Pagina 3 WetenschapsKnooppunt brengt getalenteerde kinderen en toponderzoekers samen

VEERTIENDAAGS INFORMATIEBLAD VAN HET UNIVERSITAIR MEDISCH CENTRUM ST RADBOUD JAARGANG 35 NUMMER 14 4 september 2009

Patiëntvriendelijke dotterbehandeling wint terrein Foto: Jan van Teeffelen

Gewoonlijk gebeurt een dotterbehandeling in Nederland via de slag­ ader in de lies. In sommige andere landen is dotteren via de pols gebruikelijker. Ook in het UMC St Radboud is deze behandeling sinds kort mogelijk. ‘Er zitten nogal wat voordelen voor de patiënt aan deze methode.’ M a r l i e s M i e l ek a mp

Er piepte een pleister met daaronder een kleine blauwe plek uit het overhemdmanchet van president Sarkozy van Frankrijk toen hij naar de pers zwaaide nadat hij was gedotterd. Niet vreemd, want in Frankrijk is het gebruikelijker dat via de arteria radialis in de pols gedotterd wordt. In Nederland gebeurt dat bijna altijd via de liesslagader, in het UMC St Radboud is dat niet anders. Maar ook hier kunnen patiënten nu via de arteria radialis worden gedotterd. ‘Sinds december hebben we Konrad Grosser in dienst; een jonge interventiecardioloog die in een Parijse kliniek ruime ervaring heeft opgedaan met dotteren via de pols’, vertelt interventiecardioloog Helmut Gehlmann. ‘Voor ons ideaal om deze techniek juist nu hier in te voeren.’ Want er zitten nogal wat voordelen aan dotteren via de pols, legt Gehlmann uit. ‘Voor de

Pagina 3 WetenschapsKnooppunt brengt getalenteerde kinderen en toponderzoekers samen

Pagina 8 Kindermishandeling diagnosticeren is moeilijk. ‘Een arts is er niet om ouders aan de paal te nagelen’

patiënt is het veel comfortabeler, die kan bij wijze van spreken na de behandeling van de katheterisatietafel opstaan en weglopen. Prik je de grote slagader in de lies aan, dan moet de patiënt minstens een paar uur blijven liggen met een drukverband op of een ‘plugje’ in het vat. Ook een eventuele lekkage wordt in de pols sneller ontdekt. Vooral bij mensen met overgewicht duurt het even, voordat er een met bloed gevulde bobbel in de lies ontstaat. Af en toe lekt het zelfs naar achteren in de onderbuik en dat merk je soms pas laat. Zo’n complicatie vereist natuurlijk meer nazorg dan een kleine nabloeding in de slagader van de pols die vlak aan de oppervlakte ligt.’ Maar ieder voordeel heeft zijn nadeel en nadelen zijn er ook bij het dotteren via de pols. Zo is het technisch soms iets lastiger om bij het hart te komen door meer bochten in de slagader en de hoek die de katheter bij de schouder tegenkomt. Ook zijn de bloedvaten in de pols wat dunner en prikkelbaarder waardoor het nodig is bloedvatverwijders in te spuiten nadat het vat is aangeprikt en een draadje en hulsje zijn aangebracht. Een weinig voorkomende complicatie bij het dotteren via de pols is een vernauwing van de slagader achteraf. ‘Maar omdat je twee slagaders in je arm hebt die met elkaar in verbinding staan, is dat geen ramp’, volgens de interventiecardioloog. Om te dotteren via de pols zijn ook andere materialen en katheters vereist, die zijn inmiddels aanwezig en Gehlmann verwacht dan ook dat deze methode steeds vaker in het UMC St Radboud gebruikt gaat worden. ‘Het is simpelweg veel patiëntvriendelijker, zoals je ook zag bij Sarkozy die vlak na de ingreep ontspannen naar de pers kon zwaaien.’ n

Pagina 10 Personeelsvereniging nog steeds springlevend

Pagina 16 Rondvraag: wat heeft ‘Beter worden’ voor de patiënt opgeleverd?

radbode 14 - 2009

inhoud 3

agenda 13

Onderwijs /Onderzoek Basisscholen ‘adopteren’ onderzoekers ‘Mijn allergrootste droom is een summercamp voor talentvolle basisschool­ leerlingen, direct voor de hoofdingang van het ziekenhuis’, zegt prof.dr. Carl Figdor. Hij nam het initiatief tot de oprichting van het WetenschapsKnooppunt.

5

6, 12 en 20 september

Onderwijs Nieuwe master leidt op tot completere artsen Cogroep 88 mocht als eerste lichting coassistenten proeven van de coschappen nieuwe stijl. Ze beschikken over meer parate kennis, zijn beter voorbereid op de ziektebeelden die ze voor de kiezen krijgen en stralen meer zelfverzekerdheid uit.

Interview Ansichtkaarten spreken boekdelen Prof.dr. Peter de Smet sloeg een bruggetje tussen vak en passie. De klinisch farmacoloog verdiept zich in zijn vrije tijd in traditionele geneeswijzen.

8

O E C U M E NIS C H E VI E R ING E N

‘Een arts is er niet om ouders aan de paal te nagelen’ Kindermishandeling diagnosticeren is moeilijk. Hoe roer je zo’n pijnlijke kwestie aan, zonder ouders direct van mishandeling te betichten? Sinds een jaar is er een nieuwe meldcode.

10 Onderzoek

Betere pijnstilling voor proefdieren én patiënten Veel standaardpijntesten bij wakkere proefdieren kunnen net zo goed onder narcose worden uitgevoerd, concludeert klinisch dierenarts Mathieu Sommers van het Centraal Dierenlaboratorium in zijn promotieonderzoek.

15 Betoog

En verder... Agenda, kunst 2 Nieuwsladder 3 Wassen zonder water, Luisterlijn Palliatieve zorg  4 In bedrijf 6 Even weg, doe je beeldscherm uit, IM 7 Meerdere doelen bij bijzonder onderzoek naar COPD-patiënten, Prijzen en benoemingen 11 Column buitenland 13 Mensen 14 PIPnieuws 15 Rondvraag: wat heeft ‘Beter worden’ voor de patiënt opgeleverd, ethiek 16

Voor nadere info: www.paogheyendael.nl.

15 september 46e Regionale Nascholingsdag Anesthesiologie ‘Bijzondere parturiënten. Anesthesiologie en obstetrie: twee handen op één buik’. Locatie: Bernhoven Ziekenhuis, Johannes Zwijsenlaan 121 in Oss.

Symposium ‘Experts in beweging: van doel naar doen’ ter gelegenheid van de inauguratie van prof.dr. Ria Nijhuis-van der Sanden georganiseerd door de afdeling IQ healthcare en de afdeling Kindergeneeskunde van het UMC St Radboud in samenwerking met de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen en het Koninklijk Nederlands Genootschap voor Fysiotherapie. Bedoeld voor ergotherapeuten, fysiotherapeuten, logopedisten, en geïnteresseerde artsen, psychologen, verpleegkundigen en andere zorgverleners.

15 oktober Cursus ‘Vallen en syncope bij kwetsbare ouderen, diagnostiek en behandeling’, bestemd voor huisartsen, specialisten ouderengeneeskunde en klinisch geriaters.

2 1 o k t o b e r, 2 0 n o v e m b e r of 26 november Cursus ‘IC update, ZORG dat je het weet! Veiligheid op de IC’, bestemd voor verpleegkundigen van intensive care, medium care, spoedeisende hulp en verkoeverafdelingen.

U NIT 4 , ( b i j s c h o l i n g ) SVG 0 Unit 4 (bijscholing) van SVG verzorgt bij- en nascholing voor medewerkers en voor externe klanten. Informatie scholingsaanbod: www.umcn.nl/svg, kies dan Bijscholing (unit 4) en daarna Scholingen.

OV E R IG 7 september UMC St Radbouddebat ‘Het EPD - een kijkje in uw medisch dossier’ (Zie elders in deze Radbode).

11 september NCEBP symposium: “Let’s move!”. Bestemd voor onderzoekers van het NCEBP. Het symposium vindt plaats in concertgebouw ‘De Vereeniging’. Deelname is gratis. Aanvang 09.00 uur, afsluiting 17.30 uur. Aanmelden via [email protected]. Inlichtingen bij: Myrna Denen, secretariaat NCEBP, tel. 14639.

kunst

1 oktober

Erwin Olaf blijft verrassen met zijn foto’s. Zijn ze de ene keer uitdagend, op het schokkende af, dan weer getuigen ze van een zekere truttigheid. Als algemene noemer is camp misschien nog de nauwkeurigste omschrijving.

Halfjaarlijkse voorlichtingsavond niertransplantatie en nierdonatie. Deze avond is bedoeld voor pré-dialysepatiënten, dialysepatiënten, donoren, familie, vrienden en kennissen van patiënten. Ook hulpverleners en verpleegkundigen van dialysecentra en verpleegafdelingen zijn van harte welkom. Locatie: Lammerszaal (routenummer 86, Studiecentrum). Tijd: 18.45 – 21.30 uur. Onderwerpen: medische zaken, levende nierdonatie, verpleegkundige en psychosociale zorg.

Zijn Apollonia recentelijk door de CBK aangekocht, is binnen een UMC volledig op zijn plek. Wordt hier immers niet de patroonheilige van de tandartsen, aangeroepen tegen de kiespijn, afgebeeld? Ze houdt in de rechterhand dan ook haar klassieke attribuut: een tang waar nog een tand in gekneld wordt. In haar andere hand houdt zij een palmtak vast, verwijzend naar haar martelaarschap – hetgeen verder niet aan haar is te zien. Toch luidt het verhaal dat al haar tanden werden uitgeslagen vooraleer ze op de brandstapel werd terechtgesteld (zo ze er al niet zelf uit vrije wil is opgesprongen). Hier staat ze als jonge vrouw in haar volle glorie afgebeeld, in mooie zijden kleren gehuld. Het lijkt wel de pose van een mannequin, nog even omkijkend voor ze uit de coulissen op het catwalk zal verschijnen. Deze interpretatie is mede ingegeven door het feit dat Olaf ook als modefotograaf bekend is, en die ervaring hier ten volle lijkt te benutten. Maar de pose die ze aanneemt refereert minstens evenzeer aan een klassiek schilderij. Feitelijk vertoont de foto een sprekende gelijkenis met het gelijknamige werk van Zubarán uit 1636: houding, attributen, kleren tot hun kleuren toe. Alles is intussen eigentijdser: Apollonia kijkt, met het hoofd rechtop, zelfzekerder maar even ongenaakbaar. Deze foto hoort tot de reeks Tribute to Spanish art waarin Erwin Olaf diverse taferelen uit de Spaanse schilderkunst fotografisch herneemt. Daan Van Speybroeck

P AOG - H e y e n d a e l

24 september

Marktwerking: ongepast in de zorg Internist Dr. Hub Wollersheim (IQ healthcare) is ervan overtuigd dat de marktwerking in de zorg geen succes kan worden.

Reportage

10.00 uur personeelsrestaurant: zondag 6 september, voorganger Ans Bertens; zondag 13 september, voorganger Ries van der Sande; zondag 20 september, voorganger Wim Smeets.

7 oktober Op woensdagmiddag 7 oktober bent u van harte welkom op de informatiemiddag over Autisme ‘Hoe autisme vriendelijk ben jij?’. De middag bestaat uit een informatieve lezing over autisme, interviews met ervaringsdeskundigen, verschillende workshops, een informatiemarkt en een kunsttentoonstelling. Welkom zijn mensen met autisme, hun naasten, intermediairen en overige geïnteresseerden. Locatie: hoofdgebouw GGz, Nijmeegsebaan 61 in Nijmegen. Tijd: 13.00 tot 17.30 uur. De toegang is gratis. Aanmelden is noodzakelijk: afdeling Preventie GGz Nijmegen, tel. 024 - 383 78 70 of e-mail: [email protected]. Informatie: www.ggznijmegen.nl

24 november

Erwin Olaf, Apollonia, 2008, foto. Hij hangt in het Studiecentrum Medische Wetenschappen, fotogalerij eerste verdieping. Foto: Jan van Teeffelen

2

‘3e Netherlands Conference on HIV in KIT Amsterdam’. Stichting HIV Monitoring organiseert met vijf andere organisaties de 3e Nederlandse Conferentie over de pathogenese, preventie en behandeling van HIV. Hét podium om Nederlandse en buitenlandse bijdragen aan biomedisch HIV/aids-onderzoek te presenteren en met collega-onderzoekers en behandelaars te bespreken. Speciale aandacht is er voor de interactie tussen virus en gastheer bij transmissie en behandeling van HIV. Met internationale gasten zoals prof. Harold Jaffe (University of Oxford) en prof. Christophe Fraser (Imperial College, UK) is de Nederlandse HIV/aids-ambassadeur Marijke Wijnroks present, die NCHIV2009 afsluit. Informatie/aanmelding (deadline abstracts/vroege registratie is 14 september): http://www.nchiv.org. Doelgroep: IV-consulenten, artsen, specialisten, virologen, onderzoekers, epidemiologen en iedereen met een meer algemene interesse in HIV en aids.

o r n d erw i j s / o n d erz o ek adbode 14 - 2009

WKRU brengt getalenteerde kinderen en toponderzoekers samen Hoe kun je de belangstelling voor wetenschappelijk onderzoek bij kinderen stimuleren en hun talenten laten ontkiemen? Dat is de vraag die deelnemers aan het onlangs opgerichte WetenschapsKnooppunt Radboud Universiteit (WKRU) zich stellen. ‘Mijn allergrootste droom is een summercamp voor talentvolle basisschoolleerlingen, direct voor de hoofdingang van het zie­ kenhuis’, aldus initiatiefnemer en Spinozawinnaar prof.dr. Carl Figdor.

F emke v a n d e n B er g

‘Kinderen zijn ontzettend nieuwsgierig. Ze willen weten hoe de wereld in elkaar steekt, stellen voortdurend vragen en proberen van alles uit. Die natuurlijke drang om te weten, wordt in het basisonderwijs eigenlijk niet voldoende uitgenut’, vindt Carl Figdor, hoogleraar immunologie en wetenschappelijk directeur van het NCMLS. ‘Het WKRU brengt daar verandering in. Dit unieke samenwerkingsverband van universiteit, ziekenhuis, pabo’s en basisonderwijs wil basisschoolleerlingen onder begeleiding van wetenschappers aanzetten tot experimenterend en onderzoekend leren.’

Winterschool (Aankomende) basisschoolleerkrachten spelen daarbij een cruciale rol: zij moeten kennis en vaardigheden overdragen en de leerlingen een onderzoekende houding bijbrengen. Speciaal voor docenten organiseert het

nieuwsladder Extra one stop shop poli bij Heelkunde

beschouwen om onderzoeksvaardigheden op te doen en op de hoogte te raken van recent wetenschappelijk toponderzoek.’ De volgende Winterschool is op 3 februari.

Prijsvraag De inhoud van de Winterschool wordt ontwikkeld door drie projectteams, ieder bestaand uit pabo-studenten, assistenten in opleiding (aio’s), leerkrachten en de WKRU-coördinator. Spil binnen ieder team is een onderzoeker, die als inhoudsdeskundige fungeert. ‘Deze deskundigen worden gevonden door middel van een prijsvraag’, licht Figdor toe. ‘We vragen onderzoeksgroepen van de Radboud Universiteit aan te geven wat wetenschappelijk gezien hun voornaamste doorbraak was in het voorgaande jaar. De drie groepen die de beste, boeiendste of belangrijkste doorbraken realiseerden, worden bekend gemaakt bij de opening van het academische jaar en krijgen een geldbedrag. Hiermee kunnen ze lesmateriaal over hun onderzoek ontwikkelen. Met minimaal drie basisscholen – twaalf klassen, driehonderd leerlingen – wordt vervolgens een samenwerkingscontract aangegaan om vervolgactiviteiten te organiseren.’ Het WKRU richt zich in eerste instantie op 8-12-jarigen.

Brein De leerlingen gaan met een onderzoeksthema aan de slag. Voor het schooljaar 2009/2010 staat het thema al vast: het brein. ‘We hebben dit niet via een competitie

De afdeling Heelkunde opent elke maandagochtend en donderdagochtend  een speciaal polikliniekspreekuur  voor  een snelle behandeling van patiënten met liesbreuken of galstenen. Dit is een  uitbreiding  van het  bestaande, succesvolle avondspreekuur. Tijdens deze spreekuren doorlopen patiënten de gehele voorbereiding op de operatie in één dag. De patiënt bezoekt achtereenvolgens  de chirurg, anesthesioloog en verpleegkundige. Aansluitend wordt een afspraak gemaakt voor de operatie die binnen twee weken wordt uitgevoerd. De ingrepen vinden, indien mogelijk, plaats door middel van een kijkoperatie (laparoscopie/endoscopie). Daarvan herstellen patiënten doorgaans sneller en hebben ze minder pijn. Het spreekuur is elke maandag- en donderdagochtend en woensdagavond geopend. Patiënten kunnen zich zowel rechtstreeks als via een huisarts aanmelden bij de polikliniek.

Boek over geschiedenis medische faculteit Tijdens de opening van het academische jaar, op 31 augustus, presenteerde decaan prof. dr. Frans Corstens het boek Hippocrates op Heyendaal. Het is een geschiedschrijving over het ontstaan en de  ontplooiing van de Faculteit der Medische Wetenschappen in Nijmegen, 1951-2001. Prof. dr. Bas Kortmann, rector magnificus van de Radboud Universiteit, ontving het eerste exemplaar uit handen van historicus dr. Jan Brabers, schrijver van het boek. Meer informatie over het boek, zie www.valkhofpers.nl.

Inschrijven Zevenheuvelenloop

Foto: Jos Poeder

Tijdens het bezoek van de staatssecretaris waren er ook basisschoolleerlingen aanwezig. Onder leiding van aio’s onderzochten zij de werking van een hefboom, verdiepten ze zich in de vraag welke voorwaarden nodig zijn om tuinkers te laten groeien en spraken ze met onderzoekers over het begrip ‘identiteit’. WetenschapsKnooppunt daarom jaarlijks een Winter- en een Zomerschool. Hier presenteren wetenschappers hun bevindingen, verzorgen onderzoekers en pabo-studenten workshops en doen leerkrachten experimenten. ‘De eerste Winterschool, waarin ook spinozisten Theo Rasing en Peter Hagoort participeerden, is inmiddels achter de rug. De opkomst was met tachtig bezoekers boven verwachting’, vertelt Figdor. ‘Uit de reacties bleek dat de deelnemers de Winterschool als een mooie gelegenheid

Staatssecretaris overhandigt cheque Op maandag 24 augustus nam onderwijsstaatssecretaris Sharon Dijksma het businessplan van het WKRU in ontvangst in aanwezigheid van het college van bestuur van de Radboud Universiteit, de raad van bestuur van het ziekenhuis en KNAW-voorzitter Robbert Dijkgraaf. Het WKRU is het eerste WetenschapsKnooppunt dat van start gaat in het kader van het Orion Programma van het Ministerie van OCW, bedoeld om de excellentie in het onderwijs te bevorderen. Later volgen er meer knooppunten. In het WKRU participeren het Nijmegen Centre for Molecular Life Sciences (NCMLS), Centre for Society and Genomics, Hogeschool Arnhem Nijmegen, Kenniscentrum Wetenschap en Techniek Gelderland en Expertisecentrum Nederlands. De Nijmegenaren ontvingen van Dijksma een stimuleringspremie van e 200.000 waarmee de kosten voor de periode tot en met 2012 deels gedekt zijn. Daarna wordt het knooppunt geëvalueerd.

geselecteerd – daarvoor ontbrak dit jaar de tijd’, zegt Figdor. ‘Het thema is gekozen, omdat je er vanuit de alfa-, bèta- en gammawetenschappen naar kunt kijken. Wat is het brein? Welke breinziektes bestaan er? Wat kunnen we eraan doen? Hoe verloopt de taalverwerving in het brein? Scholen kunnen aio’s en postdocs ‘adopteren’ om de introductie van het thema in de klas te begeleiden. Voor de onderzoekers is dat een gouden kans om hun onderzoek toegankelijk en begrijpelijk te presenteren. Iets wat erg belangrijk is, ook om voldoende draagvlak voor onderzoek te creëren. Bij kinderen en leerkrachten ontstaat er zo begrip van wat wetenschap is en doet.’

Summercamp Door de schoolprojecten zal het WKRU ook getalenteerde leerlingen op het spoor komen, hoopt Figdor. ‘Het WetenschapsKnooppunt wil scholen helpen voldoende uitdaging te bieden aan meerbegaafde leerlingen. Bijvoorbeeld door deze kinderen te laten deelnemen aan een summercamp. Ik zie het al voor me: kinderen en jonge wetenschappers die hun tenten opslaan op het grasveld voor de ingang van het ziekenhuis. Uit dat contact komt vast iets moois voort! We zouden bijvoorbeeld een wetenschappelijke wedstrijd kunnen organiseren, waarbij het winnende team een vlucht met de traumaheli krijgt.’ De concrete invulling van het WKRU moet deels nog worden bedacht. Figdor: ‘We overwegen klassen uit te nodigen om universiteit en ziekenhuis te bezoeken, debatten in culturele centra te organiseren, duostages voor pabo-studenten en aio’s te realiseren. Steeds kijken we daarbij hoe we win-win­ situaties kunnen creëren voor alle deelnemers.’ n

3

Op zondag 15 november vindt de 26ste Zevenheuvelenloop plaats. Het UMC St Radboud is ook dit jaar weer partner van de Zevenheuvelenloop. Medewerkers worden van harte uitgenodigd zich in te schrijven voor één van de bedrijventeams. Ook partners en kinderen van medewerkers mogen zich inschrijven. Meelopen in een bedrijventeam biedt vele extra’s: géén inschrijfkosten, gratis een Radboud-shirt, een afterparty en nog veel meer. Belangstellenden moeten zich eerst aanmelden via intranet en daarna inschrijven bij de Zevenheuvelenloop. Aanmelden kan tot 15 september. Meer informatie, zie de button Zevenheuvenloop op intranet.

Opening Han Fortmann Centrum voor Mindfullness en publieksdag Op donderdag 10 september verricht drs. Emile Lohman, voorzitter van de Raad van Bestuur, de officiële opening van het Han Fortmann Centrum voor Mindfulness in Nijmegen. Dit centrum is het belangrijkste instituut voor onderzoek, opleiding en patiëntenzorg op het gebied van mindfulness in Nederland. De opening vindt plaats tijdens een wetenschappelijke conferentie in de aula van de Radboud Universiteit. Op zaterdag 12 september is er een publieksdag met het thema ‘mindfulness in het dagelijks leven’. Meer informatie: zie www. hanfortmanncentrum.nl. Voor meer achtergrond kunt u op de UMC-site een artikel in het digitaal archief van Radbode raadplegen (Radbode 12, 22 augustus 2008).

Fietsmarkt en debat Op 19 september neemt het UMC St Radboud deel aan de fietsmarkt die ieder jaar tussen 13.00 en 17.00 uur wordt gehouden op de Waalkade. Het Radboud wil zijn fietsbeleid promoten. Hoogleraar Maria Hopman, bekend van het onderzoek tijdens de Vierdaagse, zal er een inspanningsdemonstratie geven. Op 22 september is er een fietsdebat in Lux om 20.00 uur waar het Radboud aan deelneemt.

p a t i ë n t e n z o r g

Luisterend oor in de palliatieve fase Wanneer mensen ongeneeslijk ziek blijken te zijn, breekt er een heel onze­ kere periode aan. Voor henzelf en voor familieleden. De Luisterlijn Pallia­ tieve Zorg biedt steun en informatie voor ongeneeslijk zieken en hun naasten. Deze telefonische service is sinds 1 september actief. Het is een initiatief van het UMC St Radboud, het Integraal Kankercentrum Oost en Stichting Inloophuis Gelderse Vallei.

Foto: Frank Muller

Wassen zonder water Verpleegafdeling E20 heeft enkele maanden getest hoe het wassen van patiënten gaat met speciale washand­ jes, zonder water of zeep. Wat blijkt? Het wassen gaat veel sneller, is even fris en fysiek minder belastend voor patiënt én verpleegkundige. Bedlegerige patiënten worden doorgaans nog steeds gewassen met water en zeep. Deze traditionele wasbeurt is echter niet gebaseerd op wetenschappelijk bewijs. Op verpleegafdeling E20 (Maag-, Darm- en Leverziekten en Nierziekten) testte men onlangs een wasmethode waarbij je geen zeep of water hoeft te gebruiken. Hierbij was je elke patiënt met acht washandjes. Het pakketje washandjes warm je eerst op in de magnetron. Je wast de patiënt door voor ieder lichaamsdeel één washandje te gebruiken. Deze doekjes zijn geïmpregneerd met een reinigende, huidverzorgende en bovendien sneldrogende vloeistof. Afdrogen met een handdoek hoeft dus ook niet. Drie maanden lang werden patiënten van E20 gewassen volgens deze nieuwe methode. Er werden soortgelijke producten van drie leveranciers getest. Patiënten en verpleegkundigen konden hierbij aangeven hoe ze dit ervaren. ‘Het lijkt onnatuurlijk om zonder water te wassen’, zegt seniorverpleegkundige Marijke ten Dam. ‘Maar zowel patiënten als verpleegkundigen en verpleeg­ assistenten waren al snel hieraan gewend. Zeker omdat het zoveel voordelen oplevert.’

Wastijd gehalveerd In totaal zijn er 139 wasbeurten geëvalueerd. Het ‘overall’ resultaat van de pilot: zowel patiënten als verpleegkundigen waarderen de nieuwe wasmethode. ‘Het wassen met de washandjes gaat twee keer zo snel’, zegt onderzoeker Getty Huisman. ‘In plaats van een half uur duurt een wasbeurt van een patiënt nu iets minder dan een kwartier. Daarnaast daalt de fysieke belasting voor de verpleegkundige. Maar nog meer geldt dit voor de patiënt. Die hoeft minder vaak van ligging te wisselen dan voorheen, toen hij nog afgedroogd moest worden.’ Wat betreft het gevoel fris en schoon te worden, is er ook lof voor de washandjes. Alle patiënten gaven hier de score ‘goed’ of ‘voldoende’ voor. Bijna 80 procent van de onderzochte patiënten vindt de nieuwe wasmethode een ‘goed’ alternatief voor de traditionele wasbeurt. Ruim 17 procent beoordeelt dit als ‘voldoende’. Sinds 1 augustus is verpleegafdeling E20 definitief overgestapt op de nieuwe wasmethode. Ten Dam: ‘Het is minder belastend voor de patiënt. Daarnaast kost het minder tijd voor ze. We hopen dat patiënten zo meer energie overhouden, zodat ze meer kunnen mobiliseren en sneller herstellen.’ gm Mochten (verpleeg)afdelingen meer willen weten over het wassen zonder water, dan kunnen ze contact opnemen met Getty Huisman-de Waal, [email protected], tel. 18980.

Ongeneeslijk zieke mensen en hun naasten kunnen de Luisterlijn bellen voor allerlei vragen op het gebied van palliatieve zorg. Dat kunnen praktische vragen zijn (zoals ‘Bij wie moet ik zijn om een hoog-laagbed aan te vragen?’), maar ook persoonlijke. De Luisterlijn wil een luisterend oor bieden aan degenen die hun hart willen luchten of gevoelens op een rij willen zetten. ‘Mensen kampen met vragen of het leven wel zin heeft gehad, hoe het straks verder moet met hun familie of zijn angstig voor de dood’, vertelt projectcoördinator Jozan Coenen. ‘Niet iedereen kan deze zorgen met familie of vrienden delen. Ook heeft men soms, even los van de mensen uit de eigen omgeving, behoefte aan een persoonlijk gesprek.’ De Luisterlijn is een aanvulling op de huidige zorg. Voor vragen over bijvoorbeeld medicatie moet men uiteraard de arts raadplegen. De Luisterlijn is een initiatief van de afdeling Anesthesiologie, Pijn en Palliatieve Geneeskunde van het UMC St Radboud en het Integraal Kankercentrum Oost. De Luisterlijn wordt bemenst door vrijwilligers van het Inloophuis Gelderse Vallei in Ede, een ontmoetingsplaats voor mensen met kanker, hun partners, gezinsleden en verzorgers.

Succesvol ‘Uit een enquête bleek dat er veel behoefte is aan de Luisterlijn’, zegt projectleider Marieke Groot. ‘In de regio’s Amsterdam en Den Haag zijn er al dergelijke telefonische hulplijnen voor palliatieve zorg. Die zijn heel succesvol. Voor de regio Gelderland+ (inclusief delen van Noord-Limburg en Noord-Brabant) is deze dienst nieuw. We hopen dat we hiermee mensen kunnen steunen in een heel onzekere en emotioneel beladen tijd.’  gm De Luisterlijn Palliatieve Zorg is bereikbaar via 0900-222 55 22 (lokaal tarief). Iedere werkdag van 13 tot 22 uur. ’s Weekends en op feestdagen van 13 tot 17 uur. Ook kunnen vragen gemaild worden: [email protected].

Ramadan Op 22 augustus begon voor moslims de vastenmaand Ramadan. Moslims mogen dan tussen zonsopgang en zonsondergang niet eten drinken, roken en vrijen. Zorgconsulente allochtone patiënten Saïda Baktit zegt uitdrukkelijk dat patiënten in het ziekenhuis zich niet aan dit voorschrift hoeven te houden. ‘Vasten en het niet innemen van medicatie kan het genezingsproces stilleggen of zelfs in gevaar brengen. De gezondheid van de patiënt gaat boven de voorschriften van de Koran. Dat staat in vers 185 Surat Al-Baqarah. Vooral ouderen weten dat niet, omdat zij analfabeet zijn en zelf de Koran niet kunnen lezen. Uit mondelinge overlevering weten zij niet beter dat iedereen zich moet houden aan de Ramadan, ongeacht of je ziek bent of niet. Zieke ouderen, zwangeren en zogenden mogen afwijken van wat normaal gesproken verboden is volgens de Islam.’ Maar moeten verpleegkundigen dan tegen een Islamitische patiënt zeggen, dat hij wel mag eten? ‘Ik snap dat dit moeilijk is, maar als ze dat met begrip en respect voor de Islam uitleggen, kan dat wel. Ze kunnen zeggen dat in de Koran een passage voor zieken is opgenomen, waarin staat dat het wel mag. Ze kunnen ook mijn hulp inroepen.’ Wat veel verpleegkundigen ook niet weten, is dat een moslim zich schaamt als hij gedurende de Ramadan eet. ‘Daarom is het goed de gordijnen tijdens het eten en het geven van medicatie te sluiten’, raadt Baktit aan. Ramadan is een periode van bezinning en solidair zijn met de armen, zegt Baktit. Voor patiënten en bezoekers

Op 22 september vindt het Suikerfeest plaats in het Personeelsrestaurant. die willen bidden is er in het Stiltecentrum (route 565) een speciale gebedsruimte. Het einde van de Ramadan wordt gemarkeerd met het Suikerfeest. De Pastorale Dienst organiseert in samenwerking met het Personeelsrestaurant op 22 september van 19.00-21.00 uur een Suikerfeest in het Radboud. De dienst vraagt verpleegkundigen om te beoordelen of patiënten wel dan niet zelfstandig naar de viering kunnen gaan, zoniet dan is begeleiding zeer welkom. In het personeelsrestaurant wordt ruimte gemaakt voor bedden

4

Foto: Paul van Laere

en rolstoelen. Het Suikerfeest is niet alleen bedoeld voor allochtone patiënten, maar iedereen, ook autochtone patiënten én medewerkers zijn van harte welkom. ‘Ieder jaar is er meer belangstelling van autochtone patiënten en medewerkers. Dat stellen wij zeer op prijs’, zegt Baktit. ‘Het draagt bij tot wederzijds begrip.’  ND Saïda Baktit is van maandag tot en met donderdag voor vragen bereikbaar op pieper 1689 of via de mail AouladBaktit, S.

i r n t er v i ew adbode 14 - 2009

Ansichtkaarten spreken boekdelen Een ziekenhuisapotheker die zich in het dagelijks leven bezighoudt met medicatieveiligheid en zich in zijn vrije tijd verdiept in traditionele geneeswijzen. Dat doet prof.dr. Peter de Smet, klinisch farmacoloog bij het UMC St Radboud en het Wetenschappelijk Instituut Nederlandse Apothekers. Een voorstelling met een ritueel klysma op een Maya-pot wakkerde zijn passie aan en mondde uit in een tentoonstelling van koloniale prentbrief­ kaarten met medische voorstellingen in het Tropenmuseum en een boek.

Superieur Toediening van klysma’s, zegt De Smet, had geen medisch doel, maar was om er high van te worden stond in de gliefen. In het klysma zaten bedwelmende middelen van hallucinogene planten die in Zuid-Amerika van oudsher worden gebruikt. De interesse van de Smet ging in eerste instantie uit naar de farmacologische aspecten. Hij verzamelde ook ansichtkaarten met medische en farmaceutische voorstellingen, die hij bestudeerde vanuit menselijk perspectief. De verzameling van De Smet breidde zich uit naar koloniale zorg. Door de zorg van westerse hulpverleners ontstond er een competitie tussen westerlingen en inheemse genezers. En vanuit dat perspectief interpreteert De Smet zijn ansichtkaarten. ‘Er kwamen allerlei projecten op gang om de gezondheidszorg in ontwikkelingslanden naar een hoger niveau te tillen. Van lieverlee probeerde men de lokale genezers er zoveel mogelijk bij te betrekken.’ Volgens De Smet ging die samenwerking mank, omdat de westerlingen zich superieur voelden ten opzichte van de inheemse bevolking. Inheemse verloskundigen vonden dat overigens minder bezwaarlijk, dan de traditionele genezers. Die laatsten wilden wel van alles leren, maar zich niet ondergeschikt maken aan de blanke dokter. Zij leenden zich niet voor een rol als assistent of iemand die een vaccin mag toedienen.

Ansichtkaarten De taferelen op de ansichtkaarten laten traditionele genezers zien of verkopers van allerlei fetisjen die de mens moeten beschermen tegen kwade invloeden. Het intrigeert De Smet dat ziekte in bijvoorbeeld Afrika niet alleen een lichamelijke kwestie is. Het kwade zit hem in boze geesten of voorouders die je respectievelijk moet verdrijven of gunstig stemmen. Daarvoor zijn rituelen nodig. In combinatie met een medicijn zal de patiënt beter worden. Maar wat De Smet vooral ziet in de ansichtkaarten, is de arrogantie en de superioriteit van de westerlingen. Niet alleen de beelden, maar ook de geschreven teksten op de achterzijde spreken boekdelen: ‘Je zult maar door zo’n dokter geholpen worden.’

Ne l l eke D i n n i s s e n

De Inca’s en de Maya’s, het intrigeerde prof.dr. Peter de Smet al sinds zijn jeugd. ‘Vraag me niet waar die interesse vandaan kwam. Ik weet het niet. Wel wist ik al vroeg dat ik me op de universiteit daarin wilde specialiseren. Mijn ouders zagen dat idee met angst en beven tegemoet. Er was natuurlijk veel te weinig emplooi voor. Dus haalden de schoolleiding en mijn ouders mij over om het in de natuurwetenschappelijke hoek te zoeken. Het werd farmacologie.’ Maar het bloed kruipt waar het niet gaan kan. De belangstelling voor precolumbiaanse culturen bleef onverminderd bestaan. En waarachtig wist De Smet een bruggetje te slaan tussen vak en passie. Die combinatie werd aan-

gewakkerd door een voorstelling die De Smet zag op een precolumbiaanse vaas. Op de vaas is een drugritueel te zien. Twee knielende hooggeplaatste Maya’s voor een troon met een God die over geneeswijzen de scepter zwaait. Tussen de twee knielende Maya’s staat een pot met daarop een klysmaspuit. De Smet: ‘De publicatie van antropologen over de voorstelling en het gebruik van het klysma was heel interessant, maar farmacologisch klopte het niet. Zij gingen ervan uit dat je door het toedienen van een klysma de lever omzeilt en dat is maar ten dele waar. Zeker als het klysma wat groter is.’ Deze ontdekking spoorde De Smet aan om zich er in te verdiepen en samen te werken met antropologen. Hij promoveerde er zelfs op: ‘Rituele klysma’s en ritueel snuiven bij Amerikaanse Indianen’, luidde de titel.

De Smet breidde zijn collectie prentbriefkaarten uit met koloniale zorg van missionarissen.

Interessant is dat De Smet ook parallellen trekt tussen Afrikaanse traditionele geneeswijzen en de volksgeneeskunde in West-Europa. Hij noemt de wonderdokter in Ulvenhout die in 1904 een praktijk in het bos begon. Hij bracht patiënten onder hypnose en gebruikte kruiden als medicijn. Op de vraag of De Smet iets kan zeggen over de werking van inheemse kruiden noemt hij artemisia dat in China en Afrika wordt voorgeschreven voor malaria. En een van de aidsremmers bestaat uit een stofje van het vergif van een Zuid-Amerikaanse slang. Nog frappanter is de vondst van een schimmel in een Engelse bouwput dat cholesterolverlagend werkt. De Smet is ervan overtuigd dat traditionele genezers wel degelijk kennis hebben van de werking van medicinale planten. Maar hij geeft ook toe dat sommige kruiden meer kwaad doen dan goed, vooral als niet secuur wordt gekeken naar de dosis. ‘Dat kun je in een lab goed onderzoeken en deze kennis zouden we moeten delen.’  n

Achter op een prentbriefkaart stond geschreven: ‘Je zult maar door zo’n dokter worden geholpen’.

5

i n be d r i j f wisselende diensten draaien, zoals artsen en verpleegkundigen. Ze kunnen elke maand de opvangtijden aanpassen aan hun werkrooster. Meer informatie over beschikbaarheid van plaatsen is te verkrijgen bij planningsmedewerker Marion Roos. Zij is de ochtenden te bereiken via telefoonnummer: (024) 3611785.  JM

Internet

www.umcn.nl wordt vernieuwd

Foto: Jan van Teeffelen

Kinderopvang Heyendael

Nog flexplaatsen beschikbaar in nieuw gebouw Op 3 augustus is, achter het gebouw van Tandheelkunde, de dependance van Kinderopvang Heyendael in gebruik genomen. Hiermee is de capaciteit van Heyendael met 48 plaatsen uitgebreid. De nieuwe locatie telt vier groepsruimten, met elk twee aparte ‘ateliers’ waar kinderen kunnen knutselen. ‘Het is voor de kinderen prettig en gezond om veel buiten te zijn. Daar is bij de bouw nadrukkelijk rekening mee gehouden,’ vertelt directeur Onnie Diederen. ‘Ook bij minder weer kunnen ze onder de veranda spelen. Bij elke groep zijn er deuren die direct grenzen aan de tuin, zodat de kinderen gemakkelijk naar binnen en buiten kunnen gaan. Op dit moment is de inrichting van de buitenruimte nog niet zoals we dat willen. Daar gaan we de komende tijd hard aan werken.’ Kinderopvang Heyendael heeft nu dus twee locaties: één op het universiteitsterrein, en één op het terrein van het UMC St Radboud. In totaal komen er wekelijks circa 400 kinderen. De helft hiervan zijn kinderen van medewerkers die in het UMC St Radboud werken. Van de andere helft werkt tweederde van de ouders bij de Radboud Universiteit, aangevuld met kinderen waarvan ouders niet op de campus werken. ‘Eigenlijk zou de nieuwbouw al in januari opengaan, maar de bouwvergunning liet op zich wachten,’ vertelt Diederen. ‘We hebben de kinderen die vanaf januari wél geboekt waren, opgevangen in een tijdelijke ruimte. Dat is de reden dat de nieuwe locatie vrijwel direct vol zit.’ Ze vertelt dat er nog wel wat vrije plaatsen zijn in de flexgroepen, daarvan zijn er op de nieuwe locatie twee. Die plaatsen zijn vooral prettig voor medewerkers die

%F
6.$
4U
3BECPVEEFCBUUFO

Na de introductie van het bedrijfsportaal voor intern gebruik, introduceert het UMC St Radboud dit najaar de vernieuwde website voor externe partners. Internet speelt een steeds grotere rol in de zoektocht naar informatie over alle mogelijke onderwerpen. De huidige website van het Radboud sluit onvoldoende aan op de veranderde behoefte van patiënten, bezoekers, studenten, onderzoekers, huisartsen, en andere geïnteresseerden. Zij zijn inmiddels gewend aan snelle bereikbaarheid van gegevens, en willen zo min mogelijk ‘doorklikken’.

Nieuwbouw

Vervanging elektriciteitskabels Om de Nieuwbouw te voorzien van voldoende elektriciteit is het nodig dat grote delen van de huidige bekabeling worden vervangen. Het gaat dit keer om de kabels die vanuit de parkeergarage voor medewerkers (naast het Bedrijvencentrum) naar en onder de Reinier Postlaan liggen en de hoek omgaan naar de René Descartesdreef. Deze ondergrondse bekabeling wordt vanaf september in twee fasen vervangen. De eerste fase is 1 september begonnen en duurt ongeveer drie weken. In die periode worden de kabels onder het voetpad aan de Reinier Postlaan gelegd. Deze werkzaamheden geven overlast voor voetgangers. Zij kunnen tijdelijk gebruik maken van de rijbanen. Alle entrees en gebouwen blijven bereikbaar. Vanaf 21 september wordt ook de René Descartesdreef aangepakt, maar de werkzaamheden vinden daar plaats in de groenstroken en geven geen overlast. Begin oktober wordt het elektriciteitsnetwerk afgestemd en omgeschakeld. Pas dan wordt duidelijk of fase twee volgens planning eind oktober kan starten. Werkzaamheden in fase twee staan in het teken van het uitnemen van oude bekabeling uit de grond. Ook deze werkzaamheden geven overlast voor voetgangers aan de Oostzijde van het UMC terrein. JvdL Actuele informatie over alle werkzaamheden op en om het UMC-terrein vindt u op www.umcn.nl/werkzaamheden.

Mexicaanse griep

Informatiebijeenkomst maandag 7 september Een patiënt met buikklachten zoekt op internet, of direct via de UMC St Radboud website, naar ‘blindedarmontsteking’ om te bepalen of zijn klachten daarbij passen. Het feit dat de kwaal thuishoort onder Heelkunde is bij hem niet bekend en in eerste instantie ook niet van belang. De nieuwe site gaat uit van de zoektermen die de gebruiker ingeeft en leidt hem snel en makkelijk naar de juiste bestemming. Dát is bezoekergericht digitaal communiceren: zorgen dat de informatieverstrekker rekening houdt met de kennis en informatiebehoefte van de doelgroep. Zo vinden de bezoekers van www.umcn.nl straks eenvoudig en snel heldere informatie over patiëntenzorg, onderwijs en wetenschap zonder de structuur van het ziekenhuis te hoeven doorgronden. De nieuwe site vraagt om een verandering in onze manier van communiceren. De bezoeker centraal, het Radboud in een dienende rol. Het kost tijd en energie om de huidige informatie te herzien en deze toegankelijk, informatief en persoonlijk te maken. De webredacteuren die ter voorbereiding op de lancering de bedrijfsleiders bezoeken, krijgen echter enthousiaste reacties en alle medewerking om de nieuwe site definitief te introduceren. In de komende uitgaven van de Radbode houden wij u op de hoogte van de ontwikkelingen. IH

Radboud Honours Programme

Het verloop van de Mexicaanse griep lijkt mild, meldt het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM). Het is nu redelijk rustig. Maar dat de Mexicaanse griep in het najaar zal oprukken, is duidelijk. Wat niemand weet is hoe dat zal gebeuren. Binnen het UMC St Radboud bereidt het Outbreak Management Team (OMT) het ziekenhuis voor op de Mexicaanse griep. Daarnaast hebben alle afdelingen een plan van aanpak opgesteld. Hierin is uitgewerkt hoe de afdeling kan blijven functioneren, mocht 30-50 procent van het personeel uitvallen. Over de rol van elke medewerker in het voorkómen van de Mexicaanse griep, de actuele stand van zaken en de komende vaccinatiecampagne wordt op maandag 7 september 2009 een informatiebijeenkomst gehouden voor alle medewerkers van het UMC St Radboud. De bijeenkomst vindt plaats om 16.00 uur, in de Lammerszaal, route 86. Alle medewerkers van het UMC St Radboud zijn van harte welkom bij deze informatiebijeenkomst.  IvdV

UMC Carréloop

Wie rent mee door onze onderaardse gangen? Op woensdag 16 september wordt om 13.00 uur voor de tiende keer de HIT UMC Carréloop gehouden. Dit is een estafetteloop van 4 x 800 meter door onderverdiepingen van het UMC St Radboud. Organisator is Hardlopers In Training 1991 (HIT), onderdeel van de Personeelsvereniging.

Start onderwijs voor medische topstudenten

)FU
&1% FFO
LJKLKF
JO
VX
NFEJTDI
EPTTJFS )FU
MBOEFMJKL
&MFLUSPOJTDI
1BUJqOUFOEPTTJFS
&1%
TUBBU
UFS
EJTDVTTJF
,PNFOE
OBKBBS
OFFNU
EF
&FSTUF
,BNFS
FFO
CFTMJTTJOH
PWFS
IFU
XFUTWPPSTUFM
PWFS
EF
JOWPFSJOH
FO
POUXJLLFMJOH
WBO
IFU
&1%
.JOJTUFS
,MJOL
XJM
IFU
&1%
BM
JO

JOWPFSFO
%F
QBSUJKFO
JO
EF
&FSTUF
,BNFS
[JKO
FDIUFS
WFSEFFME
"MT
IFU
BBO
EF
BSUTFO
MJHU
HBBU
IFU
&1%
OV
JO
EF
QSVMMFOCBL
IFU
&1%
JT
PQ
EJU
NPNFOU
POWFJMJH
FO
POCFUSPVXCBBS
.BBS
IFCCFO
EF
BSUTFO
FFO
BMUFSOBUJFG
&O
XPSEU
EF
QBUJqOU
FS
FJHFOMJKL
XFM
CFUFS
WBO
*O
-69
HBBO
BSUTFO
QBUJqOUFOWFSUFHFOXPPSEJHFST
FO
QPMJUJDJ
TBNFO
NFU
IFU
QVCMJFL
JO
EFCBU
PWFS
EF[F
WSBHFO
FO
POEFS[PFLFO
[JK
EF
WFSTDIJMMFOEF
TDFOBSJPT .FU
POEFS
BOEFSFO
)FOL
WBO
(FSWFO
5XFFEF
,BNFSMJE
41


.BSDFM
)FMEPPSO
/1$'


"OESJFT
)PJUTNB
FO
+BO
,SFNFS
6.$
4U
3BECPVE


3JDIBSE
,BNNBO
,BNNBO,POTVMU
#7
FO
-PEF
8JHFSTNB
,/.(  )FU
6.$
4U
3BECPVEEFCBU
JO
-69
JT
CFEPFME
WPPS
JFEFSFFO
EJF
CFMBOHTUFMMJOH
IFFGU
WPPS
HF[POEIFJET[PSH
FO
NFEJTDIF
XFUFOTDIBQQFO
8JMU
V
IFU
EFCBU
CJKXPOFO
%BO
JT
IFU
WFSTUBOEJH
PN
UJKEJH
UF
SFTFSWFSFO


.BBOEBH

TFQUFNCFS
BBOWBOH


VVS
HSBUJT
UPFHBOHTLBBSUFO
WFSLSJKHCBBS
BBO
EF
LBTTB
WBO
-69

SFTFSWFSFO
BBOCFWPMFO


WJB



-69*/'0

Op 2 september vond in Huize Heyendael de feestelijke start plaats van het Radboud Honours Programme Medical Sciences. Ruim vijfentwintig tweedejaars topstudenten Biomedische Wetenschappen, Geneeskunde en Tandheelkunde gaan dit volgen. Dit speciale onderwijsprogramma wordt naast het reguliere curriculum gegeven, en voorziet in de behoefte om uitmuntende studenten die meer willen, ook méér te bieden. Foto: Jan van Teeffelen

De deelnemende studenten krijgen onderwijs bij de zes onderzoeksinstituten van het UMC St Radboud, met als doel om uiteindelijk in het buitenland hun eigen onderzoek uit te voeren. De briljantjes onder de studenten krijgen zo feeling met onderzoek en kunnen daarin snel groeien. Het Honours Programme maakt het mogelijk dat studenten deze ervaring al vroeg op kunnen doen. Het mes snijdt aan twee kanten. De onderzoeksinstituten komen zo in contact met de talentvolle studenten, die later eventueel kunnen doorstromen in bijvoorbeeld een promotietraject. GM

6

Het traject beslaat de gehele omloop onder de researchtoren, het ziekenhuis en het Studiecentrum. Teams van vier lopers strijden om de wisseltrofee. Die is nu nog in het bezit van de afdeling Biofysica. Wilt u meedoen? U bent van harte welkom. Bent u niet zo sportief, kom dan als supporter. Aanmelden kan  via e-mail [email protected]. Vermeld de naam van uw team en de namen en e-mailadressen van de vier deelnemers. Uw team moet minimaal twee vrouwelijke deelnemers bevatten. Via het e-mailadres krijgt u ook meer informatie. U heeft de tijd tot 15 september. n

r a d b o d e 1 4 - 2 0 0 9

Personeelsvereniging nog steeds springlevend ‘We zijn met ruim 7000 leden nog steeds een spring­ levende club, maar varen wel een andere koers. We zetten meer in op incidentele activiteiten en grote evenementen’, vertelt Arjen Peters, bestuursvoorzitter van de Personeels­vereniging. De PV bestaat deze maand veertig jaar en viert dat in de week van 14 tot 25 september.

j a n n i e meu s s e n

Toen het nieuwe bestuur in 2000 aantrad, kreeg het de opdracht de Personeelsvereniging nieuw leven in te blazen. ‘De belangstelling voor de verschillende sportactiviteiten en clubs liep terug’, vertelt hoofd PV-bureau Jan Medendorp. ‘Dat zag je ook gebeuren bij andere bedrijven. Medewerkers hebben minder behoefte om zich buiten werktijd structureel te binden aan hun werkgever. Ze sporten liever in de eigen woonomgeving.’ Hoewel er voor diverse clubs, zoals digitale fotobewerking, nog steeds veel belangstelling is. Maar daarnaast zet PV Radboud in op een breder pakket aan activiteiten. ‘Er is bijvoorbeeld veel animo voor Muziek tijdens de pauze, daarvoor melden ook musici zich inmiddels spontaan aan. De lezingencyclus Radboud Reppen en Roeren rond actuele onderwerpen is voor iedereen toegankelijk en wordt goed bezocht’, vertelt Arjen Peters. ‘En we willen in de toekomst nog meer inzetten op incidentele activiteiten. Door bijvoorbeeld concerten, schouwburgvoorstellingen of voetbalwedstrijden in te kopen tegen kortingsprijzen’, vult Medendorp hem aan.

Evenementen De PV organiseert en/of ondersteunt ook de grote evenementen als Sinterklaasviering, Vierdaagse, Zevenheuvelen- en Mariekenloop. ‘Dé momenten bij uitstek om het wij-gevoel te stimuleren, het besef dat je allemaal voor dezelfde organisatie werkt. Je merkt dat medewerkers dat leuk vinden.’ Dat is volgens Medendorp ook de kracht van een personeelsvereniging. ‘Je leert collega’s op een andere manier kennen dan op het werk, ziet dat

‘We gaan ook oud-medewerkers meer faciliteiten bieden. Dat zijn onze belangrijkste ambassadeurs’, vertellen Jan Medendorp (links) en Arjen Peters. Foto: Flip Franssen het Radboud verder reikt dan de eigen werkplek. Het bindt en draagt bij aan de bedrijfssfeer. Medewerkers weten ons beter te vinden. Via de PV-site, maar we promoten onszelf ook altijd met een kraampje op de introductiedag voor nieuwe medewerkers.’ Arjen Peters vertelt dat ook de oud-medewerkers een plaats hebben binnen PV Radboud. ‘Onze sectie Radboud Senioren is heel actief. Organiseert onder meer reizen, heeft een maandelijke soos. We vinden dat de werkgever hun gepensioneerde medewerkers meer faciliteiten zou moeten bieden. Ze hebben hier jaren gewerkt. Wij vinden dat de binding na pensionering niet zomaar op kan houden, het zijn onze belangrijkste ambassadeurs.’ Oud-medewerkers van de universiteit kunnen zich sinds kort als postactief medewerker laten registreren en dan krijgen ze alle faciliteiten die ze ook als medewerker hadden: zoals een emailadres en toegang tot bijvoorbeeld universiteitsbieb en refter. ‘Vanuit de sectie Radboud Senioren en het PV-bestuur worden er in goed overleg met beide werkgevers initiatieven ontwikkeld om de binding met de organisatie te behouden’, vertelt Medendorp.

Even weg, doe je beeldscherm uit Samen kunnen alle medewerkers de energierekening van het UMC St Radboud zeker 3 procent omlaag krijgen. Mits we bewuster met energie omgaan. Op jaarbasis zou het UMC daarmee meer dan 400 duizend euro besparen.

Hoe bewust het Radboud met energie omgaat, is grotendeels centraal geregeld. Zo speelt energiezorg een belangrijke rol bij het realiseren van gebouwen, het aanschaffen van installaties en apparatuur en bij het beheer daarvan. Maar ook als medewerker heb je invloed op het uiteindelijke energieverbruik. De Arbo- en Milieudienst (AMD) en de productgroep Vastgoed en Infrastructuur (V&I) willen dit volop onder de aandacht brengen. Wat kun je als medewerker doen? Hoe werk je energiebewust? Enkele tips: stel je pc zo in dat het beeldscherm automatisch uitgaat bij korte afwezigheid, plaats je bureau zo in de ruimte dat je het meeste daglicht geniet, en schakel elektrische toestellen uit als je ze langere tijd niet gebruikt (in plaats van ze op stand-by te zetten). Het UMC St Radboud heeft in 2008 ongeveer 12 miljoen euro verbruikt aan gas en elektriciteit. Els Sonnemans, adviseur V&I: ‘Als medewerkers meer energiebewust gedrag tonen, kunnen we op jaarbasis zeker 3 procent besparen. Oftewel 400 duizend euro. Dit geld kun je als UMC goed besteden. Daarnaast is het natuurlijk goed voor het milieu. Dat past in de huidige tijdsgeest van maatschappelijk verantwoord ondernemen.’

Snel realiseren Alle UMC’s hebben met de overheid een meerjarenafspraak energie-efficiency afgesloten. Er is afgesproken om tot 2020 het totale energieverbruik te laten dalen met 30 procent. ‘Dat halen we niet alleen met zuinig gedrag, daar zijn ook nieuwe installaties en duurzame technieken voor nodig’, zegt Sonnemans. Als een afdeling wil meewerken aan een beter milieu en kosten besparen, dan kunnen op verzoek de energiedeskundigen van de AMD of V&I langskomen. Sonnemans: ‘We geven tips om bewuster om te gaan met energie. We kijken bijvoorbeeld welke apparatuur van een tijdschakelaar kan worden voorzien. Ook kun je bewegingsmelders gebruiken. Daarmee gaat het licht in een ruimte pas aan als je binnenkomt. Dergelijke oplossingen zijn door V&I snel te realiseren. Daarnaast adviseren we over de aanschaf van energiebesparende apparatuur, of hoe bepaalde voorzieningen - bijvoorbeeld in het lab - meer energiebesparend te gebruiken zijn.’ Binnenkort ontvangen alle afdelingen een nieuwsbrief over het bewuster omgaan met energie. Voor advies en begeleiding hierbij, neem contact op met: Els Sonnemans (V&I), [email protected], tel. 14807 of Afeta Emini (AMD), [email protected], 15119.  GM

7

Feestweek Tijdens de feestweek van 14 tot 25 september krijgen medewerkers de gelegenheid om op andere werkplekken te gaan kijken. ‘Wij merken dat ze vaak geen idee hebben hoe groot de campus is. “Ik wist niet dat jullie hier zaten…”, horen wij vaak als ze hier op de Kapittelweg t-shirts of kaartjes komen ophalen. Ze hebben bijvoorbeeld ook geen idee welk onderzoek er hier plaatsvindt. Wij hebben voor het programma ‘Kijkje in de keuken’ naar plekken gezocht, waar de meeste medewerkers nooit komen, zoals bij de Raad van Bestuur of het mortuarium. Of waarvan ze zelfs het bestaan niet weten, zoals de sterrenwacht of het baby research center.’ Er is grote belangstelling voor, veel is al volgeboekt. Belangstellenden kunnen meer informatie over de feestweek vinden onder de button 40 jaar PV op intranet. Er wordt vanalles georganiseerd, van forelvissen tot culturele wandeling over de campus. n Binnenkort start de inschrijving voor de cursussen van PV Radboud in het komende seizoen, bijvoorbeeld t’ai chi, leeskring, pottenbakken of koken met sterren. Kijk op de site voor meer informatie. Wie met z’n kinderen de Sinterklaasviering op 29 november wil bijwonen, kan zich daarvoor via de website aanmelden vanaf 7 september.

In memoriam Yvon Bats Op zaterdag 22 augustus 2009 is Yvon Bats overleden.   Yvon is gedurende bijna 5 jaar werkzaam geweest op de afdeling Radiotherapie als secretaresse voor de Oncologische Werkgroepen.   Zij was een zeer toegewijde, sociaal voelende en goed gehumeurde collega. Samen met haar directe collega Ria Jansen vormde zij een onverslaanbaar team. Naast haar eigen werk was ze ook bereid, als er tijd over was, bij te springen. Zo ving ze extra drukte door ziekte of vakantie op. Ze deed zo hard haar best dat haar collega’s wel eens zeiden: ‘Het mag wel een tandje minder.’ Ze was een familiemens en hield van het leven. Ze verheugde zich al op haar vakantie met haar zoons in november, als ze 50 jaar zou worden. Het heeft niet zo mogen zijn. Haar overlijden was zeer onverwacht en heeft ons buitengewoon aangegrepen. We zijn haar zeer dankbaar voor haar inzet. We zullen haar missen. Namens de afdeling Radiotherapie Prof. dr. Jan Willem Leer, afdelingshoofd

rep o r t a g e

‘Een arts is er niet om ouder Kindermishandeling diagnosticeren is moeilijk. Artsen moeten bij een vermoeden een pijnlijke kwestie aanroeren. Hoe doe je dat, zonder ouders meteen van mis­handeling te betichten? Door de huiver van artsen om het gesprek aan te gaan, glippen veel mishandelde kinderen door de mazen van het net. Sinds een jaar is er een nieuwe Meldcode voor kindermishandeling. De Inspectie voor de Gezondheid houdt een ronde langs ziekenhuizen om te kijken of zij zich aan deze code houden. Ne l l eke D i n n i s s e n

Op de Spoedeisende Hulp komt een baby binnen met botbreuken in zowel de onderste als de bovenste ledematen. Kindermishandeling, zou je zeggen. ‘Toch moet je je hier afvragen of het niet om een botziekte gaat’, zegt kinderarts Jos Draaisma. ‘De definitieve diagnose hiervan konden we pas een half jaar later stellen. Het kind bleek inderdaad een onderliggende botziekte te hebben. En tóch was er ook sprake van kindermishandeling. De aard en de plekken van de fracturen waren te verdacht, dit was echt mishandeling. We kenden het kind, omdat het hier als prematuur is geboren. Toen was van een onderliggende botziekte nog niets te merken. Het verhaal van de ouders klopte ook niet. We hebben dus een melding gedaan bij het AMK (Advies- en Meldpunt Kindermishandeling).Uiteindelijk is de Raad van de Kinderbescherming ingeschakeld en zijn de ouders uit de ouderlijke macht ontzet. Het kind is bij pleegouders ondergebracht en maakt het zeer goed. Ook van de onderliggende botziekte zijn nog geen symptomen zichtbaar.’ Een casus die duidelijk laat zien hoe moeilijk het is om de diagnose kindermishandeling te stellen. ‘Het is nooit simpel’, stelt Draaisma. ‘Maar herkenning van kindermishandeling is niet het enige probleem. Voor artsen is het per definitie gecompliceerd, omdat je er bent om kinderen en ouders te helpen en ze niet aan de paal te nagelen.’

Schuldig of niet schuldig Per jaar worden 107.000 mishandelde kinderen geregistreerd. Het topje van de ijsberg volgens Spoedeisende Hulparts Marjolein Emons. De Spoedeisende Hulp, waar de kinderen meestal het eerst binnenkomen, gebruikt

het zogenoemde sputovamoformulier. Een landelijk screeningsinstrument voor kindermishandeling dat artsen houvast geeft en alert houdt. Bij het stellen van de diagnose kindermishandeling staat het gesprek met de ouders centraal. Emons: ‘Soms vertellen ouders ieder een ander verhaal of wisselt het per gesprek. En wat natuurlijk erg belangrijk is: past het verhaal van de ouders bij de aard van het letsel? Neem bijvoorbeeld brandwonden. Als iemand zich per ongeluk aan iets brandt, dan is de eerste reflex terugtrekken. Heeft een kind beide handpalmen helemaal verbrand, dan kan het zijn dat iemand die handjes moedwillig tegen iets heets aan heeft gehouden.’ Er komen nogal eens kinderen met letsels binnen die van de commode zijn afgerold. De verklaring ‘van de commode afgerold’ roept bij artsen vaak twijfel op als het kind verdachte of uitgebreide letsels heeft, want de meesten mankeren bij zo’n ongeluk niets . ‘Omdat baby’s een relatief groot hoofd hebben vallen ze meestal op hun hoofd. Als er dan breuken aan armen en/of benen zijn is dat verdacht’, weet Emons. Maar die twijfel kan ongegrond zijn en dan is het wel heel confronterend voor ouders, zo vertelt een vader. ‘Ik had mijn zoontje van negen maanden op bed gelegd. Doorrollen kon hij nog niet. In een onbewaakt ogenblik – ik wilde even mijn mail checken – rolde hij toch van het bed af. Ik zag het vanuit mijn ooghoek gebeuren en kon hem nog net bij zijn beentje grijpen. Hij huilde en werd pas rustig toen ik hem neerlegde. Bij het oppakken begon hij opnieuw te huilen. Ik besloot een wandelingetje te maken en dat ging goed. Toen mijn vrouw thuiskwam en mijn zoontje bleef huilen zodra we hem optilden, besloten we naar de Huisartsenpost te gaan

Van links naar rechts Jos Draaisma, Marjolein Emons en Petra Bot die allen zitting hebben in de multidisciplinaire werkgroep Kindermishandeling Foto: Frank Muller

8

Onder mishandelde kinderen kunnen ook kinderen vallen van ouders met psychiatr die ons doorstuurde naar de Spoedeisende Hulp, omdat ze vermoedden dat het bovenbeen gebroken was. Dat bleek het geval. Je schrikt je rot en je voelt je ontzettend schuldig. Ik had hem kennelijk zo onhandig beetgepakt dat ik zijn beentje had gebroken. Achteraf hoorde ik dat bij een bovenbeenbreuk alle alarmbellen gaan rinkelen. De arts van de huisartsenpost had al uitgebreid gevraagd wat er was gebeurd en op de Spoedeisende Hulp deden ze hetzelfde. Voortdurend merkte ik dat ze de toedracht probeerde in kaart te brengen. Ze vonden het vreemd dat we pas na een paar uur kwamen. Er werd niet over kindermishandeling gesproken, maar we voelden het wel. Een paar dagen later was er een vervolggesprek en toen sprak de arts mij er direct op aan. Hij keek me heel indringend aan. Dan gaat er wel iets door je heen. Hij vuurde allerlei vragen op mij af. Het voelt als een soort verhoor, waarbij de arts let op de interactie tussen de ouders onderling en het kind. Ik vond het op zich niet erg, integendeel, ik vond het juist goed. Hoe moet je anders achter kindermishandeling komen? Maar het was alles bij elkaar verschrikkelijk: ik had niet opgelet, ik had mijn zoontje onhandig beetgepakt en tot overmaat van ramp denken de artsen aan kindermishandeling. De gesprekken waren overigens niet beschuldigend.’ ‘Het laatste wat wij willen, is ouders in de hoek van de schuldigen drukken’, benadrukt kinderarts Petra Bot. ‘Daar is niemand mee gebaat. Bovendien weet je niet wat er is gebeurd. Misschien zijn er anderen in het spel. Ik vraag meestal: heeft u misschien enige aanwijzing dat iemand uw kind mishandelt? Je moet het bespreekbaar maken. Uit de interactie tussen ouders en kind kun je al heel veel aflezen. Kinderen durven zelf meestal niet vrijuit te praten en zijn heel loyaal naar hun ouders. Maar als er iets aan de hand is, zie je ze voortdurend alles afchecken.’

r a d b o d e 1 4 - 2 0 0 9

ers aan de paal te nagelen’ kindermishandeling. ‘Zowel de psychiater, de verloskundige of welke arts dan ook moet zich altijd afvragen: zijn er kinderen in het spel?’ Kindermishandeling komt in alle lagen van de bevolking voor. Slechts 4 procent van alle meldingen komt uit ziekenhuizen. ‘Veel te weinig’, zegt Emons. ‘Iedere arts moet, in het belang van het kind, bij twijfel de vraag durven stellen.’ ‘Het is voor elke hulpverlener de moeite waard om de nieuwe meldcode, die op de website van de KNMG staat, door te nemen’, merkt Bot op. ‘Het juridisch kader is interessant, maar er staan ook verschillende praktische tips in voor het bespreekbaar maken van kindermishandeling. En op Kwint staat binnenkort het herziene protocol van het Radboud, waarbij de nieuwe Meldcode als richtlijn is gebruikt.’ De Inspectie houdt dit jaar een toezichtronde langs ziekenhuizen om te kijken of zij voldoen aan de voorwaarden zoals die zijn vastgelegd in de nieuwe Meldcode.

Werkgroep In het Radboud is een speciale multidisciplinaire werkgroep kindermishandeling die intern overleg heeft over casussen en protocollen. Zij hebben ook regionaal overleg over beleid en gecompliceerde casuïstiek. Bij beide besprekingen is een afgevaardigde van het AMK aanwezig. In het najaar willen wij in het Radboud een onderzoek starten. ‘Kindermishandeling diagnosticeren is moeilijk, het heeft te maken met een soort onderbuikgevoel’, zegt Emons. ‘Een onderbuikgevoel dat je niet hard kan maken. Wij willen onderzoeken of we dat onderbuikgevoel op een schaal kunnen aangeven met daaraan gerelateerd: wat zijn de gevallen waar je echt niet aan hoeft te twijfelen en welke wel? In het onderzoek willen we ook kinderen meenemen met onbegrepen buikklachten. Die klachten hebben soms te maken met seksueel misbruik of verwaarlozing. Maar voor een groot deel ook niet. Bij deze kinderen werd tot nu toe nog geen sputovamoformulier gebruikt. Dat gaan we binnenkort wel doen, om ook over die klachten meer duidelijkheid te krijgen. Uiteindelijk willen we een nieuw screeningsformulier ontwikkelen, waarmee we hopen dat er minder kinderen tussen de mazen van het net doorglippen.’ n

rische aandoeningen. Elke arts moet zich telkens afvragen: zijn er kinderen in het spel?

Meldcode Veel artsen zijn huiverig om een gesprek met ouders over mishandeling aan te gaan. Toch lopen deze gesprekken zelden uit de hand vanwege boosheid of agressie van de ouders, zegt Bot. En niet onbelangrijk: ouders kiezen meestal niet bewust voor mishandeling. ‘Het is vaak onmacht. De meesten zijn opgelucht als er hulp komt waardoor de situatie verandert.’

‘H et is vaak onmacht . De meeste ouders zijn opgelucht als er hulp komt waardoor de sit uatie verander t’

Wat artsen ook weerhoudt van een gesprek, is de vrees om procedurefouten te maken, waardoor het hen op een berisping van het Tuchtcollege komt te staan, weet Draaisma. ‘Dat gebeurde laatst. Het ging om een arts die uitstekend had gehandeld. De aanwijzingen voor kindermishandeling waren zeer overtuigend. Maar nader onderzoek kon kindermishandeling niet bevestigen. Dat de conclusie van het Tuchtcollege uitmondt in een berisping

Foto: Frank Muller

van de arts vind ik laakbaar. Dat werkt melding van kindermishandeling tegen.’ Onderregistratie van kindermishandeling in ziekenhuizen is groot. Dat komt volgens Emons omdat de registratie tot nu toe zwart/wit was. ‘Een arts moest WEL of GEEN kindermishandeling invullen. Daar tussenin zit een heel grijs gebied. Als een arts het niet zeker weet, vult hij liever NEE in, vooral wanneer je je gevoel niet voldoende kunt onderbouwen, want mensen aanmerken voor kindermishandeling heeft grote consequenties.’ Ook het beroepsgeheim was een struikelblok. Een arts die een melding doet bij het AMK zonder toestemming van de ouders schendt in feite zijn beroepsgeheim. Daarmee is met de nieuwe Meldcode korte metten gemaakt. Bot: ‘Volgens de nieuwe code, die sinds een jaar van kracht is, moeten artsen bij een vermoeden van kindermishandeling altijd contact opnemen met het AMK. Zij mogen in het belang van het kind hun beroepsgeheim doorbreken en overleggen met het AMK, met de huisarts of derden. En zij mogen zelfs een officiële melding doen zonder dat zij dit bespreken met de ouders. Dit heeft natuurlijk niet de voorkeur en kan alleen als het bespreken met ouders risico’s oplevert voor het kind of anderen.’ De nieuwe meldcode is een handige leidraad voor artsen, meent Bot. ‘De stappen om een vermoeden van kindermishandeling in kaart te brengen zijn duidelijk beschreven.’ Mensen denken bij kindermishandeling het eerst aan fysieke mishandeling. ‘Maar ook verwaarlozing of psychische emotionele mishandeling valt hieronder’, zegt Bot. Dat kan bewust of onbewust zijn. Zo zijn bij huiselijk geweld of bij ouders met een psychiatrische aandoening vaak kinderen de dupe. Die worden nu over het hoofd gezien, maar in de nieuwe Meldcode wordt hier aandacht aan besteed. Bot stelt dat elke arts alert moet zijn op

9

Het rechteronderbeen is in het midden gebroken, en het rechterbovenbeen is ook gebroken (verbreding van bovenste helft).

o n d erz o ek

Betere pijnstilling voor proefdieren én patiënten Veel standaardpijntesten bij wakkere proefdieren kunnen net zo goed onder narcose worden uitgevoerd. Tot deze conclusie komt klinisch dierenarts Mathieu Sommers van het Centraal Dierenlaboratorium van het UMC St Radboud in zijn onderzoek, waarop hij op 27 augustus promoveerde. Zijn onderzoeksresultaten bieden tegelijkertijd uitzicht op de ontwikkeling van betere pijnstillers voor chronische pijnpatiënten. AD D E N H E LD

Het blijkt nog steeds niet mogelijk om op een effectieve manier de pijn te onderdrukken, die veel chronische pijnpatiënten ervaren. Hetzelfde geldt trouwens voor pijnklachten die kunnen optreden na een operatie. Om deze pijnpatiënten beter te kunnen helpen, zijn de geneesmiddelenproducenten voortdurend op zoek naar nieuwe pijnstillers met een nóg betere werking. En om het mogelijke effect te onderzoeken, is het wettelijk verplicht dat de geneesmiddelenindustrie die nieuwe pijnstillers eerst test bij proefdieren. Daarvoor bestaan standaardpijntesten die worden uitgevoerd bij wakkere dieren, waarbij wordt gekeken naar hun pijngedrag. Beide gegevens vormden de belangrijkste uitgangspunten voor het promotie-onderzoek van klinisch dierenarts Mathieu Sommers van het Centraal Dierenlaboratorium. Met een tweeledig doel: het ongerief voor de proefdieren tijdens de pijntesten zoveel mogelijk beperken én een bijdrage leveren aan de ontwikkeling van nieuwe, betere pijnstillers voor (chronische) pijnpatiënten.

Streng toezicht op welzijn Voor klinisch dierenarts Sommers was het onderwerp van zijn promotie-onderzoek een logische keuze. ‘Want één van mijn kerntaken als proefdierdeskundige in het Centraal Dierenlaboratorium is: toezicht houden op het welzijn van al onze proefdieren. Zowel tijdens hun verblijf als tijdens de onderzoeken die zij in ons laboratorium ondergaan.’ Dat waken over het welzijn van de proefdieren begint, volgens Sommers, al bij het indienen van elke onderzoeksaanvraag. ‘In dat voortraject moet het onderzoek eerst worden voorgelegd aan de onafhankelijke Dierexperimenten commissie (DEC), die een wettelijk verplichte ethische toetsing doet. De DEC kijkt daarbij onder meer naar het belang van het onderzoek voor de maatschappij. Maar ook naar het mogelijke ongerief dat de proefdieren tijdens het onderzoek moeten doorstaan. Zo maakt de DEC, waar naast een aantal externe en interne inhoudelijk deskundigen overigens ook een dierenverzorger van ons Centraal Dierenlaboratorium in zit, altijd een zeer zorgvuldige afweging bij het al dan niet toestemming geven voor een onderzoek met proefdieren.’

Dierenlab: 3 V’s centraal Belangrijkste uitgangsvoorwaarde van waaruit het Centraal Dierenlaboratorium (CDL) werkt, zijn de 3 V’s. Professor dr. Merel Ritskes-Hoitinga, directeur van het CDL en tevens promotor bij dit proefschrift, staat samen met haar CDLmedewerkers onderzoekers bij om hieraan invulling te geven. Die 3 V’s staan voor: Vervanging (Kun je het onderzoek ook doen zónder proefdieren? Bijvoorbeeld door de proefdieren te vervangen door celtesten of door computersimulaties te gebruiken? Doel: terugdringen van het gebruik van proefdieren voor onderzoek), Vermindering (Kun je dit onderzoek ook met minder proefdieren uitvoeren? Doel: vermindering van het aantal gebruikte proefdieren) en Verfijning (Verbetering van het proefdieronderzoek. Doel: verdere vermindering van het ongerief en verbetering van het welzijn voor de betrokken proefdieren). De laatste twee V’s kwamen nadrukkelijk in beeld bij het promotie-onderzoek van Sommers. Met een accent op Verfijning, waar het ging om een vermindering van het ongerief voor proefdieren bij de standaardpijntesten. De pijntesten, zoals de geneesmiddelenindustrie die doorgaans uitvoert bij wakkere dieren om aan de gedragsreflexen het effect van nieuwe pijnstillers te kunnen meten. Sommers: ‘Juist bij die pijntesten op wakkere dieren was, in mijn beleving, nog veel verbetering mogelijk. Want wanneer je een dier een pijnprikkel geeft en het is wakker, dus bij vol bewustzijn, dan zal zo’n dier die prikkel ook daadwerkelijk als pijn ervaren. En ik vroeg mij dan ook af of het niet mogelijk was om proefdieren dergelijke pijntesten onder narcose te laten ondergaan.’

Pijntesten onder narcose

Mathieu Sommers slaagde er in om proefdieren onder lichte narcose pijntesten te laten ondergaan. Waarbij, ook onder narcose, aan de hand van de terugtrekreflex na een pijnprikkel het effect van een pijnstiller kon worden gemeten. Zónder dat de betrokken proefdieren daarbij ook maar enige pijn voelden. Foto: Flip Franssen

Uit literatuuronderzoek werd Sommers duidelijk, dat een aantal standaardpijntesten bij proefdieren inderdaad zonder probleem onder narcose kan worden uitgevoerd. Waarna hij voor de te gebruiken narcosetechnieken en de

10

r a d b o d e 1 4 - 2 0 0 9 pijnstillers contact zocht met prof. dr. Kris Vissers, hoogleraar Palliatieve zorg en Pijnbestrijding binnen het UMC St Radboud. De wetenschappelijke interesse van Vissers voor dit promotie-onderzoek bleek groot, vooral vanwege zijn bemoeienis met chronische pijnpatiënten die nog altijd niet succesvol behandeld kunnen worden. En juist voor die patiënten is de ontwikkeling van nieuwe, betere pijnstillers onontbeerlijk. Dankzij deze welkome samenwerking binnen het Radboud, slaagde Sommers er in om proefdieren onder lichte narcose pijntesten te laten ondergaan. Waarbij, ook onder narcose, aan de hand van de terugtrekreflex na een pijnprikkel het effect van een pijnstiller kon worden gemeten. Zónder dat de betrokken proefdieren daarbij ook maar enige pijn voelden.

Verdieping door MRI-scan Naast deze – voor proefdieren volstrekt pijnloze – pijntesten onder narcose, heeft Sommers voor zijn promotieonderzoek ook nog gekeken naar de verwerking van pijn in het centraal zenuwstelsel (hersenen en ruggenmerg). Daartoe gaf hij proefdieren, eveneens onder een lichte

narcose gebracht, een prikkel. Het effect van zo’n prikkel kon hij bestuderen met twee nieuwe technieken: c-Fos en functionele MRI. Beide technieken verraden iets over de betrokkenheid van delen van het zenuwstelsel bij de verwerking van de prikkel. De Fos-techniek geeft precies aan welke cel in welke kern van hersenen of ruggenmerg zich met de pijnverwerking bemoeit. Bij functionele MRI kan dat ook, met zekere beperkingen. Voordeel van de MRI-techniek is dat deze, mits aangepast aan de eisen van de techniek, ook op mensen kan worden toegepast. Pijndeskundigen verwachten, dat zij dankzij de combinatie van de Fos- en MRI-technieken bij dieren op termijn beter kunnen voorspellen welke pijnstillende middelen écht verbetering geven bij chronische pijnklachten. Al zal het, volgens Sommers, nog wel minstens tien jaar duren voordat chronische pijnpatiënten daarvan ook daadwerkelijk kunnen profiteren. Voor proefdieren is het resultaat van zijn promotie-onderzoek nú al een grote verbetering: zij hoeven tijdens pijntesten, noodzakelijk voor de ontwikkeling van nieuwe pijnstillers, niet langer meer pijn te lijden. n

prijzen en benoemingen Francoise Barten Tijdens de viering van de dertigste verjaardag van de Movimiento Comunal Nicaraguense in Managua, de hoofdstad van Nicaragua, is aan dr. Francoise Barten de ‘Servicio a la Comunidad’ uitgereikt. Francoise Barten is als wetenschappelijk onderzoekster verbonden aan de afdeling Eerstelijnsgeneeskunde. Zij kreeg de hoge Nicaraguaanse onderscheiding voor haar grote en jarenlange inzet voor de ontwikkeling van de primary health care in Nicaragua. Barten nam al in 1980 als studente geneeskunde samen met twee medestudenten het initiatief tot een coschap community health in Nicaragua. Later werkte ze daar als tropenarts, als onderzoeker en als adviseur voor de World Health Organisation en de Verenigde Naties. Momenteel is ze coördinator van een onderzoek van de Europese Commissie naar de ontwikkeling van gezondheidssystemen in Zuid-Amerika.

Patrick Zeeuwen

Meerdere doelen bij bijzonder onderzoek naar COPD-patiënten Terwijl patiënten hun dagelijkse activiteiten thuis doen wordt met behulp van een mond-neuskapje verbonden aan een draagbare longfunctiemeter gekeken wat er verandert in de ademhaling en stofwisseling van de patiënt. Op de foto van links naar rechts longarts Yvonne Heijdra, klinisch fysioloog Hanneke van Helvoort en onderzoeker Anke Feron-Lahaije. Foto: Jan van Teeffelen Onlangs ontving de afdeling Longziekten 250.000 euro subsidie van het Nederlandse Astma Fonds voor een onderzoek bij patiënten met chronisch obstructieve longziekten (COPD). Bijzonder aan dit onderzoek is dat de longfunctie van deze patiënten bij hun dagelijkse activiteiten in de thuis­ situatie wordt gemeten.

M a r l i e s M i e l ek a mp

Longarts Yvonne Heijdra, klinisch fysioloog Hanneke van Helvoort en onderzoeker Anke Feron-Lahaije zijn ontzettend blij dat ze dankzij de subsidie van het Nederlandse Astma Fonds kunnen starten met hun bijzondere onderzoek. ‘We onderzoeken COPD-patiënten bij hun dagelijkse activiteiten in de thuissituatie’, legt Feron uit, die op het onderzoek hoopt te promoveren. ‘Van tevoren vragen we patiënten van welke activiteiten ze benauwd worden en pikken daar de drie activiteiten uit waar ze het meest kortademig van worden. Stofzuigen en douchen worden vaak genoemd.’ Maar ook lichte werkzaamheden zoals aankleden blijken soms al belastend. ‘Dat komt omdat patiënten met zowel ernstige als lichte vormen van COPD aan het onderzoek meewerken. Wat wij als lichte werkzaamheden beschouwen, blijkt voor ernstige COPD-patiënten erg inspannend te zijn’, vertelt Van Helvoort. Terwijl de patiënten hun dagelijkse activiteiten doen wordt met behulp van een mond-neuskapje verbonden aan een draagbare longfunctiemeter, de Oxycon Mobile, gekeken wat er verandert in de ademhaling en stofwisseling van de patiënt. Daarnaast wordt er in het onderzoek onder andere gekeken naar genderverschillen. ‘Uit de literatuur weten we

dat er verschillen tussen mannen en vrouwen zijn wat betreft kortademigheidklachten. Maar die onderzoeken zijn gedaan met kleine aantallen patiënten en leiden niet tot een conclusie. Dat willen wij nu beter onderzoeken’, legt Heijdra uit. De longarts benadrukt dat COPD een onderbelichte, ernstige ziekte is. ‘De 5-jaarsoverleving van ernstige COPD-patiënten is slecht. Het is ook de enige ziekte die qua incidentie nog steeds stijgt en na hart-vaatziekten en kanker doodsoorzaak nummer drie is. Onze therapieën zijn erop gericht om medicamenteus en niet-medicamenteus de kwaliteit van leven voor deze patiëntengroep te verbeteren.’ Naast de vernauwing van de luchtwegen, kijken medici tegenwoordig ook naar de zogenaamde ‘dynamische hyperinflatie’. ‘Als je benauwd bent, gaat de ademhalingsfrequentie omhoog’, legt Heijdra uit. ‘Er wordt dan meer lucht ingeademd dan dat er als gevolg van de luchtwegobstructie uitgeademd kan worden. Je blaast jezelf als het ware op. Het gevolg is dat je op een hoger ademhalingsniveau moet gaan ademen wat weer meer kortademigheidklachten geeft…’

Invloed longrevalidatie ‘Daar richt zich ook een deel van het onderzoek op’, vult Van Helvoort aan. ‘Uit studies blijkt namelijk dat hyperinflatie afneemt na een revalidatietraject. In de thuissituatie is daar nog nooit naar gekeken. Daarom doen we ook metingen thuis vóór en ná longrevalidatie zodat we kunnen zien of de revalidatie het beoogde effect heeft gehad.’ Dat brengt Heijdra op de laatste poot van het onderzoek. ‘Uiteindelijk willen we naar aanleiding van dit onderzoek laboratoriumtesten ontwikkelen die vergelijkbaar zijn met de dagelijkse activiteiten in de thuissituatie.’ n

11

Dr. Patrick Zeeuwen, afdeling Dermatologie, ontving een subsidie voor zijn Horizon Doorbraakproject van het Netherlands Genomics Initiative (ZonMw). Horizon Doorbraakprojecten dienen een hoog ‘doorbraakgehalte’ te hebben. Na afloop van een Doorbraakproject zou dit moeten resulteren in een ‘proof of principle’ voor het idee waarop het project berustte. In het gehonoreerde project ‘A new concept for the pathogenesis of psoriasis: Lessons from genetics and functional genomics’ wordt, nu de belangrijkste genetische risicofactoren van de huidziekte psoriasis zijn opgehelderd, de aandacht weer op de celbiologische mechanismen gericht. Met behulp van gereconstrueerde huid als modelsysteem zal de rol van de huidbarrière en de interactie met micro-organismen in kaart worden gebracht.

Nieuwe hoogleraren Met ingang van 1 augustus zijn er twee nieuwe hoogleraren bij het UMC St Radboud benoemd. Dr. Nico­ line Hoogerbrugge-van der Linden is benoemd tot hoogleraar Erfelijke Kanker. Hoogerbrugge zal zich voor wat betreft wetenschappelijk onderzoek richten op het opsporen van oorzaken van erfelijke kanker en daarmee samenhangende nieuwe mogelijkheden voor preventie en behandeling. Dr. Judith Prins is benoemd tot hoogleraar Medische Psychologie. Zij is sinds 1992 als klinisch psycholoog verbonden aan de afdeling Medische Psychologie. Sinds 2003 is ze coördinator patiëntenzorg, sinds 2005 is ze daarnaast coördinator onderwijs. Tegelijkertijd met de benoeming tot hoogleraar wordt zij benoemd als afdelingshoofd Medische Psychologie.

Promoties, oraties, redes* • Promotie X. Yang, maandag 7 september om 15.30 uur. Titel: Dental pulp stem cells for tissue engineering. STRO-1 selection and transfection strategies • Promotie drs. M.P.M.Q. van Gils, dinsdag 8 september om 13.30 uur. Titel: Molecular diagnosis in prostate cancer. PCA3 • Promotie M. Vaneker, woensdag 9 september om 10.30 uur. Titel: Ventilator induced lung injury. Pathophysiology of mechanotransduction and therapeutic strategies • Promotie drs. P.A.A.M. van der Geld, dinsdag 15 september om 15.30 uur. Titel: Smiling and speaking in a dental perspective. • Promotie mw. drs. M. Brink, woensdag 16 september om 13.30 uur. Titel: The clinical efficacy of chest computed tomography in trauma patients * Locatie: Radboud Universiteit, Academiezaal Aula, Comeniuslaan 2, tenzij anders vermeld Voor een volledig overzicht en korte inhoud van alle promoties, oraties en afscheidsredes, zie www.umcn.nl, ingang ‘scientist’, doorklikken op ‘science agenda’

Voor de persoonlijke aanpak

KAAIJ ADVOCATEN 1E CONSULT (20 MIN.) GRATIS

FRANSESTRAAT 12 6524 JA NIJMEGEN

Adviesburo van den Berk

Mr. Michaëla B.M. Kaaij, gecertificeerd NMI mediator Mr. Drs. H.A.M. Schouten TEL : (024) 324 59 37

uw partner voor financiële zekerheid (sinds 1963)

Strafrecht, mediation, echtscheiding, alimentatie, omgangsregeling en andere familiezaken, huur, arbeid en ontslag, uitkering, consument en incasso.

tel.: 0481 - 465898

akkermans van elten

Financiële planning

Praktijkfinanciering

Hypotheken

Praktijkbemiddeling

Verzekeringen

Pensioenen

Regentessestraat 3

T. 024 - 3230731

www.vandenberk.com

6522 AM Nijmegen

F. 024 - 3601567

[email protected]

Akkermans Van Elten is een onafhankelijk adviseur die al meer dan 30 jaar de belangen behartigt van het UMC St Radboud en haar medewerkers op het gebied van verzekeringen, pensioenen, hypotheken en financiële dienstverlening.

Wie wil niet besparen? Loop binnen bij het FIP en laat ons uw voordeel berekenen! In uw dagelijkse werk bent u druk in de weer om zo goed mogelijk voor uw cliënten te zorgen. Uw werkgever UMC St Radboud wil graag voor haar medewerkers zorgen. Akkermans Van Elten heeft met uw werkgever een aantal collectieve financiële pakketten ontwikkeld met betrouwbare producten die u véél voordeel kunnen bieden.

Wat zijn uw voordelen? Tot 35% korting op uw privé-verzekeringen 0,2% korting op uw hypotheekrente Inkomenszekerheid bij arbeidsongeschiktheidsverzekering Spaarloon Behouden van korting bij uit dienst treden

Wij zijn er voor u! Loop binnen bij het Radboud Financieel Informatie Punt (FIP) en neem uw verzekeringspapieren en/of hypotheekbescheiden mee of bereken zelf uw voordeel op onze website.

Doe er uw voordeel mee! Laat ons uw voordeel berekenen en bespaar honderden euro’s!

Meer weten of maken van een afspraak? Akkermans van Elten T 0481-367077 (radboudlijn) E [email protected]

Zelf voordeel berekenen? Website: www.akkermansvanelten.nl Gebruikersnaam: radboud Wachtwoord: voordeel

Loop binnen bij het FIP Kamer 1,04, route 526/527 Maandag 11.00 - 17.00 uur Vrijdag 09.00 - 14.00 uur

Onze website is ook bereikbaar via het intranet van het UMC St Radboud

www.akkermansvanelten.nl AE908_004_AdvRadb_V4.indd 1

a s s u ra n t i ë n • p e n s i o e n e n • hy p o t h e ke n • f i n a n c i e e l a d v i e s

12

28-08-2009 16:45:23

o r n d erw i j s adbode 14 - 2009

buitenland Koen van Rosmalen, tot vorig jaar HBOV-Duaal student in het Radboud, heeft afgelopen jaar een ‘First Aid Post’ opgezet in Nepal. Hij is nu tijdelijk terug.

Nieuwe master leidt op tot completere artsen Ze beschikken over meer parate kennis, zijn beter voor­ bereid op de ziektebeelden die ze voor de kiezen krijgen en stralen meer zelfverzekerdheid uit. Dat wordt gezegd over de coassistenten die volgens de vernieuwde Geneeskunde-master worden opgeleid. Onlangs rondde de eerste cogroep deze nieuwe master af.

Gijs Munnichs

Afgelopen jaar ging ik terug naar Nepal. Vol goede moed en een bak met geld om uit te geven. Ik had vele dromen en vele doelen om te verwezenlijken. Maar waar te beginnen? Eerst een schooltje bouwen, opstarten van een bibliotheek of een verpleegpost opzetten? Gezien mijn verpleegkundige achtergrond koos ik voor het laatste. Dat is echter gemakkelijker gezegd dan gedaan in Nepal. Je hebt het hier over het armste land van Azië!!

Cogroep 88 was de eerste lichting coassistenten die mocht proeven van de coschappen nieuwe stijl. De zojuist afgestudeerde Martijn Rutten kijkt er met genoegen op terug. ‘Het was ongelooflijk spannend om als eerste deze onderwijsvernieuwing mee te maken. De plannen stonden op papier, klonken goed, maar hoe pakken ze uit in de praktijk? We hebben als coassistenten veel feedback mogen geven. Er is goed naar ons geluisterd, zodat er snel aanpassingen gemaakt konden worden. Daar hadden de coassistenten na ons al profijt van.’

ten nu veel meer parate kennis hebben. Ze weten vooraf beter met welke ziektebeelden ze te maken krijgen in een coschap. Daarnaast zijn ze naar patiënten veel zelfverzekerder, bijvoorbeeld als ze een anamnese afnemen of lichamelijk onderzoek moeten verrichten.’

Reflecteren Binnen het nieuwe curriculum is er volop aandacht voor reflectie. Anders dan vroeger is de aandacht voor reflectie nu breder en dichter bij de persoonlijke ervaring. ‘Vroeger was dit bijna uitsluitend gericht op het medisch handelen’, zegt Sascha van Kuppeveld, docent/beleidsmedewerker Onderwijsinstituut. ‘Nu wordt er gereflecteerd op iemands totale professionele handelen. Coassistenten bespreken bijvoorbeeld hoe ze zijn omgegaan met fouten of welke problemen zich voordeden met patiënten uit andere culturen. Voor het thema samenwerken kregen ze een training waarin ze van houten stokken samen een grote piramide moesten bouwen. Na afloop bespraken de studenten hoe de samenwerking is verlopen en wat ieders rol hierin is geweest.’

Na vele en lange bureacratische rompslomp was het dan eindelijk zover. De verpleegpost werd feestelijk geopend. Het wachten was op de eerste patiënten. En dat hebben we geweten. De ene na de andere dorpeling kwam naar de post. Wellicht ook omdat de verpleegpost gratis behandeling biedt. Ze zijn te arm om langs te komen, als ze

‘V ijf dorpelingen draaien nu mee in de verpleegpost’ weten dat ze ervoor moeten betalen. De verwachtingen van de dorpelingen waren hooggespannen. Er kwamen vier personen langs die al meer dan tien jaar slecht ter been zijn. Of we dat maar even wilden herstellen. Een ander voorbeeld was de vrouw met een zeer stevig staarprobleem. Of we niet wat oogdruppeltjes konden geven zodat ze weer goed kon zien. Heel aandoenlijk was toch wel de wat oudere dame (92 jaar!) die langs kwam omdat ze weer goed wilde horen. Ze hoorde zo slecht de laatste tijd (zo’n 20 jaar volgens haar kleinkind). Of we niet een pilletje voor haar hadden. We hebben binnen de post al hele goede dingen gedaan. Zo hebben we zorg geboden aan meer dan 500 mensen in en rondom het dorp. Vijf dorpelingen hebben een EHBO-cursus kunnen volgen en draaien nu mee in de verpleegpost. We hebben gebroken armen en benen gehad, kinderen met uitdrogingsverschijnselen, een boer met drie losbungelende vingers, hij had ze geraakt met zijn sikkel. En veel mensen met hevige diarree, hoofdpijn en vele snijwonden.

Cogroep 88 tijdens een uitje na hun coschappen. Deze studenten hebben als eerste de nieuwe master Geneeskunde afgerond. De vernieuwde klinische fase duurt tegenwoordig niet twee, maar drie jaar. Ieder coschap of coschappenreeks wordt nu voorafgegaan door drie weken studie en training. Naast het bijspijkeren van de medische kennis trainen studenten hierin allerlei vaardigheden, zoals het doen van anamnese, lichamelijk onderzoek en consultvoering. Er wordt bijvoorbeeld veel geoefend met simulatiepatiënten. Ieder coschap of coschappenreeks wordt afgesloten met een evaluatieweek. Coassistenten reflecteren dan op hun eigen functioneren, ook geven ze elkaar feedback. Daarnaast is er training in evidence based medicine.

Nijmeegse traditie Ondanks al het goede dat we hebben gedaan, hebben we nu ook een probleem: we zijn bijna door onze voorraad heen. Ik wil middels deze rubriek dan ook graag een oproep doen: Als er een afdeling is die nog wat over heeft aan materialen dan zou ik dat graag willen hebben. Verband, pleisters, handschoenen, scharen, pincetten, een bloeddrukmeter, etcetera. Ook als het over de datum heen is, is het welkom. Heb je iets over, mail dat dan alsjeblieft. Dit kan naar: [email protected]. De bewoners zullen in ieder geval erg dankbaar zijn en ik uiteraard ook.

‘Er is nu veel meer en intensiever onderwijs rond de coschappen dan voorheen’, zegt Harry van Goor, chirurg en docentlid Onderwijsmanagementteam 2. ‘Niet alléén het medisch handelen is van belang. Ook zaken zoals communicatie met de patiënt, samenwerken met collega’s en wetenschappelijke ontwikkeling krijgen uitdrukkelijk de aandacht. We willen studenten opleiden tot meer complete dokters. Bij deze vernieuwing hebben we profijt gehad van een Nijmeegse traditie. Bij alle onderwijsontwikkelingen kun je in Nijmegen rekenen op de actieve inbreng van studenten. Daar worden we altijd beter van.’ Wat zijn de bevindingen over de coschappen nieuwe stijl? Van Goor: ‘We krijgen van de opleiders veel positieve reacties, zowel vanuit het Radboud als van de perifere opleidingsziekenhuizen. Er wordt gezegd dat coassisten-

13

De coassistenten worden begeleid door docentmentoren. Dit zijn medisch specialisten uit het UMC en huisartsen uit de regio. Elke student bouwt een portfolio op, waarin onder meer de reflectieverslagen komen te staan. Samen met de docentmentor wordt de voortgang in de professionele ontwikkeling als arts besproken. Ook begeleidt de docentmentor de intervisie, waarin groepjes coassistenten reflecteren op praktijkervaringen. ‘Je wordt je heel bewust van jezelf, op persoonlijk en professioneel vlak’, zegt Rutten. ‘Door de intervisie kom je erachter waar je persoonlijke leerpunten liggen. Het mooie is dat je iedereen ziet groeien in de rol als toekomstig arts. Gedurende de klinische fase ontstond er echt een teamgevoel in onze cogroep. Door het frequente contact leer je elkaar goed kennen en durf je open en eerlijk naar elkaar te zijn. Zo leer je in een vertrouwde omgeving kritiek te geven en te ontvangen. Daar heb ik straks zeker profijt van, want dan moet ik ook kunnen omgaan met kritiek en anderzijds collega’s kunnen aanspreken op gedrag.’ Het verlengen van de klinische fase tot drie jaar heeft als voordeel dat er meer ruimte is voor keuzestages en voor langdurende, zogenaamde seniorcoschappen. Studenten kunnen langer ervaring opdoen bij een specialisme naar keuze. Het idee is dat studenten zo beter te weten komen welke kant ze op willen. Of dit effect er inderdaad zal zijn, moet de toekomst uitwijzen. Het unieke is wel dat bij Cogroep 88 één op de vijf coassistenten al een plek voor een specialistenopleiding heeft weten te bemachtigen. n

radbode 14 - 2009

mensen Herman Jonker

Op 1 augustus was Herman Jonker, kok Centrale Patiënten Keuken, 40 jaar in dienst van het UMC St Radboud. Hij startte zijn loopbaan als leerlingkok in de Centrale Patiënten Keuken, waar hij op dit moment nog steeds naar volle tevredenheid werkt. Daarnaast heeft Herman ook in het personeelsrestaurant zijn inzet getoond. Om dit bijzondere feit op passende wijze te vieren wordt hem een receptie aangeboden op 16 september in Café de Aesculaaf van 16.00 tot 18.00 uur. Uw komst wordt zeer op prijs gesteld. Michel Geerlings, teamleider voeding

Ine van den Berg

Op 1 augustus had Ine van den Berg haar 40-jarig jubileum als analist op het Laboratorium voor Kindergeneeskunde en Neurologie (LKN). Ine werkt in de Unit Glycosylering & Lysosomale ziekten. Zij voert diagnostiek uit van enkele zeer zeldzame lysosomale stapelingsziekten en is verantwoordelijk voor het automatiseren van de enzymdiagnostiek. Haar grote kennis en nauwgezetheid spelen een belangrijke rol in het in stand houden van het hoge kwaliteitsniveau van de groep, hetgeen tot uiting komt in de hoge scores in de Europese kwaliteitsrondzendingen. Zij heeft een belangrijke bijdrage geleverd aan de erkenning van de lysosomale enzymdiagnostiek in Nederland. Wij willen Ine van harte bedanken voor haar inzet voor het LKN gedurende de afgelopen 40 jaar. Dr. Dirk Lefeber & prof. Ron Wevers; Laboratorium Kindergeneeskunde & Neurologie (LKN)

Carla Bruggers-de Boodt

Op 2 juli waren er bloemen voor Carla ter gelegenheid van haar 25-jarig dienstverband. Op 1 juli 1984 trad zij in dienst. Vanuit Groningen reisde ze af om zich in de buurt van Nijmegen te settelen en vond zij haar baan als radiotherapeutisch laborante. Zij toonde zich al snel als een bekwaam en patiëntgericht radiotherapeutisch laborant, wat ruim een jaar later resulteerde tot promotie als eerste laborant. Om haar vakdeskundigheid en bekwaamheid beter uit te kunnen dragen naar collega’s, nieuwe medewerkers en stagiaires, volgde zij in de schooljaren ’86-’87 en ’87-’88 een docentenopleiding. Sindsdien is haar veelvuldig gevraagd nieuwe medewerkers en stagiaires te begeleiden. Hierbij komt haar kennis en de feeling voor het vak geheel tot haar recht. Gedurende al deze jaren is zij op onze afdeling aanwezig met een veelheid aan vrolijkheid, maar ook haar

Ook heeft hij aanzienlijk bijgedragen aan dermatologisch onderwijs in Mozambique door twee maanden per jaar daar werkzaam te zijn met coassistenten en studenten uit die regio. Wij zijn Dick dankbaar voor zijn constructieve en collegiale inbreng gedurende de jaren dat hij bij ons werkzaam was. Namens de staf Dermatologie, prof.dr. P.C.M. van de Kerkhof

opbouwend kritisch karakter komt duidelijk tot uiting. Verderop in dit jaar zal haar jubileum samen met enkele andere jubilarissen uitgebreider gevierd worden. M. Janssen-Derks, coördinerend laborant Radiotherapie N. Wouters, coördinerend laborant Radiotherapie

Frans Friederichs

Frans Friederichs was 15 augustus 40 jaar in dienst. Hij is bij de transportdienst begonnen. Na een jaar is hij als doktersassistent op Neurologie gaan werken. Na 10 jaar is hij op de polikliniek Mond- Kaak- en Aangezichts­ chirurgie in dienst gekomen. Hij heeft zich daar geschoold tot de functie van polikliniek­ assisterende MKA. Naast zijn werkzaamheden voor de MKA is Frans zeer actief geweest voor het voormalige cluster HHH en NSC als OC-lid. Ook buiten het UMC is hij zeer actief in allerlei organisaties, onder andere was hij medeoprichter van de Vereniging voor Assisterenden in de Mond- Kaak- en Aangezichtschirurgie. Voor de polikliniek is hij een belangrijke medewerker vanwege zijn technische kennis, zijn KAM-V kennis en met name om zijn initiatieven en zijn tomeloze inzet. Het jubileum wordt gevierd op 25 september 2009 met een mini symposium “Beter worden en gezond werken in het Radboud” en aansluitend een receptie in het Dappenglaasje op THK. U bent van harte uitgenodigd. Prof. Dr. S. Bergé, afdelingshoofd Mevr. T. Gooren, hoofdverpleegkundige

Nell Pastors

Per 1 september gaat onze collega Nell Pastors gebruik maken van de FPU-regeling. Nell is hier ruim 29 jaar werkzaam. De eerste jaren bij de unit allergie van Dermatologie. Sinds 1988 is ze in dienst bij de Apotheek/Klinische Farmacie, waar zij op eigen wijze en met veel inzet haar functie als apothekersassistent heeft ingevuld. Kritisch, maar altijd met humor, wist zij de veranderingen waar zij in haar loopbaan mee te maken kreeg, in te passen in de dagelijkse gang van zaken. De medewerkers van de afdeling Apotheek/ Klinische Farmacie hebben Nell tijdens een afscheidsborrel persoonlijk bedankt voor haar inzet al die jaren. Wij gaan vooral haar gevoel voor performance en theater missen! Namens de afdeling Apotheek/Klinische Farmacie Ellen Frankfort, chef de farmacie Peter Diebels, operationeel manager

Elsje van Gisteren en Annemie van Run

Wicky Abels-Kosman

Op 1 januari 2010 maakt Wicky Abels-Kosman na 27 jaar dienst­ verband gebruik van de FPU regeling. Vanaf 1982 heeft zij gewerkt in de centrale keuken, bij de voedingsdienst, hierna op A00 en de laatste 5 jaar op de Polikliniek voor Kinderen en Jeugdigen. Ze heeft hier met veel plezier gewerkt als zorghulp. Haar inzet en zorgzaamheid is door ons erg gewaardeerd. Wij zullen haar missen. Wicky heeft ervoor gekozen om in kleine kring afscheid te nemen. Marjo van der Doelen en Petra Bot, Werkplekmanagement Polikliniek voor Kinderen en Jeugdigen.

De Intensive Care unit H35 heeft deze zomer twee zilveren jubilarissen, Elsje van Gisteren en Annemie van Run. Elsje begon haar loopbaan als zorghulp op Neurologie. In 1991 koos ze ervoor als zorghulp te gaan werken op de IC. De BBL 2 opleiding bood haar een nieuwe uitdaging.Vanaf 2003 werkt ze als verpleegassistent op unit H35. Ze heeft de functie als verpleegassistent goed vorm weten te geven. We kennen Elsje als een enthousiaste collega die het belangrijk vindt om zorg te hebben voor patiënt en collega’s. Annemie van Run was als administratief medewerker in de beginjaren werkzaam op Urologie. Sinds 1989 werkt ze binnen de IC. Aanvankelijk als afdelingssecretaresse, later als managementassistente voor unit H20 en H35. Annemie kennen we als een serieuze, harde werker. Zij levert een actieve bijdrage aan kwaliteitsverbeteringen en staat open voor veranderingen binnen onze organisatie. Zij hebben ervoor gekozen dit heuglijke feit met hun naasten en directe collega’s te vieren op 24 september. Namens de collega’s van H20 en H35, Marie-José Jorna, hoofdverpleegkundige Algemeen Intensive Care unit H35

Dick de Hoop

Op 9 september houden wij een bijzondere refereerbijeenkomst ter gelegenheid van het afscheid van dr. Dick de Hoop van Dermatologie. Wij nodigen u van harte uit om deze bijzondere refereerbijeenkomst bij te wonen, in de Hippocrateszaal om 15.00 uur. Dick is sinds 1 januari 2004 werkzaam binnen onze afdeling. Hij heeft in belangrijke mate bijgedragen aan de algemene poliklinische patiëntenzorg en opleiding van arts-assistenten in het UMC St Radboud. In samenwerking met de aandachtsvelders op de gebieden proctologie, venereologie en genitale huidaandoeningen heeft Dick zich bijzonder ingezet voor de ontwikkeling van de Dermatologie in het ‘sella’ (zadel) gebied.

Gerry van der Loop

Op 3 september 1969 begon Gerry van der Loop haar carrière als secretarieel medewerkster op het laboratorium Pediatrie. De hoofdbestanddelen van haar functie bestonden uit secretariële werkzaamheden, verzorgen van de laboratoriumadministratie en verdelen van de binnengekomen bloedmonsters. Later is dit laboratorium uitgebreid met de taken voor de afdeling Chirurgie en kreeg zij de leiding over de monsterontvangst van het toenmalige laboratorium voor Kindergeneeskunde en Chirurgie. Na de reorganisatie van 1988 werd ze secretaresse van het hoofd van Centraal Klinisch Chemisch Laboratorium. De laatste vijftien jaar vervult Gerry alle secretariële werkzaamheden op de afdeling Klinische Chemie met de ondersteuning van het hoofd van de afdeling als belangrijkste taak. Ze vervult haar taak met verve en toewijding, waarbij ze altijd betrokken wil wor-

Taal- en communicatietrainingen UTN najaar 2009 Vreemde talen • Engels o.a.: University of Cambridge Certificates (first, advanced & proficiency level) Cambridge Business English Certificate - BEC Vantage English for IELTS • Arabisch - Chinees - Duits - Frans - Italiaans - Russisch - Spaans: diverse niveaus • Latijn, Oudgrieks en Nieuwgrieks Nederlands voor anderstaligen, o.a. • Dag- en avondcursussen: alle niveaus • Spreekvaardigheid, schrijfvaardigheid en grammatica • Puntjes op de i Workshops communicatieve vaardigheden, o.a. • Mindmapping • Speedreading • Spelling

den bij het wel en wee van het laboratorium. Haar hoge professionele manier van werken is essentieel voor het goed functioneren van de staf van de afdeling. Zonder haar ondersteuning is het voor mij niet mogelijk mijn taken op een goede manier te vervullen. We danken haar voor haar inzet de afgelopen veertig jaar. Het is haar eigen keus om met medewerkers en bekenden dit jubileum binnen ons eigen laboratorium te vieren. Prof. dr. Hans Willems, hoofd van het laboratorium voor Klinische Chemie Afdeling Laboratoriumgeneeskunde

Gerrie van Raaij

25 jaar geleden, op 27 augustus 1984 , is Gerrie van Raaij begonnen als baliemedewerkster bij de Algemeen Beheer Tandheelkunde. In de beginperiode heeft zij met name in het endo-onderwijs en het kroon- en brug onderwijs geassisteerd en in die beginperiode haar uitgebreide kennis opgedaan over instrumentarium Deze kennis heeft zij na de verbouwing in 1993 gebruikt om op zaal 4.80 de beginnend studenten Tandheelkunde te instrueren en te sturen. Instrumentenkennis en hygiëneregels werden door Gerrie op de voor haar zo kenmerkende innemende en vriendelijke manier overgebracht op de studenten. Verder heeft zij in al die jaren de meeste collega’s ingewerkt en ook op hen haar kennis overgedragen. Maar bovenal is Gerrie een warm en betrokken medewerker, die altijd klaar staat staat om een student of collega te helpen of te ondersteunen. Gerrie heeft onlangs dit jubileum op passende wijze met familie, vrienden en collega’s gevierd. René de Haas, hoofd Dienst Onderwijspraktijk Tandheelkunde

Jacqueline Klein Gunnewiek

Dr. Jacqueline Klein Gunnewiek heeft per 1 september het UMC St Radboud verlaten. Ze was vanaf 1 mei 2003 als klinisch chemicus aan Klinische Chemie verbonden. In deze periode is ze voor ons laboratorium van grote betekenis geweest. Ze heeft zich ingespannen om de klinisch chemische dienstverlening van onze afdeling op een hoger peil te brengen. Verbetering van de consultverlening, ontwikkelingen van point of care testen en stroomlijning van de préanalyse zijn de drie belangrijkste wapenfeiten.We zijn dr. Klein Gunnewiek veel dank verschuldigd voor haar inzet en deskundigheid. Ze wordt medisch staflid van het Ziekenhuis Gelderse Vallei, tevens voorzitter van de vakgroep Klinische Chemie. Prof. dr. Hans Willems Prof. dr. Fred Sweep Afdeling Laboratoriumgeneeskunde

Dick Lozekoot

Op 1 september was het 40 jaar geleden dat Dick Lozekoot in dienst trad als chemisch analist bij Inwendige Ziekten. Dick heeft zich vanaf het begin van zijn loopbaan onder leiding van prof. P. Kloppenborg en prof. Th. Benraad bekwaamd in het ontwikkelen van methodes voor het meten van steroïdhormonen geproduceerd door de bijnier en testis. Hij heeft de start en ontwikkeling van het vakgebied geheel meegemaakt. Reeds vroeg in zijn loopbaan heeft hij zich ook toegelegd op stralingshygiëne en arbeidsomstandigheden. Hij is al bijna 30 jaar stralingsdeskundige. Dick heeft in zijn loopbaan vele promotieonderzoeken ondersteund met zijn kundige en zeer nauwgezette analytische inbreng. Graag danken wij hem voor zijn inzet en betrokkenheid. Op Dick’s verzoek hebben we dit jubileum in kleine kring gevierd met een feestelijk lunch. Prof. dr. Fred Sweep, afdelingshoofd Laboratoriumgeneeskunde

Colofon Radbode is een tweewekelijks personeelsblad van het UMC St Radboud. Oplage: 13.000 Redactie: Nelleke Dinnissen, Jannie Meussen (eindredactie), Gijs Munnichs Aan dit nummer werkten mee: Femke

Voor medewerkers van het UMC St Radboud gelden aantrekkelijke kortingen.

van der Berg, Ingeborg Hakstege, Ad den Held, Flip Franssen, Marlies Mielekamp, Frank Muller, Janneke van der Linden, Daan Van Speybroeck, Jan van Teeffelen, Irene van der Vorst E-mail: [email protected]. nl, telefoon: 024-3613538 Correspondentie: UMC St Radboud, 528 Product­groep Communicatie, Postbus 9101, 6500 HB Nijmegen Redactieraad: prof.dr. Rob Bleichrodt, Peter van Dijk, Henk Gerrits, mr. æmiel Kerckhoffs. prof.dr. Louis Kollee, dr. Erik de Laat Vormgeving en lay-out: Puntkomma Nijmegen Druk: Wegener Nieuwsdrukkerij Gelderland Advertenties: Bureau van Vliet, 023-5714745, e-mail: zandvoort@ bureauvanvliet.com Abonnement: 13,60 euro, informatie Sylvia van Brück-Engelen 024-3615442. De volgende Radbode verschijnt vrijdag 18 september.

radbode-utn 090630.indd 1

27-08-2009 14:45:26

14

o r pinie adbode 14 - 2009

PIPnieuws

Marktwerking: ongepast in de zorg

PersoneelsInformatiePunt

Zorgproducten, inkoopgidsen, zorgconcurrentie... Dr. Hub Wollersheim wordt misselijk van deze termen. In de zorg gaat het om lijden, patiënten, vertrouwen… Hij is ervan overtuigd dat de marktwerking in de zorg geen succes kan worden. ‘Nee, dat is onmogelijk in Neder­ land.’ Bijgaand zijn betoog, of beter gezegd column.

Ma: 10.00 - 14.00 uur en 15.00 - 17.00 uur Di: 11.30 - 14.00 uur en 15.00 - 17.00 uur Wo: 10.00 - 14.00 uur en 15.00 - 17.00 uur Do: 11.30 - 14.00 uur en 15.00 - 17.00 uur Vrij: 10.00 - 14.00 uur. T (024) 361 91 66, route en interne post 536 [email protected] : Organisatie ➔ Productgroep HRM en Services ➔ HRM

Actueel Gaat u reizen met de OV-chipkaart? Kies dan voor de persoonlijke chipkaart waarmee u via Mijn OV chipkaart reisoverzichten kunt printen. Zie: www.ov-chipkaart.nl/mijnov. Dit overzicht kunt u gebruiken voor de fiscale regeling reiskosten, extra toelage openbaar vervoer als u voldoet aan de voorwaarden.

betoog Het lijkt eenvoudig: geef klanten de mogelijkheid hun eigen zorg te kiezen. Zorgaanbieders lokken hen met advertenties over hun superieure kwaliteit-prijsverhouding. Zorgklanten struinen deze aanbiedingen af en kiezen de beste zorg voor de laagste prijs. Om een groter marktaandeel te vergaren verhogen zorgaanbieders hun kwaliteit of verlagen de prijs. Zo wordt de (te?) dure gezondheidszorg beter en goedkoper. Wie kan anders willen?

PIP tip De website van productgroep HRM is vernieuwd. Zo kunt u bijvoorbeeld instellen dat u een e-mail ontvangt als er wijzigingen en nieuwe berichten zijn in onze nieuwsrubriek.

Vacatures Elke dag staan de nieuwe vacatures op internet en hangt de vacatureladder bij PIP. Gebruik onze klantencomputer om vacatures te bekijken en vraag desgewenst een uitdraai. : Homepage Bedrijfsportaal ➔ vacatures

Succes?

Wilt u als verpleegkundige flexibel op verschillende afdelingen en tijden aan de slag? Dan is werken via FLEX (intern uitzendbureau) interessant voor u. Neem voor meer informatie contact met ons op. ma t/m vrij 07.30-16.30 uur T (024) 361 03 03 route 534 [email protected] : www.umcn.nl ➔ werken bij het UMC ➔ tijdelijk werk

Kan marktwerking daarmee een succes worden? Nee, dat is momenteel onmogelijk in Nederland. Immers een vrije markt veronderstelt een bepaalde mate van overcapaciteit die er gezien de wachtlijsten niet is. En dit tekort wordt kunstmatig in stand gehouden door de gelimiteerde instroom van medisch studenten en de beperking van opleidingsplaatsen. Vrije markt veronderstelt bovendien een goed inzicht in reële kostprijzen. Het lijkt voor een buitenstaander ongelooflijk, maar ondanks alle investeringen in een nodeloos ingewikkelde en tijdrovende DBC-systematiek weten ziekenhuizen nauwelijks wat een diagnostische of therapeutische verrichting hen kost (inclusief tijdsinvestering personeel, verbruik middelen, afschrijving gebouw en apparatuur etcetera). Vrije markt veronderstelt ook een goed inzicht in de kwaliteit van aangeboden zorgproducten. Hoewel Ab Klink belooft dat er in 2011 voor 80 procent van de ziekenhuiszorg inzicht is in de kwaliteit van zorg, vergeet men hoe moeilijk het is om kwalitatief goede indicatoren

Wilt u 1 dagdeel per week gastvrouw of gastheer zijn, eens per maand op zondag bij de kerkdienst actief zijn of iets anders doen? Voor meer informatie: Coördinator vrijwilligerswerk, Joke Hoop. T (024) 361 53 28, [email protected]. : www.umcn.nl ➔ werken bij het UMC ➔ vrijwilligerswerk

Cursussen en trainingen: Harmony Basis (2 dagdelen), Basis - 12 en 15 oktober, 23 en 26 november. De opzet van de cursus Harmony Basis is gewijzigd. Vóór aanvang van de cursus moeten de deelnemers een e-learning module hebben doorgewerkt en de bijbehorende toetsen moeten met positief resultaat zijn afgesloten. Jaargesprekken voor medewerkers - 8 oktober (N.B.: aanmelden vóór 8 september), 12 november BASS HRM/e-MF/RADAR - 15 oktober, 17 november Arbotrainingen: Inleiding resultaatgericht communiceren voor ergocoaches - 1 oktober Adviesvaardigheden - 13 oktober Veilig werken met stikstof - 13 oktober Veilig omgaan met gasflessen - 3 november GROS - 5 november Veilig werken met cytostatica - 6 november Een compleet overzicht van onze opleidingen vindt u op intranet. : Home ➔ Organisatie ➔ Opleidingen ➔ Opleidingsaanbod ➔ Functiegericht

PIPnieuws is van Servicebedrijf, productgroep HRM.

Patiëntenkeuzes Het vertalen van indicatoren in begrijpelijke informatiegidsen waaruit patiënten gefundeerd een keuze voor een ziekenhuis of zorgverlener kunnen maken is (nog) een stap te ver. Naast de vraag of patiënten dit kunnen is het de vraag of zij dit willen. Uit onderzoek blijkt de zorgverlener om de hoek, of die waar ze goede ervaringen mee hebben, het meest gewild. Een belangrijke adviserende rol bij een verwijzing speelt de huisarts. Deze heeft op grond van persoonlijke ervaringen enig inzicht in de medisch-technische, maar ook humane kwaliteiten van zorgverleners. Bovendien heeft hij of zij vaak een vertrouwensrelatie met een aantal medisch specialisten opgebouwd waardoor het contact soepel, snel en betrokken verloopt.

Zo simpel ligt het echter niet, daar waren we voor gewaarschuwd. We kenden het afschrikwekkende voorbeeld van de VS met anderhalf maal zo’n hoge gezondheidszorgkosten, inferieure kwaliteit bij internationale vergelijkingen en 20 procent onverzekerden. Ook de Raad voor de Volksgezondheid en Zorg waarschuwde in het rapport ‘Met het oog op gepaste zorg’ voor een aantal mislukte experimenten met marktwerking in het Verenigd Koninkrijk, Zweden, Tjechië en Nieuw-Zeeland. Maar toch introduceerde VWS voorzichtig de ‘gereguleerde’ marktwerking. Patiënten zijn verplicht verzekerd en zorgverzekeraars mogen geen patiënten weigeren. Om te beschermen tegen onveilige zorg werd het toezicht verscherpt.

FLEX

Vrijwilligers

te maken. Dat wil zeggen indicatoren die relevant, valide, betrouwbaar, meetbaar en vergelijkbaar zijn. Dit is geen stellingname tégen indicatoren, maar wel een pleidooi voor een zorgvuldige ontwikkeling en toepassing.

Volgens NEN 2767 BOUWKEURMEESTER KEURT UW WONING

Een pand kopen of verkopen? Schakel bouwkeurmeester Toon Peters in voor:

UÊ
>˜Žœœ«ÊŽiÕÀˆ˜}i˜ UÊ6iÀŽœœ«ÊŽiÕÀˆ˜}i˜ UÊiiœœ«ÊŽiÕÀˆ˜}i˜ UÊ ʎiÕÀˆ˜}i˜ Meer informatie of een oriënterend gesprek? Bel Toon Peters!

UÊ"«iÛiÀˆ˜}i˜ UʘëiV̈ià UÊÊ ˜iÀ}ˆiÊ*ÀiÃÌ>̈iÊ
`ۈià Met kwaliteitsgarantie ISO 9001:9002 certificering TUV!

Sprokkelveld 52 6596 DM Milsbeek T (0485) 516 775 I www.petersbouwadvies.nl E [email protected]

15

Foto: Frank Muller

Bovendien verloopt voor een patiënt de vrije artsenkeuze – een essentiële component in een vrije markt- niet altijd zo onbekommerd als wordt aangenomen. Enkele ontevreden patiënten uit mijn praktijk vertelden dat het hen niet is gelukt te switchen van huisarts.

Morele onpasselijkheid Krijgt u buikpijn als u dit leest? Ik hoop dat die kramp wordt veroorzaakt door morele bezwaren. Mag de overheid toestaan dat een zorginstelling die niet goed presteert failliet gaat? In een vrije markt is dit vanzelfsprekend. Maar wat gebeurde er bij de IJsselmeerziekenhuizen? Ondanks financieel en medisch wanbeleid redde VWS, de provincie en de gemeente Emmeloord het ziekenhuis. Met name om de zorg toegankelijk te houden voor de lokale bevolking. Maar het is echter verworden tot een tijdelijk speeltje voor beleggers. Zouden de maten van zorgtycoon Loek Winter hier borstcorrecties en liposucties wel veilig kunnen uitvoeren? Ongetwijfeld in de avonduren zonder wachtlijst of parkeergeld. Met een gastvrouw in het bekende blauwe KLM mantelpakje. Zij deelt bij de ingang audiophones uit met daarop de tekst ‘Achmea cares for you(r hospital)’. Intoetsen van het patiëntnummer op de blackberry activeert het programma ‘patient guide’: “Keep right, after 25 yards take elevator to second floor, use staircase if body mass index exceeds 27”, klinkt de stem van Jerry Springer. Periodiek onderbroken door de stem van Fred Lee (auteur van ‘If Disney ran your hospital’): “Drop our hospital woundinfection rates below 1 procent by asking to sterilize your skin with chlorohexidine”. Door de earphones klinkt de Zuiderzeeballade. Het lied wordt telkens voor het refrein ‘Waar is het water, waar is de haven’ onderbroken door Maurice de Hond die adviseert om te switchen van zorgverzekeraar. Is dit wat de patiënt vraagt? Misselijk word ik van terminologie als zorgproducten, consumenten, inkoopgidsen en zorgconcurrentie. Ziekte, lijden, patiënten, vertrouwen en samenwerking, dat zijn termen die een goede zorg verdient. Dr. Hub Wollersheim, internist, IQhealthcare

r r ondvraag adbode 14 - 2009

Beter worden in het Radboud Op alle afdelingen wordt hard gewerkt aan ‘Beter worden in het Radboud’. Met beter worden wil de Raad van Bestuur dat onder andere de patiënt er zijn voordeel mee doet. Radbode vroeg verschillende mensen in huis wat ‘Beter worden’ volgens hen tot nu toe heeft opgeleverd voor de patiënt.

Ne l l eke D i n n i s s e n

Martijn van Oijen onderzoeker en parel­manager IBD, Maag-, Darm- en Leverziekten Ik ben als epidemioloog niet direct betrokken bij de patiëntenzorg. Maar door intern onderzoek naar en investeringen in afdelingsoverstijgende ketenzorg zijn er nu betere en vaak ook kortere diagnose- en behandeltrajecten voor de individuele patiënt. Een goed voorbeeld hiervan is de keten colorectaal kanker.

Ineke Coppes verpleegkundige polikliniek Oogheelkunde Ruim een jaar geleden heeft onze polikliniek een facelift ondergaan. Een logisch gevolg daarvan is dat de organisatie rond de patiënt ook is veranderd en verbeterd. De patiënt kan zijn bezoek elektronisch aanmelden en zien waar hij moet zijn op de polikliniek. We hebben de zogenoemde Schipholborden waarop de patiënt kan lezen of er een langere wachttijd is bij de arts waar hij een afspraak heeft. Er is bijna iedere dag een vrijwilliger die een vaste plaats heeft en inmiddels een onmisbare vraagbaak is. Als extra service zijn er twee koffie/theeautomaten waar de patiënt gratis gebruik van kan maken. Sinds langere tijd is er een inloopspreekuur om ongeplande onderzoeken op de dag van afspraak plaats te laten vinden. Ook voor de toekomst blijven wij werken aan: ‘Beter worden’.

Ans Smits

Foto: Bart Nijs

Suus van Neerven hoofdverpleegkundige, Dialyseafdeling voor volwassenen Deze Raad van Bestuur draagt de visie klantvriendelijkheid voortdurend uit. Dat maakt dat je elkaar daarop steeds meer aanspreekt. Langzaam aan verandert hierdoor de grondhouding en het gedrag. Dit heeft als positief gevolg dat de patiënt, onze klant, steeds meer gelijkwaardig wordt benaderd en behandeld en steeds meer betrokken is bij het behandelproces. Kortom: een echte winst voor de patiënt.

ethiek De foetus als patiënt? Lange tijd was een zwangerschap een mysterie; wat zich in een groeiende buik afspeelde kon nauwelijks vastgesteld worden. Daar kwam in de jaren zestig verandering in toen men, eerst met röntgen en vervolgens met echoscopie, het ongeboren kind in beeld bracht. Zo konden ziekten en aandoeningen in een vroeg stadium vastgesteld worden en begonnen – naarmate de beeldvormingstechnieken steeds beter werden en ook andere technologieën zich sterk ontwikkelden – plannen voor ingrepen tijdens de zwangerschap te ontstaan. Inmiddels is heel wat mogelijk; endoscopische ingrepen (waarbij buisjes met instrumenten en camera via de buik van de moeder in de baarmoeder gebracht worden) worden voor diverse aandoeningen bijvoorbeeld al regelmatig toegepast. Natuurlijk is foetale chirurgie niet zonder risico, zo kunnen de vliezen voortijdig breken waardoor een kindje mogelijk veel te vroeg ter wereld komt, en ook voor de

medewerker receptie Patiënten krijgen bij de eerste kennismaking met ons ziekenhuis meer vertrouwen in de professionaliteit van het Radboud, zowel in de medewerkers als in de organisatie. Het begint al met een vriendelijke en open ontvangst door de receptiemedewerkers, de patiënt merkt de gastvrijheid en voelt zich daardoor meer op zijn gemak. De inrichting van de receptielocaties zijn transparanter dus klantvriendelijker, duidelijk herkenbaar en ook de nieuwe dienstkleding wordt alom gewaardeerd. Voorheen werd de patiënt de weg gewezen, nu wordt deze verwelkomd. De portier die voorheen ergens achter een schuifraampje zat en daardoor onbedoeld afstand creëerde tot de patiënt ofwel bezoeker is nu vervangen door een gastvrouw/-heer die letterlijk en figuurlijk dichter bij de patiënt staat. Ook is er ziekenhuisbreed een grotere bereidwilligheid om mensen te helpen. De patiënt staat weer centraal.  

Paul Spauwen hoofd afdeling Plastische Chirurgie Fors aangezet ‘Beter worden’. Ik zie een Raad van Bestuur die zich sterk, bijna evangelisch presenteert. Ik zie afdelingshoofden die na een assessment en Avicenna (leiderschapleergang) anders met de organisatie omgaan. Ik

zie verpleegkundigen en dokters via korte(re?) lijnen communiceren. Zorgdomein en onze nieuwe Quick-poli voor het B-segment zijn in de lucht. Ik zie tevreden(ere?) patiënten. Vermoed - nee hoop- dat dit over de hele linie zo zal zijn. De waarheid zal blijken uit de patiëntenquête 2010, afgezet tegen 2008 als nulmeting. Beter? Hoeveel Beter?

Johan Kesseler Meldpost Goederen Op de pilot met de broodbuffetwagen wordt door patiënten heel positief gereageerd. Het betekent voor de patiënt een grote keuzevrijheid en voor de transportdienst levert het tijdwinst op, als het straks ziekenhuisbreed wordt ingevoerd. Opzienbarend is natuurlijk het Golfkarproject, dat door een groepje enthousiaste studenten wordt gedragen en aangestuurd vanuit Meldpost Goederen. De explosieve groei die deze service doormaakt is ongekend en  wordt zeer gewaardeerd door bezoekers van het UMC.  Er rijden twee golfkarren die bezoekers en poli-patiënten naar de juiste bestemming rijden. Er is ook een avonddienst voor het patiëntenvervoer ingesteld om het avondhoofd te ondersteunen. Die kan nu meer aanvragen aannemen, omdat patiënten in de avonduren sneller op-en-neer zijn van een onderzoek. En verpleegkundigen kunnen vaak hun werkzaamheden voortzetten, waardoor de druk op de afdeling veel minder is.

Stefan van der Heide cardiothoracaal chirurg in opleiding De bakermat van het ‘Beter worden in het Radboud’ ligt helaas bij mijn eigen vakgroep. Aan de ene kant natuurlijk ‘helaas’, maar aan de andere kant ‘gelukkig’. Na alle ellende die de Cardiothoracale chirurgie gekend heeft is het tij gekeerd. Iedereen ging voor het opzetten van een topkliniek. En dat is gelukt. En het gaat nog steeds door met verbeteringen! Er is een betere ochtendoverdracht en meer duidelijkheid over de procedure door aanwezigheid van het hoofd OK en anesthesiologen. Er zijn heldere aanspreekpunten. Wie is er verantwoordelijk voor wat? De communicatie met patiënt en familie is beter. De meeste patiënten worden gezien op de pre-operatieve poli wat onaangename verrassingen voorkomt bij de uiteindelijke opname en uitstel van de ingreep. Na de ingreep is er een moment samen met familie om de operatie door te spreken. Vragen van de familie worden door de chirurg zelf direct beantwoord; er is dus een duidelijke toename van het menselijk contact. De ochtendvisite is uitgebreid met meerdere specialisten zodat verschillende aspecten direct worden besproken. Handgeschreven medicatieopdrachten, een bron voor onduidelijkheden, zijn voor een groot deel vervangen door voorgedrukte medicatiestickers.  n

vrouw in kwestie kan de ingreep nadelige gevolgen hebben. De woorden die we hanteren als we dit soort ingrepen beschrijven zijn niet neutraal: kindje, vrucht, baby, patiënt, foetus en onderzoekssubject hebben een verschillende lading. En is de vrouw die de foetus draagt nu een zwangere of noem je haar al moeder? Mijn

Woordkeuze lijkt misschien bijzaak, maar is vaak uitdrukking van onderliggende denkbeelden die op hun beurt bepalen hoe we over een technologie en haar gevolgen oordelen. Zie je de foetus namelijk als een volwaardige patiënt met een behandelbare aandoening die zich ‘toevallig’ in de buik van een ander persoon bevindt, dan zou je daaruit kunnen afleiden dat de foetus hoe dan ook recht op behandeling heeft. Zolang arts en zwangere het eens zijn over het te volgen behandeltraject zal dit wellicht weinig uitmaken. Maar wat nu als zij van mening verschillen? Als de arts denkt dat hij de foetus kan helpen, terwijl de zwangere geen ingreep wil ondergaan? Wanneer we de foetus zien als volwaardig persoon en patiënt met eigen rechten, mag een arts de zwangere vrouw dan dwingen een behandeling te ondergaan?

gebruik van de term ‘foetale chirurgie’ is overigens ook misleidend; de zwangere vrouw is immers geen veredelde couveuse die je opent om de foetus te bereiken, maar een persoon die ook een operatie ondergaat, nota bene één die haar fysiek niet ten goede komt! (In Engelstalige landen hebben ze wellicht al een correctere term gevonden; daar heeft men het over maternalfetal surgery.)

Vooralsnog hebben we geen concrete antwoorden op deze vragen, de relevante ethische en juridische kaders schieten op dit terrein tekort. Foetale chirurgie is een voorbeeld van een technologische ontwikkeling die ons voorbijgesneld is en waarbij we nu hard bezig zijn om deze bij te benen.

16

Anke Oerlemans