Overheid & ICT: alle standhouders en de Geo-Route Nieuws rond beheersystemen Digitalisering rond WION, BAG en nwro Kadaster publiceert Historiekaart

prod_GIS93:prod_GISM_01-2005

06-04-2009

10:49

Pagina 1

3 Ontwikkelingen in Ruimtelijke Informatie & Geo-ICT

G Overheid & ICT: alle standhouders en de Geo-Route G Nieuws rond beheersystemen G Digitalisering rond WION, BAG en nWro G Kadaster publiceert Historiekaart

April/Mei 2009 jaargang 7


06-04-2009

10:49

Pagina 2

BAG Totaal Werkt goed!! Bij meer dan 100 gemeenten!!

lees meer op www.bagtotaal.nl


06-04-2009

10:49

Pagina 3

Colofon GIS-Magazine informeert over ontwikkelingen op het gebied van ruimtelijke informatie en Geo-ICT. GIS-Magazine verschijnt 8 maal per jaar in Nederland en België. Directie/uitgever: Ruud Groothuis [email protected] Redactie: [email protected] Tel.: (0527) 619 000 Fax: (0527) 620 989 Hoofdredacteur: Remco Takken [email protected] Eindredacteur: Eric van Rees [email protected] Aan deze uitgave werkten mee: Willem van Hinsbergh Serge Beckers Richard Schmidt Bart Biemond András Wilscinszky Gerard Groeneveld Selma Hafkamp Met vaste bijdragen van: Guido van den Heuvel Roelof Keppel Lambert-Jan Koops Sonja van Poortvliet

Marc Vloemans Berend Vonk (cartoon) Miron Ziekman (karikaturen)

Advertentie-exploitatie: [email protected] Tel.: (0527) 619 000 Fax: (0527) 620 989 Wilfred Westerhof Abonnementenservice: [email protected] Tel.: (0527) 619 000 Fax: (0527) 620 989 Jacqueline Bruinsma Vormgeving: Sander van der Kolk Druk: Drukkerij Giethoorn ten Brink, Meppel Uitgever: CMedia B.V. Constructieweg 17, 8305 AA Emmeloord Postbus 231, 8300 AA Emmeloord Tel: (0527) 619 000 Abonnementen: Uitgebreide informatie over een abonnement op GIS-Magazine vindt u in de rubriek Lezersservice. GIS-Magazine op Internet: www.gismagazine.nl ISSN 1571-7194 Niets uit deze uitgave mag geheel of gedeeltelijk worden overgenomen en vermenigvuldigd zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

© Copyright 2009 CMedia B.V.

De passie voor de waar-vraag Dit tijdschrift komt ongetwijfeld in handen van mensen die nieuwsgierig zijn naar de betekenis en het belang van GIS, Geografische Informatie Systemen. Lang niet alle beursexposanten en bezoekers op Overheid & ICT hebben immers een geografische achtergrond, of een beroepsmatige focus op de digitale kaart als bindende factor voor allerlei soorten informatie. Niet alle van overheidswege aanwezige bezoekers hebben raakvlakken met actuele wetgeving, zoals de Basisregistratie Adressen en Gebouwen (BAG), de Wet Informatie-uitwisseling van Ondergrondse Netten (WION), de Wet Algemene Bepalingen Omgevingsrecht (WABO) of de nieuwe Wet op de Ruimtelijke Ordening (nWro). Dat kan natuurlijk. De passie voor de ‘waar?vraag’ is echter bij iedereen op te roepen. Wel zullen vakspecialisten in de geo-sector iets verder kijken als zij een mooi uitgevoerde landkaart zien. Denk aan verrassende verbanden tussen totaal verschillende maatschappelijke vraagstukken, die zichtbaar worden op een kaart. Warme hartkloppingen die opkomen bij het zien van een Amsterdamse gracht, die op de Kleinschalige Basiskaart daadwerkelijk digitaal onder een brug door stroomt. Het gevoel van controle dat je krijgt als je een leiding-afsluiter in een Smallworld- of ArcGIS-omgeving dicht zet met een muisklik, en je meteen kunt zien welke watergebruikers een brief zullen krijgen wegens periodiek onderhoud of ‘bruin water’. Maar sta ook even stil bij de maagzweer die opspeelt bij het idee dat ‘wij’ straks al die prachtige ondergrondse kabelen leidingbestanden aan het Kadaster moeten aanleveren als plat, nee, banaal PNG-bestand… Een simpel screenshot! Weg interactiviteit, weg precisie, weg automatische één-op-één terugmelding van mogelijke fouten, weg uniek identificeerbare objecten… Au! OK, er is dus nog veel te doen, maar veel is al gedaan. Mijn grootouders woonden vroeger aan de Renkumse Doctor Haverkorn van Rijsewijkweg nummertje 16. Stel je eens voor hoe vaak deze prachtige straatnaam in het verleden is verhaspeld. Door de Belastingdienst, Waterleiding Maatschappij Gelderland, de PGEM, de Burda, de Rijksdienst voor Wegverkeer, de VARA en niet te vergeten de gemeentelijke afdelingen. Want alle brieven die uitgingen van Groen, Wegen, Bouwen & Wonen, Sociale Zaken en noem ze maar op, allemaal verrieden ze een eigen straatnamenbestand. En dan raakt er wel eens correspondentie kwijt die vorig jaar nog opgeslagen lag onder ‘Dr. Havercorn v. Ryswykwg 16’. Telt u het aantal mogelijke afwijkingen even? Vanaf het moment dat de gemeenten alle BAG-gegevens, want daar praten we over, eenmaal op orde hebben, zal er heel veel ergernis, inefficiëntie en dubbele bijhouding omtrent de adressering voorgoed zijn verdwenen. Niet meer vragen naar de bekende weg! En van daar uit gaan we verder. We zien elkaar vast en zeker op de Overheid & ICT-beurs, op zoek naar nieuwe uitdagingen, mooie geo-oplossingen voor alledaagse problemen!

Remco Takken, Hoofdredacteur GIS-Magazine

April/Mei 2009-3

3


06-04-2009

10:49

Pagina 4

I

Pagina 10

n

h

o

u

d

Overheid Geo en gemeentes

6

Grontmij pilot bji WML

8

Van onze gemeenteambtenaar in… India

10

Nijmegen breidt GBKN uit met afdelingsgegevens

12

Wijsgraaf One-stop-shop KLIC en WION

14

Silence, een berekende kijk op geluid

16

Oranjewoud GBI OpenGIS-dag

18

Stroomlijn raadpleeg-tool voor intranet

21

Orde op ondergrondse zaken

22

Uitbesteding invoer BAG-data komt op gang

RO Totaal: historische rol voor voormalig Amerongen

26

De invoering van de BAG (Basisregistraties Adressen en

Een geo-interface voor weten regelgeving

29

Overheid & ICT

31

dg Dialog actueel

60

Columns Een gletsjer in Nederland

28

Twitter, zeg waar je bent!

55

Overheid & ICT = GIS?

59

GIS PowerCivil ook op Nederlandse markt

46

Cursus BIM voor managers

48

Kadaster presenteert Historiekaart.nl

50

Kaartgegevens in CAD-omgeving

56

Grootformaatprinten HP breidt printportfolio grootformaat uit

58

Gebouwen) kost gemeenten veel energie en capaciteit. Het geografische deel van de migratie is zelfs een vak apart. DHV ontwikkelde er een nieuwe dienst voor, het werk wordt verricht in India.

Pagina 16

Silence: een berekende kijk op geluid Silence is een geo-applicatie voor grootschalige en gedetailleerde geluidsberekeningen.

Geluidsspecialisten

van

verschillende

Rijkswaterstaatdiensten gebruiken de applicatie ter ondersteuning van geluidbeleid.

April/Mei 2009-3

4


06-04-2009

10:50

Pagina 5

Adverteerdersindex

66

Agenda

53

De Geograaf

43

In het volgende nummer

66

Kort Nieuws

61

Lezersservice

66

Trainingswijzer

24

Pagina 26

Nieuwe applicatie voor digitale bestemmingsplannen Op 1 juli 2009 moeten nieuwe bestemmingsplannen van gemeenten digitaal worden opgesteld. Burgers moeten er online op kunnen reageren. Leveranciers Bentley en Crotec ontwikkelden er nieuwe applicaties voor binnen RO Totaal.

pagina 31

Overheid & ICT: de complete Geo-Route GIS-Magazine zet een tijdens Overheid & ICT een ‘Geo-Route’ uit waarlangs alle bedrijven gelegen zijn die zich bezighouden met geo-informatie, GIS, GPS en andere locatiegebonden ICT-technologieën. Branche-vereniging Geobusiness Nederland verzorgt dagelijks een tour.

April/Mei 2009-3

5


06-04-2009

10:50

Pagina 6

Overheid

Geo en gemeentes

G I S vo o r b e h e e r e n o n d e r h o u d Door: Selma Hafkamp

Wegen, groen, riolering, straatmeubilair, openbare verlichting vallen onder de gemeentelijke beheerobjecten binnen de openbare ruimte. Ze bepalen mede het beeld van de stad. Bewoners en bezoekers kunnen zich zo te voet, met de fiets, auto of openbaar vervoer, veilig en comfortabel verplaatsen.

G

oed beheer en onderhoud van de openbare ruimte betekent: het gepland en financieel verantwoord treffen van maatregelen, en het ondernemen van die acties waarmee de beheerobjecten veilig en comfortabel blijven en zoveel mogelijk beschikbaar zijn. Deze maatregelen en acties moeten bijdragen aan een positieve beleving van de burgers en bezoekers van de stad en een goede bereikbaarheid op lange termijn. Over het algemeen is dit een heel rationeel en technisch proces. Omgevingsveriabelen In GIS en GIS-systemen wordt niet alleen gekeken naar de technische staat, de economische waarde of financiële consequenties van de te be-

Knelpunten, belemmeringen, kansen, overlast, risico’s en locatieontwikkelingen laten zich met GIS makkelijker oplossen.

heren objecten. Ze worden in verband gebracht met een aantal omgevingsvariabelen. Demografische gegevens, leeftijdsopbouw van een wijk in relatie tot de speelvoorzieningen, de relatie tussen verkeersaantrekkende objecten en de onderhoudstoestand van omliggende wegen of bijvoorbeeld de bereikbaarheid (aanrijtijden) van objecten in relatie tot verkeersremmende maatregelen.

April/Mei 2009-3

6

Beheercyclus in fasen Een beheercyclus is een beschrijving van alle relevante fasen en factoren die van invloed zijn op een het beheerproces De beheercyclus onderscheidt zich in primaire en secundaire fasen. De primaire fasen zijn gericht op het signaleren, monitoren en interpreteren. In de secundaire fasen wordt de planning, uitvoering, toetsing, vastlegging van wijzigingen en acceptatie en validatie


06-04-2009

10:50

Pagina 7

Overheid

doorlopen. Dit alles leidt tot een eenvoudiger inzicht voor buitendienstmedewerkers. Het beheer en onderhoud wordt transparanter voor de gehele organisatie. Knelpunten, belemmeringen, kansen, overlast, risico’s en locatieontwikkelingen laten zich makkelijker oplossen. De uitwerking hiervan leidt tot een onderhoudsproduct, zoals een maaibestek. GIS: technisch en strategisch Met de toepassing van GIS wordt het beheer- en onderhoudsproces uit het operationele getrokken. Op strategisch niveau kunnen de puur technische keuzes die gemaakt worden getoetst worden aan meer strategische variabelen. Dit kan helpen bij de prioritering van de werkzaamheden en het inzichtelijk maken van de noodzaak van maatregelen bij management en bestuur. Het dagelijks beheer en onderhoudsproces wordt hierdoor ook leuker! Het vormt nog meer een integraal onderdeel met het beleidsproces en kan in voorkomende gevallen beslissingsondersteunend worden ingezet.

Ruimtekader GIS levert een ‘ruimtekader’ om efficiënt beheer en ingewikkelde vraagstukken te ondersteunen. Een uitgebreid geografisch gegevensbestand, gekoppeld aan een vraag, een analyse, en de visualisatiekracht van de GIS-software verstrekken een veelheid aan oplossingen voor actuele ruimtelijke vraagstukken waar u vandaag de dag mee geconfronteerd wordt. ArcGIS Een GIS vormt naast een beheerapplicatie steeds meer een onlosmakelijk onderdeel van het werkproces. Zowel binnen als naast het beheerproduct XEIZ wordt ArcGIS van ESRI ingezet ter ondersteuning in ieder afzonderlijk

April/Mei 2009-3

7

deelproces als onderdeel van de totale keten of als sturend en beslissingondersteunend mechanisme voor beheer en onderhoud. De voordelen om als beheerder de ruimtelijke informatie in een GIS inzichtelijk te hebben zijn legio. Vaak wordt toegespitst op de raakvlakken van ontwerp, uitvoering, beheer en onderhoud, maar ook op het gebied van inkoop, logistiek, planning. De kracht ontstaat uit de combinatie van kennis op het gebied van GIS en vakinhoudelijke materiekennis op het gebied van beheer en onderhoud. Zowel op het vlak van oriënterende studies, inventarisaties, natuurwetgeving, effectstudies als beheer en onderhoud zijn er zoals hiervoor beschreven diverse toepassingen denkbaar. De toepassing van GIS georiënteerde vraagstukken zorgt zo voor een nieuwe dimensie in het denken over beheer en onderhoud. Selma Hafkamp is projectleider beheerapplicaties en GIS. Internet: www.arcadisbeheersystemen.nl


06-04-2009

10:50

Pagina 8

Overheid

Leidingdetectie in gevarieerde ondergrond

Grontmij Pilot-project bij WML Door: Sonja van Poortvliet

Zeker weten waar je leidingen liggen: best belangrijk. Niet alleen in het kader van de nieuwe WION-wetgeving. Waterleiding Maatschappij Limburg vond het de hoogste tijd om 600 kilometer aan transportleidingen opnieuw in te meten. Maar hoe?

Grondradar, ook wel georadar of Ground Penetrating Radar genoemd.

Precieze ligging De Waterleiding Maatschappij Limburg (WML) levert drinkwater aan de gehele provincie Limburg. De organisatie heeft ongeveer 900 kilometer aan transportleidingen in de grond liggen. Dat is het type leiding dat absoluut noodzakelijk is om water te leveren aan de klant. Belangrijk dus om precies in kaart te hebben waar deze liggen. Maurice van Engelshoven, projectleider transporten terreinleidingen, en trekker van het pilotproject bij WML: “Een aantal jaren geleden is de analoge informatie daarover gedigitaliseerd. Maar niet altijd zijn die data kloppend. Dit in combinatie met de naderende WION-wetgeving deed ons besluiten om een aantal partijen te benaderen met ons vraagstuk.” Aanprikken en graven? WML heeft een aantal landmeters in dienst. Het opsporen van het transport-

leidingennetwerk zou dus ook deels door eigen personeel kunnen gebeuren. Maar de enige techniek die zij daartoe zouden hebben, is aanprikken en graven. En dat geeft veel overlast in gebieden die particulier eigendom zijn (landbouwgebieden), of in stedelijk gebied. Bovendien bestaat de kans dat andere voorzieningen die ondergronds lopen verstoord worden door de opsporingen. WML was daarom op zoek naar detectiemethoden die zo min mogelijk overlast bezorgden, maar had de kennis over deze technieken zelf niet in huis. Grontmij bleek hier wel aardig bedreven in te zijn. Mara van Eck van der Sluijs, adviseur geofysica en projectleider van het project vanuit de afdeling Geogroep van Grontmij, vertelt over de variëteit aan technieken die zij toepassen in diverse projecten. “De methode die je toepast hangt af van het type leiding en van de ondergrond. Een aantal transportleidingen bij WML is voor-

April/Mei 2009-3

8

WION De Wet Informatie-uitwisseling Ondergrondse Netten (WION, ook wel Grondroerdersregeling genoemd) betekent onder meer dat in 2009 alle netbeheerders en grondroerders hun ondergronds netwerk (kabels en/of leidingen) tot op een meter nauwkeuring in kaart moeten hebben. Dit om de informatieuitwisseling over de ligging van kabels en leidingen tussen de kabelen leidingbeheerder en de aannemers en loonbedrijven beter te laten verlopen, zodat het aantal graafincidenten vermindert. Grontmij Geogroep De afdeling Geogroep van Grontmij levert diensten op het gebied van geodesie en geofysica. De hoofdactiviteiten bestaan uit controle-, deformatie-, hoogte- en DTMmetingen, hydrografie, kaartvervaardiging, inventariseren ten behoeve van GIS-toepassingen, geofysische meettechnieken, matenplannen, maatvoering en uitzetten.

zien van signaalkabels. Daar kunnen we ons eigen signaal op zetten om zo leidingen te detecteren. Radiodetectie heet dat.” Een andere manier is grondradar, ook wel georadar of Ground Penetrating Radar (GPR) genoemd. Van Eck van der Sluijs: “Hierbij gaan electromagnetische stralen de grond in. Die reflecteren op leidingen. Het is een techniek die vooral gebruikt wordt bij ondiepe ondergronden. In zand werkt deze methode perfect. Maar in klei of löss kunnen de elektromagnetische stralen slechter doordringen en heeft de methode minder effect.” Grondsoort en leidingmateriaal Gezien de variatie in leidingmateriaal en in bodemsoorten was het noodzakelijk om meerdere technieken toe te passen in Limburg. In het plan van aanpak dat Grontmij ontwikkelde is dan ook een opsplitsing gemaakt in grondsoort


06-04-2009

10:50

Pagina 9

Overheid

Een pulserende golftoongenerator, aangesloten op een brandkraan.

en materiaal. Er zijn, naast radiodetectie en grondradar, nog twee technieken gebruikt: de pulserende golftoongenerator en tracermetingen. Van Eck van der Sluijs legt uit wat er dan precies gebeurt: “De pulserende golftoongenerator is aangesloten op een brandkraan. Er wordt een golf geproduceerd in de leiding die door geofoons opgevangen wordt. Dit is een materiaalonafhankelijke methode. Er zit echter een nadeel aan deze methode. Aan beide zijden van de brandkraan is maar een bereik van 300 tot 400 meter, terwijl een leidingsegment gemiddeld 2 tot 4 kilometer lang is.” De adviseur vervolgt: “Dan is er nog de tracermethode. Deze is gebaseerd op het principe dat er door stromingen in de vloeibare buitenkern van de aarde er aan het aardoppervlak een natuurlijk en constant aanwezig potentiaalveld is. Objecten in de grond kunnen dan een verstoring geven. Het is een methode die we gebruiken om bijvoorbeeld archeologische resten in kaart te brengen. Of om vervuilingen op te sporen. Bij Shell bijvoorbeeld is het een perfecte methode voor monitoring om risico’s te beperken.” Pilot project Het pilot project dat Grontmij bij WML uitvoerde hield in dat twintig kilometer aan transportleidingen in kaart gebracht werd. Het doel was te

achterhalen welke methoden het meest geschikt waren en of het überhaupt mogelijk was om alles in kaart te brengen. WML op haar beurt had een kostenplaatje voor ogen wanneer zij zouden besluiten om in totaal 600 kilometer anaBij de tracer-methode geven objecten een verstoring in de loog ingemeten leidingen grond.brandkraan. door Grontmij op te laten sporen. Met twee man in het veld ging Grontmij aan de slag: Zoekwerk een landmeter voor het inmeten van de WML en Grontmij kwamen tot de conleidingen en een geofysisch specialist clusie dat 75 procent van de leidingen voor het toepassen van de technieken. is op te sporen via non-destructieve De data werden verwerkt in technieken. “De rest is echt zoekwerk. AutoCAD. Via Smallworld konden de Dus aanprikken en graven”, zegt Van bestanden als DXF-files in het GIS- Engelshoven. “We weten wel van ansysteem worden ingevoerd, compleet dere technieken die dat percentage mismet attribuutdata zoals diameters en schien kunnen verlagen, maar die staan dergelijke. Aan de GeoDatabase nog in de kinderschoenen.” (GDB)-afdeling bij WML de taak om Tot nu toe is 20 kilometer aan leidingen de data te verwerken. Maar ook om ze gedetecteerd. Het onlangs opgestelde te corrigeren. Van Engelshoven legt projectplan gaat er van uit dat per jaar uit: “In de gedetecteerde leidingen zit- 200 kilometer aan leidingen is op te ten knikken. Maar bij het inmeten zijn sporen. Dit komt neer op gemiddeld het meer bogen. Onze GDB-afdeling één kilometer per dag, drie jaar lang. moet dit dan aanpassen.” Een ander Een omvangrijk project dat WML echaandachtpunt is de doorkoppelingen ter wel volledige zekerheid geeft over met het distributienet. Dit zijn leidin- de locatie van hun gehele transportleigen, waterkranen et cetera die aanslui- dingennet. Iets dat volgens van ten op het transportleidingennet. Al Engelshoven vrij uniek is voor een wadeze doorkoppelingen zijn meegeme- terleidingmaatschappij. ten door Grontmij, maar dit kan niet zo Sonja van Poortvliet nauwkeurig gebeuren als bij de transwww.sonjavanpoortvliet.nl is freelance portleidingen. De afweging voor de tekstschrijver en vertaler. GDB-afdeling is dan welke informatie Meer informatie over de gebruikte wordt versleept om de informatie over technieken is te bekijken via de locaties van zowel transportleidinwww.geogroep.nl. gen als appendages op elkaar aan te laten sluiten.

April/Mei 2009-3

9


06-04-2009

10:50

Pagina 10

Overheid

Uitbesteding invoer BAG-data komt op gang

Va n o n ze g e m e e n t e a m b t e n a a r Door: Guido van den Heuvel

De invoering van de BAG (Basisregistraties Adressen en Gebouwen) kost gemeenten veel energie en capaciteit. Het geografische deel van de migratie is zelfs een vak apart. DHV ontwikkelde er een nieuwe dienst voor, het werk wordt verricht in India.

Bestekken en opdrachten voor ‘India’ worden in het Engels weergegeven.

D

e Basisregistratie Adressen en Gebouwen (BAG), vraagt om een inventarisatie van alle panden in een gemeente. Het opsporen, identificeren en overzetten van data uit bronbestanden, zoals de Grootschalige BasisKaart, (GBK), kadastrale kaarten en luchtfoto’s, is voor gemeenten tijdrovend en complex. Daarbij speelt mee dat veel kleine gemeenten kampen met een onderbemande geo-afdeling. Met de inzet van BAG-expertise en dagelijkse routine is in de migratie van data veel schaalvoordeel te halen, dacht ingenieursbureau DHV. Daarom bouwde DHV met partners CycloMedia en NedGraphics een nieuwe BAG-service. Deze zorgt voor een geautomatiseerde invoer van geografische data voor de verblijfsobjecten- en pandenkaart.

Uitbesteden Voor een gestructureerde selectie van gebouwen worden alle objecten in een gemeente getoetst aan de hand van luchtfoto’s en richtlijnen van VROM. De centrale vraag luidt; is een object een pand volgens de VROM-richtlijn? Of is het een ‘niet meetellend’ Gammaschuurtje of plantenkasje? De invoer van de data en kartering vindt plaats bij het Global Engineering Center van DHV in India. Het enige werk dat Nederlandse gemeenten rest, is het beantwoorden van openstaande vragen van tekenaars in India. Hebben de tekenaars binnen een dag een antwoord op hun ‘query’, dan werken ze verder aan de invoer. Op afstand dus. Hun werkexpertise bestaat uit GBKcoderingen en in het Engels vertaalde BAG- en VROM-richtlijnen. DHVprojectmanager Kees van der Lee:

April/Mei 2009-3

10

Enquête Bij een enquête in het najaar van 2008 (onder negentig gemeenten) stelde DHV vast dat eenderde van deze Nederlandse gemeenten nog niet gestart zijn met de invoering van het geografische deel van de BAG. Een zelfde deel is inmiddels wel begonnen met de invoer. Slechts een derde deel zou al een flink eind op weg zijn bij de invoer.

“Omdat veel gemeenten kampen met capaciteitsproblemen, er zijn maar honderd zelfmuterende gemeenten, spelen we met uitbesteding in op een concrete vraag van gemeenten. De nieuwe pandenkaart wordt vollediger dan de GBK en andere kaarten. Omdat we alle objecten nauwkeurig detecteren en identificeren, kunnen gemeenten besparen op hun naverkenning in het veld.” Ronald Floor, DHV-adviseur: “Er zitten extra componenten in onze dienst, zoals pand-identificatie en een interactief controleproces via een speciale WebGIS-omgeving. Die voorzieningen ontbreken in het aanbod van andere partijen. Bij de start van een project maken we met gemeenten harde afspraken over responstijden en de deadline. Het controleproces in deze software zorgt voor een nauwkeurige en controleerbare afhandeling. Veel identi-

DHV-adviseur Ronald Floor: “Bij de start van een project maken we met gemeenten harde afspraken over responstijden en de deadline.”


06-04-2009

10:50

Pagina 11

volop ruimte voor de BAG

vicrea.nl

in India…. Achtergrond BAG Op 1 april 2007 werd de Wet Kenbaarheid Publiekrechtelijke Beperkingen onroerende zaken (Wkpb) van kracht. Daarnaast moeten dit jaar alle gemeenten een Basis Registratie Adressen (BRA) en een Basis Registratie Gebouwen (BRG), samen de BAG genoemd, invoeren. Dat vraagt om aanpassingen in de informatievoorziening van gemeenten. De opgeschoonde data van gemeenten worden voortaan dagelijks ook opgeslagen in de 'Landelijke Voorziening'.

De invoer van BAG-data en kartering vindt plaats bij het Global Engineering Center in India.

ficatietwijfels kunnen wij inmiddels vanuit DHV al beantwoorden.” Het met partners ontwikkelde werkproces voldoet nu naar behoren. Onder de gebruikers zijn gemeenten als Doesburg, Aalten, Liesveld en Bunschoten. Werkproces Het werkproces vindt plaats op basis van de GBK, kaarten en luchtfoto’s. Het proces is opgedeeld in vier hoofdstappen. De eerste stap is; de topografie uit de GBK van de gemeente halen. De GBK wordt hierbij omgezet van een lijn- naar een vlakgericht topografisch bestand, waarbij eventuele fouten worden verwijderd. De tweede stap is de opbouw van de panden verblijfsobjectenkaart. Het is de opstap naar een pandenkaart. Hierbij wordt de pandgeometrie vastgesteld op basis van de gebouwen in de GKB. Ook in deze fase vinden de nodige correcties plaats. Daarna is het tijd om gebouwmutaties in te voeren. Omdat de gehele GBKN een momentopname is, ontbreken er wel eens panden. Hierbij worden afwijkende bouwwerken bekeken om vast te stellen of het een pand betreft volgens het Objectenhandboek Gebouwen Registratie van VROM. Daarna volgt de definitieve vaststelling of een bouwwerk een pand is. Tijdens de identificatie toetsen de tekenaars in India de Nederlandse objecten met een plaatselijke vertaling van het referentiebestand. Andre Volman, projectleider/beheerder BAG en medewerker Bouw- en Woningtoezicht en Monumentenzorg

van de Gemeente Doesburg zegt over de BAG-dienst: “Op het gebied van geografie hebben wij geen personele capaciteit en GIS-software. Toch willen we medio 2009 een volledige panden- en verblijfsobjectenkaart in ons bezit te hebben. Zelf tijdelijk personeel regelen was voor ons geen optie. Per dag zijn we een paar uur bezig met de voorbereiding tot het beantwoorden van vragen over twijfelgevallen parallel lopende met het brondocumentenonderzoek. Het proces verloopt goed. We zijn in april 2008 gestart met het karteren van gebouwen. Begin april 2009 worden alle administratieve gegevens van de brondocumenten gekoppeld aan de geografische gegevens binnen de BAG-applicatie van Centric.” Invoer en controle DHV publiceert de vragen en gegevens in een interactieve WebGIS-omgeving. Daarin beantwoorden gemeenten de vragen en controleren gemeenten hun data. Bij twijfel stopt de invoer tijde-

April/Mei 2009-3

11

lijk; openstaande vragen van tekenaars worden dan teruggestuurd naar de betreffende gemeente. Voor de uitvoering van het project worden cyclorama’s en Stereo10-luchtfoto’s gebruikt. Door de samenwerking met CycloMedia kunnen DHV-klanten gebruik maken van de nieuwe luchtopnamen. Door samenwerking met Nedgraphics voldoen de bestanden aan de regels voor de opslag van interne bestanden. Speciale software-tooling, kwaliteitscontroleurs en beeldmateriaal op hoge resolutie zorgen voor goede beeldkwaliteit. Het nieuwe databestand kan worden opgeleverd in een versie die geschikt is voor elke BAG- en de meeste GIS-applicaties. Het kan ook als CAD-bestand worden aangeleverd. DHV begint de komende maanden aan een campagne om gemeenten te wijzen op de nieuwe dienst. Internet: www.dhv.nl


06-04-2009

10:50

Pagina 12

Overheid

Nijmegen breidt GBKN-kaart uit met afdelingsgegevens

Alle data honderd procent geo Door: Lambert-Jan Koops

Groenbeheer, het onderhoud van de wegen en de straatverlichting, de controle van het rioleringsstelsel, het zijn taken die elke gemeente in Nederland uit moet voeren. In Nijmegen is een project opgestart om de beschikbare data betrouwbaarder en nauwkeuriger te maken. Als de kwaliteit van de basisgegevens verbetert, worden veel misverstanden voorkomen en worden ook onnodige kosten bespaard.

In de GBKN wordt een vlak aangeduid als plantvak, maar dat is voor de Nijmeegse afdeling Groenbeheer veel te grof.

Bij de Directie Stadsbeheer werken Robert van Wijk en Harry Sassen als geo-informatiedeskundigen op de afdeling Geo-informatie. Samen met nog elf collega's zijn ze verantwoordelijk voor al de basisgegevens die in relatie staan met een plek in Nijmegen, zoals luchtfoto's, cyclorama's, plattegronden en basiskaarten. Deze gegevens worden aangeleverd aan andere afdelingen terwijl de afdeling Geo-informatie ook advies geeft over de aanschaf en het gebruik van geogerelateerde software. Zo zijn er in samenwerking met andere afdelingen themakaarten gemaakt die op internet worden gepubliceerd, zoals historische, thermografische en milieukaarten. De taakverdeling is daarbij heel duidelijk, zo legt Sassen uit: “Wij faciliteren alleen maar, zo zorgen we bijvoorbeeld voor de benodigde GIS-viewer, het beheer van de

kaarten is in handen van de afdelingen zelf. ” Verfijningen De basisgegevens zijn in handen van de afdeling Geo-informatie. Dat betekent dat deze afdeling de GBKN muteert waar en wanneer dit nodig is volgens de algemene richtlijnen van de GBKN. Deze kaarten worden vervolgens door andere afdelingen gebruikt als onderlegger voor hun eigen data. Hierdoor zijn op de afdeling Openbare Ruimte van de Gemeente Nijmegen kaarten aanwezig die veel gedetailleerdere informatie bevatten dan de kaarten bij de afdeling Geo-informatie. Van Wijk geeft een voorbeeld: “In de GBKN wordt een vlak aangeduid als plantvak, maar dat is voor de afdeling Groenbeheer veel te grof. Een dergelijk perceel kan bijvoorbeeld zijn opgedeeld in heesters

April/Mei 2009-3

12

en een rozenperk en dat is uiteraard wel van belang als er bestekken moeten worden opgemaakt. Vandaar dat de afdeling Groenbeheer hier nog weer allerlei verfijningen in aanbrengt. Deze werden nooit teruggekoppeld naar de basisbestanden, omdat we daar de softwarematige infrastructuur niet voor hadden en omdat daar in eerste instantie geen specifieke vraag naar was.” De specifieke vraag kwam in 2008 toen de afdeling Groenbeheer, onder het motto ‘schoenmaker, blijf bij je leest’, tot de conclusie kwam dat het bijhouden van de grafische kaart een taak was die eigenlijk veel beter kon worden uitgevoerd door de afdeling Geo-informatie. Daarbij werd meteen het plan bedacht om ook de verfijnde groendata op te nemen in de GBKN. Hierbij geven de Nijmeegse wijkopzichters mutaties door aan de afdeling Geo-informatie die deze aanpast in de GBKN. De afdeling Groenbeheer krijgt vervolgens de nieuwe kaart en een werklijst waarin alle mutaties staan vermeld, waarna deze gegevens worden gebruikt voor het updaten van de bestekken en andere administratieve taken. NGdW Eén van de problemen die overwonnen moest worden, was het verschil in databenadering door de afdeling Geo-informatie en de afdeling Groenbeheer. Van Wijk: “Voordat we de vraag van de afdeling Groenbeheer kregen om het kaartbeheer op ons te nemen, waren we in 2007 al van GBKN-database veranderd. In eerste instantie werkten we met GEOCAD op MicroStation met DGN-bestan-


06-04-2009

10:50

Pagina 13

volop ruimte voor de WOZ

metrisch correct

vicrea.nl booglengte, is de afrondingsfout van het eindpunt vaak zo groot dat Oracle het als twee losse lijnen ziet. Dus ook dat moet dan weer handmatig worden aangepast.”

De NedGeodataWarehouse-gegevens worden in Nijmegen benaderd via de beheerapplicatie GBI.

den, maar dat hebben we omgezet naar NedGeodata Warehouse (NGdW) op basis van een Oracle Spatial database. Die benaderen we nog steeds met GEOCAD en MicroStation, maar groenbeheer gebruikt voor het maken van kaarten het programma Omega. Daarnaast gebruikt de afdeling ook nog een applicatie voor administratieve doeleinden: GBI van Oranjewoud. We moesten dan ook op zoek naar een manier om de NGdW-gegevens te benaderen via GBI. Dat bleek uiteindelijk te kunnen met NedView Pro van NedGraphics. Deze laatste partij kennen we goed, omdat ze ook de leverancier zijn van GEOCAD.” Conversieproblemen Momenteel werken Sassen en Van Wijk aan het aanvullen van de GBKN met de groendata. Dat zou theoretisch volledig automatisch moeten kunnen, maar in de praktijk valt dat toch tegen. Sassen legt uit waar de problemen ontstaan. “Er zijn verschillende aandachtspunten bij het opnemen van de gegevens. Soms zijn de data onjuist omdat er verkeerde gegevens zijn ingevoerd en soms zijn er verouderde data in gebruik gebleven bij

groenbeheer. Dat zijn de gewone, menselijke fouten in de data. Daarnaast zijn er een tweetal conversieproblemen. In de eerste plaats is Omega wat minder ‘streng’ dan Oracle. De eerstgenoemde werkt met een foutenmarge en beschouwt twee lijnen die tot een bepaalde afstand bij elkaar komen als sluitend en dus het binnenliggende gebied als een gesloten vlak. In Oracle moet je de lijnen echter handmatig opnieuw bij elkaar brengen, want daar is het kleinste gaatje nog genoeg om er voor te zorgen dat een vlak niet correct afgebakend is. Daarnaast is de aansluiting van rechte lijnen op een booglengte een probleem. Dat komt omdat daar altijd sprake is van een afronding door de wijze waarop een booglengte is gedefinieerd. Dit is namelijk een deel van een cirkel, waarbij het middelpunt en het beginpunt van de boog een vaste coördinaatwaarde hebben. Vervolgens is ook de booglengte in graden een vaste waarde voor de software, maar de eindcoördinaat van de boog is uiteindelijk een afgerond getal, aangezien deze berekend wordt op basis van de hiervoor genoemde onderdelen. Als nu een rechte lijn is aangesloten op het eindpunt van een

April/Mei 2009-3

13

Andere afdelingen Hoewel er nog handmatig moet worden bijgestuurd, verloopt de omzetting van de groendata voorspoedig. Dat mag ook wel, want de afdeling groenbeheer kan geen mutaties doorvoeren zolang de conversie nog in volle gang is. Daarom is er ook een duidelijke deadline gesteld. Een deadline die gehaald zal worden, stelt Sassen vol vertrouwen. “Al met al is het project goed verlopen. We denken nu dan ook al na over de samenwerking met andere afdelingen van de divisie Openbare Ruimte, zoals bijvoorbeeld de afdeling Wegbeheer. Ook daarvoor willen we de grafische kaarten bijhouden, dus ook daarvoor zullen we de data moeten omzetten. Bovendien moeten we daar ook nog de juiste software voor zien te vinden, aangezien alle afdelingen hun eigen administratieve pakketten gebruiken. Dat zal echter de moeite meer dan waard zijn omdat de voordelen duidelijk zijn. Een dergelijke omzetting zorgt er bijvoorbeeld voor dat we alle geometrische fouten uit de database kunnen halen. Dankzij de strikte regels van NGdW, die we met NedGraphics hebben opgesteld, hebben we na de omzetting honderd procent geometrisch correcte groendata in huis en dat willen we ook bereiken voor de andere afdelingen.” www.nijmegen.nl www.nedgraphics.nl


06-04-2009

10:50

Pagina 14

Overheid

Wijsgraaf voor KLIC en WION

Samenwerkingsverband Door: Remco Takken

Samenwerkingsverbanden schieten uit de grond tussen bedrijven die diensten verlenen op het gebied van veilig graven, de Wet op de Informatie-uitwisseling Ondergrondse Netten (WION) en het digitale berichtenverkeer met KLIC-Online. Sinds kort kunnen we hier Wijsgraaf aan toevoegen.

Wijsgraaf,

een nieuw samenwerkingsverband tussen ICon-services Infrastructuur Controle, VolkerWessels Telecom en Fugro-Inpark. De drie partners zijn actief op verschillende terreinen: aanleg van kabels en leidingen, KLIC-verwerking, risicoanalyse en GIS-hosting van ondergrondse infrastructuur. Fugro heeft al een eigen KLIC-Robot ontwikkeld voor het automatiseren van het berichtenverkeer dat binnenkort wettelijk verplicht wordt voor beheerders van kabels en leidingen. Frits de Ruiter de Wild van Wijsgraaf belicht de achtergrond van de samenwerking met de andere partijen. “Wij zijn een one-stop-shop voor WION en KLIC. Met de drie partners hebben we in feite alles in huis, maar de klant hoeft niet alles te kopen. Icon-services maakt risico-analyses van gas en electriciteitsleidingen, zij komen desgewenst al in actie ver voordat een graver zich meldt. Fugro’s ervaring met KLIC-Instap en de KLIC-Robot

garandeert dat elke verplichting wordt meegenomen die het Kadaster oplegt ten aanzien van graafmeldingen. Volker Wessels Telecom heeft de capaciteit om conversiewerk aan tekeningen te realiseren, maar kan ook in het veld aan de slag. Denk aan het graven van proefsleuven, het begeleiden van projecten of het uitvoeren van complete reconstructies.” Ook is nagedacht over het toekomstig beheer van bestaande, nieuwe en geplande ondergrondse kabels en leidingen. De Ruiter de Wild: “Bij het maatwerk dat wij aanbieden, moet je het heel breed zien. Denk bijvoorbeeld aan een compleet nieuwbouwproject, dat we vanaf de eerste graafsleuf tot de laatste huisaansluiting kunnen begeleiden. Het ligt ook in de lijn om, naast de ‘24-7 ICT’ die we aanbieden als KLIC-dienst, een langer termijncontract af te sluiten om alle veranderingen en vernieuwingen aan de ondergrondse netwerken bij te

April/Mei 2009-3

14

houden en uit te wisselen voor de komende vijftien à twintig jaar.” De dienstverlening van Wijsgraaf is bedoeld voor netbeheerders in alle soorten en maten, waarbij de organisatie er op wijst dat je netbeheerder kunt zijn ‘voordat u het weet’. Wettelijk is iedereen netbeheerder die kabels en leidingen in de grond heeft liggen. Dat kunnen gemeentes zijn, ziekenhuizen of grotere bedrijven. Maar ook kleinere ondernemingen hebben vaak, zonder dat iemand het weet, het een en ander onder de grond liggen. En elke netbeheerder moet de exacte ligging van deze kabels en leidingen volgens wettelijke en technische specificaties hebben aangegeven bij het Kadaster. Bij graafwerk is de netbeheerder dan ook verantwoordelijk voor het juist weergeven van de ondergrondse kabels en leidingen. www.wijsgraaf.nl


06-04-2009

10:50

Pagina 15

Think Global... Think GlobalNET!

Breed scala aan (netwerk) oplossingen

s s s s s

Vast referentie station Dichtstbijzijnde referentie station Automatische cel voor landelijk werkende gebruikers (multi baseline) Op maat gemaakte netwerkoplossingen Ondersteuning van GPS en GLONASS, voorbereiding voor Galileo

Ondersteuning van verschillende formaten

s s

Voor alle merken ontvangers: RTCM 3.xx, RTCM 2.xx, Leica, CMR en CMR+ Voor alle GPS toepassingen: RTK (cm), DGPS, GIS (sub-meter) en RINEX (post processing)

Ondersteuning van verschillende communicatie mogelijkheden

s

NTRIP (internet) GPRS en GSM


06-04-2009

10:50

Pagina 16

Overheid

Silence:

een bereken

Door: Bart Biemond, Gerard Groenveld, Richard Schmidt en András Wilcsinszky

Silence is een geo-applicatie voor grootschalige en gedetailleerde geluidsberekeningen. Geluidsspecialisten van verschillende Rijkswaterstaatdiensten gebruiken de applicatie ter ondersteuning van geluidbeleid.

Het op hoogte brengen van wegen op basis van het Maaiveld AHN.

Silence is ontwikkeld door DGMR en Nieuwland, in samenwerking met de diensten binnen Rijkswaterstaat en dataleveranciers. De geo-applicatie is in tien jaar tijd uitgegroeid tot een praktisch instrument met ruime toepassingsmogelijkheden. Vraag om stilte Geluidshinder als gevolg van verkeer is in het dichtbevolkte Nederland altijd een belangrijk aandachtspunt geweest. De Wet Geluidhinder dateert van begin jaren tachtig, opgezet vanwege de groei van het verkeer, infrastructuur en bebouwing. Deze regelgeving is in de loop der jaren steeds verder ontwikkeld, ook vanuit Europa. Gevolg van deze regelgeving is dat veel overheden en adviesbureaus geluidsberekeningen uitvoeren om het toekomstige effect van verkeerstoename of infrastructurele wijzigingen in kaart te brengen. Silence is voor Rijkswaterstaat het instrument om dergelijke berekeningen uit

te voeren. De ontwikkeling van Silence versie 3 leidt tot een standaard-instrument voor berekeningen rondom het hoofdwegennet voor heel Rijkswaterstaat. Uitbreiding op ArcGIS Desktop Silence 3 en de bijbehorende geluidsdatabase zijn sinds 2008 centraal beschikbaar gekomen als extensie van ArcMap en vormt een uitbreiding op ArcGIS-desktop. Voor de opslag van ruimtelijke gegevens, meta-informatie en administratieve gegevens wordt gebruik gemaakt van een centrale geodatabase gebaseerd op Oracle10gR2 en ArcSDE 9.1 (Enterprise). De rekentools voor geluidoverdrachtsberekeningen zijn naadloos geïntegreerd in de Silence 3-software zodat contourberekeningen gestart kunnen worden vanuit de GIS-omgeving. ArcGIS en de Silence 3-applicatie worden via een Citrix-sessie beschikbaar gesteld aan de gebruikers.

April/Mei 2009-3

16

Geodata In de Digitale Geluid Database van Silence zitten alle gegevens van de Rijkswegen en omgeving van meerdere peiljaren. Een speciaal ingerichte beheerorganisatie zorgt ervoor dat deze digitale geluidsdatabase up-to-date blijft en er een historisch archief wordt bijgehouden. De geodatabase is opgedeeld in een algemeen en gebruikersspecifiek deel. Het algemene deel bevat administratieve gegevens over gebruikers, datasets en de scenario’s voor geluidsberekeningen. Verder bevat het een representatieve set gegevens voor ieder peiljaar. Iedere gebruiker beschikt over een gebruikersspecifiek deel waarin eigen scenario’s samengesteld kunnen worden. Indien gewenst kunnen gebruikers via de Silence applicatie de eigen scenario’s en berekeningen delen met de andere Silence gebruikers. Binnen Silence zijn diverse methodieken ontwikkeld voor het koppelen van gegevens uit de verschillende bronnen. Voorbeelden zijn het op hoogte leggen van wegen (ook die niet in het AHN zitten) op basis van het Maaiveld AHN en het combineren van weggegevens (WEGGEG) met intensiteitsgegevens uit de Intens en Inwevabestanden. Speciale toepassing van Versioning Verschillende scenario’s (alternatieven), gebaseerd op een nul-situatie, worden opgeslagen met behulp van het versioning-mechanisme van ArcSDE. Dit mechanisme wordt normaal gesproken ingezet wanneer meerdere gebruikers gelijktijdig eenzelfde dataset moeten bewerken. Hier wordt het mechanisme echter gebruikt om alternatieven op een bestaande situatie op te slaan. De bestaande situatie wordt daarbij in de SDE.Default version op-


06-04-2009

13:49

Pagina 17

volop ruimte voor de Wkpb

Leefbaarheid van de openbare ruimte

de kijk op geluid

vicrea.nl kent echter ruimere toepassingsmogelijkheden. Het zou net zo goed kunnen worden ingezet voor luchtkwaliteitberekeningen of berekeningen voor externe veiligheid (gevaarlijke transporten). Ook biedt het toevoegen van andere soorten geluidsbronnen, zoals spoor en industrie, mogelijkheden voor het opzetten van extra scenario’s voor andere overheden of belanghebbenden. Koppeling van rekenmodellen en ArcGIS, het specifiek toepassen van versioning, en bronbestanden in combinatie met maatregelmodulen kunnen tot een nog veel grotere verscheidenheid aan scenario’s en resultaten leiden. Tien jaar Silence levert een mooi startbewijs.

Silence 3 is centraal beschikbaar als extensie van ArcMap en vormt een uitbreiding op ArcGIS Desktop.

geslagen. elk alternatief is gebaseerd op een afgeleide ‘version’ waarin de wijzigingen ten opzichte van de bestaande situatie opgeslagen zijn. Geluidsberekeningen Om de geluidberekeningen te kunnen uitvoeren wordt gebruik gemaakt van de DGMR Geonoise/Geomilieu Wegverkeerslawaai reken-software. Deze software is uitgebreid gevalideerd en de defacto-standaard binnen Nederland. Hiermee is Silence geschikt voor berekeningen volgens rekenmethode SRM2 en SKM-II. Gezien de grootschaligheid van de gebieden, het hoge detailniveau en de complexiteit van de berekeningen is er sprake van aanzienlijke rekentijden. Om deze acceptabel te houden wordt technologie van DGMR voor gedistribueerde berekeningen ingezet. Op dit moment wordt er op twintig computers parallel gerekend. Hierbij is de Silence software verantwoordelijk voor het prioriteren, uitzetten van reken-jobs en het opleveren van de resultaten. Deze geavanceerde rekentools stellen Rijkswaterstaat in staat om gedetailleerde berekeningen en meerdere scenario’s op landelijke schaal in korte tijd te kunnen doorrekenen.

Toekomstige ontwikkelingen De verwachting is dat SWUNG (modernisering van de Wet Geluidhinder), en in het bijzonder de geluidproductieplafonds impact zullen hebben op de functionaliteit die Silence in de toekomst gaat bieden. Daarnaast vinden uitbreidingen plaats op het vlak van koppelingen, gegevensmutaties, berekeningen en analyses. Het systeem

Richard Schmidt is sector manager en Partner bij DGMR Software. Bart Biemond is projectleider Silence. Gerard Groenveld is senior adviseur Geo-informatie bij Nieuwland. András Wilcsinszky is geo-inhoudelijk adviseur voor Silence. Internet: www.silence.nl www.dgmr.nl http://geo.nieuwland.nl

De ontwikkeling van Silence versie 3 leidt tot een standaard-instrument voor berekeningen rondom het hoofdwegennet voor heel Rijkswaterstaat.

April/Mei 2009-3

17


06-04-2009

10:51

Pagina 18

Overheid

Oranjewoud’s GBI OpenGIS-dag

W I ON d o m i n e e rt d e a g e n d a Door: Remco Takken

Met 182 gemeentes die Oranjewoud’s beheersysteem GBI inzetten, is het voor de vele (GIS-)partners natuurlijk zeer interessant om de nieuwste ontwikkelingen te laten zien aan mogelijke klanten. De WION scoort dit jaar hoog op de actualiteitsladder.

nen. Voor hen is er hier veel ruimte om contact te leggen met onze partners. En we bieden die partners de mogelijkheid ons netwerk te gebruiken. We benadrukken vooral het begrip ‘Open’ in de titel. In november zijn er nog bijeenkomsten die specifiek over GBI zullen gaan.”GBI zullen gaan.” Draagvlak en implementatie Wie een (duur) gemeentelijk beheersysteem aanschaft voor de openbare ruimte, wil natuurlijk dat het toekomstig gebruik en het draagvlak voor zo’n systeem op peil blijft. Hoe pak je zoiets aan? Oranjewoud’s Cor Leenstra gaf tijdens de GBI OpenGIS-dag in tien stappen aan hoe een succesvolle implementatie van een beheersysteem er uit kan zien. Op galante wijze zette hij in zijn presentatie een aantal gemeentes in het zonnetje die Oranjewoud’s beheersysteem GBI succesvol inzetten.

Oranjewoud’s Cor Leenstra spreekt over succesvol implementeren in tien stappen.

D

e GBI-gebruikersdagen kenmerken zich traditiegetrouw door een grote openheid. Ook op 19 maart waren alle grote GIS-leveranciers (behalve MapInfo) weer aanwezig in De Meern met presentaties en een stand op de beursvloer. Verder opvallend: GBI, toch het product van organisator Oranjewoud en het voornaamste bindmiddel van de 115 leden tellende Gebruikersvereniging Oranjewoud, kwam maar mondjesmaat aan bod. Productmanager GBI Harmen Tjeerdsma beaamt dit: “Deze dag wordt vooral bezocht door mensen die ons product volop gebruiken en ken-

Tien stappen De gemeente Goirle organiseerde in een vroeg stadium een bijeenkomst met raadsleden, beheerders, wethouders en managers. “Na afloop was iedereen wijzer”, aldus Leenstra. Stap twee: laat vooral aan iedereen zien wat je voor moois in handen hebt. De gemeente Almere ging in de versnelling voor Stap drie, en toonde middels een stripverhaal wat zo’n beheersysteem allemaal kan. Verder hield Almere de vaart er in met informatieve lunch-bijeenkomsten, een digitale nieuwsbrief en posters. Het visueel maken van de informatie is een volgende stap in Leenstra’s chronologische top-tien, op nummer vier met de gemeente Capelle aan de IJssel. Een vijfde, belangrijk advies: “Ga voor de quick-win. Verdeel je traject op in sprints, maak er geen eindeloze marathon van.” Het gaat er om je doelen be-

April/Mei 2009-3

18

reikbaar te houden. De zesde stap werd klaarblijkelijk succesvol gezet door de gemeente Rheden, bij het verbreden van het publiek. Zij presenteerden gemeentebreed de wegen rioolplanning. Stap zeven betrof het combineren van de beschikbare gegevens: een beetje een open deur, maar daarom niet minder waar. Letterlijk opgevoerd als beste leerling van de klas werd, op nummer acht, de gemeente Best. Als trouw deelnemer van Oranjewoud’s ‘BeheerAcademy’ een goed voorbeeld van een organisatie die de kennis op peil houdt. Stap negen moest het doen zonder gemeentelijk voorbeeld: maak het databeheer niet te moeilijk, houd de detaillering beheersbaar. “Denk daarbij vooral aan de latere bijhouding van al die gegevens”, zo waarschuwde Leenstra. Tot slot werd de Groningse gemeente Noordenveld aangehaald met de opzet van hun actuele en volledige mutatiezakboek. GBI en de WION Per 1 oktober 2009 start de operationele fase van KLIC Online, en niet lang daarna zijn netbeheerders verplicht hun ondergrondse kabelen leidinggegevens digitaal uit te wisselen met iedereen die wil graven. Nedgraphics, Gemnet, GISkit, Geodan en Tensing diepten allen de WION uit tijdens de GBI/ OpenGIS-dag. De koppeling met de gemeentelijke beheergegevens van leidingen uit het GBI geschiedt veelal met de nieuwe module GBI Toonbank. IMKL-bestanden gaan in het geval van de KLIC-service van Gemnet dagelijks of wekelijks, maar minstens eenmaal per maand richting de host, KPN. De GBI-koppeling van partner Vicrea zorgt er middels ETL-procedures voor dat de data bij KPN liggen opgeslagen. De service draait dan gewoon door bij uitval van gemeentedata.


06-04-2009

10:51

Pagina 19

Overheid

worden belicht. NedGraphics tenslotte sluit met haar NedWION op een laagdrempelige manier aan op haar concept NDgW. Gemeenten die zelf de Klic-afhandeling ter hand nemen kunnen daarmee ruimschoots uit de voeten.

GBI OpenGIS-dag: veel ruimte om contacten te leggen.

Geodan’s WION Systeem onderscheidt zich door een beveiligde toegang, wat voor partijen als Shell, Velin en de NAM een reden was om voor deze oplossing te kiezen. Ook interessant: de mogelijkheid van calamiteitmelding, die via het Kadaster meteen terugkoppelt naar grondroerder en netbeheerder. Tensing zet met haar KLIC-Online-op-

lossing naar eigen zeggen ‘de eerste schreden op de gemeentelijke markt’. Net als bij Geodan is er de mogelijkheid om te kiezen voor volledige ontzorging, ‘shared service’ of ‘local service’. In het laatste geval houdt de gemeente het beheer geheel in eigen hand. Nieuwe functionaliteit wordt binnenkort verwacht, dit zal in een volgende editie van GIS-Magazine nader

IJzersterke troef Oranjewoud is als grote speler op het gebied van gemeentelijke beheersystemen kennelijk machtig genoeg om alle gedoodverfde WION/ KLIC-concurrenten bij elkaar te krijgen op haar gebruikersdag. De gemeentelijke gebruikers van GBI krijgen zo alle gelegenheid om goed beslagen ten ijs te komen bij de uiteindelijke keuze voor nieuwe software. Een ijzersterke troef, waarbij het niet per se meer nodig is om de kwaliteiten en kenmerken van het eigen GBI-product luid van de daken te schreeuwen. www.oranjewoud.nl www.gvow.nl

klic behandeling en risicoanalyse toezicht op kamv en uitvoering assistentieverzoek en vooroverleg reconstructies en schadeherstel gis-hosting en gis-onderhoud

met

Wijsgraaf is opgericht door ICon-services, Fugro-Inpark en VolkerWessels Telecom www.wijsgraaf.nl

April/Mei 2009-3

19


06-04-2009

10:51

Pagina 20

NIEU

W

2-3 DECEMBER 2009 JAARBEURS UTRECHT HÉT PLATFORM VOOR GEOPRODUCTEN, TOEPASSINGEN TOEP AS SINGE N EN DIENSTEN N IN NEDERLAND D

W W W. G E O I N F O X C H A N G E . N L

HET GIN CONGRES IN NIEUW PERSPECTIEF!


06-04-2009

11:00

Pagina 21

Overheid

Vicrea Stroomlijn

R a a d p l e e g - t o o l vo o r i n t e r n e t Door: Remco Takken

Op het eerste gezicht zit er weinig samenhang in de stroom van gegevens die gemeenten moeten verwerken. De vele nieuwe wetten, eisen en regelingen worden wel eens samengevat als een ‘ballenbak’ die over de organisatie wordt uitgestort.

De integrale raadpleeg-tool Stroomlijn is modulair opgebouwd, het is dus niet verplicht om een complete suite aan te schaffen.

H

et betreft onder meer de afdelingen die verantwoordelijk zijn voor de WOZ, adressen, panden, flora en fauna, milieu, vergunningen, bestemmingsplannen en openbare ruimte. Heel kort samengevat moeten deze afdelingen informatie en gegevens kunnen verstrekken waarnaar wordt gevraagd door burgers en natuurlijk door gemeenteambtenaren zelf. Dat steeds meer overheidsinformatie digitaal moet worden uitgewisseld, is inmiddels een open deur. Dat een groot aantal gemeentelijke thema’s onlosmakelijk verbonden is met een locatie, is echter nog niet overal even goed ingedaald. Vicrea Solutions uit Amersfoort wil daar verandering in brengen. Bij het product Stroomlijn, een totaaloplossing voor het toegankelijk maken van gemeentelijke informatie, valt op dat, hoe breed de producten ook worden ingezet, steeds één aspect voorop staat. Jeroen Prins van Vicrea: “Geometrie is de gemeenschappelijke factor.” Onder de motorkap van de viewer draait overigens GeoMedia WebMap van Intergraph. Bronbestand en Geodatawarehouse Bij elke vraag om informatie of gegevens verwijst Vicrea naar een geo-

datawarehouse, in Vicrea-termen ‘de rode bol’. Hieruit worden de gekozen thema’s uniform gepresenteerd, en dit geheel leveranciersonafhankelijk. “Wij ontsluiten alles”, aldus Dirk Winkel van Vicrea. Bij dit soort ETL-databases is het overigens aan te raden om, waar nodig, te blijven werken met de originele bronbestanden. Een digitaal bestemmingsplan moet straks dus niet uit het geodatawarehouse worden verstuurd naar RO-Online. De gelijkheid van versies in Stroomlijn en RO-Online wordt pas gegarandeerd als beiden gebruik maken van hetzelfde bronbestand. Kanttekening van Vicrea: er komt geen aparte oplossing voor het tekenen bestemmingsplannen. Prins: “die vijver zit momenteel echt vol, dat is meer iets voor de ingenieursbureaus. We hebben uiteraard wel een oplossing voor het ontsluiten van bestemmingsplannen voor intern gebruik en internet oplossing voor de burger.” Stroomlijn voor intranet De integrale raadpleeg-tool Stroomlijn is modulair opgebouwd, het is dus niet verplicht om een complete suite voor de BAG, WOZ, WKPB, Kadaster, Vergunningen, RWG, GBKN, etc. aan te schaffen. Prins: “De modules zijn

April/Mei 2009-3

21

niet meer dan een groepering van de gegevens. In principe kun je gewoon een adres intypen en dan door alle gegevens heen lopen die er bij horen.” Hij doet het even voor. Hij typt drie letters in uit een straatnaam, en er komen meteen veel gegevens op. Dan kiest hij een thema, bijvoorbeeld WOZ of Bestemmingsplannen, om alleen de gewenste informatie te tonen. Bij afwezigheid van relaties op database-niveau, wordt de geometrie gebruikt om geografisch te bepalen wat bijvoorbeeld de relatie is tussen een BAG-adres en een Kadastraal perceel. Hiermee worden problemen met de straatnaamformulering voorkomen. Natuurlijk is het ook mogelijk om in de Kadasterdatabase te zoeken, bijvoorbeeld als verschillende percelen van één en dezelfde eigenaar moeten worden opgevraagd. Het nabouwen van bestaande applicaties is taboe bij Vicrea. Prins: “Heel eenvoudig gesteld bouwen wij een mooi en handig ‘voorkantje’ met geïntegreerde kaart. De gegevens komen uit ons geo-datawarehouse, die wordt gevoed uit verschillende bronsystemen. GIS Loket voor internet Voor internet bestaat er een evenknie van Stroomlijn: GIS Loket. Deze internetoplossing bevat niet alleen de extra module ‘GemeenteGids’ en ‘Melding Openbare Ruimte’, maar beperkt ook het aantal beschikbare gegevens. “Dit laatste is bedoeld om het zo eenvoudig mogelijk te houden voor de burger,” aldus Prins. Internet: www.vicrea.nl


06-04-2009

11:00

Pagina 22

Overheid

WION...

o rd e o p o n d e rg ro n d s e z a ke n Door: Hans Vos

Vanaf 1 juli 2009 moeten de servers van netbeheerders hun ondergrondse kabelen leidinginformatie digitaal kunnen verstrekken. Tijd dus om de databases te vullen.

Hoeveel meters kabels en leidingen moet nog worden opgespoord?

G

rote netbeheerders zoals NUON, Essent en Eneco zijn al jaren geleden begonnen met het in kaart brengen van hun assets, dus ook de ondergrondse kabels en leidingen. Naast het nauwkeurig vastleggen van de ligging op de Grootschalige BasisKaart van Nederland, werd ook veel tijd en geld besteed aan het digitaal vastleggen van andere asset-data. Attribuutgegevens zoals het soort leiding, jaar van aanleg, materiaalsoort, diameter et cetera. Deze netbeheerders kennen dus al de voordelen van digitaal asset-management. Slecht beheer leidt immers tot storingen in het net, en dus in de levering aan de klant. De WION is voor de grotere netbeheerders niet veel meer dan een externe vraag om de bestaande database open te stellen voor digitale KLIC-aanvragen. Daarmee is hun wettelijke plicht slechts een ITgerelateerde actie. Gemeenten en provincies Hoe anders is dit voor de overheden. Vooral bij gemeenten en provincies

waren er andere prioriteiten. Zij hebben hun eigen netten vaak niet of nauwelijks in kaart gebracht, deden in veel gevallen niet mee aan KLICmeldingen en hadden tot nu toe geen duidelijke drive om de informatie van hun ondergrondse kabels en leidingen goed in beeld te brengen. In veel gevallen is er weinig of geen beleid geweest ten aanzien van het netbeheer, en is hulp van buitenaf gewenst. GEO-Audit ondersteunt deze organisaties bij het opstellen van begrotingen, het schrijven van bestekken voor uitbesteding van de werkzaamheden en het opstellen van kwaliteitstoetsingsplannen voor de kwalitatieve beoordeling van opgeleverd werk. Bronnen en brongegevens Eén van de eerste zaken binnen organisaties zoals gemeenten en provincies, is het bij elkaar brengen van alle betrokken personen. Beheer is meestal versnipperd, alle beheerders binnen de organisatie moeten worden geïnformeerd over de essentie van de

April/Mei 2009-3

22

WION. GEO-Audit organiseert daarvoor in de meeste gevallen een plenaire bijeenkomst. Daarna worden vervolgafspraken gemaakt met de afzonderlijke beheerders om de betreffende discipline goed in kaart te brengen. Aan de orde komen de volgende vragen: is er enige informatie met betrekking tot de betreffende discipline, wat is de kwaliteit ervan (analoog, digitaal, raster, vector, al of niet in RD)? Van deze bijeenkomsten worden verslagen gemaakt en gebundeld. Per discipline ontstaat op deze wijze een overzicht op basis waarvan het ‘totaalplaatje’ kan worden gegenereerd. Onderstaande vragen moeten dan kunnen worden beantwoord. Hoeveel meter moet worden opgespoord en ingemeten, gedigitaliseerd vanaf analoog kaartmateriaal, gevectoriseerd vanaf rasterbeelden, getransformeerd naar RD of ingepast in de topografie van de GBKN en gecodeerd volgens de eisen van de wet? Het overzicht wordt vervolgens teruggekoppeld met de geïnterviewde personen. Op de plaatsen waar onduidelijkheden zijn, wordt een tweede of derde onafhankelijke berekening gehanteerd. Welke aanbesteding? In deze fase is het van belang om te weten op welke wijze de eventuele aanbesteding van het werk zal worden uitgevoerd. Als wordt gekozen voor een opdracht ‘fixed price’ is het noodzakelijk dat er een zeer nauwkeurige inschatting moet worden gemaakt. Dit lijkt nagenoeg onmogelijk; er blijft altijd veel ‘ruis’ in de inschattingen aanwezig. Een ‘fixed price’ uitvoering op basis van deze inschattingen is niet aan te raden. Een Quick Scan levert goede cijfers op budgetaanvragen voor het uitnodigen van partijen die opdrachten van deze aard (in combinatie met de looptijd) qua volume en technische specificaties aan kunnen. Bij de werkelijke uitschrijving van de (vaak Europese)


06-04-2009

11:00

Pagina 23

Overheid

Vooral gemeenten en provincies hadden tot nog toe geen duidelijke ‘drive’ om hun kabelen leidinggegevens goed in kaart te brengen.

aanbesteding, moeten partijen hun offertes baseren op door de aanbestedende partij vermelde hoeveelheden, rekening houdend met meer- of minderwerk. De afwijkingen tussen de inschattingen en de werkelijke hoeveelheden zouden zich moeten beperken tot circa tien procent. Bestek Voor een goede aanbesteding is het noodzakelijk te kunnen beschikken over een goed bestek. Het bestek zal in moeten gaan op de aard van het werk, het aanwezige materiaal, de hoeveelheden, de vereiste kwaliteit en de doorlooptijd. Bovenstaande punten zijn van belang om het werk met de juiste partijen, binnen de afgesproken termijn en volgens de afgesproken specificaties te kunnen uitvoeren. In het slechtste geval zijn de bronmaterialen op een verkeerde wijze gebruikt, is het werk niet juist uitgevoerd, en ontstaan er enorme discussies over de interpretatie van het bestek. Uiteindelijk wordt het project te laat opgeleverd. Alom ellende dus, en daarbij hebben we het nog niet eens gehad over de financiële consequenties.

Organisatie op peil De inventarisatie is slechts de eerste stap in het proces van inwinning, beheer en informatieverstrekking. Na de inschatting van de hoeveelheid werk en kosten, dient de interne organisatie tevens op peil te worden gebracht. Dit besef dringt meestal pas tijdens de inventarisatie langzaam tot de beheerders door. Wie zoekt alles bij elkaar? Wie begeleidt de uitgifte van de stukken? Wie houdt de planning in de gaten? Wie controleert het werk of kán het werk controleren? Op automatiseringsgebied dient natuurlijk tevens het een en ander te worden gerealiseerd. Er moet een server worden ingericht die volgens de protocollen voor de KLIC-afhandeling kan werken, data moeten worden geïnstalleerd. De afgelopen tijd is door ons meerdere malen geconstateerd dat de technisch verantwoordelijke in veel gevallen de trekker van de kar is, terwijl dit soort projecten eigenlijk vanuit de juridische hoek zouden moeten worden geïnitieerd. De WION is immers het wettelijke startpunt, de rest is uitvoering van uitvloeiselen van de wet. GEO-Audit geeft in dit soort processen ondersteunend advies.

April/Mei 2009-3

23

Kwaliteit Het is aan te bevelen om vóóraf duidelijke kwaliteitscriteria te stellen en deze kenbaar te maken aan de opdrachtnemer. Daarbij kunnen enige marges worden ingebracht, want menig opdrachtnemer heeft de neiging om ‘op het randje’ te zitten als het om kwaliteit gaat. Het lijkt vreemd om de opdrachtnemer op de hoogte te stellen van de wijze en criteria waarop het opgeleverde werk wordt beoordeeld. Natuurlijk speelt hier ook het wederzijds vertrouwen een rol. Voor de uitvoering van het project is het een prima zaak als duidelijk is wanneer producten worden afgekeurd, en wat de sancties zijn wanneer niet wordt voldaan aan de vereiste kwaliteit of wanneer doorlooptijden niet worden gerealiseerd. Opdrachtnemers ervaren dit als prettig en weten daardoor precies waar ze zich aan moeten houden. Voor de opdrachtgever is een kwaliteitstoetsingsplan niet alleen handig voor de beoordeling van het werk, het bewerkstelligt ook een duidelijke houding vanuit de opdrachtgever naar de opdrachtnemer. Hans Vos [email protected] is senior adviseur bij GEO-Audit. Internet: www.geoaudit.nl


06-04-2009

11:00

Pagina 24

Trainingswijzer

NedGraphics B.V. Ir. D.S. Tuynmanweg 10 4131 PN Vianen

Pitney Bowes MapInfo biedt u dit voorjaar de volgende klassikale, gecertificeerde trainingen aan: MapInfo Professional Basistraining: MapInfo Professional, level 2 training:

GIS Trainingen:

11 & 12 november 13 & 14 november

AutoCAD MAP AutoCAD Civil 3D NedInwinning

Uiteraard is het tevens mogelijk om een op maat gemaakte inhouse training te organiseren. Voor meer informatie over de trainingen kunt u contact opnemen met Pitney Bowes MapInfo: +31 (0) 183 642950 e-mail: [email protected]

NedPlan NedView-applicaties en -koppelingen NedGeodataWarehouse NedBrowser

Telefoon cursussen 0347 - 329 625 Telefoon algemeen 0347 - 329 600 E-mail [email protected] contactpersoon: mevrouw K. van ‘t Reve www.nedgraphics.nl

www.mapinfo.nl

Geometius bv geeft op reguliere basis diverse trainingen en workshops in het trainingscentrum in Alphen a/d Rijn. De trainingen die ondermeer gegeven worden zijn: • • • • •

GPS-training RTK meten GPS-training Post Processed meten GPS-training ESRI-Arcpad GPS-introductiecursus (Geodesie & GIS) Diverse opfriscursussen

Master of Science GIMA De Master of Science opleiding GIMA is een gezamenlijk initiatief van vier samenwerkende Nederlandse instituten voor hoger onderwijs.

Al onze trainingen kunnen volledig op maat en behoefte worden samengesteld zodat een ieder zijn doelstelling(en) hierin zal kunnen behalen.

Specifieke kenmerken • Voor studenten èn werkenden uit binnenen buitenland • Voltijds en deeltijd programma • Blended learning = contactonderwijs + afstandsonderwijs • Modules + stage + thesis • Opleiding tot geo-informatie-manager en –specialist

Voor meer info bel naar 0172-469610 of mail naar [email protected] www.geometius.nl

Nieuwland geeft een breed scala aan Geo-cursussen voor beginners en gevorderden.

Geïnteresseerd?

Een greep uit onze cursussen: • GIS-theorie, • Diverse ArcGIS modules (zoals ArcGIS basis, Modelbuilder, GeoDatabases), • Meta-informatie, • Cartografie en grafische presentatie, • Programmeren met VB.NET en ArcObjects, • Oracle Spatial, • MapServer, etc.

www.msc-gima.nl www.msc-gima.nl

Intergraph Security, Government & Infrastructure – Leren, Bereiken en Groeien Intergraph biedt verschillende cursussen en workshops voor Geospatial toepassingen. Het doel van onze opleidingen is een succesvolle en effectieve implementatie en toepassing van onze producten. Deze omvatten praktisch cursusmateriaal en begrijpelijke documentatie.

Ook verzorgen wij maatwerk opleidingen voor uw organisatie. Voor meer informatie bel Margriet Liemburg, tel. 0317-421771 of mail [email protected]. Zie ook www.nieuwland.nl

Onze opleidingen: GeoMedia-GeoMedia Professional-GeoMedia WebMap-GeoMedia voor Developers-GeoMedia Grid-Oracle Spatial-IntelliWhere OnDemand-Plotten met GeoMedia-G/Technologie.

www.nieuwland.nl

Voor meer informatie: Intergraph Benelux B.V., Siriusdreef 2, 2132 WT Hoofddorp Tel: 023-5666616 of e-mail: [email protected].

CivilCenter is Autodesk Authorized Training Center (ATC) en gespecialiseerd in het ontwikkelen en verzorgen van professionele standaard en klantspecifieke opleidingen op het gebied van civil en geo/gis.

www.intergraph.nl

Nederlandstalig, modulair, marktspecifiek, op maat en dankzij ons mobiele opleidingscentrum overal mogelijk. • AutoCAD Civil3D

• AutoCAD Map3D

Vier samenwerkende universiteiten

• AutoCAD Educating GIS Professionals Worldwide Postgraduate Certificate, Diploma and MSc Programme by distance learning providing students with the knowledge and skills necessary to translate management and scientific problems into GIS.

Voor meer informatie kunt u een mail sturen naar CivilCenter [email protected] www.civilcenter.nl

Please visit our website:

www.unigis.nl

For more information please contact us:

Uw trainingen een heel jaar lang in GIS-Magazine en op

UNIGIS Amsterdam - Vrije Universiteit 020-598 6099 or :[email protected]

www.gismagazine.nl voor slechts € 1300,www.unigis.nl

April/Mei 2009-3

24


06-04-2009

11:00

Pagina 25

Wij geven uw plannen de ruimte... Wie ideeën en plannen wil omzetten in resultaat, vindt in ARCADIS een waardevolle partner. Of het nu gaat om stedelijke ontwikkeling en -beheer, infrastructuur en mobiliteit, watermanagement of groene ruimte. Wij geven uw plannen de ruimte. Letterlijk. Met betrouwbare, up-to-date ruimtelijke informatie. Met de ruimtelijke inpassing van uw projecten. En door veranderingen vast te leggen in kaarten, informatiebestanden en modellen. Onmisbare bouwstenen voor uw ruimtelijk beleid.

vaart in uw projecten. Dichtbij onze klanten, denken we als onze klanten. Een heldere blik op het probleem. Creatief in de oplossing. Daadkrachtig in de uitvoering. Resultaat telt. Meer weten? Bel voor meer informatie 055-5815999. Of bezoek ons op internet: www.arcadis.nl. Werken bij ARCADIS? Kijk op www.arcadis.nl/careers voor onze vacatures.

Vanaf het allereerste begin maken we werk van de haalbaarheid van uw plannen. We scheppen helderheid in complexe vraagstukken. En brengen

Imagine the result

een wereld van geo-informatie

Anders samenwerken? Samen anders werken nWro, WION, BAG, ... Alle gemeenten hebben ermee te maken. De verbindende schakel in al deze wetgeving is geo-informatie. Het beheren en ontsluiten van deze informatie voor burgers en bedrijven is het startpunt. De meerwaarde vinden we in de volgende stap: het verbinden van deze gegevens in uw eigen werkprocessen en die van uw ketenpartners. Pas dan is uw organisatie in staat om meer vraaggericht te werken. Bekijk het eens anders: ervaar het met GeoLab Uw uitdaging vraagt om een vernieuwende, ketengerichte aanpak. Geodan helpt u daar graag bij. Neem eens een duik in ons GeoLab en ontdek hoe u ketens kunt bouwen en verbinden, op weg naar een optimale e-dienstverlening.

Meer weten van deze andere aanpak voor Gemeenten?

www.geodan.nl/gemeenten

Geodan informeert en adviseert u graag.

April/Mei 2009-3

25


06-04-2009

11:00

Pagina 26

Overheid

Nieuwe applicatie voor digitale bestemmingsplannen

Historische rol voor voormalig Door: Guido van den Heuvel

Op 1 juli 2009 moeten nieuwe bestemmingsplannen van gemeenten digitaal worden opgesteld. Burgers moeten er online op kunnen reageren. Leveranciers Bentley en Crotec ontwikkelden er nieuwe applicaties voor binnen ROTotaal. Tijdens de ontwikkeling werkte een klein dorpje op de Utrechtse Heuvelrug zelfstandig aan de eerste digitale plannen. Door een speling van het lot ontmoeten beide projecten elkaar en vloeien in elkaar over. Livingstone, I Presume….? nWro; 1 juli De nieuwe Wet ruimtelijke ordening (nWro) schrijft voor dat digitale bestemmingsplannen per 1 juli 2008 digitaal worden opgesteld en beschikbaar zijn. VROM houdt met een expertteam en twee specialisten per provincie bijeenkomsten om gemeenten bij de digitalisering op weg te helpen. Zie:www.vrom.nl/pagina.html?id=7009# b23950 en www.durp.nl (speciale helpdesk)

Beleidsmedewerker RO Alfons Mulder: “Ik twijfel of alle gemeenten de nWro-invoeringsdatum van 1 juli 2009 halen.”

M

et deelapplicaties van ROTotaal kunnen gemeenten digitale plannen aanmaken, bewerken en publiceren. Nog voor het pakket werd besproken, werkte de voormalige Gemeente Amerongen al op eigen houtje aan digitale bestemmingsplannen. We duiken daarvoor even in de nabije geschiedenis. Veredeld hobbyisme Een van de eerste werkplaatsen waar gemeenten sleutelden aan digitale bestemmingsplannen staat in het kleine Amerongen, een Utrechts dorp met 7000 inwoners. Het dorpje kreeg in 2004 een eerste demonstratie van digitale bestemmingsplannen. Ameron-

gen maakte op dat moment gebruik van de (eenvoudige) beheerpaketten van Lacarto en GISkit. Het gebruik sloeg aan en Amerongen bleef nieuwe gebieden ermee invoeren. Al snel waren de meeste bestemmingsplannen van Amerongen grotendeels digitaal te bekijken. Niet op de eigen site van Amerongen, maar op die van de nieuwe gemeente Utrechtse Heuvelrug waar Amerongen in op ging. De reden voor dit geslaagde experiment? In 2004 waren alle bestemmingsplannen in Amerongen jonger dan tien jaar. Dat leek de gemeente met het oog op de landelijke ontwikkeling naar digitale bestemmingsplannen een aardige ‘instapmoment’.

April/Mei 2009-3

26

Pionier in die tijd bij Gemeente Amerongen was planjurist en beleidsmedewerker RO Alfons Mulder. Hij zegt: “Onze digitalisering van plannen startte als een vorm van veredeld hobbyisme. We waren onder de indruk van de mogelijkheden die bureau Lacarto ons toonde. In het begin was het pionieren en schipperen, maar wel enorm leuk om te doen.” De pilot verliep naar wens. Met bestaande kaarten op schoot werden nieuwe digitale kaarten aangemaakt met daarop de gebouwen, kavels en bestemmingen. Op de valreep van samenvoeging met andere Heuvelrug-gemeenten besloot Amerongen eind 2005 al haar bestemmingsplannen volgens IMRO 2003 te coderen en zowel op intranet als internet te plaatsten. Ondanks de onbekendheid liep het allemaal soepel en naar wens. Alle plannen digitaal Alfons Mulder: “Door onze kennismaking met leverancier Crotec in 2006 kwam digitale inspraak binnen handbereik. We hebben het toegepast op een voorontwerp-bestemmingsplan voor een groot gebied. Iedereen in het dorp kon via redlining (aantekening maken op de kaart) een reactie bij de gemeente indienen.”


06-04-2009

11:00

Pagina 27

volop ruimte voor informatie

vicrea.nl

Amerongen

Eén doorlopende bestemmingsplannenkaart voor de hele gemeente.

De nieuwe Gemeente Utrechtse Heuvelrug kreeg door de Europese aanbesteding te maken met Bentley en de daarbij behorende publicatieomgeving (GWS). De overige deelgemeenten van Utrechtse Heuvelrug (Leersum, Doorn, Driebergen etc.) hadden bij de samenvoeging nog geen digitale bestemmingsplannen. Omdat het nieuwe collegeprogramma uitging van ‘optimale beschikbaarheid van alle ruimtelijke plannen’, lag er een enorme taak voor Alfons en zijn directe collega’s. Het samengevoegde grondgebied van de nieuwe gemeente telt een slordige 13.500 hectare. Besloten is toen om alle recente bestemmingsplannen volgens RoTotaal Crotec ontwikkelde met businesspartner Bentley Systems het RoTotaal-pakket. De onderdelen van het pakket bieden ondersteuning bij het maken, beheren en publiceren van alle ruimtelijke plannen. Met RoBeheer zijn gemeenten voorbereid op de digitale paragraaf van de WRO (incl. valideren, waarmerken en de beschikbaarstelling). Inhoudelijke IMROkennis hebben gebruikers niet nodig en alle functionaliteiten van de nWro zijn aanwezig, inclusief het elektronische beschikbaar stellen, elektronische berichtgeving en de aanlevering aan RoOnline. Crotec toont de oplossing in Roadshows in het land. www.crotec.nl

IMRO 2006 te digitaliseren. Hiervoor is Crotec ingeschakeld, evenals een extern adviseur. De digitale plannen omvatten toen ca zestig procent van het grondgebied van de gemeente. De overige veertig procent, veelal oudere bestemmingsplannen, zijn door het bedrijf Infotech in India gescand en bewerkt (georefereren). De data zijn hierna in dezelfde kaartomgeving op internet geplaatst. Hierdoor is één doorlopende bestemmingsplannenkaart ontstaan voor de hele gemeente. Lessons learned Over digitalisering en tussentijdse oplossingen zegt Alfons: “Ik twijfel of alle Nederlandse gemeenten de invoeringsdatum van 1 juli halen. Ook bij digitalisering geldt, hoe meer je weet, hoe complexer het blijkt te zijn. Beheerapplicaties voor digitale ruimtelijke plannen hebben de toekomst. Ik geloof in digitale inspraak. Burgers kunnen in deze oplossing met redlining snel een onderwerp aanduiden, dat maakt de inspraak laagdrempelig. Wij hebben goede ervaringen met een doorlopende digitale kaartomgeving, dat geeft de burger overzicht van zijn gemeente. De technische invoering, kun je het beste aan GIS-specialisten over laten. Toch hebben we er ondertussen wel kijk op gekregen. Soms vragen gemeenten ons nu voor een

April/Mei 2009-3

27

voorlichtingssessie, zoals in de Betuwe en ook hier in het Utrechtse.” Utrechtse Heuvelrug maakt nieuwe bestemmingsplannen in RoPlan van Bentley. Voor het publiceren op de website wordt GeoWeb Solutions van dezelfde leverancier gebruikt. Voor het beheer en beschikbaarheidstelling wordt RoBeheer van Crotec gebruikt. Alfons Mulder zegt over de samenwerking met de leveranciers: “Crotec startte met de ontwikkeling van RoBeheer en heeft ons samen met enkele andere gemeenten gevraagd te participeren in de ontwikkeling van de applicatie. Het programma heeft alle functionaliteiten voor de Wro: digitale waarmerking, beschikbaarstelling via een weblocatie, documanagement, workflow met termijnbewaking, een handige viewer en automatische controle. Het is gebruikersvriendelijk voor ruimtelijke planners. De plannen van Utrechtse Heuvelrug zijn inmiddels achtduizend maal geraadpleegd, twee maal zelfs door zeer bijzondere bezoekers uit Soedan…...! Alfons is dus allerminst klaar. Hij is nog maar net begonnen met digitalisering… Zie ook: www.gemeenteutrechtseheuvelrug.nl Digitale bestemmingsplannen op http://geoinformatie.heuvelrug.nl/ vigerend/default.asp


06-04-2009

13:52

Pagina 28

Column

E e n g l e t s j e r i n N e d e rl a n d Een aantal jaar geleden bracht ik een bezoek aan de Hopar-gletsjer in de Northern Territories van Pakistan. Een eerste bezoek aan een heuse gletsjer.

Kijk je goed, dan kom je ze vanzelf tegen. De juweeltjes die me vooral aanspreken en die ik inmiddels regelmatig om me heen zie, zijn: de veranderde focus van kaart naar proces, businessrules op geo-data, het leveren van WFS/XML-soap services. Maar ook mash-ups met 3D-data en Google Earth, data-mining en business intelligence op geo-datawarehouses. Allemaal innovaties die geen hype zijn.

De trektocht over het ijs was een bijzondere ervaring: het landschap was onwerelds en de vergezichten waren magnifiek. Met een snelheid van pakweg twintig centimeter per dag ‘raast’ de gletsjer naar beneden en voedt daar één van de levensaders van Pakistan, de Indus. De gids van de trekking – maak nooit een trekking over een gletsjer zonder gids – loodste ons langs onpeilbare en verraderlijk diepe kloven in het ijs. Onder het klauteren raapte hij verschillende steentjes op. Hij liet ze tijdens een rustpauze zien. In zijn hand hield hij stenen met half verborgen halfedelstenen: zirkoon, toermalijn en aquamarijn. Toen we ons hadden verlustigd, wees hij hier en daar naar het ijs en overal waar hij wees lagen de stenen met de kristallen. Vanaf dat moment zag ik ze overal liggen, zakken vol schatten gingen er uiteindelijk mee naar huis.

Het is niet echt vreemd dat je deze schatten vooral bij de overheid tegen komt. De overheid is als de Hopar-gletsjer: schijnbaar bewegingsloos, maar gestaag doorschurend en niet te stoppen. Maar ook met verraderlijke kloven als bureaucratie en formalisme. Zo worden uiteindelijk de innovatieve juweeltjes uitgeslepen en komen ze aan het oppervlak. Zeker in deze tijd van crisis levert de overheid een gestage vraag naar ICT-diensten en voedt daarmee een levensader van onze economie.

Dat beeld van die kristallen die voor het oprapen liggen als je maar goed kijkt. Het schoot door mijn hoofd toen een ambtenaar me laatst om hulp vroeg bij het omzetten van zijn lijnenspel naar objecten. Het naar elkaar toe groeien van de CAD-wereld en de GIS-wereld, want daar hebben we het hier over, is zo’n ongepolijste halfedelsteen. Een ontwikkeling waar je in sales-events met open mond aan staat te vergapen, mooi, maar ver van je bed.

Wijnand van Riel [email protected] businessmanager Geo-ICT Transfer Consulting Internet: www.transfer-solutions.com

GA NAAR WWW.GISMAGAZINE.NL

En vraag een gratis proefexemplaar aan. April/Mei 2009-3

28


06-04-2009

11:00

Pagina 29

Overheid

Een geo-interface voor weten regelgeving

Waar staat GIS in uw gemeente? Door: Elwin Koster en Rob Oosterveer

De stroom aan specifiek geo-gerelateerde weten regelgeving wordt almaar groter. Met diverse verplichte basisregistraties, bijvoorbeeld de BAG, zijn gemeentes hard bezig. Tegelijkertijd zijn alle gemeentes ook ‘netbeheerder’; een systeem voor de WION moet dit jaar gereed zijn.

Een

aantal jaar geleden kwam het woord ‘googelen’ in het woordenboek: zoeken op het internet. Met Google Maps of Microsoft’s Virtual Earth zien we precies dezelfde ontwikkeling, er is alleen nog geen goedgebekt werkwoord voor. Naast de Wat-vraag, die is verwerkt in Google-achtige zoekinterface, zien we nu ook steeds vaker de Waarvraag langskomen; men verwacht eigenlijk nu al een kaartje of satellietbeeld. We zien dat burgers hier steeds handiger in worden. Deze wisselwerking tussen overheid en burger moet dan wel gestructureerd verlopen. Geografische informatie, bijvoorbeeld in de vorm van een kaartje, kan hierbij helpen. Soms richten gemeentes een geo-portaal in. Maar ook op eenvoudiger wijze zijn geo-interfaces toe te voegen aan een bestaande website. Een interface die bijvoorbeeld de coördinaten vanuit een kaart of satellietbeeld af kan vangen en kan opslaan. Als we deze basis-

functionaliteit willen uitbreiden met een directe koppeling aan bestaande geo-systemen dan zijn hiervoor al verschillende modules beschikbaar. Via dit soort interfaces kunnen eenvoudige vragen, voorzien van punt of polygoondata, worden verzonden naar een GIS- of CAD-systeem om tot het uiteindelijke antwoord te komen. Voorwaarde is dan echter wel dat de gegevens ook als zodanig in het GIS zijn opgeslagen. En daar zijn we weer terug bij de basisregistraties. Een zeer specifiek voorbeeld van een geo-interface is de KLIC-melding in het kader van de WION. Een graver meldt dat hij wil graven, de netbeheerder moet aangeven of er iets in de grond ligt op die plek. Dit proces kan uitstekend geautomatiseerd plaatsvinden. Netbeheerders willen alleen op de hoogte worden gebracht bij problemen bij de afhandeling van een KLIC-melding. Een dergelijke WION-interface is

April/Mei 2009-3

29

beschikbaar bij verschillende partijen. Ook Atos Origin beschikt, door een samenwerking met Spatial Eye, over een oplossing in deze markt. Een breed scala aan GIS- en CAD-pakketten valt met deze oplossing te ontsluiten en door de koppeling met externe pakketten is de bewaking van de KLIC-afhandeling eenvoudig. Geografische Informatie Systemen zijn een vitale schakel in de handhaving van weten regelgeving zoals de WION. De verwachting daarbij is dat de vraag naar geo-data in de komende jaren zal verveelvoudigen. Met een tijdige en goede voorbereiding op deze ontwikkelingen kan nu al een belangrijke stap worden gemaakt. Elwin Koster en Rob Oosterveer zijn Business & Management consultant, SI/TUBS/GIS Competence Center Atos Origin Nederland B.V. Internet: www.nl.atosorigin.com


06-04-2009

11:01

Pagina 30

11TH GSDI WORLD CONFERENCE GSDI, INSPIRE, Geonovum en RGI bundelen hun krachten!

‘s Werelds grootste en belangrijkste Geo-Spatial & SDI conferentie in 2009!

15 t/m 19 juni 2009 GSDI 11 World Conference te Rotterdam

Uw sprekers: Jacqueline Cramer Minister of Housing, Spatial Planning and the Environment, The Netherlands

José Achache Director, GEO Secretariat Geneva, Switzerland

Santiago Borrero Secretary General, Pan-American Institute for Geography and History

Dorine Burmanje Chair Executive Board (Dutch) Cadastre, Land Registry and Mapping Agency

John McLaughlin President and ViceChancellor, University of New Brunswick, Canada

The Honorable Gary Nairn Former Special Minister of State, Australia

Robert Chen Director, Center for International Earth Science Information Network (CIESIN), Colombia. Secretary General, CODATA, International Council for Science

Platinum Sponsors:

Goud Sponsors:

Jacqueline McGlade Executive Director, European Environment Agency

Janez Potocnik European Commissioner for Science and Research (onder voorbehoud)

En vele anderen!

Organisatie Comité:

Sponsors:

En vele exposanten op de Expo ‘Geo connects the world’! Conferentie Partner:

Kennis Partner:

Preferred Media Sponsor:

Preferred Media Partner Benelux:

Update en registratie:

www.gsdi.nl

www.gsdi.org/gsdi11 (internationaal)


06-04-2009

11:01

Pagina 31

Dagelijks geo-seminar en geo-tour

GeoBusiness Nederland

“GeoBusiness Nederland stimuleert een breed en intensief gebruik van geo-infomatieproducten en -diensten door consumenten, bedrijven en overheden.” Deze zinsnede uit de visie van de branchevereniging geeft al aan dat GeoBusiness in 2009 hoog inzet op maatschappelijke profilering van geo-informatie. GeoBusiness Nederland vindt het belangrijk dat het brede maatschappelijke belang en gebruik van geo-informatie beter zichtbaar wordt. Geo-informatie staat ten dienste aan vele maatschappelijke sectoren zoals bouw, infrastructuur, veiligheid, ruimtelijke ordening, mobiliteit, logistiek, milieu en recreatie. De rol en het belang van geo-informatie in deze werkvelden is vaak onderbelicht, en onvoldoende bekend voor de buitenwereld. Niettemin heeft de bedrijfstak de potentie om (inter-)nationaal te groeien door goede marktkansen en kwalitatieve dienstverlening. De sector is vooral goed in het bedenken van nieuwe toepassingen op moderne technologie. Over deze groei en de betekenis daarvan gaat GeoBusiness het komende jaar positief communiceren. Met deze communicatie wil GeoBusiness bijdragen aan de bekendheid van Geo en daarmee aan het zakelijke succes van haar leden. In samenwerking met VNU Exhibitions geeft GeoBusiness via het dagelijkse seminar ‘De geo-gemeente: knooppunt van geo-informatie’ in het Mediatheater mede invulling aan het inhoudelijke programma van Overheid & ICT. Aansluitend op dit seminar volgt een Geo-Route langs geo-bedrijven op de beurs. Het speciale magazine ‘Geo In Business’ wordt uitgedeeld op het infopoint en is ook te verkrijgen in de mediahoek. www.geobusiness.nl Standnummer C084 April/Mei 2009-3


06-04-2009

13:53

Pagina 32

Overheid & ICT

Atos Origin

ciëntie en flexibiliteit in gebruik van de Autodesk-oplossing AutoCAD Map 3D. Door AutoCAD beschikbaar te stellen aan gebruikers via Citrix XenApp, is de applicatie-performance aanzienlijk te verbeteren en zijn de kosten per werkstation te reduceren, zonder in te boeten op gebruikservaring. www.autodeskseminars.com/map

Standnummer F073 U werkt mee aan de grote ambities van de overheid op het gebied van IT, vertaald in projecten zoals de Rijkswerkplek, de Elektronische Overheid en Ambtenaar 2.0. Atos Origin heeft de ervaring om de overheidsambities met uiteenlopende dienstverlening te ondersteunen en tot een succes te maken. Met veilige, betrouwbare en effectieve oplossingen heeft Atos Origin herhaaldelijk bewezen als partner wanneer u de zekerheid wenst van betere efficiency, lagere kosten en een hogere servicegraad. De volgende onderwerpen komen tijdens de beurs aan bod: van e-Suite tot BPM, van Werken 2.0 tot schaalbare werkplekken in ‘Atos in a box’-aanpak, en ook RFID, GIS en LIMS. De Atos-visie op Open Source wordt uiteengezet in het Open Source Paviljoen. Atos Origin verzorgt op verschillende tijdstippen een aantal live-demonstraties. De demonstraties van het GIS Competence Center, met daarin de WION oplossing, de mobiele GIS viewer en een generieke GIS viewer vinden plaats op: dinsdag 14.30 uur, woensdag 11.30 uur en donderdag 13.30 uur.

“AutoCAD Map 3D legt de brug tussen CAD en GIS door een directe toegang tot administratieve en ruimtelijke gegevens” B3Partners Standnummer C130 Uw informatie ontsluiten via één enkel loket? Voor burgers, eigen medewerkers en andere instanties? Met behoud van uw bestaande bronsystemen en organisatie? Veilig op basis van autorisatie, authenticatie en encryptie? Uw eigen informatie combineren met informatie van derden? B3Partners introduceert daartoe haar organisatiebrede GISviewer op de beurs Overheid & ICT. Gemeenten en andere instanties krijgen de gelegenheid online zelf de mogelijkheden te onderzoeken aan de hand van referentieprojecten en demo’s. De B3P GIS-viewer is gebaseerd op open source en open standaarden. Ondermeer is de Flamingo-mapviewer geïntegreerd, welbekend en veelgebruikt binnen de overheid. Flamingo wordt mede door het Inter Provinciaal Overleg (IPO) en B3Partners ondersteund. Als overheidsorganisatie voldoet u daarmee geheel aan de verplichtingen als gesteld in het actieplan Heemskerk. U bent daarmee leverancieronafhankelijk, uw gegevens zijn toekomstvast en bovenal; u betaalt geen licentiekosten. Deze GIS-viewer kan zowel binnen uw eigen omgeving worden geïnstalleerd, als op basis van SaaS worden geleverd. In het laatste geval bent u van nog meer zorgen verlost. De B3P GIS-viewer beschikt over een conversie tool om uw bronsystemen te kunnen uitlezen, ongeacht het specifieke format van uw bestanden. Tevens is de viewer voorzien van een metadata editor en afrekenmodule. Vanzelfsprekend kan uw huisstijl geïntegreerd worden in het ontwerp. Uw gegevens op het gebied van BAG, IMRO, WOZ, WION, milieu, risico etc. ontsluiten via één loket? B3Partners levert de centrale GIS-viewer om aan ál uw geo-verantwoordelijkheden te voldoen.

“Samen leven. Samen werken. Samen beter. Think of the fish.” Autodesk Standnummer E078 Autodesk, leverancier van 2D- en 3D ontwerpsoftware, presenteert op Overheid & ICT de GISoplossing AutoCAD Map 3D. Het is een volwaardig AutoCAD, die dus alle AutoCAD-functionaliteit bevat. Wat eens begon als een ‘digitale tekenplank’ is door de jaren heen gegroeid tot een 2Doplossing voor tekenwerk, conceptueel ontwerp, presentaties en publiceren. AutoCAD is het basisproduct voor alles wat met CAD-tekenen te maken heeft en is veruit het meest gebruikte CAD-pakket ter wereld. Wat biedt AutoCAD Map 3D dan meer? AutoCAD Map 3D biedt nog meer handige functionaliteit bovenop AutoCAD. Voor databeheer op een centrale plek kan AutoCAD Map 3D deze data uit verschillende bestandsformaten, databases en/of webservices ontsluiten. Daarnaast groeit de vraag naar het aanleveren van gestandaardiseerde tekeningen, waarbij tekeningen aan bepaalde normen en tekenvoorschriften moeten voldoen. Met AutoCAD Map 3D zijn standaarden aan te maken en wordt de kans op fouten, zoals het tekenen op de verkeerde laag en koppelen met de verkeerde data, kleiner. Onlangs hebben Citrix Systems en Autodesk een partnership afgesloten om klanten te voorzien van een betere effi-

“De centrale GIS-viewer voor medewerker en burger”

April/Mei 2009-3

32


06-04-2009

11:01

Pagina 33

Intergraph Benelux B.V. is op zoek naar Technical Consultants, Project Managers en Account Managers voor haar Nederlandse vestiging in Hoofddorp. Voor meer informatie; www.intergraph.com/go/nl-careers of neem contact op met Nathalie Buis van de afdeling Human Resources, telefoon 023-5666601 of per e-mail [email protected].

In 60 landen en met meer dan 3000 medewerkers zijn wij trots op ons werk, onze klanten en onze positie als marktleider.

Intergraph is een wereldwijd leidende leverancier van Geospatiale oplossingen voor defensie en inlichtingendiensten, openbare veiligheid instanties, openbaar vervoer, fotogrammetrie-, nuts- en communicatiebedrijven.

Onze mensen en innovatieve technologie hebben Intergraph gemaakt tot de leider in een aantal sterk groeiende markten. Is technologie jouw passie en wil je werken aan oplossingen die het verschil maken in deze wereld, dan verwelkomen wij je graag bij Intergraph.

Intergraph Benelux B.V. is op zoek naar enthousiaste professionals Voor meer informatie over Intergraph: www.intergraph.com/go/nl Intergraph, and the Intergraph logo are registered trademarks of Intergraph Corporation. © 2009 Intergraph Corporation, Huntsville, AL 35824.


06-04-2009

11:01

Pagina 34

Overheid & ICT

Cebra & Movares

Daarnaast biedt Crotec ondersteuning op de werkplek en worden er opleidingen verzorgd. In het kader van het bieden van volledige ondersteuning aan de gemeentelijke partijen bij de inbedding van de Wro heeft Crotec in samenwerking met businesspartner Bentley Systems RoTotaal ontwikkeld. Hiermee biedt Crotec zich aan als volwaardig adviseur voor de Nederlandse gemeenten. RoCreëer: een krachtige nieuwe ontwikkel-tool voor digitale ruimtelijke plannen. Aanmaken, wijzigen en afronden van ruimtelijke plannen kan nu eenvoudig worden gerealiseerd. RoBeheer: Een webgebaseerde oplossing voor het digitaal beheer van de RO-planvormingsen publicatieprocessen. Met RoBeheer voldoet u geheel aan uw digitale verplichtingen. In de digitale paragraaf, het valideren, waarmerken en de beschikbaarstelling richting Ro-Online wordt hiermee geheel voorzien. RoPubliceer: Het raadpleegbaar maken van met RoBeheer gepubliceerde plannen voor interne en externe gebruikers. www.crotec.nl

Standnummer E113 Cebra en Movares presenteren zich wederom gezamenlijk op de beurs. Daarmee onderstrepen ze hun strategische samenwerking op het gebied van online virtuele werelden, die in 2007 is aangegaan en zeer succesvol is gebleken. De afdeling Visuals van advies- en ingenieursbureau Movares is marktleider op het gebied van de 3D-visualisering van bouwkundige, ruimtelijke en infrastructurele projecten. Door de samenwerking kan Movares haar klanten nu de mogelijkheid bieden 3D-modellen via internet tot leven te brengen voor een breed publiek. Daarmee wordt een statisch presentatiemodel nu een interactief communicatiemiddel. Cebra ontwikkelde VirtuoCity. Dit is een revolutionair platform voor 3D online multi-user virtuele werelden. Bezoekers kunnen met relatief eenvoudige computers en enkel een webbrowser (met een kleine plugin) toegang krijgen tot deze werelden. VirtuoCity biedt steeds meer gemeenten een communicatieplatform voor stedelijke vernieuwing of sociaal maatschappelijke initiatieven. Daarnaast vindt VirtuoCity ook zijn weg bij andere toepassingen, zoals bijvoorbeeld voor de Nederlandse Spoorwegen, de politie, Rijkswaterstaat en Schiphol. Cebra verzorgt voor haar opdrachtgever de volledige hosting en ondersteuning. Het VirtuoCity-platform mag zich inmiddels verheugen in een internationale erkenning, getuige ook de vele publicaties en de recente presentatie voor de Europese Commissie eind 2008. Op de beurs zullen uiteraard de operationele virtuele steden worden getoond, maar ook de toepassingen op andere gebieden! U kunt alle elementen van het gehele productieproces zien, te beginnen met birds-eye-views die automatisch werden geproduceerd vanuit de beschikbare topografische- en geo informatie tot, het integreren van deelprojecten in de virtuele stad, het koppelen van objecten met allerlei informatiebronnen, streaming video in de wereld tot en met het leven brengen van de stad via scripting. U vindt ons op stand E113.

Facto Geo Meetdienst Standnummer A074 Facto Geo Meetdienst is een geodetisch ingenieursbureau met meerdere locaties en een landelijke dekking. Bij dit bedrijf werkt een team van 140 medewerkers aan het uitvoeren van landmeetkundige werkzaamheden en het bewerken en presenteren van geodata. Facto Geo Meetdienst is een onafhankelijke specialist met een grote diversiteit aan opdrachtgevers in de sectoren utiliteitsbouw, wegenbouwers, petrochemische industrie, gemeenten, provincies, waterschappen, Rijksoverheid, Kadaster, adviesbureaus, etc. Er is veel aandacht voor de toepassing van nieuwe technieken. In 2008 is de nieuwe afdeling Cartografie van start gegaan. Door de toenemende vraag van klanten biedt Facto Geo Meetdienst u de mogelijkheid om de gemeten en verzamelde data op een hoger niveau te presenteren: een kaart zegt meer dan duizend woorden. Met de nieuwste apparatuur en cartografische software, o.a. Digisys, kunnen prachtige en hoogwaardige producten worden vervaardigd die perfect aansluiten op de metingen en CAD/GIS-data die Facto Geo Meetdienst uitvoert. Cartografische presentatie geeft projecten een extra dimensie. Ook is ondersteuning mogelijk bij het vervaardigen van een thematische kaart, publicatie, webpagina, multimedia toepassing, informatiepaneel, GIS-applicatie, drukwerk of kleurenplot. Ook klanten die zelf hun kaarten willen (blijven) maken, kunnen technisch worden ondersteund. Facto Geo Meetdienst beschikt over jarenlange ervaring in het maken van stadsplattegronden, toekomstvisies, streekplannen, kabels en leidingkaarten, infopanelen, toeristische routekaarten, havenkaarten, veiligheidskaarten, bodemdalingskaarten, landaanwinningprojecten, historische kaarten, global views en openbaarvervoerskaarten.

“Virtuele werelden: voor u een GIS voor ons een weet!” Crotec Standnummer D009

Crotec is onderdeel van de Croonen-onderneming, die zeven bedrijven omvat met in totaal 145 medewerkers die zich allemaal bezighouden met Ruimtelijke Ordening en RO-processen. De landelijke spreiding en verschillende specialismen werken synergetisch ten opzichte van elkaar. Crotec is specialist op het snijvlak van Ruimtelijke Ordening, GIS en ICT. Het productaanbod is als volgt te onderscheiden: Software, Weboplossingen, IMRO-tekenwerk, Detachering en Consultancy.

“Waar GIS ophoudt begint Cartografie”

April/Mei 2009-3

34


06-04-2009

11:01

Pagina 35

Overheid & ICT

Falkplan-Andes Standnummer B108 Falkplan-Andes is in de loop der jaren gegroeid van kaartenmaker naar internationale dienstverlener op het gebied van Geo-ICT. In deze rol is het bedrijf dagelijks bezig met het ontwikkelen van mobiliteitsoplossingen zoals (multimodale) routeplanners, navigatiesystemen en mapviewers. Daarnaast is Falkplan-Andes actief in het beheren en distribueren van geografische data. Veel van de producten en diensten, zoals Local Traffic Control (LTC), worden geleverd aan overheidspartijen. LTC is een web-based applicatie waarmee wegbeheerders in Nederland in real-time geplande verstoringen van het verkeer (wegwerkzaamheden, evenementen en eventuele omleidingsroutes) kunnen invoeren, beheren, afstemmen en publiceren. Ongeveer de helft van alle wegbeheerders in Nederland werkt nu met deze applicatie. Geplande werken en evenementen zijn weer volledig inzichtelijk gemaakt voor collega wegbeheerders, hulpdiensten en bewoners. Onlangs is ook een transportvriendelijk navigatiesysteem ontwikkeld, gezamenlijk met wegbeheerders en transportorganisaties. Het houdt bij het plannen van zijn route onder andere rekening met: doorrijhoogtes, venstertijden, wegwerkzaamheden en voorkeurroutes van vrachtverkeer. Dit unieke navigatiesysteem is positief ontvangen door wegbeheerders en transportbedrijven.

GeoTax Standnummer B050 GeoTax ondersteunt gemeenten bij de WOZ, BAG en Wkpb. Met dienstverlening als advies, detachering, opleiding en de uitvoering van projecten. En met applicaties voor het beheren van vastgoedinformatie. De GT-BAG-applicatie voor het opbouwen en beheren van de basisregistraties Adressen en Gebouwen (BAG) is volledig gebaseerd op de grondslagen van de BAG. In de opbouwfase kent GT-BAG flexibiliteit om gegevens aan te vullen. In de beheerfase volgen mutaties het regime van ‘BAG-gebeurtenissen’. GT-BAG is volledig ingericht op het Referentiemodel Stelsel van Gemeentelijke Basisgegevens (RSGB). De architectuur houdt rekening met principes van NORA en GEMMA. GT-BAG is een webapplicatie met een gebruikersvriendelijke interface. GT-BAG is gebaseerd op een service oriented architecture (SOA). Hierdoor ontstaat een grote flexibiliteit en kan eenvoudig worden aangesloten op bestaande informatievoorziening en werkprocessen van de organisatie. Zo zijn er webservices voor de koppeling met de Landelijke Voorziening BAG en Document April/Mei 2009-3

35

Management Systemen (DMS). Daarnaast gebruikt GT-BAG twee webservices met betrekking tot geometrie. Voor het verkrijgen van een nauwkeurige geometrie gebruikt GT-BAG een ‘geometrie-berichtenservice’. GT-BAG gebruikt een webservice naar een kaartserver om de geometrie, bovenop een GBK, luchtfoto of iets degelijks, te tonen. GT-BAG slaat alleen de geometrie van de BAG-objecten op in de Oracle-database. Het gebruik van webservices geeft de vrijheid een eigen DMS, CAD/GIS-omgeving of kaartserver te kiezen. GeoTax: dé betrouwbare procespartner voor uw vastgoedinformatie.

“Kies bewust voor een SOA!” Grontmij GIS&ICT Standnummer C078 De overheid heeft diverse wetten en uitvoeringsprogramma’s in gang gezet. De vertaalslag naar de praktijk is geen eenvoudige opgave. GIS & ICThulpmiddelen, gecombineerd met kennis van inhoud en proces is waardevol. Adviseurs van Grontmij helpen graag. Naast diensten biedt Grontmij diverse softwareoplossingen. Zo is Grontmij met dg Dialog al jaren marktleider op het gebied van software voor het beheer van de openbare ruimte. De succesvolle dg Dialog-lijn is sinds kort uitgebreid met de modules Kabels & Leidingen en WION Uitwisseling. Nieuwe modules, inspelend op nieuwe wetgeving en nieuwe technologie (www.dgdialog.nl). Hetzelfde geldt voor IMGeo. IMGeo is het InformatieModel Geografie en is bedoeld voor het modelleren van grootschalige topografische objecten. Grontmij is met dg Dialog Topografie en dg Dialog Beheerkaart bij diverse klanten bezig een bestaande GBKN te migreren naar een IMGeo-model. Tevens wordt op dit moment wordt hard gewerkt aan de release van dg Dialog Topografie versie 6.0. De belangrijkste verbetering is de vervanging van de opslagstructuur van projecten. Daarnaast presenteert Grontmij de applicatie PlanpROces. Dit is een applicatie waarmee gemeenten aan alle digitale aspecten van de nWro kunnen voldoen. Zo is het vervaardigen, digitaal ondertekenen, beheren en beschikbaar stellen van ruimtelijke plannen aan RO-Online mogelijk met PlanpROces (www.planproces.ro). Tot slot heeft Grontmij de module GeoWeb Mobiel ontwikkeld. Hiermee is het mogelijk om Geoweb niet alleen op kantoor maar ook eenvoudig, met behulp van GPS, in het veld te gebruiken. GeoWeb wordt, door ruim tachtig organisaties, gebruikt voor het raadplegen van digitale kaarten.


06-04-2009

11:01

Pagina 36

Overheid & ICT

iDelft Standnummer F028

is bedoeld voor organisaties die het internet willen gebruiken om grote beelden te ontsluiten naar desktop-, web-, serveren mobiele applicaties. IWS kent geen grenzen aan het aantal beelden of gebruikers. Historische luchtfoto’s laten momentopnames zien van het Nederlandse landschap. Ze zijn voor uiteenlopende doeleinden te gebruiken zoals mutatiesignalering, bodemonderzoek, archeologisch onderzoek of juridische geschillen. Imagem ontsluit het archief van het Kadaster digitaal en verwerkt oude luchtfoto’s tot geometrisch accurate orthofoto’s in de Rijksdriehoekstelselprojectie die direct zijn te gebruiken in ieder GIS. De historische luchtfoto’s zijn los aan te schaffen of via een abonnement op de Imagem Portal. Imagem Portal is een online webservice met meer dan 22 terabyte aan luchtfoto’s van Nederland. Met resoluties van 50 centimeter voor de landsdekkende bestanden tot vijf centimeter voor bebouwd stedelijk gebied. Ze bestrijken de periode van 1945 tot 2008. De luchtfoto’s zijn geometrisch gecorrigeerd, van hoge kwaliteit en direct te gebruiken in GIS- en web-toepassingen.

(c) 2008 Eurosense, DKLN

iDelft levert sinds negen jaar complete software en dataoplossingen voor Nederlandse (semi) overheidsinstellingen en nutsbedrijven. Tijdens de beurs Overheid & ICT grijpt iDelft de kans om twee websites te promoten: www.Bestel3D.nl en www.BestelLuchtfoto.nl. Het bedrijf stelt gebruikers in staat om voor elk gedeelte van Nederland een 3D-weergave te maken (inclusief gebouwhoogte). iDelft speelt een leidende rol met kant en klare oplossingen voor (Google en Web) visualisaties, milieustudies en weten regelgeving websites. Uiteraard ontbreekt ook de laatste Digitale Kleuren Luchtfoto Nederland (DKLN 2008) niet: tijdens de beurs worden voorbeelden getoond in postervorm. Tijdens de beurs wordt ook een websysteem gedemonstreerd waarmee het mogelijk is om een stap terug in de tijd te zetten. Met een druk op de knop kan door middel van historisch luchtfotomateriaal een vergelijking gemaakt worden tussen ‘vroeger’ en ‘nu’. De belangrijkste iDelft-klanten zijn gemeenten, provincies, milieudiensten, OOV-sector en nutsbedrijven (elektriciteit, water). iDelft geeft letterlijk ‘ruimtelijk inzicht’ met hun software en data-oplossingen.

Issue – CAD & Citrix Standnummer C007 Met certificering voor zowel Citrix als AutoCAD, is Issue de enige systeemintegrator die met een ‘AutoCAD (Map 3D) over Citrix’-implementatie uw omgeving efficiënter en effectiever maakt. Issue informeert u als System Integrator in de Benelux over haar certificering voor zowel Citrix als AutoCAD, waarmee middels het eigen testcentrum en een succesvolle integratie iedere IT-omgeving efficiënter en effectiever is te maken. Issue werkt als systeemintegrator van ICT-oplossingen voor bedrijven en overheden aan hardware, software en dienstverlening voor CAD&GIS, DIS, netwerken, security, virtualisatie, storage, servers, kantoorautomatisering en mobiele toepassingen. De voordelen die de combinatie AutoCAD-Citrix-Issue hiermee voor ondernemer, ICT-manager, applicatiebeheerder, gebruiker enzvoort. wil bewerkstelligen is: Eenvoud! Waar CAD altijd wordt gezien als vreemde eend in de ICT en de toverwoorden virtualisatie en centralisatie u als muziek in de oren klinken, is deze combinatie nu mogelijk.

"Met GIS meer zicht op Ruimtelijk Inzicht" Imagem Standnummer D010 Imagem biedt totaaloplossingen voor uw geo-informatie met de Erdas software-suite. Bewerken: met Erdas Stereo Analyst haalt u nog meer uit uw luchtfoto’s. Deze module helpt bij het bijwerken, visualiseren en controleren van BAG-gegevens met behulp van luchtfoto’s. Beschikbaar voor het Erdas, ESRI en Microstation-platform. Beheren: Erdas Apollo voorziet in de behoefte om geodata efficiënt te beheren, sneller uw weg te vinden naar de data en op een gebruiksvriendelijke manier te ontsluiten. Serveren: Erdas Image Web Server is een snelle image-server. IWS

volop ruimte voor de natuur

vicrea.nl

36


06-04-2009

11:02

Pagina 37

dg DIALOG Beheer Openbare Ruimte

Klaar Marcel de Lange

voor de Adviseur

toekomst! GIS & ICT

Met dg DIALOG Beheer Openbare Ruimte is Grontmij marktleider op het gebied van beheersystemen. Meer dan tweehonderd gemeenten, provincies en waterschappen gebruiken dg DIALOG modules als Wegen, Groen, Kunstwerken, Riolering, Grondexploitatie, Inventarisatie & Inspectie, etc. Sinds kort is deze lijn uitgebreid met de module Kabels & Leidingen en WION Uitwisseling. Nieuwe modules, inspelend op nieuwe wetgeving en nieuwe technologie. Klaar voor de toekomst! Kijk voor meer informatie op www.dgdialog.nl

Op het raakvlak van de ruimtelijke omgeving en informatievoorziening is Grontmij dé specialist. Met een team van ruim honderdvijftig Geo-ICT professionals in Nederland en Denemarken. Betrokken, deskundig en klantgericht. En met een breed scala aan oplossingen, zowel standaard als op maat. Het is de combinatie van branche-kennis en Geo-ICT, waardoor u met Grontmij sneller vooruit komt. Ervaar zelf het verschil !


06-04-2009

11:02

Pagina 38

Overheid & ICT

Platteg rond GEO-Route , Over iDelft

BESTE

THEATER ROOD

NL PAVILJOEN

Imagem Panasonic

Crotec Vicrea Solutions

Issue Information Tech.

11.G.010

Geo Tax

Urbidata

REGISTRA TIE

ENTREE EN TERRAS TE

ENTREE

Atos Origin Nederland B.V. Autodesk B.V. B3 Partners Cebra/Movares B.V. Centric IT Solutions

F073 E078 C130 E113 C100

Crotec Facto Geo Meetdienst Falkplan-Andes B.V. Geo Tax Grontmij B.V.

April/Mei 2009-3

38

D009 A074 B108 B050 C078


06-04-2009

11:02

Pagina 39

Overheid & ICT

heid & ICT Realworld

THEATER BLAUW ..

Atos . Origin Auto desk

Repromat

Cebra NedGraphics

MEDIA THEATER Centric IT Solutions

Grontmij

Seminar GeoBusiness en start GeoTour

B3 Partners

Geo Business

FalkplanAndes

Facto Geo Meetdienst

HAL 1 iDelft B.V. Infopoint Geo Business Nederland Imagem B.V. Issue Information Tech. B.V. Nedgraphics B.V.

F028 C084 D010 C007 D100

Panasonic Realworld Systems B.V. Repromat B.V. Urbidata Vicrea Solutions B.V.

April/Mei 2009-3

39

D050 F070 E100 C059 C046


06-04-2009

11:02

Pagina 40

Overheid & ICT

NedGraphics

Realworld Systems

Standnummer D100

Standnummer F070

NedGraphics maakt sinds april 2007 onderdeel uit van de CADAC Group. CADAC Group is gespecialiseerd in ICT- oplossingen voor infrastructuur, werktuigbouw en bouwkunde met meerdere vestigingen in de Benelux. NedGraphics profileert zich als de open en onafhankelijke leverancier van toegesneden organisatiebrede CAD/GISoplossingen. De organisatie beschikt over uitgebreide kennis en ervaring in het toepassen van open standaarden en kent de werkprocessen van haar klanten. De geboden oplossingen zijn naast eigen technologie, gebaseerd op technologie van onder andere. Autodesk, Oracle en Bentley. NedGraphics-klanten zijn vooral te vinden bij gemeenten, provincies, waterschappen, Rijkswaterstaat en ingenieursbureaus. NedGraphics adviseert, implementeert, ontwikkelt en ondersteunt in nauw overleg met klanten. De visie is dat het ontwikkelen en implementeren van geografische toepassingen mensenwerk is. Ned-Graphics toont op de beurs Overheid & ICT een aantal actuele thema’s: Basisregistraties, Intranet GIS, Kaarten op de website, WION, Nederlandse CAD Standaard, Kwaliteit van Geometrie, Ruimtelijke Ordening, Grootschalige Topografie.

Realworld presenteert een aantal demo’s op het gebied van ArcGIS, ArcGIS Server, Open Layers, Flamingo en vele andere. Tevens zijn CV’s te bekijken van adviseurs en ontwikkelaars die Realworld beschikbaar kan. Zichtbaar wordt hoe eenvoudig het is een webapplicatie met RealGuide op ArcGIS Server in te richten. Realworld houdt zich met ruim 100 medewerkers bezig met de detachering van GIS- en IT-personeel. Deze medewerkers worden veelal ingezet bij grote complexe organisaties: Rijks-, regionale en lokale overheden, energie- en waterbedrijven, oliemaatschappijen, infrastructuur... Ze dragen daar bij als adviseur, als project manager, als ontwikkelaar of applicatiebeheerder. Ook is Realworld actief op het gebied van applicatiebouw, systeem integratie, implementaties en beheer. Realworld is leverancier-onafhankelijk en bezit kennis van open- en closed-source-producten zoals die van ESRI, Smallworld, Oracle (Spatial), SQL Server, Postgres, Open Layers, Flamingo, Spatial Workshop.

Repromat Standnummer E100 Het verwerken van grootformaat documenten is al sinds de oprichting in 1977 het vakgebied van Repromat geweest. Als importeur van diverse vooraanstaande fabrikanten profileert het bedrijf zich als leverancier van grootformaat scan-, printen kopieeroplossingen voor CAD-, GIS-, (foto)grafische en reprografische toepassingen. Specialistische expertise stelt Repromat in staat om uit hard- en software componenten van topkwaliteit systemen op maat samen te stellen naar gelang de wensen van haar opdrachtgevers. De landelijk werkende organisatie heeft een eigen technische dienst met steunpunten in Amsterdam, Almere, Zwolle, Nijmegen, Eindhoven en Rotterdam. Samen met een interne support-desk wordt 24-uurs service verleend door heel Nederland. Tot haar klantenkring rekent Repromat bouw-, aannemings- en (staal) constructiebedrijven, architecten-, ingenieurs-, en installatiebureaus, machinefabrieken, scheepswerven, gemeenten en andere locale en landelijke overheden, archiefdiensten, vakfotografen, reprografische dienstverleners en document conversiebureaus. Repromat levert systemen, software, service, support en supplies van onder één dak en met systeemgarantie uit één hand. Tijdens het Overheid & ICT 2008 evenement worden de nieuwste grootformaat producten van Ricoh, Contex en HP doorlopend gedemonstreerd.

“Nedgraphics: Bestemming bereikt!” Panasonic Toughbook Standnummer D050 Panasonic Toughbook is marktleider op het gebied van ruggedized (beschermde) laptop- en tablet pc’s. Met de nieuwe Toughbook CF-U1 presenteert Panasonic een nieuwe ruggedized handheld PC die werkt met een full operating system (Windows XP/Vista) en een schermresolutie van 1024 x 600. Middels de vele interne opties zoals barcode scanner, UMTS/HSDPA modem en GPS receiver is de CF-U1 voor vele (GEO/GIS) toepassingen geschikt. Panasonic toont tijdens de Overheid & ICT haar complete productlijn en informeert u graag over de toepassingsmogelijkheden. Dit jaar zijn er veel nieuwe modellen en worden naast de genoemde handheld Toughbook CF-U1 onder andere. de nieuwe Panasonic Toughbook CF-30MK3, CF19MK3 en CF-52 Touchscreen getoond. Nieuw is ook de introductie van de Toughbook connect software. Deze nieuwe software is niet alleen in staat om uw mobiele dataverbindingen, zoals HSDPA/UMTS/ EDGE/GPRS volledig automatisch op te zetten en te beheren, maar kan ook zorgen voor een automatische overgang naar uw LAN en WLAN netwerken!

“Specialisten van formaat!” Urbidata Standnummer C059 Urbidata, specialist in data-integratie, voegt gegevens uit verschillende bronnen samen, zodanig, dat er meer bruikba-

April/Mei 2009-3

40


06-04-2009

11:06

Pagina 41

re informatie uitrolt. Om het mogelijk te maken dat u meer kunt doen met uw data bouwt Urbidata ‘informatiefabrieken’. Een informatiefabriek is een geheel van processen en procedures, waarin bestaande data grondstoffen zijn, die tot informatieproducten verwerkt worden. Een informatiefabriek zorgt dat u snel en adequaat (via internet) kunt reageren op vragen van uw klanten en businesspartners. Urbidata maakt in haar toepassingen gebruik van de integratiesoftware UDS (Universal Data Services). UDS slaat data op en maakt die toegankelijk. UDS beschrijft, modelleert, controleert, transformeert en integreert data zoals ruimtelijke gegevens (geometrie), administratieve data, rasterbestanden, documenten en multimediabestanden. Een aantal voorbeelden van UDS toepassingen: UDS DM, UDS BAG, UDS BAG+, UDS Wkpb, UDS MDM, UDS Integrator en UDS GI. Urbidata presenteert haar nieuwste aanwinst: UDS RSGB, de oplossing voor het Referentiemodel voor het Stelsel van Gemeentelijke Basisgegevens. RSGB is voor veel gemeenten dé langverwachte aanvulling op de BAG.

“Meer doen met data” Vicrea Solutions Standnummer C046 Mensen denken na, weten wat ze willen, hebben vragen en willen antwoorden. Vicrea maakt systemen waarmee mensen snel en overzichtelijk antwoord krijgen. Vicrea is een tien jaar jong en snel groeiend IT-huis. Het bedrijf ontwikkelt geïntegreerde informatiesystemen om gegevens te registreren, te presenteren en te integreren tot relevante informatie. Daarbij worden volop de mogelijkheden van geo-informatietechnologie ingezet. Het resultaat van dit werk is een dynamisch informatiemodel, gesymboliseerd door een rode bol. Met als kernkwaliteit geo-informatietechnologie, integreert Vicrea administratieve en geografische data in één geodatawarehouse. Gegevens van percelen, panden, luchthavens, zeehavens, olieleidingen, kabels en andere objecten met een vaste plek op aarde legt Vicrea wij integraal vast in één database. Woorden, lijnen, vlakken en punten zijn gegevens die eenduidig worden vastgelegd. Gegevens in het geodatawarehouse met internettechnologie ‘anytime’ en ‘anyplace’ naar gebruikers, waar dan ook ter wereld. In de groep Lokale Overheid zijn er meer dan 125 gemeenten die gebruik maken van Vicrea-oplossingen. Oplossingen voor de BAG en Wkpb zullen worden aangevuld met nieuwe producten voor de basisregistraties WOZ, Kadaster, Topografie en NDFF. In de groep Spatial Projects worden complexe (maatwerk)projecten voor organisaties als Schiphol, Essent en ProERail gerealiseerd. In deze projecten werkt Vicrea vanuit het eigen Spatial Development-model. Dit is een gestandaardiseerde set instructies, handleidingen en componenten op basis van standaard technologieplatforms (ESRI, Intergraph, Cadcorp). April/Mei 2009-3

eid h r e v O & ict 79 0 E d n a St


06-04-2009

11:06

Pagina 42

0RO-ARK+0RO&LEX maximale ßexibiliteit

0RO-ARK

0RO&LEX

(ETMEESTVEELZIJDIGE'03'.3324+SYSTEEMVERKRIJGBAAR #ONCURRERENDEVOORDELEN s",!$%'.33TECHNOLOGIE s'EÕNTEGREERD'3-'023MODEM s+ABELVRIJ LICHTGEWICHTONTWERP s2OBUUSTEROVERBASISOPLOSSING s6EELZIJDIGVELDBOEK s!ANTREKKELIJKINPRIJS

6OORMEERINFORMATIE -AGELLAN.AVIGATION"6 +ETELWEG ,%0APENDRECHT 4 & %INFO -AGELLAN.AVIGATIONNL )WWW-AGELLAN.AVIGATIONNL

$ENIEUWE0RO&LEXBIEDTU'03',/.!33JAARERVARING$EZEKRACHTIGE ENMULTIFUNCTIONELEONTVANGERBIEDTUMAXIMALEMOBILITEITENmEXIBILITEITINEEN LICHTGEWICHT KABELVRIJE ONTVANGER -ET DE UNIEKE ",!$% '.33 TECHNOLOGIE BENT U VERZEKERT VAN SNELLE INITIALISATIE EEN ULTIEME '03',/.!33 NETWERK OPLOSSINGENBENTUVOORBEREIDOPHETGEBRUIKVANTOEKOMSTIGESATELLIETSIGNALEN $E 0RO&LEX IS DE IDEALE OPLOSSING VOOR EEN RUGZAK CONlGURATIE MACHINE BESTURING EN MARITIEME TOEPASSINGEN 0RO-ARK EN 0RO&LEX BIEDEN DE GEBRUIKERALLEGEMAKKENZOALS"LUETOOTH GEÕNTEGREERD'3-'023MODEMENDE MEESTGEBRUIKSVRIENDELIJKEGRAlSCHESOFTWARE ,EESMEEROVERDEZEUNIEKECOMBINATIEOPONZEWEBSITEWWW-AGELLAN.AVIGATIONNL ENVRAAGNAARDEZEERAANTREKKELIJKEVOORWAARDEN

©-AGELLAN.AVIGATION )NC!LLERECHTENVOORBEHOUDEN-AGELLAN HET-AGELLANLOGO 0RO-ARK 0RO&LEX ",!$%EN&!343URVEY ZIJNMERKNAMENVAN-AGELLAN.AVIGATION )NC


06-04-2009

Chimpansees hebben geometrie in hersenen Pag 2.

11:06

Pagina 43

De Geograaf

Pagina 1. | Gratis verspreiding in iedere uitgave van GIS-Magazine

Belevingskaart voor asielzoekers

Streetmapper 360 in Nederland Pag 3.

20 April 2009 | 3e jaargang | nummer 3

Kunst van luchtfoto

Alle Circuits gesloten!

Fallus op het dak Zoontje schildert voor Google Earth

Niemand vlucht vrijwillig

foto: Philip Braem

De Belgische beeldend kunstenaar Gery De Smet exposeert de komende tijd enkele van zijn op luchtfoto’s gebaseerde werken in Nederland. Op de afbeelding ziet u ‘Klaar voor spannende 24 uur’ uit de reeks: ‘Heden alle circuits gesloten/ Today all circuits are closed’. Dit acryl-op-doekschilderij uit 2007 is samen met vele andere werken te zien tijdens een solo-tentoonstelling op

ART Amsterdam, van 13 tot en met 17 mei in Hal 8 van de RAI. Van 23 tot en met 27 mei 2009 zijn deze werken nog te bewonderen in gallerie Steendrukkerij Amsterdam, gevestigd aan de Lauriergracht numero 30. www.artamsterdam.nl www.steendrukkerij.com

VVV Nederland launching partner Een Duitse reclamecampagne voor Vluchtelingenhulp maakt dankbaar gebruik van het concept van de ‘Atlas van de Belevingswereld’ van Uitgeverij MeteorPress. De landsgrenzen op de posters lijken op een mitrailleur of een handgranaat, en de afgelegen gebieden ‘Zerstöring’, ‘Hunger’ en ‘Tod’ beloven niet veel goeds.

UNO-Flüchtlingshilfe is de Duitse pendant van de UNHCR, oftewel Vluchtelingenhulp van de Verenigde Naties. Blijkbaar voeren de verschillende landelijke afdelingen ieder hun eigen reclamebeleid, want deze promotiekaarten zijn niet beschikbaar in andere talen dan de Duitse.

Google Street View in Nederland

Google introduceerde afgelopen maand in Nederland Google Street View. Met behulp van Google Maps kan iedereen nu een virtueel kijkje nemen in de straten en wijken van Amsterdam, Rotterdam en Groningen. VVV Nederland is één van de launching partners. Samen met de VVV’s in de drie genoemde steden is een virtuele tour samengesteld langs de meest interessante en mooiste bezienswaardigheden. Zo zijn onder andere de Rotterdamse Erasmusbrug, het monument op de Dam en de Martinitoren in Groningen te bezichtigen. Google wil de dienst verder uitbouwen zodat in de toekomst ook elders in Nederland de mooiste plaatsen virtueel zijn te ontdekken. Populistische sites als GeenStijl en Retecool hebben al bericht over forums waarop (geanonimiseerde) foto’s zijn vastge-

legd van bezoekers en werknemers van Nederlandse rosse buurten, sex shops en tippelzones.

Dolblij waren Andy en Clare McInnes uit het Britse Hungerford met het nieuwe dak op hun vrijstaande villa. Hun achttienjarige zoon Rory raakte geïnspireerd. Na het zien van een documentaire over Google Earth, besloot hij dat het nieuwe dak zeer geschikt was voor een opvallende stunt. Hij klom het dak op met een grote pot witte verf, en in een half uur reproduceerde hij, naar eigen zeggen, ‘het bekendste lichaamsdeel van de Cerne Abbas-reus in Dorset’. Om onze jongeren te behoeden voor slechte gedachten is er geen foto afgedrukt van dit kunstwerk. Meerderjarigen mogen kijken op de foto van bedoeld oudheidkundig fenomeen. Geconfronteerd met dit vruchtbaarheidssymbool boven het echtelijk bed, reageerde moeder McInnes in dagblad The Sun: “Eigenlijk wilden we geen kinderen meer, dus het idee is een beetje angstig.” Vader: “Ook willen we liever geen bijgelovige onvruchtbare stelletjes op ons dak.” Inmiddels studeert zoonlief in Brazilië. Als hij thuis komt, wacht hem een borstel en schoonmaakmiddelen, zodat hij zijn creatie zelf weer kan verwijderen. www.thesun.co.uk/sol/homepage/news/article2 336886.ece


De Geograaf

06-04-2009

11:06

Pagina 44


Pagina 2.

Speuren naar sporen

Chimpansees hebben

Kindersite Staatsbosbeheer geometrie in hersenen

In maart lanceerde Staatsbosbeheer haar nieuwe website gericht op kinderen van zes tot twaalf jaar. Op deze website kunnen kinderen een speurtocht maken door een virtuele natuur, maar daarna ook buiten verder speuren. Zo ontdekken ze leuke natuurweetjes, bijvoorbeeld welk geluid een uil maakt of wat een egel eet. Voor de creatie van deze website werkte Evident Interactive samen met Dumpzone. Op de website zijn er verschillende landschappen om in te speuren, landschappen die ook regelmatig veranderen. Nu staan ‘de buurt' en ‘het bos' centraal. Binnenkort volgt ook ‘de duinen'. In ieder landschap ontdekken kinderen de dieren, planten en bomen die daarbij horen. Via een loepje, geluid of pagina uit het speurdershandboek vinden ze informatie om de speurvragen te beantwoorden. Dumpzone heeft deze landschappen gecreëerd in flash met behulp van Papervision3d Framework. De ondersteunende pagina's achter deze flash-ani-

maties zijn gerealiseerd door Evident op basis van het contentmanagement-systeem Sitecore. Een applicatie, ook van Evident, is de Activiteitenzoeker. Na het virtuele speuren kunnen de kinderen natuurlijk direct naar buiten om daar verder te speuren. Zo kunnen ze dan eerst via de activiteitenzoeker een keuze maken uit de vele kinderactiviteiten in de natuurgebieden van Staatsbosbeheer. Deze activiteiten kunnen variëren van speelbos tot kabouterpad en van een excursie met de boswachter tot een knutselmiddag in het bezoekerscentrum. Staatsbosbeheer hoopt dat de speurtocht op de website kinderen enthousiast maakt om buiten zelf op onderzoek uit te gaan, te spelen of speuren. En te ontdekken hoe een kwakende kikker in het echt klinkt… www.speurennaarsporen.nl

Ruimtelijke humor Opmerkelijk Citaat “ik heb het dak van mijn schuurtje blauw geverfd. Als je nu met Google Earth kijkt, ben ik de enige in de straat met een zwembad!” Stand-up comedian Jasper Valstar.

Speeldata van Jasper Valstar met de Comedy Explosion: 8-5 Den Haag, 10-5 Zoetermeer, 16-5 Gorinchem, 23-5 Goes, 10-6 Apeldoorn. www.comedyexplosion.nl

Chimpansees maken in gedachten een geometrische kaart van hun omgeving terwijl ze door het oerwoud slingeren. Dat hebben wetenschappers van het Duitse Max Planck Instituut aangetoond. Gewapend met GPS-apparaten volgden de onderzoekers ruim zeven maanden lang een groep van twaalf chimpansees in het Taï National Park in Ivoorkust. De dieren bezochten gemiddeld vijftien verschillende locaties per dag in het gebied. Na een analyse van die tochten op de computer, bleek dat de apen zich vrijwel altijd met grote snelheid in een rechte lijn van de ene naar de andere plek begaven. Pas wanneer ze hun bestemming- bijvoorbeeld een van hun favoriete fruitbomen - hadden bereikt, minderden ze weer vaart. Volgens de onderzoekers tonen die bevindingen aan dat chimpansees hun routes kiezen aan de hand van geometrische posities die ze in hun hersenen hebben opgeslagen. De dieren hoeven daardoor waarschijnlijk maar weinig gebruik te maken van oriëntatiepunten in hun directe omgeving. Dat meldt het Britse tijdschrift New

Mooie reclame, zeg!

Deze opvallende reclames zijn gemaakt door Rios Illustration Studio in Brazilië voor het eveneens Braziliaanse reclamebureau Artplan.

Scientist. "Als je met chimpansees in het oerwoud bent is het echt opvallend wij overal een kompas moeten gebruiken, maar dat de dieren precies weten waar ze heen moeten", zegt hoofdonderzoeker Christophe Boesch. De wetenschappers konden de apen tijdens het onderzoek volgen door GPS-ontvangers aan de dieren te koppelen. "Deze studie was mogelijk door verbeterde GPS-technologie", aldus Boesch. "Vijf jaar geleden werkte GPS nog niet goed genoeg in het tropisch regenwoud." Volgens de onderzoeksleider blijkt uit eerder onderzoek dat mensen die lange tijd in een oerwoud leven uiteindelijk eenzelfde soort geometrisch bewustzijn ontwikkelen als de chimpansees. "Als je in de stad bent, kun je natuurlijk heel eenvoudig straten gebruiken als oriëntatiepunten", zegt Boesch. "Maar als je een pygmee bent in het tropisch regenwoud, of een Eskimo in een Poolgebied, dan zijn er geen oriëntatiepunten en leer je vanzelf om je op andere manier te verplaatsen."


De Geograaf

06-04-2009

11:06

Pagina 45


Pagina 3.

Streetmapper 360 in Nederland Geomaat BV heeft een Streetmapper 360-systeem aangeschaft, naar eigen zeggen ‘als eerste ter wereld’. Het systeem, dat is gemonteerd op een 4x4auto, bestaat uit twee 360 graden laserscanners, gecombineerd met GPS/IMU en meerdere videocamera’s. Met snelheden tot boven de 100 kilometer per uur worden 400.000 punten per seconde gemeten. Door de koppeling met een GPS/IMU (Inertial Measurement Unit) -systeem worden alle punten met één centimeter nauwkeurigheid ingewonnen, waardoor sprake is van het meest nauwkeurige mobilemapping-systeem ter wereld.

Door toepassing ervan zijn verkeersmaatregelen niet meer nodig. Het systeem is daardoor uitermate geschikt voor het 3D in kaart brengen van wegen en stedelijk gebied en is het eveneens eenvoudig te monteren op een boot of trein. Geomaat heeft naast de aankoop van het Streetmapper 360-systeem een langdurig samenwerkingsverband afgesloten met het Engelse 3DLaserMapping voor het verder ontwikkelen van geodetische toepassingen met behulp van laserscanning. www.geomaat.nl

Peter R. de Vries ideale burgemeester Peter R. de Vries is de ideale burgemeester. 25 procent van 1100 ondervraagde Nederlanders zien de misdaadjournalist graag aan het roer van hun gemeente staan. Geert Wilders eindigde als tweede met 13 procent van de stemmen. Het onderzoek is verricht door de landelijke buurtenwebsite Buurtlink en onderzoeksbureau Scanyours, spin off van de Vrije Universiteit.

Regio-website komt met reproducties

Historisch Westland door hobbyisten ontsloten

Op de vraag wie men het liefst als buurman zou willen hebben, kozen de respondenten voor Frans Bauer, gevolgd door Paul de Leeuw en als derde René Froger. Yvonne Jaspers wordt gezien als de ideale buurvrouw, Loretta Schrijver eindigt op de tweede plaats en Prinses Máxima eindigde als derde. www.buurtlink.nl

R a g e

i n

A m e r i k a

NL-student komt met Flip Mino HD camera

De Flip Mino HD, de kleinste HD videocamera ter wereld (even groot als een pakje sigaretten), staat

op dit moment op nummer één in de elektronica bestseller-lijsten van Amerikaanse en Britse waren-

Traditiegetrouw hebben liefhebbers van eigen haard en streek een grote voorliefde voor vooral oude kaarten van de eigen regio. De wonderen van de digitale wereld komen echter ook binnen bij deze cultuurbewaarders. Op de hobby-website van Coby en Leendert Koppenol is allerlei wetenswaardigs verzameld over het Westland. Hier valt onder meer op dat de eigen familie zeker deel uitmaakt van de geschiedenis van dit stukje Holland. Leendert eert een naamgenoot (zijn vader?) als ‘eerste gemotori-

seerde melkboer in het Westland’. Van ene Aad van der Arend kreeg de familie Koppenol een aantal digitale reproducties van historische landkaarten ter beschikking. De aanblik van ‘Delftland’, ‘t Lant van Goeree’, ‘Rozenburg’ en ‘Schieland’ zal zelfs de grootste ontkenner van de verrommeling van Nederland even doen slikken.

huizen. De New York Times noemt het ‘een van de meest significante gadgets van het jaar’. Een Nederlandse student importeert de cameraatjes nu ook naar Nederland. In de geo-wereld is de camera bekend omdat de makers van het succesvolle YouTube-kanaal GeoReporter er mee werken. De gadget meet 10 x 5 x 1,5 centimeter: echt klein dus. Filmen is simpel: het schermpje springt binnen een seconde aan waarna de thuisregisseur direct kan beginnen met filmen. Aan boord zit 4 GigaByte geheugen, wat goed is voor één uur aan opnames. De oplaadbare batterij houdt het twee uur vol. 'De Flip', zoals veel gebruikers 'm liefkozend noe-

men, is een regelrechte rage. Het apparaatje is zo populair omdat steeds meer mensen zelfgemaakte video's op YouTube zetten, maar geen zin hebben om een grote, dure videocamera mee te slepen. De gebruiksvriendelijke gadget heeft een uitklapbare usb-aansluiting waarmee het direct aan een pc of laptop is te koppelen, zonder draden of drivers. De ingebouwde software zorgt ervoor dat filmpjes zonder verdere omwegen direct kunnen worden geüpload naar videosites als YouTube.

www.lwkoppenol.nl

www.flipmino.nl www.youtube.com/georeporter


06-04-2009

11:06

Pagina 46

GIS

Extra aandacht voor niet-asgerelateerd ontwerpen

PowerCivil nu ook be Door: Lambert-Jan Koops

Bentley PowerCivil is een zelfstandig civieltechnisch ontwerpen modelleerpakket dat 2D- en 3D-tools biedt voor landinrichting en het indelen van terreinen. Hiermee is de software geschikt voor uiteenlopende projecten, van commerciële bouw-, fabrieks- en productieterreinen tot dammen, mijnen en stortplaatsen. In Nederland richt Bentley zich met name op gemeenten, aannemers en de civieltechnische ingenieursbureaus.

I

n PowerCivil zijn de civieltechnische oplossingen van Bentley samengevoegd in één multidisciplinair product voor landmetingen, grafische geometrische coördinaten (COGO), digitale terreinmodellering, het egaliseren van terreinen en het ontwerpen van waterleidings-, riool- en hemelwaterafvoersystemen en straten. De gebruiker kan vervolgens controleren of de capaciteit van deze systemen voldoende is door simulaties uit te voeren, waarbij de intensiteit van de neerslag door de ontwerper zelf kan worden ingesteld. PowerCivil is ontwikkeld op basis van PowerDraft, maar werkt volledig zelfstandig. Het is een objectgeoriënteerd programma dat het dankzij de intelligente associaties mogelijk maakt om alle soorten civieltechnische elementen in een objectgeoriënteerde context toe te passen, zoals bijvoorbeeld vijvers, sloten en kanalen en woningen, straten en rotondes. Als een ontwerpobject wordt gewijzigd, April/Mei 2009-3

46

worden de bijbehorende elementen automatisch aangepast, waarbij rekening wordt gehouden met de door de gebruiker ingestelde beperkingen en opzet van het model. Associatie PowerCivil is een laagdrempelig pakket voor 2D-tekenaars en de stap naar 3D is eenvoudig te maken. Daarom bevat het ook veel wizards waarmee het mogelijk is om eenvoudig intelligente terreinelementen te maken, zoals woningen, vijvers, kanalen, kavels, straten en wegen. Dankzij de objectgeoriënteerde functies zijn wijzigingen aan te brengen zonder dat de nauwkeurigheid of integriteit van een ontwerp verloren gaat. Teamleden van een project kunnen werkzaam zijn in verschillende disciplines en elke gebruiker kan naar het werk van de anderen verwijzen of dit werk weergeven. De ontwerper bepaalt zelf in welke mate de objecten in het model met elkaar geassocieerd zijn, met


06-04-2009

11:06

Pagina 47

volop ruimte voor nieuwe collega’s

vicrea.nl

schikbaar op Nederlandse markt inbegrip van de prioriteit van componenten van elementen en de relaties tussen elementen. Dankzij de integratie van 2D en 3D is het mogelijk om te ontwerpen in zowel overzichts-, langsprofiel-, dwarsprofiel- als 3Dweergaven. Import van landmeetdata, DGN en DWG PowerCivil is in staat om alle soorten landmeetkundige data in te lezen, zoals die van Leica en Trimble. Deze gegevens zijn zowel binnen te halen als RAW- of als ASCII-data, waarna ze vervolgens te gebruiken zijn voor het ontwerpen van wegen en niet-asgerelateerde zaken, zoals baggervakken en ophogingen. Omdat het pakket is gebaseerd op MicroStation V8i, blijven alle lijnen, zoals die van dwarsprofielen, MicroStation-lijnen. De output van PowerCivil is standaard DGN, maar het is ook mogelijk om bestanden op te slaan als DWG. Dat was altijd al een standaardmogelijkheid in de producten van Bentley, maar dankzij de recente overeenkomst tussen Bentley en Autodesk zullen de programma’s van Bentley sneller dan voorheen beschikken over de nieuwste DWG-versies. Uiteraard werkt PowerCivil ook goed samen met andere producten van Bentley, zoals PowerSurvey en PowerMap.

Verder zijn er im- en exportmogelijkheden aanwezig voor XML-bestanden van oppervlakken. De overzichtstekeningen zijn op te slaan als PDF’s. Tenslotte kan de software de CADelementen automatisch omzetten naar COGO-functionaliteiten voor het genereren van rapporten en tabellen. Uitwisseling Binnen PowerCivil zijn nieuwe meetgegevens te genereren voor gebruik in het veld. Zo kan een bureau een wegmodel uitzetten en deze gegevens exporteren om daarmee de werkmethode in het veld aan te sturen. Bijvoorbeeld door uitwisseling met de hardware van Leica. Op die manier kunnen de uitvoerders dus direct de gegevens uit het model gebruiken voor de aanleg van de constructies. Na de oplevering is het uiteraard weer mogelijk om de aangelegde wegen, kunstwerken en niet-asgerelateerde onderdelen in te meten en deze te gebruiken voor de correctie van het digitale model. Eén van de sterke punten van PowerCivil is het ontwerpen van binnenstedelijke situaties met dwangpunten, zoals bij kruispunten, trottoirs en parkeervakken het geval is. Hierbij dient de target van de constructie, zoals de wegen en parkeervakken, bepaald te worden. In PowerCivil wor-

April/Mei 2009-3

47

den de targets van trottoirs en parkeervakken automatisch opgezocht en in de constructie toegepast. De situatie is vervolgens uit te werken tot aan dwarsprofielen en hoeveelheden toe. Lokalisatie Alhoewel PowerCivil inmiddels anderhalf jaar beschikbaar is in Nederland, is de actieve promotie van het pakket pas in 2009 opgestart. Het pakket is in de tussentijd gelokaliseerd en dus volledig geschikt voor Nederlands gebruik. De voertaal is wel Engels gebleven. Op dit moment zijn er nog geen plannen om een Nederlandstalige versie uit te brengen: Bentley vertrouwt er op dat de civiel ingenieurs in Nederland slim genoeg zijn om met een Engelstalig pakket te werken. Met cursusmateriaal ontwikkeld voor de Nederlandse markt en opleidingen voor de software gegeven door Bentley, moet dat ook geen probleem zijn. Internet: www.bentley.com/nl-NL


06-04-2009

11:06

Pagina 48

GIS

Itannex begint cursus voor BIM-managers

E f f i c i ë n t b o u we n Door de redactie

Itannex begint een cursus voor toekomstige BIM-managers. De cursisten krijgen inzicht in de hulpmiddelen om het modelleringproces in goede banen te leiden. Alex Horsman, hoofd opleidingen bij Itannex, vertelt over de cursus en de verwachtingen. In een efficiënt bouwproces is het gebruik van een BIM eigenlijk niet meer weg te denken. Itannex springt in op de behoefte om een dergelijk complex proces te managen. We hebben de eerste cursussen al gepland op 16 april en 14 mei 2009 in Utrecht. Inhoud Onderwerpen en vragen die tijdens de cursusdag aan de orde komen zijn onder meer: waarom afbeeldingen in BIM-modellen worden opgeslagen, waarom de denken werkwijze verandert en op welke wijze effectief gebruik gemaakt kan worden van GeoICT in het bouwproces. Verder komt de intrede van de ‘modelleur’ aan bod en wordt de betekenis van 4D en 5D uiteengezet. Ook achtergronden die direct te maken hebben met de kansen die BIM biedt, de nieuwe dimensie in samenwerking met anderen en het hogere rendement met BIM worden besproken. De veranderingen in het opdrachten bouwproces van de Bond van Nederlandse Architecten (BNA) dienen onder andere als voorbeeld.

Projecten worden steeds complexer en afstemming binnen het bouwproces wordt steeds belangrijker. De architect, de constructeur, de aannemer en ook het landmeetkundig bureau willen in een eerder stadium kunnen sturen op het bouwen engineeringproces. Er was tot voor kort niet echt een standaard met betrekking tot de samenwerking tussen de verschillende partijen. Met de introductie van het door Autodesk ondersteunde Building Information Modelling, kortweg BIM, is men in staat in de beginfase reeds informatie te delen volgens bepaalde afspraken, waarbij er met di-

verse disciplines gelijktijdig aan het bouwen engineeringmodel gewerkt kan worden. Toch is BIM nog niet bij iedereen bekend. “Door het inzetten van software voor een Bouwkundig Informatie Model gaat een bedrijf binnen twee maanden na invoering geld en tijd besparen”, is de overtuiging van Alex Horsman. “Daarom hebben we een cursus opgezet die vooral bedoeld is voor managers, projectleiders, directeuren en andere leidinggevenden die inzicht willen krijgen in de Autodesk BIMstrategie.

April/Mei 2009-3

48

Middels het gebruik van het Autodesk-platform zijn tekenaars en ontwerpers in staat verschillende disciplines te bundelen in een BIM-model. Hierbij valt te denken aan constructeurs, bouwkundigen, installatietechnici en civieltechnici. Concreet betekent dit dat door gebruikers aan eenzelfde model wordt gewerkt. Het is dan vervolgens mogelijk om met NavisWorks een visualisatie te maken van het volledige model inclusief het 3D terreinmodel. Hierbij kan dan ook een complete projectplanning in de tijd (4D) gesimuleerd worden, waardoor het logistieke proces geoptimaliseerd kan worden.


06-04-2009

11:06

Pagina 49

GIS

Centre). Dat betekent onder meer dat alle cursusleiders één keer per jaar een proeve van bekwaamheid moeten afleggen. Daarbij wordt gelet op inhoudelijke kennis van de software en het vermogen om de lesstof over te brengen aan de cursisten. “Het is mogelijk om subsidie te verkrijgen voor het volgen van een cursus. Die besparing varieert van enkele honderden euro’s tot zelfs een volledige vergoeding. In tijden dat onze klanten de nodige uitdagingen hebben, is dit een welkome aanvulling. Juist nu is het opleiden van personeel erg aan te bevelen, omdat je op deze manier volledig uitgerust bent voor de ongetwijfeld aankomende drukkere tijden. www.opleidingen.itannex.com

Van architect tot constructeur, aannemer tot landmeetkundig bureau: door alle gebruikers wordt aan een en hetzelfde model gewerkt.

Omscholen en subsidie Van de cursisten komt het gros naar verwachting uit de bouw, installatiebranche, metaal, civiele techniek en (semi-)overheid. Horsman verwacht dat het totaal aantal cursisten bij Itannex komend jaar met veertig procent stijgt. “Deze ontwikkeling geeft eens te meer aan dat de bouwen installatiebranche een enorme behoefte

heeft aan training en begeleiding. Vorig jaar begeleidde Itannex meer dan achthonderd cursisten. Wij weten door ervaring en contacten met klanten hoe groot die behoefte is”, zegt Horsman. Software-producent Autodesk heeft Itannex eind vorig jaar uitgeroepen tot gecertificeerd trainingscentrum (Autodesk Authorised Training

April/Mei 2009-3

49

Met BIM zijn tekenaars en ontwerpers in staat verschillende disciplines te bundelen.


06-04-2009

11:06

Pagina 50

GIS

Nijmegen in 1870.

Kadaster ontsluit oude ‘Bonnebladen’

Historiekaa rt.nl ge projecteerd Door: Willem van Hinsbergh

Onlangs heeft het Kadaster www.kadaster.nl/historiekaart.nl geopend, een website waarop het Kadaster een deel van zijn historische topografische kaarten publiceert.

O

p de Historiekaart-website staan de zogeheten Bonnebladen. Dit zijn topografische kaarten in schaal 1:25.000 die vervaardigd zijn in de periode 18651940. De naam Bonneblad is afkomstig van d heer Bonne die de gebruikte projectie heeft beschreven. De kaarten worden getoond in de Google Maps-omgeving. Het voordeel van deze toepassing is de bekendheid ervan bij het grote publiek. Het Kadaster heeft eerder ervaring opgedaan met Google Maps bij de website vindjeeigenhuis.nl.

was in het geselecteerde jaar. Nederland is in het verleden niet steeds in één jaar geheel ingewonnen, maar steeds per kaartblad verspreid over een aantal jaren. Het kan dus voorkomen dat gebruikers in het venster delen van kaartbladen van verschillende jaren te zien kijgen. Naast een selectie op gebied en jaartal is het ook mogelijk een historische kaart transparant te tonen over de standaard door Google aangeboden beelden. Daarmee is goed te zien waar oude stratenpatronen ook nu nog aanwezig zijn.

Over het deel van Nederland dat zichtbaar is in het venster, wordt de topografische kaart getoond zoals die bekend

De projectie van de Bonnebladen komt niet overeen met de projectie die Google hanteert. Op dit moment is er

April/Mei 2009-3

50

voor gekozen de kaarten zo authentiek mogelijk en onvervormd te tonen. Dit levert bij de overgang van de kaartbladen zwarte randen op. Het op deze wijze werken met kaartbladen vraagt wel iets van de techniek die op de achtergrond gebruikt wordt. Er wordt immers met grote hoeveelheden data gewerkt. Om de kaarten effectief te kunnen weergeven, heeft het Kadaster gekozen voor een standaardoplossing in een samenwerkingsverband met Globe Assistant en Unisys. Hun standaardoplossing wordt al veelvuldig gebruikt en maakt het samenvoegen van gegevens van verschillende thema’s erg eenvoudig.


06-04-2009

11:06

Pagina 51

GIS

Nijmegen in 1910, met spoorbrug en de inmiddels opgeheven spoorlijn naar Kleef.

eigen gegevens. Wanneer deze dienst succesvol blijkt, bestaat de mogelijkheid dat het Kadaster deze verder gaat uitbreiden. Voor de nabije toekomst denkt men daarbij allereerst aan de toevoeging van andere, zowel oudere als nieuwere, topografische kaarten.

op Goog le Ma ps Het Kadaster wil Historiekaart in samenwerking met zijn partners ook aanbieden aan gemeenten. Deze kunnen de historische kaarten dan binnen hun eigen omgeving als ondergrond gebruiken voor hun gegevens. De historische

kaarten worden daarbij in de vorm van een service tegen beperkte kosten aangeboden. De gemeente hoeft zich niet te bekommeren over de hosting van de historische kaarten, maar kan zich volledig richten op het toevoegen van haar

April/Mei 2009-3

51

Willem van Hinsbergh is adviseur producten procesinnovatie Kadaster Geo. Internet: www.kadaster.nl/historiekaart


06-04-2009

11:06

Pagina 52

Bunschoten

Deventer

Sliedrecht

Bezoek Facto Geo Meetdienst op Overheid&ICT 2009 van 21 tot en met 23 april in de Jaarbeurs te Utrecht, standnummer 01.A074.

Facto en Geo Meetdienst zijn twee namen op het gebied van Geodesie en Geo-informatie. Enkele jaren terug hebben deze twee specialistische bedrijven hun krachten gebundeld. Met dit samengaan is Nederland een sterk merk rijker geworden. Dat brengen we tot uiting in onze naam Facto Geo Meetdienst. En we treden herkenbaar naar buiten als één organisatie met een nieuwe logo en een nieuwe huisstijl. Facto Geo Meetdienst: het kwaliteitslabel voor Geodesie, Geo-informatie en Cartografie. Met ruim 150 medewerkers die dagelijks actief zijn op drie locaties in Nederland: Deventer, Sliedrecht en Bunschoten.

Twee namen: nu één sterk merk LOCATIE DEVENTER BEZOEKADRES: KEULENSTRAAT 17, DEVENTER POSTADRES: POSTBUS 2017, 7420 AA DEVENTER T 0570 50 32 50, F 0570 50 32 55 E INFO @ FACTO-GEO.NL, I WWW.FACTO-GEO.NL

FGM_Adv GIS Magazine 210x297.indd 1

BEZ OE KA DR ES LOCATIE BUNSCHOTEN NIE UW BEZOEKADRES: ENERGIEWEG 11, BUNSCHOTEN POSTADRES: POSTBUS 15, 3750 GA SPAKENBURG T 0570 50 32 50, F 033 298 66 85 E INFO @ FACTO-GEO.NL, I WWW.FACTO-GEO.NL

LOCATIE SLIEDRECHT BEZOEKADRES: KUBUS 11, SLIEDRECHT POSTADRES: POSTBUS 2017, 7420 AA DEVENTER T 0570 50 32 50, F 0184 67 18 49 E INFO @ FACTO-GEO.NL, I WWW.FACTO-GEO.NL

03-04-2009 07:42:02

09 07:42:02


06-04-2009

11:06

Pagina 53

Agenda

De agenda bevat aankondigingen van workshops, seminars, themadagen en vergelijkbare GIS-gerelateerde activiteiten en natuurlijk ook relevante beurzen in Nederland en België. Deze agenda bevat in ieder geval de evenementen die worden gehouden in de periode tot het verschijnen van het volgende nummer. Beurzen, seminars en workshops kunnen per e-mail worden aangemeld bij Jacqueline Bruinsma ([email protected]). Vermeld als onderwerp van uw mail ‘Agenda’. April 20 april Succesvol Management bij Infrastructurele Projecten - ontwerpfase Meeting Plaza, Maarssen Tel.: 020 580 54 00 Internet: www.iir.nl/infraprojecten 21-22 april Succesvol Management bij Infrastructurele Projecten - projectuitvoering en communicatie Meeting Plaza, Maarssen Tel.: 020 580 54 00 Internet: www.iir.nl/infraprojecten 21-23 april Overheid & ICT Jaarbeurs Utrecht Internet: www.overheid-en-ict.nl 22 april AutoCAD 2010 - Sneak-Preview Webinar Internet: www.itannex.com/agendaitem/218/1/77/2010_Itannex_Launch_Events.html 23 april Warmte Koude Opslag Bijeenkomst Noorderbreed bodemplatform WSN- gebouw Zernike-terrein, Groningen Internet: www.vanhall-larenstein.nl/trainingen consultancy/default.aspx?theme_id=14&cour se_id=90 28 april Nationale Autodesk Gebruikersdag Antropia, Driebergen Internet: www.cadcompany.nl

12 mei 2010 Itannex Launch Event Rat Verlegh Stadion, Breda Internet: www.itannex.com/agendaitem/218/1/77/2010_Itannex_Launch_Events.html 12 mei Trimble Express 2009 Westerbork Internet: www.geometius.nl/index.php?id=603 13 mei Trimble Express 2009 Hoek van Holland Internet: www.geometius.nl/index.php?id=603

06 mei 2010 Itannex Launch Event Abe Lenstra Stadion, Heerenveen Internet: www.itannex.com/agendaitem/218/1/77/2010_Itannex_Launch_Events.html 07 mei IMGeo sessie Midden Regardz De Zilveren Toren Amsterdam Internet: www.nedgraphics.nl

28 mei Autodesk Launch event van Real Dolmen Real Dolmen, Antwerpen België Internet: www.autodeskseminars.com/seminars/launchevents

Juni 14 mei Trimble Express 2009 Venlo Internet: www.geometius.nl/index.php?id=603

08-12 juni UNIGIS Conference Vrije Universiteit, Amsterdam Internet: www.unigis.nl

14 mei De Groene Versnelling in ....Water, Aarde en Samenleven Zalmhuis, Rotterdam E-mail: [email protected] Internet: www.wateraardesamenleven.nl

15-18 juni Intergraph 2009 Gaylord National Resort & Convention Center, Washington, DC, USA Internet: www.intergraph2009.com

14 mei Dataland Congres 2009, thema: Kwaliteit door Samenwerking Almere Internet: www.dataland.nl

15-19 juni 11e GSDI wereldconferentie WTC, Rotterdam E-mail: [email protected] Internet:: www.gsdi11.nl

14 mei Algemene informatiesessie (eerste kennismaking met de BAG) Utrecht Tel.: 070 33 94 660 E-mail: [email protected] 14 mei Congres Gemeentelijk grondbeleid World Forum Convention Center, Den Haag Internet: www.arcadis.nl/Pers/Evenementenagenda

Mei

27 mei Autodesk Launch event van ISSUE information technology Stadion De Kuip, Rotterdam Internet: www.autodeskseminars.com/seminars/launchevents

14 mei CUR Bouw & Infra dag 2009, thema 'Veilige constructies bestaan echt!' Goudse Schouwburg Internet: www.cur.nl 19 mei IMGeo sessie Zuid Regardz Gele Kegels Eindhoven Internet: www.nedgraphics.nl

Juli 10-12 juli State of the Map 2009 Amsterdam Internet: www.stateofthemap.org 13-17 juli 29th ESRI International User Conference San Diego Conventrion Center, San Diego, CA, USA Internet: www.esri.com

September 15 september De Landelijke Civildag / AutoCAD Civil 3D 2009 Bouw & Infra Park BV, Harderwijk Internet: www.autodeskseminars.com/seminars/ seminars2009

07 mei 2010 Itannex Launch Event Grolsh Veste, Enschede Internet: www.itannex.com/agendaitem/218/1/77/2010_Itannex_Launch_Events.html

Ga voor de meest actuele informatie naar de agenda op www.gismagazine.nl April/Mei 2009-3

53


06-04-2009

11:06

Pagina 54


06-04-2009

11:07

Pagina 55

Column

Tw i t t e r, ze g wa a r j e b e n t ! Nu moet het niet gekker worden! We hadden er met z’n allen al goed de pest in dat de aandelen versneld dalen en nu komt er ‘out of the grey’ abrupt een stuk aluminium met meer dan 130 personen aan boord net voor de landingsbaan tot stilstand. “Uit de lucht gevallen”, debiteert Pieter namens de Onderzoeksraad voor Veiligheid. Zwarte dozen meteen naar Parijs, want daar weten ze blijkbaar beter dan hier om te gaan met versleutelde 3D-informatie.

Twitters, en andere voor mij onbekende en dus verholen, maar niettemin publiciteitsgeile gebruikersgroepen: neem je verantwoordelijkheid! Zeg waar je bent als er iets aan de hand is, in plaats van wat je doet. Dat interesseert namelijk niemand een reet. Denk eens aan Minister Verhagen. Hij ‘twittert’ waar hij is: in de Ministerraad of in de Kamer. Dat komt in de buurt van wat we willen: positie bepalen.

Los van de uitkomst hiervan en het Zwartepietenspel dat inmiddels is begonnen: er is hier sprake van persoonlijk leed. We denken met respect aan de nabestaanden. Maar wat gebeurde in de minuten kort na de crash? We konden horen en lezen van mensen ter plekke dat ze voor, of tijdens het aanbieden van een helpende hand in staat waren berichten (ondersteund met beelden) naar de gretige nieuwsdiensten te verzenden. Alsof het een wedloop was wie de eerste beelden kon bezorgen.

Twitter, ik wil weten waar je staat. En dat willen de hulpdiensten ook. Want: daar moeten ze zijn wanneer er iets aan de hand is. Zodat ze in staat zijn hun levensreddende ‘location based services’ uit te voeren: hulp bieden. Het nieuws komt dan later wel.

Er ontstond een ware strijd tussen de ‘Twitters’ en de reguliere radioverslaggevers. Dat jeukt bij mij. Die Twitters (vroeger waren dat ongetwijfeld van die ramptoeristen die achter politiescannerberichten aanraasden) hadden -ere wie ere toekomtde primeur. Zij wisten als eersten dat er een vliegtuig op onorthodoxe wijze naar beneden kwam. Zij waren ter plekke. Zij beschikten als eersten over de coördinaten van het rampentoneel. Dan is het jammer te constateren dat wat zij aantroffen, slechts is gezien als een leuke ‘scoop’ voor de media. Het was beter geweest als hun positie terstond bekend was bij de hulpdiensten. Mijn ergernis richt zich dus niet op de technologie die gebruikt is, maar op de manier waarop hiermee omgegaan wordt. Dat kan beter.

Roelof Keppel ([email protected]) is senior consultant ruimtelijke informatie bij Grontmij. karikatuur: Miron Ziekman April/Mei 2009-3

55


06-04-2009

11:07

Pagina 56

GIS

Van ‘light’ CAD naar CAD-GIS

Kaartgegevens in CAD-omgeving Door: Serge Beckers

AutoCAD LT is niet bedoeld voor het maken van kaarten. Via dit ‘instapmodel’ is het echter wel mogelijk om over te stappen naar AutoCAD Map 3D.

De data moeten vanuit het externe bestand binnen de AutoCADomgeving worden binnengehaald.

De data van het kadaster (TDN Code) zijn aan de vlakken gekoppeld.

D

topografische kaarten gebruikte die hij als vectorbestand bij het Kadaster kocht. De vlakken op deze topografische kaarten zijn verschillend gekleurd of gemarkeerd om de achterliggende gebruikersgegevens overzichtelijk weer te geven. Het probleem bij dit soort vectorbestanden is dat de vlakken niet automatisch de juiste kleur krijgen als je de kaarten laadt in AutoCAD LT. Hanhart moest behoorlijk wat mankracht inroepen om de vlakken handmatig van de juiste kleur en metadata te voorzien.

at ervoer ook Karel Hanhart, de oprichter van Hanhart Consult. Hanhart Consult is een adviesbureau in Lochem dat gespecialiseerd is in eco-hydrologisch en bodemkundig onderzoek. De eerste jaren was het maken van tekeningen en kaarten voor Hanhart Consult nog vooral handwerk. Hoewel we nog maar een kleine vijftien jaar verder zijn, doet het handmatig tekenen van kaarten voor de leek al archaïsch aan. Om maar niet te spreken van het kopiëren en het per post versturen van de plannen. Maar toch was het een beproefd systeem. Dat neemt echter niet weg dat efficiënt gebruik van deze middelen wel degelijk een groot verschil kan maken. Hanhart moest destijds onder andere kaarten aanmaken van gebieden met een grootte van enkele vierkante kilometers. Op aanraden van collega-adviesbureaus schafte hij daarom AutoCAD LT aan, het ‘instapmodel’ van Autodesk. Het pakket richt zich met name op ontwerpers die een volledige compatibiliteit met DWG-bestanden willen, maar geen behoefte hebben aan 3D-mogelijkheden, geavanceerde aanpassingen of netwerk-licentieovereenkomsten. Vanuit de functionaliteit en de onkosten bezien, is het dus logisch dat Hanhart zijn eerste stappen op CAD-gebied met LT zette.

Overstap op AutoCAD Map 3D Het maken van kaarten werd een groeiend onderdeel van het werkproces. Met AutoCAD LT maakte Hanhart geen optimaal gebruik van de mogelijkheden. De uitdaging was nu de aanwezige kaartgegevens in een CAD-omgeving te krijgen. Om hier een oplossing voor te vinden besloot Karel Hanhart een ‘Civil-dag’ te bezoeken, georganiseerd door Autodesk reseller CivilCenter. Frank van der Heijden van CivilCenter kwam met het voorstel AutoCAD Map 3D te gebruiken. “Het is een pakket voor het opstellen en beheren van ruimtelijke gegevens. Doordat het pakket direct toegang biedt tot die gegevens vanuit een CAD-interface, slaat het als het ware de brug met geografische informatiesystemen. Een bijkomend voordeel van dit nieuwe pakket voor Hanhart was, dat deze software als onderdeel van AutoCAD Civil 3D wordt geleverd. Dit is een pakket voor het ontwerpen, analyseren en documenteren van civieltechnische projecten. Daarmee kon hij bijvoorbeeld weer 3D-hoogtekaarten maken.”

Probleem met het inkleuren van kaarten Al gauw bleek echter dat AutoCAD LT, dat uiteraard niet specifiek voor het maken en bewerken van kaarten ontworpen is, zijn beperkingen had voor specialistisch werk. De beperkingen kwamen voort uit het feit dat Hanhart de April/Mei 2009-3

56


06-04-2009

11:07

Pagina 57

› geodata

Internet: www,autodesk.nl

k

s tijden s

Bezoe

on

08

1 dB

n Sta

2009

Serge Beckers is werkzaam bij Wisse Communicatie.

› mobiliteit

Andes BV Fellenoord 310

T +31(0)40 26 45 100

5611 ZD Eindhoven

F +31(0)40 26 45 108

Postbus 751

E [email protected]

5600 AT Eindhoven

www.andes.nl

April/Mei 2009-3

a Falkplan Andes company

erheid & Ov

Administratieve gegevens gebruiken Eén van de belangrijkste zaken voor Hanhart was het oplossen van het probleem met de vector- of SHP-bestanden van de Topografische Dienst. Als er een gemakkelijke manier was voor het automatisch inkleuren van de vlakken, zou hem dat een behoorlijke tijdwinst opleveren. CivilCenter kwam met een oplossing. “Bij het importeren van SHP-bestanden worden gegevens met een standaardmethode binnengebracht in de CAD-omgeving. Die bestanden bevatten vlakken, lijnen en punten die een bepaalde code hebben meegekregen van de Topografische Dienst. Deze vlakken, lijnsymbolen en puntsymbolen geven bijvoorbeeld sloten, duikers en bomen weer. De uitdaging is nu de administratieve gegevens die aan de entiteiten hangen te gebruiken, en een vertaling te maken naar een AutoCAD-laag of een bepaalde kleur.” Van der Heijden vervolgt: “Een aantal standaard query’s zorgt er voor dat de objecten zo binnen de tekeningstructuur geplaatst worden zoals dat door Hanhart gedefinieerd is. Dus in de gewenste laag of met de gewenste kleur. De geometrische en administratieve eigenschappen blijven daarbij uiteraard behouden. Daarna was het kinderspel om alle gegevens in de CAD-omgeving toe te passen.” Van der Heijden: “Uiteraard is voor ieder probleem wel een oplossing te vinden, en hoef je niet voor iedere nieuwe opdracht een nieuw pakket aan te schaffen. In de praktijk zie je dat CAD-pakketten steeds meer richting GIS gaan, om aan de wensen van zoveel mogelijk klanten te voldoen. Omgekeerd zie je ook dat GIS-pakketten steeds meer traditionele CAD-functionaliteiten opnemen, zodat ze ook berekeningen op detailniveau aan kunnen. Qua gebruikersprofiel is de scheidslijn tussen de verschillende pakketten vrij duidelijk te trekken: Map 3D is een veelomvattend CAD-pakket dat met name aangeschaft wordt door de relatief kleine bedrijven. De grotere jongens, en met name de bedrijven die een eigen GIS-afdeling hebben, zoals waterschappen, werken met pure GIS-pakketten.”

› applicaties

ICT

De data van het object worden gebruikt voor de vertaling naar de AutoCAD-Laag (in dit voorbeeld 5063).


06-04-2009

11:07

Pagina 58

GIS

HP breidt portfolio van grootformaat printers uit

S n e l l e re 1 1 2 0 - s e ri e vo o r C A D / G I S - g e b ru i k Door: Remco Takken

HP breidt haar portfolio van grootformaat uit met een reeks nieuwe producten die voornamelijk gericht zijn op de CAD/GIS-markt. Het gaat om multifunctionals (MFP’s), werkgroepprinters, software-oplossingen en nieuwe papiersoorten.

H

P’s grootformaatdivisie lanceert deze lente drie nieuwe printers (de T1120, de 4020 en de 4520), drie multifunctionals (de T1120 SD-MFP, de T1120 HD-MFP en de 4520 HDMFP), een scanner (de 4520 Scanner), vier nieuwe software-applicaties (SCP reprocontrol, Serif Poster Designer Pro, HP Instant Printing Utility 2.0, HP Accounting Excel 2.0) en vier mediagerelateerde producten, die voornamelijk bestaan uit milieuvriendelijker en onder alle printomstandigheden plat blijvende papiersoorten. T1120/ SD en HD MFP De ‘kale’ uitvoering van de T1120 moet worden gezien als de snellere opvolger van eerdere modellen als de dj800, j900, t1100 en de 1000-serie.

Vooral bij piektijden zal de hogere printsnelheid opvallen. De meer uitgebreide Designjet T1120 SD-MFP is een gebruiksvriendelijke en betaalbare oplossing voor kleine tot middelgrote technische bedrijven, GIS-afdelingen, defensie en overheden die hun kosten voor uitbesteding willen verlagen met een ‘in house’ apparaat dat print-, kopieer- en CISscantechnologie (Contact Image Sensor) bevat. SD-versie is nog steeds de ‘lichtgewicht’ in 1120-productlijn, maar denk dan ook aan het feit dat de organisatie alles zelf in de hand kan houden met deze redelijk complete one-vendor-oplossing. De nieuwe HD-versie is duurder, maar ook beter toegerust voor gebruik in grafische omgevingen.

April/Mei 2009-3

58

Designjet 4020/4520 Deze geüpdate serie is bedoeld voor grote bedrijven, de publieke sector en repro’s die grootformaattekeningen, plattegronden, presentaties, renderingen en posters kostenefficiënt willen produceren. De verbeterde capaciteit maakt het mogelijk om ook zonder personeel te kunnen blijven doordraaien. Deze printerserie maakt gebruik van de HP ‘Double Swath'technologie om tot 100 A1/D-prints per uur te produceren zonder verlies van beeldkwaliteit, nauwkeurigheid of stevigheid. Nieuwe software HP introduceert naast de printers ook vier nieuwe software-oplossingen. Serif Poster Designer Pro for HP is geschikt voor architecten of GIS-specialisten die zelf posterpresentaties maken, met gebruik van talloze snel toegankelijke templates, die eventueel ook naar eigen smaak in te richten zijn. De Instant Printing Utility 2.0 functioneert in feite als printsneltoets. De software maakt een snelle preview mogelijk en stelt gebruikers in staat met één muisklik een batch HP-GL/2, Adobe PDF- of Microsoft PowerPoint-bestanden te printen. De Accounting Excel Tool 2.0 houdt het gebruik van de printer bij, rapporteert en is geschikt voor het maken van printfacturen en rekeningen. Speciaal voor de ‘grote’ 4000-serie biedt SCP Reprocontrol productieoperators meer fleixibiliteit in automatisering, standaardisering en consistent kleurenmanagement in de productie-workflow. Internet: www.hp.com/go/designjet/supplies


06-04-2009

11:07

Pagina 59

Column

O ve r h e i d + I C T = G I S ? Een aantal internationale leveranciers van GIS-systemen hebben een aantal voorstellen ingediend ter stimulering van de Amerikaanse economie door middel van investering in de nationale geo-data infrastructuur.

Het eerste voorstel luidt voluit: ‘A Proposal for Reinvigorating the American Economy Through Investment in the US National Spatial Data Infrastructure (NSDI)’. Het tweede heeft als titel ‘Building a National GIS’. Het derde doet het wat hipper: ‘National Spatial Data Infrastructure (NSDI) 2.0’.

lovenswaardig, maar er kleeft een ander gevaar aan: dat aan de uiteindelijke realisatie voorbij wordt gegaan. Zeker als Gideon geen of onvoldoende financiële armslag verkrijgt. In een tijd van publiek-private samenwerking is het wachten nu op toenadering over en weer. Naar verwachting krijgen initiatieven als deze alleen handen en voeten als er daadwerkelijk wordt gecommuniceerd en inzichten worden gedeeld. Dat de belangen niet altijd gelijk oplopen moge duidelijk zijn, maar dat hoeft geen belemmering te vormen om tot resultaten te komen. Wederzijds welbegrepen eigenbelang. Niks mis mee.

De teneur achter de drie voorstellen is een bijdrage te leveren aan het stimuleringspakket dat de Amerikaanse regering opstelt door integratie van een geo-agenda. De mogelijk gealloceerde fondsen dienen voor de vergaring van gegevens, de opzet van een nationale geo-infrastructuur en een mechanisme van uitwisseling. Open standaarden en interoperabiliteit komen vanzelfsprekend ter sprake in de voorstellen. Ze zijn tot op zekere hoogte vergelijkbaar met de door Geonovum en RGI opgestelde nota ‘Gideon’. Dit document, in opdracht van het GI-Beraad, geeft eveneens een visie op de verdere ontwikkeling van een nationale geo-informatie infrastructuur. Nog afgezien van de verschillen in uitwerking springen respectievelijk het auteurschap en actualiteitsgehalte in het oog.

Tijdens de beurs Overheid & ICT is het goed eens te bezien of de diverse partijen nader tot elkaar kunnen en willen komen. Het zou een mooie gelegenheid zijn om de relatie tussen de overheid en de markt op positieve wijze te benaderen. Met diverse moeizaam verlopende ICT-projecten bij overheidsinstanties in het achterhoofd niet onwenselijk. Een Deltaplan voor de (Geo-)ICT in Nederland! Anyone?

Waar de eerste twee Amerikaanse initiatieven hun oorsprong vinden in de private sector, komt daarentegen het Nederlandse initiatief voort vanuit een publieke achtergrond. Wat betreft het derde initiatief zijn vooralsnog geen bedrijven te achterhalen. Helaas, de private oorsprong van initiatieven komt vaak bij voorbaat al verdacht over, zeker als openlijk wordt ingehaakt op de huidige economische malaise en er overheidsgelden te verdelen vallen. Het leidt de aandacht af van de noodzaak en de vraag die verondersteld mogen worden te bestaan. PRtechnisch had dit beter gekund, naar mijn bescheiden mening. Ten aanzien van Gideon lijkt het er op dat alleen publieke partijen betrokken zijn, zoals ministeries, provincies (via IPO), gemeenten (via VNG), waterschappen (via de Unie), Kadaster, Planbureaus, Geonovum, RGI, onderzoek (via TNO, Alterra) en universiteiten. Private inbreng is niet direct te achterhalen. Vanuit het oogpunt van objectiviteit zeker

Marc Vloemans [email protected] is directeur/ mede-oprichter van B3Partners BV. Internet: www.b3partners.nl. April/Mei 2009-3

59

karikatuur: Miron Ziekman


06-04-2009

11:14

Pagina 60

Evenement

Inventarisatie & Inspectie en WION Uitwisseling

d g D i a lo g a c t u e e l Door: Remco Takken

De doorontwikkeling van Grontmij’s gemeentelijke beheerpakket dg Dialog betreft dit jaar diverse modules, maar is niet heel fundamenteel.

Grontmij’s Jur van Vegten over IMGeo en het ‘omvormen van de huidige landmeter tot een mobiel werkende geo-informant’.

Tijdens de zonder uitzondering goed bezochte dg Dialog Gebruikersdagen in Nederland viel op dat tijdens de plenaire ochtendsessies voornamelijk de nadruk lag op de WION en dg Dialog I&I. Voor specifieke vragen rond de veranderingen in andere beheermodules (iBOR, BOR) werd verwezen naar loslopende Grontmij-medewerkers. Wellicht is dit een graadmeter voor de aard van de veranderingen: als je rustig kunt laten bijpraten onder het genot van een kopje koffie met een koekje, zal het allemaal wel goed te bevatten zijn. In dg Dialog I&I (Inventarisatie en Inspectie) is het een en ander in het proces geautomatiseerd, het opslaan van im- en exportbestanden kan vanaf nu in ZIP-formaat op een USB-stick, er is een uitgebreide logging van inleesre-

sultaten en, prettig om te weten, alle bestaande functionaliteit is gebleven. Misschien springt de nieuwe dg Dialog-module WION Uitwisseling nog het meest in het oog, voor de afhandeling van graafmeldingen bij werkzaamheden. Accountmanager GIS & ICT Noord-Nederland Jur van Vegten ziet een verschuiving in de gemeentemarkt: “Deze dienst kan volledig worden gehost door Grontmij, omdat wij zien dat inmiddels rond de zeventig procent van onze klanten volledig ontzorgd wil worden. De overige dertig procent wil het zelf gaan doen. Deze tendens was nog niet zo lang geleden precies omgekeerd.” De WION-uitwisselmodule was echter bij het ter perse gaan van deze GIS-Magazine nog niet af. De specificaties worden, in overleg met het

April/Mei 2009-3

60

Kadaster, verder verfijnd. De module voldoet al wel aan het Informatiemodel, het Presentatiemodel en het Berichtenmodel voor Kabels en Leidingen. Omdat lang niet alle Grontmij-klanten er van gediend zullen zijn dat een uitwisselmodule direct de back-office in (de reeds bestaande dg Dialog Kabels & Leidingen) kijkt, gaat er een ETL-export naar een aparte WION-database. Van een ingenieursbureau met een heldere blik op het toekomstige omvormen van de huidige landmeter tot een mobiel werkende geo-informant, valt er veel te verwachten van de Grontmij-visie op het InformatieModel Geo-Informatie (IMGeo), waarachter de objectgerichte opvolger schuilgaat van de huidige Grootschalige BasisKaart van Nederland (GBKN), een basisregistratie-in-wording. Migraties binnen enkele gemeenten van de huidige GBKN naar een objectgericht IMGeo-bestand in dg Dialog Topografie en Beheerkaart zijn inmiddels in volle gang. Verder werd openlijk gesproken over een volledig nieuwe architectuur en een nieuwe interface, waarbij de kaart centraal staat. De huidige architectuur wordt momenteel doorgelicht, daarna zal er een pilot worden ontwikkeld. De Gebruikersdagen en uitkomsten van een onderzoek onder een klankbordgroep hebben in ieder geval al enkele wensen boven tafel gebracht, waaronder: integrale GIS-functionaliteit, het bouwen van webservices, het inrichten van een centrale datastore, rapportages in Office en uitwisseling met CAD-systemen. Bij al deze gebruikerswensen moet natuurlijk in het oog worden gehouden dat het oorspronkelijke ontwerp van dg Dialog stamt uit 1996-97, met een nieuwe interface in 2004 en de module Beheerkaart in 2004. Internet: www.software.grontmij.net


06-04-2009

11:09

Pagina 61

Kort nieuws

Geo-sector in kaart De totale omvang van de geo-informatiesector wordt geschat op 1,4 miljard euro, waarvoor 15.000 medewerkers in de geo-informatie verantwoordelijk zijn. Het bedrijfsleven neemt daarvan 900 miljoen euro voor zijn rekening. De omzet die het bedrijfsleven uit aan geo-informatie gerelateerde producten en diensten haalt is in 2008 met 17 procent toegenomen ten opzichte van 2007. Deze en vele andere interessante cijfers staan in de eerste uitgave van de marktmonitor ‘Geo-sector in kaart’ die op 12 mei 2009 gepresenteerd wordt tijdens een gelijknamige themabijeenkomst. De themabijeenkomst wordt geopend door ‘het nieuwe gezicht’ van GeoBusiness Nederland,

aldus de organisatie. Het volledige programma vindt u binnenkort bij de agenda op de website van GeoBusiness Nederland. U kunt zich daar ook aanmelden. De cijfers uit de marktmonitor zijn verzameld door Wageningen Universiteit, GeoFort en GeoBusiness Nederland, in samenwerking met Heliview Research, ondersteund met subsidie vanuit Ruimte voor Geo-Informatie. Met deze eerste uitgave is een nulmeting gedaan voor een jaarlijks te actualiseren marktmonitor, waarmee de geo-informatiesector definitief als belangrijke sector voor Nederland op de kaart wordt gezet. www.geobusiness.nl

Westland Infra Netbeheer BV kiest voor Tensing Westland Infra Netbeheer zorgt als regionaal netbeheerder voor aanleg, onderhoud en beheer van energienetten voor de levering van elektriciteit en aardgas aan bedrijven en particulieren in de gemeenten Westland en Midden-Delfland. Zij zijn hierbij verantwoordelijk voor de distributie van energie. De organisatie wil veiligheid en betrouwbaarheid garanderen door modernisering van het bestaande BedrijfsMiddelenInformatie-Systeem (BMS). De netbeheerder heeft zich als doel gesteld de mogelijke risico's rondom fysieke bedrijfsmiddelen (assets) zo optimaal mogelijk te beheersen en te kunnen inspelen op de levensduur. Belangrijk was hierbij dat het

beheer van de bedrijfsmiddelen binnen één pakket ondergebracht werd. Om dit te realiseren moest het bestaande BedrijfsMiddelenInformatie-Systeem vervangen worden. De keuze viel hierbij op ArcFM-UT van ESRI. Op zoek naar een leverancier kwamen zij uit bij Tensing, die ook de totale verantwoordelijkheid op zich zou nemen met betrekking tot implementatie en conversie. Het implementatie- en conversietraject is inmiddels in volle gang. Naar verwachting wordt het geheel in het laatste kwartaal van 2009 opgeleverd. www.tensing.com

¬ Verkeer in de groene omgeving Creatieve GIS-oplossingen voor maatschappelijke vraagstukken

Check www.goudappel.nl voor diensten en vacatures Contactpersoon: Joost de Bruijn • 0570 666 827 • [email protected]


06-04-2009

11:09

Pagina 62

Kort Nieuws

Kadaster van Leeuwarden naar Groningen Omdat het Kadaster in Leeuwarden gesloten wordt, krijgt de gemeente Groningen er 59 arbeidsplaatsen bij. De werkzaamheden voor Noord-Nederland worden allemaal uitgevoerd vanuit Groningen. Momenteel werken er 216 mensen bij het Kadaster in Groningen aan het Cascadeplein. Dat worden er 275. Het Kadaster Locatie Groningen verhuist naar: Emmasingel 4, 9726 AH Groningen. www.kadaster.nl

Partnerovereenkomst KLIC-Online Oranjewoud en Tensing Door deze overeenkomst kunnen gebruikers van de GBIsoftware van Oranjewoud op eenvoudige wijze gebruik maken van Tensing KLIC. Met het GBI van Oranjewoud worden de liggingsgegevens van kabels en leidingen gebundeld en op een eenduidige manier beschikbaar gesteld. Tensing KLIC verzorgt geautomatiseerde en gecontroleerde informatievoorziening van netbeheerders voor graafmeldingen. Door de open ICT-architecturen van beide producten is een naadloze integratie mogelijk. Tensing KLIC is een oplossing die onafhankelijk is van het GIS-platform en ontwikkeld is voor KLIC-Online conform de WION. Het heeft een flexibele database, is modulair opgebouwd en volledig in eigen beheer of als full-service dienst in een hosted omgeving te gebruiken. Het sluit goed aan op het GBI van Oranjewoud (de Geo DBS) via de GBI/Toonbank. www.oranjewoud.nl www.tensing.com

Op 4 maart 2009 werd de samenwerking bekrachtigd door het zetten van de handtekeningen onder de partnerovereenkomst door Camille van der Harten, Sales director Tensing (eerste van rechts) en John Zegwaard, directeur Oranjewoud (tweede van rechts). Harmen Tjeerdsma, productmanager GBI (eerste van links) en Paul Alsemgeest, account manager Tensing (tweede van links) kijken toe.

Geodan en Urbidata ontsluiten data voor WION Kabel- en leidingbeheerders maken gebruik van verschillende datasystemen en databronnen. Deze zijn veelal in verschillende ‘talen’ geschreven zodat het uitwisselen van data niet vanzelfsprekend is. Urbidata heeft een universal data service (UDS) ontwikkeld die zowel alfanumerieke als ruimtelijke data omzet naar dezelfde ‘taal’. Zo wordt het ontsluiten en inlezen van data uit verschillende bronnen en systemen mogelijk en kan men de data gebruiken in specifieke applicaties, zoals WION Systeem. UDS en WION Systeem vullen elkaar goed aan. UDS regelt het snel en efficiënt klaarzetten van de data zodat deze zijn in te lezen in WION Systeem, van waaruit de automatische afhandeling richting KLIC-Online volgt. WION Systeem (ontwikkeld door Geodan) maakt het mogelijk om graaf- en oriëntatiemeldingen en incidenten geautomatiseerd af te handelen. Het systeem voldoet aan de standaarden voor digitale uitwisseling en sluit aan op KLIC-Online. www.geodan.nl www.urbidata.nl

Het eenvoudig ontsluiten van data uit diverse bronnen, zodat kabelen leidingbeheerders hun data op tijd en volgens de WION-normen kunnen aanbieden. Dat is de reden dat Geodan en Urbidata begin maart een samenwerkingsovereenkomst hebben gesloten. April/Mei 2009-3

62


06-04-2009

11:09

Pagina 63

Vicrea-applicatie koppelt WOZ aan BAG Vicrea brengt een nieuwe applicatie op de markt, de GVR WOZ. Deze legt een automatische koppeling tussen de basisregistratie WOZ en de BAG. Ook is er een directe koppeling met het Kadaster. Daardoor vindt er een automatische uitwisseling plaats van geometrische en andere data tussen de registratiesystemen, die alle onderdeel uitmaken van de GVR-suite van Vicrea. De nieuwe applicatie legt ook dwarsverbanden tussen BAG en WOZ. Met deze nieuwe applicatie komt Vicrea tegemoet aan de wens van veel gemeenten om nauwere aansluiting tussen de BAG en de basisregistratie WOZ te realiseren. De uitwisseling is tweezijdig: BAG-objecten krijgen WOZ-informatie toegekend en andersom worden WOZonderdelen automatisch van BAG-kenmerken voorzien. Het effect is een snellere signalering van mutaties over en weer. Niet meer wachten op terugmeldingen maar vroege signalering van wijzigingen en daardoor effectieve afhandeling. Bovendien is de kans op fouten door het geautomatiseerde systeem praktisch uitgesloten. De nieuwe applicatie is eenvoudig in te voeren voor gemeenten die al gebruik maken van de GVR-suite van Vicrea. Zij beschikken al over een raamwerk waarbij deze applicatie nauw aansluit. Maar ook gemeenten die nog niet hebben gekozen voor het Vicrea-systeem kunnen deze applicatie toepassen. De GVR WOZ verkeert momenteel in de testfase. In nauwe samenwerking met gemeenten worden nu de business-rules vastgesteld. Het product komt in het tweede kwartaal van 2009 op de markt. www.vicrea.nl

RoTotaal RoCreëer Een krachtige nieuwe ontwikkeltool voor digitale ruimtelijke plannen, ontstaan uit een integratie tussen RoPlan en RoTekst. Aanmaken, wijzigen en afronden van ruimtelijkeplannen kan nu eenvoudig worden gerealiseerd.

CycloMedia continueert LuchtfotoNL De komende drie jaar laat CycloMedia Technology wederom jaarlijks een landsdekkende luchtfoto van Nederland maken. Het project is in 2008 gestart. Begin van dit jaar zijn de eerste nieuwe vluchten gemaakt. Grote delen van Limburg, Noord-Brabant en het gebied rondom Amsterdam zijn ingewonnen. Op basis van de uitkomsten van CycloMedia-marktonderzoek met betrekking tot de kwaliteit van het in 2008 geleverde luchtfotobronbestand, wordt wederom gevlogen met een grondresolutie van 10 centimeter. De grootschalige systematische aanpak moet volgens CycloMedia de uniforme kwaliteit waarborgen van de geleverde luchtfoto’s en een gunstige prijsstelling. CycloMedia biedt wederom twee producten aan: een landsdekkend 10 centimeter resolutie orthofotobestand en een volledige set getrianguleerde en op het RD- en NAP-stelsel aangesloten stereobeelden van Nederland. Ortho10 is het landsdekkende fotomozaïek, voornamelijk gebruikt voor visuele doeleinden in GIS- en CADapplicaties. Stereo10 omvat individuele beelden, geschikt voor digitale kartering, stadsmodellering evenals voor inwinning en actualisering van resp. BAG en GBKN-geometrie. Bij de voortzetting van LuchtfotoNL werkt CycloMedia samen met een nieuwe uitvoerende partij: Aerodata International Surveys. Naast de gebruikelijke aflevering op harde schijven, worden de luchtfoto’s ook beschikbaar gesteld via aeroGRID, de online toepassing van Aerodata. De strategische samenwerking met Aerodata wordt aangegaan voor de duur van tenminste drie jaar. www.cyclomedia.nl

RoBeheer Een webgebaseerde oplossing voor het digitaal beheer van de RO-planvormingsen publicatieprocessen. Met RoBeheer voldoet u als gemeente geheel aan uw digitale verplichtingen. De digitale paragraaf, het valideren, waarmerken en de beschikbaarstelling richting RO-Online wordt hiermee geheel voorzien.

RoPubliceer Het raadpleegbaar maken van met RoBeheer gepubliceerde plannen voor interne en externe gebruikers. Crotec is een onderdeel van de Croonen Holding. Crotec is gespecialiseerd in een businesspartner

aantal diensten, te weten software, weboplossingen, technisch tekenwerk, consultancy en detachering.

Crotec bv Parallelweg 21 5223 AL ‘s Hertogenbosch Postbus 2447 5202 CK ‘s Hertogenbosch t 073 523 3950 f 073 523 3998 www.crotec.nl [email protected]

Kom langs tijdens Overheid & ICT in hal 1 op stand D009 Ga voor meer informatie over Crotec naar www.crotec.nl

April/Mei 2009-3

Dé specialist in ruimtelijke informatievoorziening


06-04-2009

11:09

Pagina 64

Kort Nieuws

Certificaat correcte toepassing RO-Standaarden Vanaf 16 maart 2009 kunnen software-leveranciers hun RO-applicaties laten toetsen op het correct toepassen van de RO-Standaarden. Software die de toets met succes doorloopt, krijgt een certificaat. Uitgereikte certificaten worden gepubliceerd op de website van Geonovum, beheerder van de RO-Standaarden. Het certificaat biedt makers van ruimtelijke plannen een extra zekerheid dat een specifieke applicatie de ROStandaarden goed toepast. De door Geonovum ontwikkelde toets controleert of een applicatie digitale plannen goed opbouwt (IMRO2008) en goed publiceert

(STRI2008). Digitale plannen zelf zijn te toetsen op het juist toepassen van de RO-Standaarden in de online Validator. Beleidsinhoudelijke aspecten van de ruimtelijke plannen worden niet getoetst. Software-leveranciers die een certificaat voor hun applicatie willen, kunnen een conformiteitstoets aanvragen bij Geonovum. Een onafhankelijke toetsingsorganisatie, DNV, voert de toets op de applicatie uit. Vooralsnog is de toetsing beperkt tot commercieel verkrijgbare software voor gemeenten. Een toets aanvragen kan via: [email protected].

Navteq basiskaart voor ESRI’s StreetMap Premium Navteq, aanbieder van digitale kaarten voor autonavigatie en location-based solutions, is door ESRI gekozen om data te leveren voor de geüpdate versie van zijn StreetMap Premium-oplossing. StreetMap Premium is beschikbaar op de ArcGIS-platforms van ESRI en biedt geo-codering, routeplanning en kaartweergavemogelijkheden. De laatste editie bevat uitgebreide dekking van kant-en-klare datasets. Deze zijn gebaseerd op Navteqkaarten voor de Verenigde Staten, Canada en Europa en

bevatten ieder uitgebreide straat-, wegen- en basiskaartdata. De digitale content biedt gedetailleerde kaartdata die de nauwkeurigheid en prestaties verbetert. Hierdoor kunnen bedrijfsapplicaties worden geoptimaliseerd. Door één enkele, wereldwijde specificatie te hanteren, kan Navteq nieuwe, kwalitatief goede data bieden die overeenkomt met de omstandigheden in de ‘echte wereld’. www.esri.com www.navteq.com

)FFSFOWFFO "TTFO %FWFOUFS "MNFSF $BQFMMFBE*+TTFM (PFT 0PTUFSIPVU (FMFFO

XXXPSBOKFXPVEOM

)FUKVJTUFPWFS[JDIU )FFGUVPWFS[JDIUJOBMVXSVJNUFMJKLFJOGPSNBUJF .FU(FP #"( 8*0/FO80;BMTCBTJT WPPSVXFEJFOTUWFSMFOJOH0SBOKFXPVE[PSHUWPPSPWFS[JDIUEPPSEFQSPDFTTFOUFNBOBHFO [PXFMPQJOIPVEBMTPQQSPDFT8F[JKOTUFSLJOIFUWFS[BNFMFO WFSXFSLFOFOCFIFSFOWBOVX HFHFWFOTFOEF[FWFSWPMHFOTUFQSFTFOUFSFOFOPOUTMVJUFONFU(*48F[FUUFOQSPKFDUFOPQ TUVSFO QSPDFTTFOBBOFOCFHFMFJEFOPSHBOJTBUJFT;PLSJKHUVIFUPWFS[JDIUÐ0OTVJUHBOHTQVOU

8FSLFOJOFFOXFSFMEWPMNPHFMJKLIFEFOÐ

April/Mei 2009-3

64


06-04-2009

11:09

Pagina 65

Geometius verhuist

De overname van Bartels Geodesie en het opzetten van landbouwactiviteiten binnen Geometius hebben ertoe geleid dat het tijd is voor een nieuw en ruimer onderkomen voor één van de vestigingen van Geometius. Vanaf 6 april 2009 is de vestiging in Alphen aan den Rijn te vinden op de Maatschapslaan 39. Slechts een paar deuren verder dan de huidige locatie maar met extra ruimte in het magazijn en het Service Center. Vanaf 6 april 2009 zijn de contactgegevens: Geometius bv, Maatschapslaan 39, 2404 CL Alphen aan den Rijn. Telefoon:0172 469 610, en fax: 0172 469 620. www.geometius.nl

IDsW Adviesraadbijeenkomst 14 mei 2009 Op donderdag 14 mei 2009 organiseert de regiegroep IDsW samen met het programmabureau een adviesraadbijeenkomst in Lelystad. U hoort tijdens deze dag de laatste ontwikkelingen rondom IDsW en de Aquo-standaard. Aanmelden kan via [email protected]. De adviesraad is een forum voor het signaleren van ontwikkelingen op het gebied van standaardisatie en voor de uitwisseling van ervaringen en wensen rondom Aquo. De stuurgroep en de programmamanager-IDsW laten zich gevraagd en ongevraagd adviseren door deze adviesraad, die bestaat uit vertegenwoordigers van participanten en koepelorganisaties, en belangstellende marktpartijen. Via de adviesraad worden de activiteiten en projecten van IDsW besproken, evenals de wensen en ervaringen van klanten en participanten. www.idsw.nl April/Mei 2009-3

65


06-04-2009

11:09

Pagina 66

Lezersservice Wat is GIS-Magazine ?

GIS-Magazine op Internet

GIS-Magazine is een vaktijdschrift over geo-ICT met een praktische insteek. De wereld van de digitale kaart begint bij het inwinnen van ruimtelijke gegevens door een landmeter en eindigt bij ontsluiting via intra- of internet. GIS-Magazine verschijnt 8 maal per jaar in Nederland en België.

www.gismagazine.nl Meer nieuws, de actuele agenda en een online artikelenarchief vanaf 2006 vindt u op www.gismagazine.nl.

Gegevens onjuist? Waar gaat GIS-Magazine over? GIS-Magazine wil laten zien hoe geografische informatie zijn weg vindt naar de (eind-)gebruiker. GIS (Geografische Informatie Systemen) is meer en meer onderdeel van een groter geheel. Overheidsinstanties, maar ook het bedrijfsleven doen in toenemende mate hun voordeel met kaartgebaseerde ICT-oplossingen. Google Earth, (3-D) visualisatie, serious gaming en virtual reality, het zijn allemaal ontwikkelingen die impact hebben op het denken en doen van de geo-informaticus. Digitale terreinmodellen, mobiele toepassingen, Location Based Services en GPS-innovatie beïnvloeden doorlopend het werkproces.

Abonnementen 2009

Indien uw adres- of persoonsgegevens op de adresdrager van GIS-Magazine onjuist blijken te zijn, verzoeken wij u de gecorrigeerde gegevens in een gesloten ongefrankeerde enveloppe te sturen naar: CMedia Productions B.V. Antwoordnummer 1036 8300 VB Emmeloord U kunt wijzigingen ook via e-mail verzenden naar [email protected] Uitgever:

Een abonnement op GIS-Magazine kunt u aanvragen via de website: www.gismagazine.nl. Een jaarabonnement (8 nummers) op GISMagazine kost € 59,50 excl 6% BTW. Voor verzending buiten Nederland bedraagt de prijs € 72,50. Abonnementen worden automatisch verlengd. Opzeggingen, uitsluitend schriftelijk, dienen twee maanden voor het verstrijken van het abonnementsjaar in ons bezit te zijn. Voor informatie en aanvraag abonnementen: [email protected]

Telefoon: Fax:

GIS-Magazine nr. 4 - 2009

CMedia B.V. Postbus 231 8300 AE Emmeloord 0527 619 000 0527 620 989

Adverteerdersindex Aerodata

www.aerodata-surveys.com

41

NL-GIS in het buitenland

Arcadis

www.arcadis.nl

25

Ook buiten onze

Autodesk/Prodesk

www.autodeskseminars.com/map

68

Andes

www.andes.nl

57

Crotec

www.crotec.nl

63

GIS-Magazine be-

Facto Geo-Meetdienst

www.facto-geo.nl

52

licht

Fugro

www.fugro-inpark.nl

boeiende projecten

Geodan

www.geodan.nl

25

ver van ons bed.

Geo-Info Xchange

www.geo-info.nl

20

GIS Magazine

www.gismagazine.nl

28

Goudappel Coffeng

www.goudappel.nl

61

Grontmij

www.grontmij.nl

37

Landmeetkundige dag

GSDI Congres

www.gsdi11.nl

30

Naast het werken met diverse Robotic

iDelft

www.idelft.nl

9

Intergraph

www.intergraph.nl

33

LNR globalcom

www.lnrglobalcom.com

15

Magellan

www.magellannavigation.nl

42

Nedgraphics

www.nedgraphics.nl

Nieuwland

www.nieuwland.nl

31

Oranjewoud

www.oranjewoud.nl

64

PlanpROces

www.planproces.ro

54

Realworld

www.realworld-systems.com

65

Vicrea

www.vicrea.nl

Wijsgraaf

www.wijsgraaf.nl

landsgrenzen

zijn

Nederlanders actief met geo-informatie. een

aantal

Total Stations, GPS Rovers en 3DLaserscanners, wordt tijdens deze dag ook gepeild met een survey-boot voorzien van een Ohmex echosounder in combinatie met GPS.

GIS-Magazine nr. 4 - 2009 verschijnt omstreeks 8 juni 2009. Jan./Febr. 2009-1

66

7

51, 67

2 19


06-04-2009

11:09

Pagina 67


06-04-2009

11:09

Pagina 68

Overheid & ICT: alle standhouders en de Geo-Route Nieuws rond beheersystemen Digitalisering rond WION, BAG en nwro Kadaster publiceert Historiekaart

Recommend Documents