WO OO OR RD DIIN NG G D e " s a n i t a i r e - wa r m wa t e r v o o r r a n g " z o r g t ervoor dat de ketels niet permanent aan hoge temperatuur moeten wo r d e n gehouden en beperkt de s t i l s t a n d s ve r l i e ze n : o m g e vi n g s en s p o e l i n g s ve r l i e z e n . Door het aantal aanschakelingen van de k e t e l t e b e p e r k e n e n d e p e r i o d e n va n sanitaire wa r m wa t e r b e r e i d i n g te c o n c e n t r e r e n , k a n d e k e t e l zo l a n g m o g e l i j k a a n l a g e t e m p e r a t u u r wo r d e n gehouden en wo r d e n de s t i l s t a n d s v e r l i e ze n b e p e r k t .

49

2 2


10

V e r b e t e r e n va n h e t b e h e e r va n d e k e t e l i n d e z o m e r

Voorbeelden: 1.

C o r r e c t g e d i m e n s i o n e e r d e m o d e r n e k e t e l m e t d r u k b r a n d e r va n 3 0 0 k W I n d i e n d e k e t e l we r k t a a n e e n c o n s t a n t e t e m p e r a t u u r v a n 7 0 ° C , b e d r a a g t d e s t i l s t a n d s ve r l i e s c o ë f f i c i ë n t 0 , 3 % . De stilstandsverliezen over het zomerseizoen bedragen dan: 2 880 uren* x 0,3% x 300 kW = 2 592 kW h of 259 liter stookolie * In aanmerking genomen zomerseizoen: van 15 mei tot 15 september of 120 dagen of 2 880 uren.

I n d i e n h i j we r k t m e t g l i j d e n d e s t i l s t a n d s ve r l i e s 0 , 1 1 % .

temperatuur,

dan

bedraagt

het

gemiddelde

De stilstandsverliezen over het zomerseizoen bedragen dan: 2 880 uren x 0,11% x 300 kW = 950 kW h of 95 liter stookolie •

Gerealiseerde besparing: 259 – 95 = 164 liter stookolie Indien de ketel 36 000 liter stookolie per jaar verbruikt (300 kW x 1 200 uren), ve r t e g e n wo o r d i g t d e b e s p a r i n g m a a r 0 , 5 % v a n h e t j a a r l i j k s v e r b r u i k .

2.

O ve r g e d i m e n s i o n e e r d e k l a s s i e k e g a s k e t e l m e t a t m o s f e r i s c h e b r a n d e r va n 3 0 0 k W I n d i e n d e k e t e l we r k t a a n e e n c o n s t a n t e t e m p e r a t u u r v a n 7 0 ° C , b e d r a a g t d e s t i l s t a n d s ve r l i e s c o ë f f i c i ë n t 1 , 3 % . De stilstandsverliezen over het zomerseizoen bedragen dan: 2 880 uren x 1,3% x 300 kW = 11 232 kW h of 1 123 m³ gas I n d i e n d e k e t e l zo i s o n t wo r p e n d a t h i j k a n we r k e n a a n e e n g l i j d e n d e t e m p e r a t u u r e n d e z e e n k e l wo r d t o p g e v o e r d v o o r d e wa r m wa t e r p r o d u c t i e , d a n b e d r a a g t d e g e m i d d e l d e s t i l s t a n d s ve r l i e s c o ë f f i c i ë n t 0 , 5 % . De stilstandsverliezen gedurende het zomerseizoen bedragen dan: 2 880 uren x 0,5% x 300 kW = 4 320 kW h of 432 m³ gas •

G e r e a l i s e e r d e b e s p a r i n g : 1 1 2 3 – 4 3 2 = 6 9 1 m ³ g a s o f o n g e ve e r 1 5 5 € / j a a r Indien de ketel 24 000 m³ gas per jaar verbruikt (300 kW x 800 ve r t e g e n wo o r d i g t d e b e s p a r i n g b i j n a 3 % v a n h e t j a a r l i j k s v e r b r u i k .

50

uren),

2 2


11

V e r b e t e r e n va n d e r e g e l i n g va n d e c o n d e n s a t i e k e t e l

M MA AA AT TR RE EG GE EL L De ketel voeden met water aan lage temperatuur om zijn condensatie-eigenschap optimaal te benutten: •

De brander regelen

•

Het net aanpassen

•

De temperatuur van het water zoveel mogelijk verlagen

P PO OT TE EN NT TIIË ËL LE EB BE ES SP PA AR RIIN NG G 1 m ³ a a r d g a s l e v e r t 1 1 % m e e r wa r m t e o p a l s e r c o n d e n s a t i e i s . D e r e ë l e wi n s t d i e d e o p t i m a l e b e n u t t i n g v a n d e c o n d e n s a t i e - e i g e n s c h a p v a n d e k e t e l o p l e v e r t o v e r e e n vo l l e d i g s t o o k s e i zo e n , i s m o e i l i j k i n t e s c h a t t e n d a a r z e a f h a n g t v a n d e t e m p e r a t u u r v a n h e t wa t e r d a t i n d e k e t e l v l o e i t , d i e v a r i a b e l i s ( z e h a n g t a f v a n d e g e k o z e n v e r wa r m i n g s c u r v e ) . Niettemin kan men stellen dat een besparing van 6 .. 9 % op het jaarverbruik realistisch is (volgens gegevens van de KVBG en resultaten van simulatieprogramma's van sommige fabrikanten).

T TO OE EP PA AS SS SIIN NG G µ

V e r b e t e r i n g va n d e branderregeling Zie ook fiche

2.1

Een te groot verbrandingsluchto v e r s c h o t l e i d t t o t e e n ve r l a g i n g van de temperatuur van de r o o k g a s s e n . A l s g e vo l g wo r d t minder energie t e r u g g e wo n n e n door de condensatie. Om de k wa l i t e i t va n de regeling te beoordelen, moet men een controle van de verbranding ve r r i c h t e n o f l a t e n v e r r i c h t e n d o o r e e n v e r wa r m i n g s t e c h n i c u s .

µ

Nuttig rendement van een gasketel op basis van de temperatuur van de rookgassen bij het verlaten van de ketel en het luchtoverschot (n = 1,3 stemt overeen met een luchtoverschot van 30%)

Aa n p a s s i n g va n h e t w a r m w a t e r ve r d e e l n e t S o m m i g e k e t e l s h e b b e n t we e r e t o u r a f t a k k i n g e n : e e n " l a g e - t e m p e r a t u u r " r e t o u r t e r hoogte van de condensor en een "hoge temperatuur" retour ter hoogte van de eerste wa r m t e wi s s e l a a r . B i j e e n d e r g e l i j k e c o n f i g u r a t i e m o e t m e n z i c h v e r g e wi s s e n d a t d e v e r s c h i l l e n d e k r i n g e n o p d e j u i s t e r e t o u r l e i d i n g z i j n a a n g e s l o t e n n a a r g e l a n g d e g e v r a a g d e wa t e r t e m p e r a t u u r : d e s a n i t a i r e wa r m wa t e r p r o d u c t i e k r i n g e n , v a n wa r m wa t e r b a t t e r i j e n b i j v o o r b e e l d , d i e wa t e r a a n e e n h o g e t e m p e r a t u u r n o d i g h e b b e n , o p d e " h o g e t e m p e r a t u u r " r e t o u r ; d e r a d i a t o r k r i n g e n d i e wa t e r v e r d e l e n a a n e e n l a g e r e t e m p e r a t u u r , o p d e " l a g e temperatuur" retour.

Voorbeeld: 51

2 2


11

V e r b e t e r e n va n d e r e g e l i n g va n d e c o n d e n s a t i e k e t e l De ketel voedt radiator-verwarmingskringen met glijdende temperatuurregeling (garandeert de koudst mogelijke retour naar de condensor) en een sanitaire warmwaterproductie. De configuratie van de regeling (waarbij de vertrektemperatuur van de ketel constant kan blijven) en van de o p e n p r i m a i r e k r i n g zi j n b i j zo n d e r e e n v o u d i g (er is geen primaire circulatiepomp).

µ

D e w a t e r t e m p e r a t u u r z o ve e l m o g e l i j k ve r l a g e n D e r e t o u r t e m p e r a t u u r v a n h e t wa t e r n a a r d e k e t e l i s a f h a n k e l i j k v a n d e d o o r d e s e c u n d a i r e k r i n g e n g e vr a a g d e t e m p e r a t u u r . D e z e wo r d t m e e s t a l g e r e g e l d o p b a s i s v a n d e b u i t e n t e m p e r a t u u r d o o r m i d d e l v a n e e n m e n g k l e p e n e e n v e r wa r m i n g s c u r v e . D e v e r wa r m i n g s c u r v e n m o e t e n d u s z o v e e l m o g e l i j k wo r d e n v e r l a a g d , z o n d e r a f b r e u k t e doen aan het comfort van de gebruikers. Hoe kouder de retourtemperatuur van het wa t e r , h o e g r o t e r d e h o e ve e l h e i d g e c o n d e n s e e r d e r o o k g a s s e n e n h o e h o g e r h e t rendement ( zi e f i c h e s 2.8 e n 2.9 ) . Sommige condensatieketels die permanent een minimumdebiet vereisen, moeten wo r d e n uitgerust met een e v e n wi c h t s f l e s . I n d i t g e v a l m o e t m e n z i c h o o k v e r g e wi s s e n d a t d e t e m p e r a t u u r van de ketel het dichtst aansluit bij de temperatuur van de kring met de grootste vraag.

Voorbeeld van een hydraulische kring aangesloten op een condensatieketel die permanent een minimumdebiet vereist I n d i e n d e k e t e l o o k s a n i t a i r wa r m wa t e r p r o d u c e e r t e n d i e b e h o e f t e n i e t c o n t i n u i s ( z o a l s i n e e n z i e k e n h u i s b i j vo o r b e e l d ) , za l m e n d e we r k i n g s p e r i o d e n a a n h o g e t e m p e r a t u u r proberen te concentreren door middel van tijdsbeheer of door een verhoging van het a a n s c h a k e l i n g s d i f f e r e n t i e e l va n h e t r e s e r vo i r ( zi e f i c h e 2.10 ) .

V VE ER RA AN NT TW WO OO OR RD DIIN NG G De condensatieketel is efficiënter dan een traditionele ketel omdat hij energie recupereert uit de rookgassen. B i j d e v e r b r a n d i n g va n a a r d g a s b e va t t e n d e r o o k g a s s e n i m m e r s n i e t a l l e e n C O 2 m a a r o o k wa t e r d a m p . I n e e n c o n d e n s a t i e k e t e l " k r u i s e n " d e r o o k g a s s e n h e t r e t o u r wa t e r v a n d e v e r d e e l k r i n g i n e e n wa r m t e wi s s e l a a r , d e z o g e n a a m d e " c o n d e n s o r " . D o o r h e t c o n t a c t m e t h e t wa t e r a a n l a g e t e m p e r a t u u r , c o n d e n s e e r t d e wa t e r d a m p e n g e e f t z i j n l a t e n t e wa r m t e a f a a n h e t wa t e r . Ma a r h e t b e z i t va n e e n c o n d e n s a t i e k e t e l i s o p z i c h g e e n v o l d o e n d e g a r a n t i e v o o r e e n o p t i m a l e e n e r g i e - e f f i c i ë n t i e . D e k e t e l m o e t o o k we r k e l i j k c o n d e n s e r e n ! H i e r vo o r i s h e t n o d i g d a t d e r o o k g a s s e n wa r m g e n o e g z i j n h e t r e t o u r wa t e r d a t d e c o n d e n s o r v o e d t k o u d g e n o e g i s ( z e k e r l a g e r d a n h e t d a u wp u n t v a n d e r o o k g a s s e n , n a m e l i j k 5 3 à 5 8 ° C v o o r d e r o o k g a s s e n a f k o m s t i g v a n d e ve r b r a n d i n g v a n a a r d g a s ) .

52

2 2


12

T o e z i e n o p d e c o r r e c t e p l a a t s i n g va n d e b u i t e n vo e l e r

M MA AA AT TR RE EG GE EL L De buitenvoeler verplaatsen indien hij blootgesteld is aan een artificiële warmtetoevoer die niet representatief is voor de buitentemperatuur

P PO OT TE EN NT TIIË ËL LE EB BE ES SP PA AR RIIN NG G Deze maatregel levert op zich geen besparing op maar draagt bij tot een correcte regeling en helpt dus verspilling te voorkomen.

T TO OE EP PA AS SS SIIN NG G A l s e r m a a r e e n vo e l e r i s vo o r h e t g e b o u w, d a n m o e t d e z e e e n wa a r d e " l e z e n " d i e r e p r e s e n t a t i e f i s vo o r a l l e g e ve l s . H i j wo r d t d u s g e p l a a t s t o p e e n g e v e l m e t we i n i g r e c h t s t r e e k s e z o n i n s t r a l i n g : e e n n o o r d - , n o o r d we s t - o f n o o r d o o s t g e v e l . D e vo e l e r m o e t v e r wi j d e r d z i j n v a n a l l e wa r m t e b r o n n e n :

D e vo e l e r n i e t b l o o t s t e l l e n a a n d i r e c t z o n l i c h t

De voeler niet plaatsen tegen een schoorsteen

D e vo e l e r n i e t p l a a t s e n b o v e n e e n v e n s t e r

De voeler niet plaatsen boven een ventilatieopening

53

2 2


12

T o e z i e n o p d e c o r r e c t e p l a a t s i n g va n d e b u i t e n vo e l e r

V VE ER RA AN NT TW WO OO OR RD DIIN NG G E e n s l e c h t e p l a a t s i n g va n d e b u i t e n vo e l e r k a n c o m f o r t p r o b l e m e n m e e b r e n g e n . O m d a a r a a n te verhelpen gaat men de regeling aanpassen, met momenten van oververbruik als gevolg.

Voorbeeld: O p e e n d a g wa a r o p e e n b u i t e n t e m p e r a t u u r h e e r s t v a n 8 ° C , b e v i n d t d e v o e l e r z i c h i n d e z o n e n " l e e s t " e e n t e m p e r a t u u r va n 1 4 ° C . H i j s t u u r t d e z e wa a r d e n a a r d e k e t e l , d i e t e we i n i g wa r m t e z a l p r o d u c e r e n o f z e l f s s t o p p e n . •

Gevolg: de gebruikers klagen dat het te koud i s e n d e v e r wa r m i n g s c u r v e wo r d t n a a r b o ve n t o e g e wi j z i g d .

(1) Oorspronkelijk correcte verwarmingscurve ( 2 ) g e w i j zi g d e v e r w a r m i n g s c u r v e

De volgende dag is het buiten nog altijd 8°C maar er is geen zon. De voeler "leest" dus d e r e ë l e b u i t e n t e m p e r a t u u r e n s t u u r t d i e wa a r d e n a a r d e k e t e l , d i e v a s t s t e l t d a t h e t k o u d e r i s d a n d e v o r i g e d a g e n d e g e p r o d u c e e r d e h o e v e e l h e i d wa r m t e v e r h o o g t . •

Gevolg: h e t i s t e wa r m i n d e k a n t o r e n . I n h e t beste geval gaan de thermostatische k r a n e n d i c h t e n b l i j f t d e ve r s p i l l i n g beperkt tot de onnodig hoge v e r l i e z e n va n d e k e t e l . I n h e t slechtste geval openen sommige g e b r u i k e r s h e t v e n s t e r , wa a r d o o r z e de toegevoerde energie verspillen. (1) Nodige watertemperatuur (oorspronkelijk correcte verwarmingscurve) (2) Geleverde watertemperatuur ( g e w i j zi g d e v e r w a r m i n g s c u r v e )

54

2 2


13

I s o l e r e n va n d e l e i d i n g e n

M MA AA AT TR RE EG GE EL L De leidingen en afsluiters in de niet-verwarmde lokalen (kelders, technische ruimten, verlaagde plafonds, …) isoleren

P PO OT TE EN NT TIIË ËL LE EB BE ES SP PA AR RIIN NG G Potentiële besparing in de orde van 65 liter stookolie per jaar per meter leiding die wo r d t g e ï s o l e e r d ( v o o r e e n d i a m e t e r v a n 2 " , m e t wa t e r a a n 7 0 ° C , i n e e n s t o o k r u i m t e bij 20°C ). D e t e r u g ve r d i e n t i j d b e d r a a g t m i n d e r d a n e e n j a a r !

T TO OE EP PA AS SS SIIN NG G

D e o n d e r s t a a n d e t a b e l g e e f t d e a a n b e vo l e n i s o l a t i e d i k t e s we e r v o l g e n s d e d i a m e t e r v a n d e l e i d i n g e n ( l a m b d a i s o l a t i e = 0 , 0 4 0 W / m K ) . H e t wa r m t e v e r l i e s wo r d t z o b e p e r k t t o t e e n g e m i d d e l d e wa a r d e v a n 1 3 W / m ( t u s s e n 7 W / m v o o r d e f i j n s t e b u i z e n t o t 2 2 W / m v o o r d e dikste buizen). Aa n b e vo l e n i s o l a t i e d i k t e [ m m ]

Werking gedurende het stookseizoen (5 800 bedrijfsuren /jaar)

Diameter [mm]

21

34

60

114

165

220

Diameter [inch]

1/2"

1"

2"

4"

6"

8"

Gem. watertemperatuur 70 [°C]

30

30

40

60

80

80

Gem. watertemperatuur 43 [°C] (Glijdende temp.)

10

10

20

30

40

60

Opgelet: • Opgelet: lekken ter hoogte van de afsluiters kunnen door de isolatie een tijd onopgemerkt b l i j v e n ! H e t i s d u s r a a d za a m d e a f s l u i t e r s d i e g e e n z i c h t b a r e g e b r e k e n v e r t o n e n t e i s o l e r e n m e t s c h a l e n o f m a t t e n d i e g e m a k k e l i j k k u n n e n wo r d e n a f g e n o m e n e n z e r e g e l m a t i g t e c o n t r o l e r e n . A f s l u i t e r s d i e a l d i c h t h e i d s p r o b l e m e n v e r t o n e n m o g e n u i t e r a a r d n i e t wo r d e n

55

2 2


13

I s o l e r e n va n d e l e i d i n g e n

g e ï s o l e e r d m a a r m o e t e n e e r s t wo r d e n ve r v a n g e n . I e d e r l e k e n i e d e r e b i j v u l l i n g v a n wa t e r vormt immers een bron van interne corrosie van de installatie.

•

D e l e i d i n g e n d i e we g g e s t o p t z i t t e n i n v e r l a a g d e p l a f o n d s , k r u i p r u i m t e n , . . . n i e t v e r g e t e n .

V VE ER RA AN NT TW WO OO OR RD DIIN NG G N e m e n we 1 m l e i d i n g D N 5 0 ( 2 " ) , b i j 7 0 ° C , i n e e n s t o o k r u i m t e v a n 2 0 ° C . H e t s e i z o e n s r e n d e m e n t va n d e k e t e l wo r d t g e a c h t g e l i j k t e z i j n a a n 0 , 8 . D e c i r c u l a t i e we r k t g e d u r e n d e h e t h e l e s t o o k s e i zo e n .

Na isolat ie

Voor isolat ie

•

Vermogensverlies = 110 [W ]

•

Vermogensverlies = 20 [W ]

•

J a a r l i j k s ve r b r u i k p e r m e t e r : = 110 [W ] x 6 000 [h/j.] / 0,8 = 825 [kW h/j.] of 82,5 liter stookolie/jaar of 31 €/jaar

•

Jaarlijks verbruik per meter: = 20 [W ] x 6 000 [h/j.] / 0,8 = 150 [kW h/j.] of 15 liter stookolie/jaar of 6 €/jaar

Door de isolatie van een meter leiding kan men dus 67,5 [liter stookolie] uitsparen, goed vo o r o n g e ve e r 2 5 [ € / j a a r ] ( b i j 0 , 3 7 5 [ € / l i t e r s t o o k o l i e ] ) . R e k e n i n g h o u d e n d m e t d e p r i j s v a n d e l e i d i n g i s o l a t i e p e r m e t e r va n o n g e ve e r 8 à 9 € / m , i s d e z e i n v e s t e r i n g t e r u g v e r d i e n d v ó ó r h e t e i n d e va n h e t j a a r . Ook de afsluiters spelen een belangrijke rol: de verliezen va n e e n ve r v a l a f s l u i t e r wo r d e n r u w g e s c h a t o p h e t e q u i va l e n t va n e e n m e t e r l e i d i n g e n m e t d e z e l f d e d i a m e t e r .

56

2 2


14

V e r l a g e n va n h e t w a r m w a t e r d e b i e t va n d e i n s t a l l a t i e

M MA AA AT TR RE EG GE EL L • De pompen met keuzeschakelaar instellen op een lagere snelheid • Bij de vervanging van de pompen, hun dimensionering herbekijken • Indien de eindeenheden met variabel debiet zijn, de circulatiepomp vervangen door een pomp met variabele snelheid

P PO OT TE EN NT TIIË ËL LE EB BE ES SP PA AR RIIN NG G E e n v o o r o g e n t e h o u d e n c i j f e r : wa n n e e r h e t d e b i e t v a n d e i n s t a l l a t i e 2 x h o g e r i s d a n h e t nodige debiet, verbruiken de pompen ongeveer 6x teveel! Door de circulatiepomp in te stellen op een lagere snelheid kan men ongeveer 40% besparen op het verbruik van die pomp, zonder enige investering. D e t e r u g v e r d i e n t i j d va n d e ve r va n g i n g va n e e n c i r c u l a t i e p o m p m e t v a s t e s n e l h e i d d o o r e e n beter gedimensioneerde circulatiepomp bedraagt ongeveer 2 jaar (circulatiepomp met een ve r m o g e n v a n 8 0 0 W , g e d i m e n s i o n e e r d o p b a s i s v a n l a s t v e r l i e z e n d i e 5 0 % z i j n o ve r g e wa a r d e e r d ) . B e n a d e r e n d e p r i j ze n va n e e n c i r c u l a t i e p o m p : 3 0 0 … 4 0 0 € v o o r e e n s t a n d a a r d m o d e l e n 800 € voor een model met variabele snelheid.

T TO OE EP PA AS SS SIIN NG G Hoe nagaan of het debiet adequaat is? Eerste aanw ijzing: het v ermogen v an de pompen In een installatie met radiatoren kunnen de circulatiepompen wo r d e n geacht o v e r g e d i m e n s i o n e e r d t e zi j n , wa n n e e r h u n e l e k t r i s c h v e r m o g e n h o g e r i s d a n 1 t o t 2 ೓/ೠೠ v a n h e t ve r wa r m i n g s v e r m o g e n v a n h e t g e b o u w.

Pr ak tis c h k an m en dus •

de nominale vermogens in circulatiepompen, optellen;

•

d e z e wa a r d e ve r m e n i g vu l d i g e n m e t 0 , 9 o m h e t o p g e n o m e n e l e k t r i s c h v e r m o g e n t e schatten;

•

d e z e wa a r d e ve r g e l i j k e n vermenigvuldigd met 2.

•

I n d i e n d e e e r s t e wa a r d e h o g e r i s d a n d e c i r c u l a t i e p o m p e n o ve r g e d i m e n s i o n e e r d z i j n .

T w eede aanw ijz ing: ret o u rw at er

de

W

met

die

het

vermeld

staan

thermisch

t emperat uur

op

de

vermogen t we e d e ,

v an

kan

het

D e ve r wa r m i n g s i n s t a l l a t i e i s d o o r g a a n s g e d i m e n s i o n e e r d o m t e we r k e n a a n wa t e r t e m p e r a t u r e n v a n 9 0 ° C - 7 0 ° C , o f 8 0 ° C 60°C. I n d i e n m e n b i j h e e l k o u d we e r e c h t e r e e n t e h o g e retourtemperatuur vaststelt, kan men ervan uitgaan dat het d e b i e t va n d e i n s t a l l a t i e t e h o o g i s . B i j vo o r b e e l d , i n d i e n d e b e d r i j f s t e m p e r a t u u r i n vo l l e wi n t e r 8 0 ° C - 7 0 ° C b e d r a a g t , i s h e t d e b i e t t we e m a a l t e g r o o t e n h e t ve r b r u i k va n d e c i r c u l a t i e p o m p 8 m a a l t e h o o g . 57

gegevensplaatjes

van men

de

ketels

aannemen

van

(in dat

de

kW ) de

2 2


14

V e r l a g e n va n h e t w a r m w a t e r d e b i e t va n d e i n s t a l l a t i e

H o e e e n t e h o o g d e b i e t ve r l a g e n ? •

I n d i e n d e p o m p e n o p v e r s c h i l l e n d e s n e l h e d e n k u n n e n wo r d e n i n g e s t e l d ( p o m p e n m e t 2 o f 3 s n e l h e d e n m e t s c h a k e l a a r o f k l e m m e n p l a a t d i e i n v e r s c h i l l e n d e s t a n d e n k a n wo r d e n gemonteerd), de snelheid handmatig verlagen o h e t zi j p e r m a n e n t , o h e t z i j vo l g e n s h e t s e i zo e n . D e ze ve r b e t e r i n g k o s t n i e t s e n k a n wo r d e n u i t g e t e s t . I n d i e n e r k l a c h t e n o p d u i k e n , k a n d e o o r s p r o n k e l i j k e s i t u a t i e g e m a k k e l i j k wo r d e n h e r s t e l d . I n d i e n h e t n i e t m o g e l i j k i s d e s n e l h e i d t e v e r l a g e n , k a n m e n o v e r we g e n o m d e o v e r g e d i m e n s i o n e e r d e p o m p t e v e r va n g e n . I n d i e n d e c i r c u l a t i e p o m p n i e t o n m i d d e l l i j k wo r d t v e r v a n g e n , t e a l l e n k o s t e v e r m i j d e n d a t m e n b i j e e n g e d wo n g e n v e r v a n g i n g g e wo o n e e n c i r c u l a t i e p o m p m e t d e z e l f d e a f m e t i n g e n k i e s t d i e m o e i t e l o o s o p d e p l a a t s v a n h e t d e f e c t e t o e s t e l k a n wo r d e n i n g e vo e g d . Ideaal gezien kiest men voor een circulatiepomp met toerenregelaar: bij de plaatsing kan de snelheid geleidelijk wo r d e n v e r l a a g d ( z o n d e r d e wa t e r t e m p e r a t u u r t e v e r l a g e n ) t o t men de snelheid bereikt die zorgt voor een gelijkmatige v e r d e l i n g z o n d e r h e t l a a t s t e v e r wa r m i n g s l i c h a a m t e b e n a d e l e n (net voordat de eerste klachten opduiken).

•

Te n s l o t t e , a l s d e e i n d e e n h e d e n m e t v a r i a b e l d e b i e t z i j n , z e k e r d e p o m p m e t va s t e s n e l h e i d v e r v a n g e n d o o r e e n c i r c u l a t i e p o m p m e t va r i a b e l e s n e l h e i d .

E r o p t o e z i e n d a t e e n d u i d e l i j k o ve r g e d i m e n s i o n e e r d e c i r c u l a t i e p o m p n i e t wo r d t v e r va n g e n d o o r e e n a n d e r e m e t va r i a b e l e s n e l h e i d m e t h e t z e l f d e ve r m o g e n . H e t d r a a i e n v a n d e n i e u we p o m p a a n e e n t e l a g e wa a r d e zo u i m m e r s l e i d e n t o t e e n a a n z i e n l i j k r e n d e m e n t s v e r l i e s . Bovendien zou men een onnodig hoge investering aangaan. Z e l f s e e n n i e u we c i r c u l a t i e p o m p m e t v a r i a b e l e s n e l h e i d m o e t d u s z o r g vu l d i g wo r d e n g e d i m e n s i o n e e r d .

V VE ER RA AN NT TW WO OO OR RD DIIN NG G D e c i r c u l a t i e p o m p e n zi j n va a k o ve r g e d i m e n s i o n e e r d : d e b e r e k e n i n g v a n d e l a s t v e r l i e z e n i n d e v e r wa r m i n g s n e t t e n i s e e n ve r ve l e n d e t a a k , m e n s t e u n t d u s v a a k o p r a m i n g e n , wa a r n a m e n e e n n o g k r a c h t i g e r m o d e l k i e s t o m e e n r e s e r v e t e h e b b e n . U i t e e n Z wi t s e r s e s t u d i e m e t b e t r e k k i n g t o t h o n d e r d e n g e b o u we n i s b i j v o o r b e e l d g e b l e k e n d a t h e t d e b i e t v a n d e ve r wa r m i n g s i n s t a l l a t i e s g e m i d d e l d 2 , 5 m a a l o v e r g e d i m e n s i o n e e r d i s t e n o p z i c h t e v a n d e behoeften. Dit betekent dat het debiet hoger is dan nodig. Dit resulteert in: o een daling van het rendement van de circulatiepomp o een oververbruik van elektriciteit

58

2 2


15

U i t b a l a n c e r e n va n h e t h yd r a u l i s c h e n e t

M MA AA AT TR RE EG GE EL L Het hydraulische net uitbalanceren: • balanskleppen plaatsen • de bestaande balanskleppen regelen

P PO OT TE EN NT TIIË ËL LE EB BE ES SP PA AR RIIN NG G D e u i t b a l a n c e r i n g v a n h e t n e t o p zi c h l e v e r t g e e n b e s p a r i n g o p . Z e v o o r k o m t e c h t e r wi l l e k e u r i g e a a n p a s s i n g e n v a n d e r e g e l i n g o m t e v o l d o e n a a n d e wa r m t e b e h o e f t e n v a n a l l e lokalen, aanpassingen die kunnen leiden tot een oververbruik van maar liefst 30% als de n a c h t ve r l a g i n g wo r d t o p g e h e v e n .

T TO OE EP PA AS SS SIIN NG G Indien de installatie niet is uitgerust met balanskleppen op de afgifte-eenheden en/of op de k r i n g e n ( t e r h o o g t e va n d e k o l o m vo e t e n r e t o u r v a n e l k e t a k ) e n e r z i c h c o m f o r t p r o b l e m e n vo o r d o e n , i s h e t r a a d z a a m o m d e i n s t a l l a t i e e r m e e u i t t e r u s t e n .

Uitrusting: balanskleppen 1.

Op de afgifte-eenheden I n g e va l v a n p l a a t s e l i j k e c o m f o r t p r o b l e m e n ( i n e e n o f a n d e r l o k a a l ) k a n d e s i t u a t i e wo r d e n v e r b e t e r d d o o r d e r a d i a t o r e n u i t t e r u s t e n m e t T- r e g e l s t u k k e n e n d o o r h e t d e b i e t t e ve r d e l e n o v e r d e r a d i a t o r e n v a n e e n z e l f d e t a k v a n d e k r i n g . D e T- r e g e l s t u k k e n k u n n e n o p z i c h z e l f s t a a n o f i n g e b o u wd zi j n i n h e t l i c h a a m v a n d e t h e r m o s t a t i s c h e k r a a n . Regeling van een T-stuk: De kap losschroeven en de stand aanpassen met behulp van een schroevendraaier

2.

O p de ret our v an de kringen

Bij een globaler comfortprobleem (een zone klaagt dat het te koud, een andere dat het te wa r m i s , … ) k a n m e n b a l a n s k l e p p e n p l a a t s e n a a n d e vo e t va n e l k e k o l o m e n o p e l k e t a k e n de ve r d e l i n g van het debiet over de ve r s c h i l l e n d e kringen aanpassen. De u i t b a l a n c e r i n g t e r h o o g t e va n d e k o l o m v o e t e n b r e n g t a l e e n a a n zi e n l i j k e v e r b e t e r i n g v a n h e t comfort mee. Typ e s k l e p p e n : g e wo n e k l e p p e n , k l e p p e n m e t e e n d r u k ve r s c h i l m e t e r wa a r m e e h e t d e b i e t k a n wo r d e n g e m e t e n ( f o t o h i e r n a a s t ) , a u t o m a t i s c h e k l e p p e n ( o f ve r s c h i l d r u k r e g e l a a r s ) d i e h e t m o g e l i j k maken een constant drukverschil te handhaven aan de voet van elke kolom. Ze vergemakkelijken de uitbalancering daar de c o r r e c t e r e g e l i n g va n d e k l e p n i e t l a n g e r wo r d t b e ï n v l o e d d o o r d e r e g e l i n g va n d e a a n g r e n ze n d e k r i n g e n , wa t we l h e t g e v a l i s met kleppen met vaste regeling. De meerkost van deze kleppen wo r d t d u s g o e d g e m a a k t d o o r h e t r e g e l g e m a k . D e u i t b a l a n c e r i n g va n h e t n e t m e t d e l a a t s t e t we e t y p e s k l e p p e n v e r e i s t bijna altijd de tussenkomst van een ervaren specialist, gezien de c o m p l e xi t e i t va n d e o p e r a t i e . 59

2 2


15


Uitbalancering •

Indien het comfortprobleem plaatselijk is (klacht in een of ander l o k a a l ) , a a n d e s i t u a t i e v e r h e l p e n d o o r m a n i p u l a t i e v a n d e d e Tr e g e l s t u k k e n va n d e v e n t i l a t o r c o n v e c t o r e n : z e d i c h t d r a a i e n i n d e b e vo o r d e e l d e l o k a l e n e n o p e n d r a a i e n i n d e p r o b l e e m l o k a l e n . De beginpositie goed onthouden en het aantal verrichte draaibewegingen tellen om die positie eventueel te kunnen herstellen bij niet-tevredenheid.

•

Bij een globaler comfortprobleem (een zone klaagt dat het te koud, e e n a n d e r e d a t h e t t e wa r m i s , . . . ) m o e t e n d e d e b i e t e n wo r d e n verdeeld over de verschillende kringen.

H i e r o n d e r b e s c h r i j ve n we e e n b a l a n c e r i n g s m e t h o d e v a n d e k o l o m m e n , d o o r " u i t t e p r o b e r e n " wa a r m e e d e s i t u a t i e u i t z i c h z e l f k a n wo r d e n v e r b e t e r d . I d e a a l wo r d t d i t o n d e r n o m e n b i j z e e r k o u d we e r ( b u i t e n t e m p e r a t u u r < 0 ° C e n g e e n z o n ) . I n h e t t u s s e n s e i z o e n zi j n d e t e m p e r a t u u r ve r s c h i l l e n t e k l e i n e n d u s m o e i l i j k t e m e t e n .

St ap 0 : o p s t e l l e n va n h e t h yd r a u l i s c h e s c h e m a v a n d e i n s t a l l a t i e St ap 1 : De kring volledig opendraaien: -

alle thermostatische kranen buiten dienst stellen en ze blokkeren op het m a xi m u m d e b i e t d o o r h u n s l a g b e g r e n z i n g , alle regelkleppen van de radiatoren volledig openzetten, d e c i r c u l a t i e p o m p e n m e t va r i a b e l e s n e l h e i d b l o k k e r e n o p h u n n o m i n a l e s n e l h e i d , e n a l l e r e g e l k l e p p e n va n d e k o l o m m e n o p h a l v e s t a n d r e g e l e n .

St ap 2 : b e p a l e n va n h e t t e m p e r a t u u r ve r s c h i l ∆ T t u s s e n h e t v e r t r e k - e n h e t r e t o u r wa t e r d a t nodig is naar gelang de buitenomstandigheden. Dit temperatuurverschil moet gelijk zijn voor alle kringen en alle radiatoren. Voorbeeld: voor een installatie die berekend is op basis van 90/70, is het temperatuurverschil tussen vertrek en retour (∆T) bij een buitentemperatuur van -10°C gelijk aan 20°C ( p u n t 1 ) ; b i j e e n b u i t e n t e m p e r a t u u r v a n 1 8 ° C i s ze g e l i j k aan nul (punt 2). Indien de buitentemperatuur op de dag van de u i t b a l a n c e r i n g 4 ° C b e d r a a g t , zo u m e n d u s e e n v e r s c h i l tussen vertrek- en retourtemperatuur moeten hebben van 10°C. 20°C × (18°C − 4°C ) = 10°C 18°C − (−10°C )

St ap 3 : Het ∆T aan de voet van elke kolom vergelijken met d e h i e r b o v e n b e r e k e n d e wa a r d e ( b i j g e b r e k e v a n temperatuurmeting in de kringen, volstaat een contactthermometer op de leiding), alle regelkleppen van de kolommen zijn 50% geopend (punt (1)): - i n d i e n ∆ T > b e r e k e n d ∆ T, d a n wo r d t d e k l e p t o t 7 5 % opengedraaid (2) - i n d i e n ∆ T < b e r e k e n d ∆ T, d a n wo r d t d e k l e p t o t 2 5 % dichtgedraaid (3)

60

2 2


15


Na de installatie de tijd te hebben gegeven om zich te stabiliseren (gedurende meerdere u r e n ) e e n n i e u we t e m p e r a t u u r m e t i n g ve r r i c h t e n . O p b a s i s v a n h e t n i e u we ∆ T z a l m e n d e kleppen verder open- of dichtdraaien, met als referentie het midden van elk op de grafiek h i e r b o ve n a a n g e d u i d e i n t e r v a l . D e h i e r b e s c h r e ve n m e t h o d e d u u r t m e e r d e r e d a g e n e n wo r d t n o g b e m o e i l i j k t d o o r d a t e l k e regeling de al geregelde kringen verstoort.

V VE ER RA AN NT TW WO OO OR RD DIIN NG G E e n o n vo l d o e n d e d e b i e t i n s o m m i g e l o k a l e n i s v a a k h e t g e v o l g v a n e e n o n e v e n wi c h t i n d e installatie: sommige kringen of eindeenheden met een kleiner lastverlies (de elementen dichtst bij de ketel) slokken een deel van het voor andere zones bestemde debiet op. D e u i t b a l a n c e r i n g va n d e i n s t a l l a t i e b e s t a a t e r d a n i n h e t wa t e r a f t e r e m m e n i n d e b e g u n s t i g d e k r i n g e n , zo d a t g e e n e n k e l e we g wo r d t b e v o o r d e e l d : d e d o o r g a n g s m o e i l i j k h e i d i s d a n g e l i j k i n e l k e ve r d e e l l u s . Naast een verbetering van het comfort laat de uitbalancering van het net toe bepaalde a a n p a s s i n g e n va n d e r e g e l i n g t e ve r m i j d e n , d i e z o u d e n l e i d e n t o t n o d e l o o s o v e r v e r b r u i k zo a l s : •

h e t ve r h o g e n v a n d e v e r wa r m i n g s c u r v e n o f h e l e m a a l a f s c h a f f e n v a n d e n a c h t v e r l a g i n g : deze oplossingen zijn energieverslindend; een verhoging van de gemiddelde temperatuur van het gebouw met 1°C, betekent een oververbruik van meer dan 7%; het o p h e f f e n va n d e n a c h t v e r l a g i n g l e i d t t o t e e n o v e r v e r b r u i k v a n 1 0 t o t 3 0 % !

•

het verhogen van het debiet van de gemeenschappelijke circulatiepomp: d i t z a l z i c h u i t e n i n e e n ve r h o g i n g v a n h e t d e b i e t i n a l l e k r i n g e n m e t h e t z e l f d e p e r c e n t a g e . Me t a n d e r e wo o r d e n z u l l e n d e b e n a d e e l d e k r i n g e n h u n o p t i m a a l d e b i e t b e n a d e r e n m a a r z a l h e t d e b i e t v a n d e b e v o o r d e e l d e k r i n g e n t e h o o g wo r d e n , m e t e e n o v e r v e r b r u i k va n d e c i r c u l a t i e p o m p e n m i s s c h i e n z e l f s g e l u i d s p r o b l e m e n t o t g e v o l g !

•

h e t v e r h o g e n va n h e t d e b i e t va n d e c i r c u l a t i e p o m p v a n d e b e n a d e e l d e k r i n g o f h e t plaatsen van een relaispomp: d i t i s d e g e va a r l i j k s t e o p l o s s i n g , d i e d r e i g t s t o r i n g e n t e we e g t e b r e n g e n i n e e n a n d e r e kring die tot dan toe geen problemen opleverde.

61

2 2


15


62

2 2


16

S t i l l e g g e n va n d e w a r m w a t e r c i r c u l a t i e w a n n e e r z e n i e t nodig is

M MA AA AT TR RE EG GE EL L De warmwatercirculatie stilleggen • wanneer de ketels uitgeschakeld zijn, in de zomer •

wanneer er geen warmtebehoefte is in het gebouw

P PO OT TE EN NT TIIË ËL LE EB BE ES SP PA AR RIIN NG G De door een klok en/of een buitenthermostaat bediende uitschakeling van de pompen ve r t e g e n wo o r d i g t e e n i n v e s t e r i n g v a n o n g e v e e r 1 2 5 . . . 2 5 0 € , i n v e s t e r i n g d i e v e r a n t wo o r d i s vo o r c i r c u l a t i e p o m p e n m e t e e n v e r m o g e n v a n a f 5 0 0 W . Voorbeeld: Het geïnstalleerd vermogen van de circulatiepompen van verschillende kringen bedraagt 5 kW. Door de pompen uit te schakelen wanneer de buitentemperatuur 15°C bereikt, kan men een besparing realiseren van: 5 kW x 2 040 h/j. = 10 200 kWh/j. of 1 138 €/jaar (aan 11,16 €/kWh), indien de installatie het hele jaar door gewoon werkt, 5 kW x 400 h/j. = 2 000 kWh/j. of 223 €/jaar indien de installatie wordt afgesloten buiten h e t s t o o k s e i zo e n .


S t i l l e g g e n va n d e c i r c u l a t i e p o m p e n wa n n e e r d e k e t e l s u i t g e s c h a k e l d z i j n i n d e z o m e r . Dit kan manueel gebeuren. In moderne regelinrichtingen is deze functie geïntegreerd, met regelmatige, korte herinschakeling van de pomp zodat ze niet vastloopt bij de h e r s t a r t va n h e t s t o o k s e i z o e n . D e z e m a a t r e g e l v e r g t g e e n i n v e s t e r i n g .

•

Me n k a n n o g ve r d e r g a a n e n d e we r k i n g v a n d e c i r c u l a t i e p o m p e n k o p p e l e n a a n d e wa r m t e vr a a g v a n h e t g e b o u w. B i j vo o r b e e l d wa n n e e r d e b u i t e n t e m p e r a t u u r 1 5 ° C b e r e i k t , wo r d t d e v e r wa r m i n g v a n h e t g e b o u w o n n o d i g e n k u n n e n d e c i r c u l a t i e p o m p e n wo r d e n u i t g e s c h a k e l d . B i j d e ve r va n g i n g va n e e n c i r c u l a t i e p o m p i s h e t r a a d z a a m n a t e g a a n o f d e i n s t a l l a t e u r d e b e d i e n i n g e r v a n we l h e e f t a a n g e s l o t e n o p d e v e r wa r m i n g s r e g e l a a r .

V VE ER RA AN NT TW WO OO OR RD DIIN NG G H e t s t o o k s e i z o e n d u u r t o n g e v e e r 8 m a a n d e n . E r b l i j v e n d u s 4 m a a n d e n o v e r wa a r i n d e g e b o u we n g e e n b e h o e f t e h e b b e n a a n v e r wa r m i n g . G e d u r e n d e d i e 2 8 8 0 u r e n h e e f t h e t g e e n zi n d a t d e c i r c u l a t i e p o m p e n d r a a i e n . Ti j d e n s h e t s t o o k s e i zo e n ( v a n 1 5 s e p t e m b e r t o t 1 5 m e i ) z i j n e r n o g a n d e r e p e r i o d e n wa a r i n h e t g e b o u w g e e n b e h o e f t e h e e f t a a n v e r wa r m i n g : -

o ve r d a g , wa n n e e r d e b u i t e n t e m p e r a t u u r h o o g g e n o e g i s : in Ukkel is de buitentemperatuur gedurende het stookseizoen gemiddeld hoger of gelijk aan 15°C gedurende 400 uren, en hoger of gelijk aan 14°C gedurende 500 uren.

-

' s n a c h t s , i n d i e n d e k e t e l v o l l e d i g wo r d t u i t g e s c h a k e l d : i n d i e n d e k e t e l wo r d t u i t g e s c h a k e l d t u s s e n 1 8 . 0 0 u e n 4 . 0 0 u ' s m o r g e n s o f 1 0 u u r p e r d a g , k u n n e n d e c i r c u l a t i e p o m p e n i n h e t s t o o k s e i zo e n g e d u r e n d e o n g e ve e r 2 4 0 0 u r e n wo r d e n u i t g e s c h a k e l d .

B e k e k e n o p j a a r b a s i s , i s h e t a a n t a l u r e n d a t d e c i r c u l a t i e p o m p e n n o d e l o o s we r k e n n i e t t e ve r wa a r l o z e n !

63

2 2


16

S t i l l e g g e n va n d e w a r m w a t e r c i r c u l a t i e w a n n e e r z e n i e t nodig is

64

2 2


17

V e r b e t e r e n va n c o n ve c t o r e n

de

efficiëntie

va n

de

ve n t i l a t o r -

M MA AA AT TR RE EG GE EL L • • • •

De dichtheid van de aansluiting van de ingebouwde ventilatorconvectoren met het blaasrooster controleren De filters om de 6 maanden schoonmaken De 3-pijpventilatorconvectoren doen werken met 2 pijpen (uitsluitend warm of koud) Bij de vervanging van de ventilatorconvectoren, kiezen voor een model dat kan werken aan lage snelheid

R RE EN NT TA AB BIIL LIIT TE EIIT T D e p o t e n t i ë l e b e s p a r i n g va n d e ze m a a t r e g e l e n h a n g t a f v a n t a l r i j k e f a c t o r e n z o a l s h e t v e r m o g e n v a n d e ve n t i l a t o r c o n ve c t o r e n , d e o o r s p r o n k e l i j k e t o e s t a n d , d e k o u d e - e n wa r m t e b e h o e f t e n va n d e ve r s c h i l l e n d e l o k a l e n . Ma a r z e v e r e i s e n e e n z e e r k l e i n e o f h e l e m a a l g e e n i n ve s t e r i n g e n b r e n g e n d u s o n m i d d e l l i j k o p .


I n d i e n d e v e n t i l a t o r c o n ve c t o r e n i n g e b o u wd z i j n i n e e n b o r s t we r i n g o f e e n k a s t , n a g a a n of het blaaskanaal naar het kastrooster luchtdicht is.

(Gebouw CA-MET Namen – Architect burelen : "Aura" en "l'Atelier")

•

De filters om de 6 maanden schoonmaken

•

3 - p i j p v e n t i l a t o r c o n v e c t o r e n e e r d e r d o e n we r k e n m e t 2 p i j p e n ( u i t s l u i t e n d wa r m o f k o u d ) , met een regeling die zorgt voor een soepele "change over": - d e ve n t i l a t o r c o n v e c t o r e n i n d e wi n t e r u i t s l u i t e n d v o e d e n m e t wa r m wa t e r , - i n d e zo m e r u i t s l u i t e n d vo e d e n m e t k o u d wa t e r . O m d i t t y p e we r k i n g t e b e vo r d e r e n k a n m e n een regelschema zoals hiernaast o ve r we g e n : d e t e m p e r a t u u r v a n h e t wa t e r in het net, dat functioneert als een 2pijpinstallatie, blijft gelijk maar de temperatuur van de in de lokalen i n g e b l a ze n l u c h t i s a f h a n k e l i j k va n d e buitentemperatuur.

65

2 2


17

V e r b e t e r e n va n c o n ve c t o r e n

de

efficiëntie

va n

de

ve n t i l a t o r -

I n d e k r i t i e k e p e r i o d e v a n h e t t u s s e n s e i z o e n , wa n n e e r s o m m i g e l o k a l e n b e h o e f t e h e b b e n a a n k o e l i n g e n a n d e r e a a n v e r wa r m i n g : a l s h e t wa t e r wa r m i s e n wa r m t e t o e v o e r t , i s d e b l a a s l u c h t k o u d ( 1 4 o f 1 6 ° C ) . W i e t e wa r m h e e f t , p r o f i t e e r t v a n e e n l i c h t e k o u d e t o e v o e r d o o r d e v e n t i l a t i e ; a l s h e t wa t e r k o u d i s , i s d e b l a a s l u c h t wa r m ( 3 0 t o t 3 5 ° C ) . W i e k o u d h e e f t k r i j g t wa t wa r m t e d o o r d e v e n t i l a t i e . Het is een compromis aangezien dit systeem energie opheft, zij het in mindere mate dan d e 3 - p i j p s we r k i n g . Indien er een digitaal regelsysteem is, kan men in het tussenseizoen ook proberen een g e m e n g d e we r k i n g i n t e v o e r e n : ' s m o r g e n s wa r m wa t e r t o e v o e r e n n a a r d e v e n t i l a t o r c o n v e c t o r e n v o o r d e h e r s t a r t i n d e n a m i d d a g , u i t s l u i t e n d k o u d wa t e r t o e v o e r e n Dit type regeling is echter heel moeilijk te concretiseren omdat er bij de overgang van ve r wa r m i n g s - n a a r k o e l m o d u s wa r m wa t e r z a l s t r o m e n d o o r d e v e r d a m p e r . D i t l e i d t t o t een hoge temperatuur in de condensor en dus een sterke hogedruk. Indien deze druk te h o o g o p l o o p t , z a l d e k o e l m a c h i n e i n we r k i n g t r e d e n . •

W a n n e e r e e n v e n t i l a t o r c o n v e c t o r m o e t wo r d e n v e r v a n g e n , k i e z e n v o o r e e n m o d e l d a t k a n we r k e n a a n l a g e s n e l h e i d

V VE ER RA AN NT TW WO OO OR RD DIIN NG G •

Dichtheid van kastrooster

de

aansluiting

ventilatorconvector

/

Het is belangrijk dat de blaaslucht via een dicht kanaal n a a r h e t r o o s t e r v a n d e o m k a s t i n g wo r d t g e v o e r d . Zo niet, zal een deel van de lucht terechtkomen in het afzuigrooster in de kast. Dit vermindert het vermogen van de ventilator en verstoort de regeling.

•

Schoonmaak van de filters van de ventilatorconvectoren W a n n e e r d e f i l t e r s v u i l z i j n , ve r h o o g t h e t l a wa a i e n v e r m i n d e r t h e t r e n d e m e n t v a n d e v e n t i l a t o r c o n ve c t o r : b i j g e l i j k e t e m p e r a t u u r e n d e b i e t v a n h e t g e k o e l d wa t e r , v e r m i n d e r t h e t ve r d e e l d v e r m o g e n .

•

Regeling van de 3-pijpventilatorconvectoren D e t r a d i t i o n e l e we r k i n g v a n d e 3 - p i j p v e n t i l a t o r c o n v e c t o r e n ( 1 wa r m e v e r t r e k l e i d i n g , 1 koude vertrekleiding en 1 gemeenschappelijke retourleiding) verbruikt zeer veel energie d a a r m e n v a a k k o u d e n wa r m wa t e r m e n g t e n d u s e n e r g i e o p h e f t .

66

2 2


18

B e p e r k e n va n w a t e r b i j vu l l i n g va n d e k r i n g

M MA AA AT TR RE EG GE EL L De kring niet bijvullen met water zonder de oorsprong van het lek na te gaan

P PO OT TE EN NT TIIË ËL LE EB BE ES SP PA AR RIIN NG G De kalkaanslag op de ketels leidt tot een daling van het ketelrendement, afhankelijk van de dikte van de aanslaglaag. Bovendien kan hij aan de oorsprong liggen van belangrijke beschadigingen van het net. H e t v e r m i j d e n va n l e k k e n i s d u s a l t i j d r e n d a b e l !

T TO OE EP PA AS SS SIIN NG G Lekken opsporen •

Visueel opsporen • t e r h o o g t e va n • t e r h o o g t e va n • ter hoogte van • ter hoogte van

va n l e k k e n ( d r u i p s p o r e n , a a n we z i g h e i d v a n wa t e r ) d e ve i l i g h e i d s k l e p p e n , d e ve r b i n d i n g e n o f d e p a k k i n g b u s s e n , d e v e r wa r m i n g s l i c h a m e n , de ketel.

Me n m o e t wa a k za a m zi j n wa n t s o m m i g e l e k k e n k u n n e n l a n g e t i j d o n o p g e m e r k t blijven, bijvoorbeeld omdat ze verstopt zitten achter een isolatielaag, omdat ze verdampen in de ketel. •

Aa n d a c h t i g vo l g e n va n h e t ve r b r u i k va n b i j vu l w a t e r D e s i t u a t i e k a n a l s a b n o r m a a l e n g e va a r l i j k v o o r d e i n s t a l l a t i e wo r d e n b e s c h o u wd i n d i e n d e wa t e r h o e v e e l h e i d d i e j a a r l i j k s wo r d t t o e g e v o e g d m e e r d a n 1 l i t e r p e r g e ï n s t a l l e e r d e kW bedraagt D e c o n t r o l e va n h e t ve r b r u i k va n b i j v u l wa t e r k a n m a n u e e l g e b e u r e n o f m e t b e h u l p v a n e e n wa t e r m e t e r o p h e t vu l s ys t e e m . D e z e m e t h o d e i s t r o u we n s v e r p l i c h t wa n n e e r d e installatie uitgerust is met een automatische vulinrichting. Een permanent lek kan n a m e l i j k l a n g e t i j d o n o p g e m e r k t b l i j v e n . Me n m o e t d a n e e n r e g e l m a t i g e o p n e m i n g v a n d e m e t e r v o o r z i e n o m e e n a f wi j k i n g s n e l t e k u n n e n v a s t s t e l l e n .

Verklaren van de oorsprong van de lekken Naast de lekken die hun oorsprong vinden in de verschillende elementen van de v e r wa r m i n g s k r i n g , k a n e e n b e l a n g r i j k v e r b r u i k v a n b i j v u l wa t e r o o k a f k o m s t i g z i j n v a n h e t e x p a n s i e va t wa n n e e r d i t :

67

2 2


18


-

slecht gedimensioneerd is: In dit geval dreigt er r e g e l m a t i g wa t e r t e wo r d e n a f g e v o e r d v i a d e ve i l i g h e i d s k l e p v a n d e ketel

-

doorboord is: i n d i t g e va l v e r v u l t h e t zi j n r o l n i e t m e e r . D e

l u c h t a a n we z i g h e i d i n h e t v a t m o e t d a a r o m r e g e l m a t i g wo r d e n g e c o n t r o l e e r d : d e k a n t d i e l u c h t b e v a t m o e t " h o l " k l i n k e n wa n n e e r m e n e r o p t i k t . E e n e xp a n s i e v a t m e t v a r i a b e l e d r u k l o o p t m e t t e r t i j d n a m e l i j k l e e g ( z o a l s e e n a u t o b a n d ! ) . Me n m o e t d e d r u k d u s r e g e l m a t i g c o n t r o l e r e n . H i e r t o e wo r d t h e t v a t a f g e s l o t e n e n g e l e d i g d , d e d r u k wo r d t g e c o n t r o l e e r d e n d a n wo r d t h e t v a t o p n i e u w o p g e p o m p t ( e e n e xp a n s i e v a t is voorzien van een buisje zoals de autobanden).

D e d r u k m o e t g e l i j k zi j n a a n :

Pgon [bar] = (h [m] / 10) + 0,3 [bar], m e t e e n m i n i m u m va n 0 , 5 b a r W a a r b i j h = h e t h o o g t e ve r s c h i l [ m ] t u s s e n h e t e xp a n s i e v a t , d a t wo r d t g e a c h t z i c h o p h e t l a a g s t e p u n t va n d e i n s t a l l a t i e t e b e v i n d e n , e n h e t h o o g s t e p u n t va n d e installatie.

V VE ER RA AN NT TW WO OO OR RD DIIN NG G D o o r wa t e r t o e t e vo e g e n a a n d e k e t e l , wo r d t o o k k a l k e n a g r e s s i e v e z u u r s t o f t o e g e v o e r d . D e z e e l e m e n t e n we r k e n d e c o r r o s i e v a n d e v o l l e d i g e i n s t a l l a t i e i n d e h a n d : b e s c h a d i g i n g v a n d e l e i d i n g e n , h e t k r a a n we r k , d e ve r wa r m i n g s l i c h a m e n , d e k e t e l s , p r o d u c t i e v a n s l i b e n b l o k k e r i n g v a n d e k l e p p e n , ve r s t o p p i n g v a n d e wa r m t e wi s s e l a a r s , d e k e t e l s , . . . D e z e achteruitgang kan zeer snel evolueren. Bovendien vormt de kalkaanslag in de ketels een isolatie die afbreuk doet aan de wa r m t e o ve r d r a c h t . D i t l e i d t t o t e e n o v e r v e r h i t t i n g v a n d e m a t e r i a l e n e n t o t e e n o v e r v e r b r u i k d a t a a n zi e n l i j k k a n zi j n , a f h a n k e l i j k v a n d e d i k t e v a n d e a a n s l a g l a a g . H e t i s d u s b e l a n g r i j k d a t m e n d e o o r za a k v a n h e t wa t e r g e b r e k o p s p o o r t e n d a a r z o s n e l m o g e l i j k a a n ve r h e l p t .

68

2 2


18


69

Pagina Verbeteren van de efficiëntie van de ventilatorconvectoren Beperken van waterbijvulling van de kring

Recommend Documents