PADDENPOEL, TERUG VAN

Jaargang 35, nr. 1 Juni 2015

Vereniging “Vrienden van de Heemtuin Malden” Secr.: Hetty Koemans, Postbus 30, 6580 AA Malden Red.: Suzanne Hägele en Ans van de Sluis e-mail redactie: [email protected]

Het Heemhuis, Bosweg 8a, Malden tel.: 024-3586638 www.heemtuinmalden.nl [email protected] IBAN: NL41 RABO 0131638211

PADDENPOEL, TERUG VAN WEGGEWEEST!

Vissen weg, padden terug. De paddenpoel bij het heemhuis doet zijn naam weer eer aan. Begin april waren ze er weer. Honderd of meer, voor een jaarlijkse paringsritueel. Precies op tijd. Enkele weken daarvoor was de poel na twee maanden drooglegging weer volgepompt met helder grondwater. Deze drooglegging was noodzakelijk geworden om er zeker van te zijn dat geen enkele goudvis meer was achtergebleven. Immers deze vissen veroorzaakten de vertroebeling van het water door omwoeling van de bodem en eigen uitwerpselen. Hierdoor kwamen voortdurend voedingsstoffen vrij die de algengroei sterk stimuleerden. Afgelopen december hadden Gerlof Hoefsloot en Joost Bergsma van bureau Waardenburg met behulp van een sleepnet al vele honderden vissen er uitgehaald. Geweldige actie! Deze vissen zijn verdeeld onder diverse be-

zitters van vijvers. Ook burgemeester Paul Mengde kreeg een emmertje goudvissen cadeau. Met de complimenten van de heemtuin. Toch wisten tientallen vissen te ontsnappen aan het net door zich in de modder schuil te houden. Pas toen al het water er begin maart was uitgepompt konden ook deze laatste 13 achterblijvers verwijderd worden. Daarna kon de poel weer volgepompt worden. Het resultaat mag er zijn. Honderden meters paddensnoeren verstrikt in ronddrijvende takken en stengels zijn te zien. Binnenkort krioelt het weer van de paddenlarven. Ook kikkers, salamanders, watertorren, slakken e.d. zijn al weer waargenomen. Kortom, de restauratie van de poel is geslaagd. Nu maar hopen dat niemand opnieuw goudvissen er in uitzet. Rob Lock

I

N

H

O

U

D

Opening Bijenstand Treecarving in de Heemtuin Bevertelling Kekerdomse- en Millingerwaard Paaspeurtocht Gneis met glimmers, verslag stenenavond Boekreview: Bijenhouden voor iedereen Insectenhotel (wegens verbouwing...) Bericht uit de Kruidentuin Heemtuinimkers scheppen bijenzwerm Nieuwe Leden en Agenda Indeling Kruidentuin 2015

P2 P3 P4 P4 P5 P6 P6 P7 P7 P7 P8

HEEMRANK, JUNI 2015, P.1

OPENING BIJENSTAND HEEMTUIN 9 MEI 2015

Na ontvangst door Elsbeth de ludieke gastvrouw, een lekker petit fourtje met een bijtje erop en een kop koffie gingen zo’n 50 aanwezigen richting de bijenstand. De bijenstand met sedum dak en zonnepaneel werd geopend door wethouder Ellen de Swart. Zij benadrukte de kracht van de vrijwilligers en het maatschappelijk belang van de Heemtuin. Het open karakter en de toegankelijkheid straalt uit naar de wijk. De bijengroep verzorgt haar bijen en ondersteunt de bijenlessen van de educatiegroep aan de basisscholen. Verder zal de observatieruimte voor iedereen open zijn als er gewerkt wordt in de Heemtuin.

Jong en oud moesten in kleine groepjes vragen beantwoorden over het leven van de bij. Vragen zoals: Waar maken honingbijen hun honing van? A. stuifmeel, B. nectar en C. stuifmeel en nectar of Welk insect gaat er na steken met een angel dood? A. hommel, B. honingbij en C. wesp, zorgden voor een levendig geheel. Uiteindelijk waren er 2 winnende teams die een presentje kregen. Als afsluiting was er nog een drankje. Janet de Graaff

Na een vlieg warmingup door Elsbeth volgde de Quiz ‘Zoem er op los’, naar het voorbeeld van Ren je Rot. Het is vandaag bewezen Bijen zijn onmisbaar En brengen mensen BIJ elkaar! Succes! Ellen de Swart Wethouder Gem. Heumen 9 mei 2015

Van de stalbeheerder Arthur Hom kreeg de vereniging namens de imkervereniging Angerenstein dit net gepubliceerde boek ‘Bijen houden voor iedeeen’ cadeau. Op pagina 6 staat een recentie. HEEMRANK, JUNI 2015, P.2

TREECARVING IN DE HEEMTUIN

Woensdag 27 mei j.l. heeft Sjoerd Dietvorst met de motorzaag de boom bij de nieuwe bijenstand verandert in een houten sculptuur. Carving is een uit de hand gelopen hobby van Sjoerd Dietvorst. Door zijn werkzaamheden voor Het Smeeske Boomverzorging is hij altijd met zagen, hout en bomen bezig. Hierdoor is zijn passie voor hout en haar vele mooie eigenschappen toegenomen. Meer informatie over het carven: http://www.hetsmeeske.nl/waarom-carving

HEEMRANK, JUNI 2015, P.3

BEVERTELLING KEKERDOMSE EN MILLINGERWAARD Jolanda Praag is lid van de werkgroepbeheer. Zij heeft meerdere interesses, passies waarvan de bever er een is. De heemtuin fauna heeft op dat gebied niets in de aanbieding. Daarop nodigde Jolanda Praag ons in haar hoedanigheid van bevertelling coördinator uit om mee te doen aan een bevertelling in

de Kekerdomse en de Millingerwaard. Op 3 april waren zes heemtuinleden waren samen met 22 andere beverspotters present.  Hieronder het bewerkte verslag van Jolanda met indrukken en resultaten van de observaties.

Hallo allemaal,

king vorig jaar hebben we 22 bevers gezien en 5 gehoord.  Ik hoop dat jullie net zo gedreven zijn of worden als ik om volgend jaar weer mee te doen aan de bevertelling. Tot een volgende keer.   Met Hartelijke Groet, Jolanda Praag

Ik neem aan dat jullie erg nieuwsgierig zijn naar het totaal aantal bevers die zijn gezien in de Kekerdomse – en Millingerwaard. Het was even rekenen en spannende verhalen deden bij terugkomst bij het wildcafe de ronde. In de Millingerhof zouden liefst 15 bevers zijn waargenomen! De bevers zwemmen echter heen en weer en door al het enthousiasme is het soms moeilijk om dan goed in de gaten te houden welke bever waarheen zwom. Uiteindelijk bleken er 9 bevers bezig te zijn geweest. Elders had men pech omdat daar geen bever waargenomen werd. Langzaam en stilletjes steken de bevers het water over richting een knaagplek of een burcht. Vaak zijn ze maar een 10 -tal seconden te zien. De uitslag is als volgt: Bij 14 burchten zijn in totaal 29 bevers gezien! Er werd bij 23 burchten geobserveerd. Negen burchten bleken tijdelijk onbewoond. Bevers houden nu eenmaal van een verhuizinkje.  Ik wil alle deelnemers hartelijk bedanken voor de reuze inzet. Met dit jaar een prachtig resultaat. Ter vergelij-

PAASSPEURTOCHT IN DE HEEMTUIN Op 2e paasdag was het in de heemtuin een drukte van belang. Van 1 uur tot 4 uur ‘s middags konden kinderen kuikentjes aaien in het heemhuis, knutselen, eierproees doen, en een speurtocht lopen door de Heemtuin. Ook was de paashaas aanwezig om de kinderen te ontvangen en chocolade eitjes uit te delen. In totaal zijn er ongeveer 50 kinderen geweest gedurende de middag, samen met ouders en soms ook grootouders. HEEMRANK, JUNI 2015, P.4

GNEIS MET GLIMMERS

VERSLAG VAN EEN STENENAVOND Op woensdag 14 januari verzorgde geoloog Hans de Jong in het heemhuis een avond over stenen als vervolg op zijn lezing over het ontstaan van het Maldense landschap in december. Zo’n achttien heemtuiners waren present om van alles te leren over de stenen die overal om ons heen op de grond liggen. Hans gaf een boeiende lezing waarin hij uitlegde dat stenen ontstaan kunnen zijn door stolling van magma, door de manier waarop ze in het landschap zijn afgezet en door hoge druk, respectievelijk stollingsgesteente, afzettingsgesteente en metamorfe stenen. Stollingsgesteenten zijn de oudste stenen en zijn ontstaan doordat de vloeibare magma uit de aardkern gestold is. Dat kan al heel diep in de aarde gebeuren zoals bij graniet maar ook in een magmagang of als de magma uitvloeit over het aardoppervlak zoals basalt en obsidiaan. Afzettingsgesteente zijn stenen die op de een of andere manier ergens zijn neergelegd door de zee, een rivier, gletsjerijs of de wind. De manier waarop deze stenen zijn vervoerd laat zich afleiden uit de vorm van een steen. Stenen die in de branding hebben gelegen zijn kogelrond, rivierstenen afgerond met platte zijden, gletsjerstenen hebben hoekige en scherpe kanten en de wind vervoerd alleen lichte stenen zoals zandkorrels. Metamorfe stenen tenslotte zijn onder grote druk ontstaan uit een andere steensoort. Zo is zandsteen niets anders dan zand dat onder invloed van hoge druk is samengeperst tot een steen. Soms kan een steensoort onder druk meerdere malen van gedaante veranderen. Veen kan zo onder druk eerst bruinkool, dan steenkool en tenslotte dia-

mant worden, een proces dat behalve enorme druk ook veel tijd kost, zo’n slordige miljard jaar. Na deze lezing volgde een korte pauze om alles even te laten bezinken met koffie en thee om vervolgens praktisch aan de slag te gaan. Hans had een aantal potten met stenen meegenomen die we met behulp van een determinatietabel op naam probeerden te brengen. Dat viel nog niet mee. Kenmerken zoals vorm, kleur en oppervlakte van de steen verraden veel over de steensoort, maar voor de leek blijft het lastig het onderscheid te maken. Maar als het dan lukt dan weet je ook wat. Zo bleek de geelachtige steen met wijnvlekken een taunuskwartsiet te zijn, aangevoerd door de Rijn vanuit Frankfurt en ongeveer 400 miljoen jaar oud. Gelukkig kregen we allemaal een determinatietabel mee naar huis zodat we kunnen blijven oefenen! Jack Stoop

HEEMRANK, JUNI 2015, P.5

Boek review

BIJEN HOUDEN VOOR IEDEREEN

GESCHREVEN DOOR JEROEN VORSTMAN. Bij de opening van onze nieuwe bijenstand in de heemtuin Malden, hebben we van de imkersvereniging Arnhem, Velp e.o. een bijenboek mogen ontvangen. Jolanda Praag is zo enthousiast geweest om dit te lezen en er een review over te schrijven: Als je, net als ik, geïnteresseerd bent in bijen en het complexe bijenleven graag wilt begrijpen dan is internet of een goed boek het eerste waar je naar grijpt. In “ Bijen houden voor iedereen”, beschrijft Jeroen Vorstman op zijn eigen wijze hoe deze wereld in elkaar zit. De opbouw van het verhaal is logisch; inleiding over de bijen, materiaal gebruik, ziektes en de praktijk in het imker zijn. Zonder vaktermen en in een eenvoudig taalgebruik, legt Jeroen uit hoe de bijen verzorgt moeten worden.

De complexe handelingen zien er opeens heel eenvoudig uit en een zwerm voorkomen is simpel. Ik heb echter al in de bijenstand mee mogen maken dat je hier echt praktijkkennis voor moet hebben! In het boek wordt met kaders de belangrijke informatie nogmaals op een rijtje gezet, waardoor je feiten gemakkelijk terug kan vinden. De illustraties en foto’s geven het boek een mooi en praktisch geheel. Tijdens het lezen krijg je inzicht hoe het imkeren in elkaar zit, maar toch miste ik wat diepgang. Het leven van de sociale bij, de vaktermen en de complexiteit van het beroep kom je niet tegen. Maar juist omdat het zo makkelijk wordt omschreven, laat je de moed niet zakken en krijg je echt zin om zelf direct te gaan beginnen met het imkeren of verder te gaan lezen. Een inspirerend boek voor iedereen die kennis wilt maken met het houden van bijen. Precies wat de titel van het boek zegt. Jolanda Praag

I(WEGENS NSECTENHOTEL VERBOUWING...) De behuizing voor solitaire insecten is niet meer. Het bouwsel aan het einde van de akker is tijdens een beheerzaterdag ontmanteld. Het hotel is aan een andere invulling toe. Stan Sutmuller heeft een nieuw opzet bedacht en uitgewerkt, zie de tekening. De invulling van het hotel biedt plek aan meerdere kamers, modules. Het dakje wordt, hoe kan het anders, met sedumplanten bekleed. Later dit jaar het 3e groendak in de heemtuin. Basisscholen Leerlingen van de Heumense basisscholen krijgen met deze opzet de kans om een bak met allerlei materiaal voor het leggen van eitjes te vullen.Het resultaat - een insectenkamer met als titel de naam van de aanleverende klas voor insecten - krijgt vervolgens een plek in het hotel. Straks komen de basisschoolleerlingen naast natuureducatielessen ook voor hun deel van het insectenhotel naar de heemtuin. WIJkteam Malden Een deel van de verbouwing wordt door het WIJkteam Malden gerealiseerd. De 14 bakken worden in de komende maanden door hun schoongemaakt, gegrond en geschilderd. De bakken worden daarna aan de deelnemende klassen/scholen aangeboden.

Planning Tijdens het afbreken en opruimen van het oude hotel zag de beheergroep de mogelijkheid om dieper in de heg een meer beschutte plek te creëren. Daarom is besloten om in het najaar een deel van de Maasheg terug te snoeien. Dit soort grootschalige zaken passen niet in een groeiperiode. Om die reden wordt ook het plantgoed rondom het nieuwe hotel een activiteit voor het najaar. Paul Noort HEEMRANK, JUNI 2015, P.6

BERICHT UIT DE KRUIDENTUIN Het sproeien van de plantjes in de kruidentuin met het opleveren van een eenvoudig te bedienen tapkraan een stuk makkelijker geworden.  Er is in deze stalen (verankerde) kist een waterleiding gemonteerd. De maker van de waterkist wilde op verzoek wel even een de andere gebruiksmogelijkheid demonstreren. Vrijwilligers hebben er inmiddels hun gereedschappen, slangen en gieters in opgeborgen. Op de achterpagina van de Heemrank de indeling van de kruidentuin voor 2015.

HEEMTUINIMKERS

SCHEPPEN BIJENZWERM Mei en juni staan bij imkers te boek als zwermtijd. Tijdens de zwermperiode zoekt een bijenkoningin samen met een deel van haar bijenvolk een nieuwe woonplek. in de bijenstand stonden tot 1 juni twee bevolkte kasten. Op 1 juni werden door onze imkers twee zwermen geschept zodat er nu vier bevolkte kasten bekeken kunnen worden. Een volk heeft intrek genomen in een zogeheten top hive bar, zie de inzet onderin.

NIEUWE LEDEN Taco Zevenbergen Edwin de Vries Leo Ewal Lydia van Veen Anja Huizenga Marije Heinen Mattijs Vonk Joris Crul Jolanda Praag Fred Rutgers Philip Augusteijn Arnica Brasem Marcel Slaman Alas Hamaideh Muna Hamaideh

Beheer en kruidentuin Bijen Educatie Kruiden en Moestuin Kruidentuin Beheer Beheer Donateur Bijen Beheer Bijen Zomeravond Activiteitengroep Moestuin Kruidentuin

AGENDA Zaterdag 12 september:

Grote klusdag

ADRESWIJZIGING Wanneer u verhuist of een ander emailadres krijgt, wilt u dat dan doorgeven aan de ledenadministratie, Ida Geers, Postbus 30, 6580 AA Malden of: [email protected]

Kopij volgende Heemrank: voor 20 september ! HEEMRANK, JUNI 2015, P.7

INGANG

GOUDS BIESBLOEM LOOK

HEGGERANK

KRUIDENMIX

VROUWENMANTEL

VIJVER

ENGEL WORTEL

DRAGON

GELE EN ROOMSE KAMILLE

GRIEKSE ALANT

GULDENROEDE

BERG STEEN TIJM

ABSINT

ZWARTE TOORTS

GEEL WALSTRO

IZERHARD PIMPERNEL

GEEL NAGEL KRUID

VLECHTHEG

VENKEL

MAHONIE MOERASSPIREA

SINT-JANS KRUID

SALIE

WILDE MARJOLEIN

CITROEN KRUID

MOEDER KRUID

TEUNIS BLOEM

SCABIOSA

ZEEP KRUID

HYSOP

CICHOREI

ECHT DUIZEND GULDEN KRUID

DROP PLANT

KAASJES KRUID

STAL KAARS

VELD SALIE

ZILVER SCHOON

AGRIMONIE

SELDERIJ

PETER BOS SELIE AARDBEI

SMEER VERF WORTEL BREM

LIEVE VINGER VROUWE HOEDS BEDSTRO KRUID

MUNT

HOP COMPOSTHOOP

PLATTEGROND KRUIDENTUIN

BRANDNETEL

ZILVERKAARS

GEVLEKT LONGKRUID

TIJMBAK

LAVENDEL

RODE VALERZONNE IAAN HOED

BANK

MA MAARTS VIOOLTJE

BANK

SMALLE WEEGBREE DUIZENDBLAD

HARTGESPAN

ZENEGROEN/AJUGA

DASLOOK

OOST RODE INDISCHE BERGAMOT KERS

CITROEN KERVEL MELISSE

GROTE BONENKAARDEBOL KRUID

KERRIE HEEMST PLANT

LAVAS BERNAGIE

GULDENROEDE HAAG

HEEMRANK, JUNI 2015, P.8

KLEINE MAAGDENPALM