Overgewicht en reiniging volgens Ayurveda

N I E UW S B R I E F V O O R A RT S E N E N T H E R A P E UT E N

Overgewicht en reiniging volgens Ayurveda Ayurveda verwijst al in de klassieke werken van weleer naar aandoeningen die te maken hebben met een teveel aan lichaamsgewicht, alsmede naar reiniging van darmen en weefsels om overgewicht te behandelen en het lichaam te ontdoen van onverteerde of slecht verteerde substanties. De oorzaken dienen te worden gezocht in de hoeveelheid en het soort eten, alsmede in de (afwijkende) aard van iemands metabolisme. In het laatste geval verwijst Ayurveda naar Manda Agni – ofwel een langzaam metabolisme, met name wat betreft het vetweefsel, maar meestal al beginnend in het spijsverteringskanaal. In geval van ernstig overgewicht is het metabolisme vaak extreem langzaam: eenvoudigweg alles wordt in vetweefsel omgezet, zelfs water. Maar ook in mildere gevallen van overgewicht, zoals bijvoorbeeld de toename van gewicht met een paar kilo tijdens de winterse feestdagen, zijn vaak te herleiden tot een overbelasting en daardoor verlangzaming van Agni – ofwel spijsvertering en metabolisme. Daardoor kunnen zich bovendien – naast de toename van gewicht – toxische stoffen vormen in het maagdarmkanaal alsmede in de lichaamsweefsels. In dergelijke gevallen gaat het kwijtraken van de extra kilo’s derhalve bij voorkeur samen met een periode van reiniging. Ayurveda kent een aantal remedies die het lichaam bij uitstek ondersteunen bij deze dubbele taak: herstellen van het metabolisme en reinigen van darmen en weefsels.

VERDER IN DEZE UITGAVE


Ayurvedische therapie voor gewichtsregulatie
DE FUNCTIES VAN HET VETWEEFSEL Vetweefsel is een areolaar weefsel waarin vetcellen in de meerderheid zijn. Areolaar weefsel is een soort bindweefsel dat zich op vele plekken in het lichaam bevindt. Het is een zacht en plooibaar weefsel dat de organen die het bedekt, beschermt en een zacht laagje geeft. Het heeft de functie van een algemeen opvullend en samenbindend of lijmend weefsel dat de organen bij elkaar en op hun plaats houdt. Areolaar weefsel is los en vloeibaar van karakter en verschaft een reservoir van water en zouten aan de omliggende weefsels. In het geval van vetweefsel is het ook een reservoir van verbrandingsmateriaal. Bijna alle cellen in het lichaam krijgen via areolaar weefsel hun voeding en gebruiken het ook om hun afvalstoffen in af te scheiden. Het weefsel is sponsachtig en kan in bepaalde gevallen (te) veel water opnemen (oedeem). Er bevinden zich veel fagocyten in areolaar weefsel. Areolaar weefsel heeft dus een connectie met lymfe (Rasa Dhatu), maar ook met vet (Meda Dhatu) indien er een grote hoeveelheid vetcellen in aanwezig is, in welk geval het vetweefsel of adipoos weefsel genoemd wordt. Vet en metabolisme hebben veel met elkaar te maken. Het metabolisme van het lichaam wordt geregeld door met name de bijnieren en de schildklier. Met metabolisme wordt gedoeld op het omzetten van voedsel in energie. Wanneer dit niet goed gebeurt, wordt teveel voedsel omgezet in vet. Als de schildklier onderactief is, wordt het metabolisme te langzaam en komt de Agni van de Meda Dhatu daarmee op een laag pitje te staan. Het gevolg is meer vet. Wanneer de bijnieren – de ‘hersenen’ van de nieren – niet goed functioneren, verloopt SPECTRUM 17 - 1



Losse kruiden in de ayurvedische praktijk, deel 2. . . . . . . blz. 5



Productnieuws. . . . . . . . . . . . . . . . blz. 6



Holisan Agenda – Ons actuele aanbod van lezingen, workshops en seminars . . . . . . . . . . . . . . . . . . blz. 7

de waterhuishouding in het lichaam anders en ook dit kan leiden tot meer vetweefsel, of tot meer water in het vetweefsel. DE ROL VAN AGNI - METABOLISME IN DARMEN EN WEEFSELS Een van de algemene redenen waarom mensen een ziekte krijgen en ontwikkelen ligt eenvoudigweg in het feit dat we vaak niet weten wat de conditie van onze Agni is, wat voor soort Agni we hebben (vaak verschillend al naar gelang Prakruti – basisconstitutie), en hoe we Agni kunnen balanceren of stimuleren. Een belangrijk deel van het voorkomen en behandelen van veel ziekten – of liever gezegd, van de meeste ziekten – begint bij Agni. Een goed werkende Agni zorgt ervoor dat onze darmen schoon blijven. Een verstoorde Agni leidt tot Ama en een door een verstoring te langzame Agni leidt tot overgewicht. Agni, het metabolische principe in het lichaam, kan grofweg ingedeeld worden in twee groepen: 1) Jathara Agni of Kayagni – het verteringsvuur in maag en darmen 2) De Agni’s in bepaalde organen en in de lichaamsweefsels – enzymen, hormonen, neurotransmitters, etc.; Ayurveda onderscheidt minstens 36 subagni’s, waaronder Bhuta Agni in de lever en Dhatu Agni’s in de weefsels. De in deze nieuwsbrief opgenomen informatie is uitsluitend bestemd voor beroepsbeoefenaren in de gezondheidszorg.

Onder die laatste groep valt ook Meda Dhatu Agni, het metabolisme in het vetweefsel – van groot belang bij overgewicht. Indien deze Agni (ook) verstoord raakt en te langzaam wordt, kan het vetweefsel makkelijk oneigenlijk toenemen, hetgeen kan leiden tot overgewicht of obesitas. In veel gevallen vormt zich daarbij ook Ama in het vetweefsel. Bij een goede behandeling dient dus behalve Ama uit het maagdarmkanaal, ook Ama uit het vetweefsel verwijderd te worden. Daar vetweefsel zich in zekere zin ook uitbreidt tot substanties die zich in Rasa/Rakta Dhatu bevinden, dienen ook deze twee Dhatu’s behandeld te worden. Het gaat hier bijvoorbeeld om de vermindering van LDL en VLDL cholesterol, en van triglyceriden. Hoewel alle Agni’s met elkaar verbonden zijn, gaat het in eerste instantie altijd om de belangrijkste Agni, Jathara Agni. In het maagdarmkanaal werkt Agni nauw samen met Pitta bij het verteren van voeding. Agni representeert deels het vuurelement in Pitta, dat uit vuur en water bestaat. Teveel water kan vuur doven en een verstoorde Pitta kan op die manier een negatieve uitwerking op Agni hebben, waardoor Agni te langzaam wordt. Een verstoorde Vata kan het vuur deels ‘uitblazen’, waardoor het te langzaam wordt. Een verstoorde Kapha leidt in het algemeen tot een te langzame Agni. De vorming van Ama verergert de situatie alleen maar. Alle Dosha’s kunnen dus onder bepaalde omstandigheden leiden tot het toenemen van gewicht gepaard gaande met verontreiniging van de darmen en de weefsels. Het metabolisme – inclusief het vetmetabolisme – is dus een samenspel van Jathara Agni in het spijsverteringskanaal, Bhuta Agni in de lever, en Dhatu Agni in de lichaamsweefsels. De schildklier vormt een belangrijke brug tussen Bhuta Agni en Dhatu Agni. Ook de schildklier dient derhalve bij overgewicht aandacht te krijgen.

Een paar voorbeelden: • Wanneer de Agni-eigenschap ‘licht’ is verstoord, leidt dit tot een zwaar gevoel in het lichaam, met name na het eten. • Wanneer de Agni-eigenschap ‘scherp’ is verstoord, kan dit leiden tot een gecompromitteerde spijsvertering waarbij de voedseldeeltjes niet voldoende opgesplitst worden. • Wanneer de Agni-eigenschap ‘heet’ is verstoord, leidt dit vaak tot een verlies van of gebrek aan eetlust. DE VERSCHILLENDE TYPEN AGNI De verschillende Dosha-Prakruti’s tonen een tendens naar Agni’s van verschillende kwaliteit. Wanneer bepaalde Dosha’s uit balans raken (Vikruti) manifesteert Agni zich vervolgens meestal op een manier die bij de tendens van die dosha past. Binnen Ayurveda wordt op basis daarvan een classificatie van 4 verschillende typen Agni’s gehanteerd. Dosha: Vata Tendens: Vishama Agni Korte verklaring: Onregelmatige spijsvertering, nu eens te snel, dan weer te langzaam; over het algemeen zwak Dosha: Pitta Tendens: Tikshna Agni Korte verklaring: Overmatig sterke spijsvertering; over het algemeen erg snel en intens Dosha: Kapha Tendens: Manda Agni Korte verklaring: Overmatig langzame spijsvertering; vaak incompleet KENMERKEN De verschillende typen Agni leiden tot verschillende symptomen en manifestaties. Een zorgvuldige analyse van de symptomen etc. kan een goede indicatie geven van het type Agni dat iemand heeft. Hieronder volgen de meest gangbare kenmerken die met de verschillende Agni-typen samengaan:

DE KWALITEITEN VAN AGNI Net zoals de Dosha’s, heeft ook Agni zijn eigen set van eigenschappen (Guna’s), en net als de Dosha’s kunnen een of meer van die eigenschappen verstoord zijn of raken. We hebben het in dat geval over een kwalitatieve verstoring van Agni. Het is van belang die eigenschappen afzonderlijk te kunnen inschatten, zowel voor een juiste analyse van de situatie als voor de te bepalen behandeling.

Vishama Agni: • een opgeblazen gevoel of gasvorming in de buik na een maaltijd; boeren • soms goed, soms slecht werkende spijsvertering • een onregelmatig hongerpatroon, soms ’s nachts, soms eind van de middag • emoties als angst, onzekerheid, stress • kan bij verlangzaming van Agni leiden tot overgewicht SPECTRUM 17 - 2

Tikshna Agni: • hypoglykemie • zuurbranden • diarree-achtige ontlasting • colitis • kan bij een overmatige consumptie van olie en vet leiden tot overgewicht Manda Agni: • langzame vertering • weinig eetlust • slaperigheid na het eten • allergieën • leidt vaak tot overgewicht en kan zich verder ontwikkelen naar obesitas Voor dergelijke verstoorde condities van Agni kent Ayurveda vele remedies, bestaande uit enkelvoudige kruiden, maar ook uit meer verfijnde complexpreparaten. Het in balans houden en sterk maken of houden van Agni is dus niet zomaar een vaag begrip in Ayurveda. Integendeel, het neemt op meerdere niveaus een belangrijke plaats in de behandeling in. Kruiden die Agni ondersteunen, in balans brengen of versterken, worden in de Ayurveda aangeduid met de term Deepana. Bekende voorbeelden van Deepana zijn: Botanische naam

Goed voor

Complexpreparaten Trikatu

Vishama & Manda Agni

Triphala

Vishama, Manda Agni & Tikshna Agni

Monopreparaten Zingiber officinale

Vishama & Manda Agni

Aloe vera

Tikshna Agni

Glycyrrhiza glabra

Vishama & Tikshna Agni

Piper longum

Vishama & Manda Agni

WAT IS AMA EN HOE ONTSTAAT HET? De term Ama betekent ‘onrijp’, ‘onverteerd’, en verwijst naar het resultaat van onverteerde, toxische substanties in het organisme – met name het maagdarmkanaal - als gevolg van een niet afdoend functionerende Kaya Agni, ofwel verteringsvuur. Maar Ama kan zich ook in andere locaties dan uitsluitend het maagdarmkanaal ontwikkelen als gevolg van een lokaal niet afdoend functionerende Agni. Met andere woorden: Ama is een omschrijving voor endotoxische substanties

in het maagdarmkanaal alsmede in de lichaamsweefsels waaronder in het geval van overgewicht ook met name in het vetweefsel. In dat laatste geval is het van belang zowel de Agni in het vetweefsel te stimuleren als het vetweefsel van Ama te ontdoen. In Ayurveda worden hiervoor traditioneel met name varianten van Commiphora mukul ingezet. Endotoxische substanties (Ama) kunnen ontstaan als gevolg van: • Onverteerde voedselresten; een goed werkende Agni in maagdarmkanaal en in de lever kan dit voorkomen. Ook klassieke ayurvedische formules als Trikatu en Triphala zijn hiervoor uitstekende remedies. • Niet correct of volledig uitgescheiden afvalstoffen (Mala’s); regelmatig en volledig uitscheiden van faeces, urine en transpiratievocht is daarom essentieel. Een uiterst afdoende remedie op dit gebied is de klassieke ayurvedische formule Triphala. Bij sterkere Kaphagerelateerde problemen met de eliminatie van ontlasting, kan tijdelijk ook een sterker laxatief als Cassia angustifolia worden ingezet. Ayurveda balanceert sterkere laxatieven traditioneel met Cardamomum elettaria, hetgeen krampen voorkomt. • Chronische ofwel langdurige verergering of verstoring van een van de Dosha’s; dit veroorzaakt Doshageïnduceerde Ama waarvan de symptomen overeenkomen met die van de verstoorde Dosha; tijdige Doshacorrectie is essentieel. Met name een verhoogde Kapha Dosha kan leiden tot een vermeerdering van het vetweefsel. Remedies als Commiphora mukul, Embelia ribes en Cyperus rotundus helpen bij het opberken van een teveel aan Kapha substanties in het weefsel. • Niet of niet volledig geuite, onderdrukte emoties; de Agni van bewustzijn wordt negatief beïnvloed, emoties worden niet ‘verteerd’ en Prana – intelligentie – stagneert; het gevolg is dat de celkernen hun ‘onzuivere’ afval niet meer kwijt kunnen en verstopt raken; onverwerkte emoties kristalliseren, met name in het bindweefsel. Stress tijdens de feestdagen – ook stress als gevolg van teveel eten en te weinig bewegen – kan leiden tot het niet afdoende opkunnen ruimen van toxische stoffen. Stress leidt soms tot meer eten, met name de hang naar zoetigheden kan

hierbij leiden tot een vicieuze cirkel. Ayurveda kent een bijzondere plant die zowel de zin in zoet wegneemt alsmede helpt bij het suikermetabolisme in het lichaam: Gymnema sylvestre. • Cellulaire herinnering aan overerfde aandoeningen (Khavaiguna – ‘defecte ruimte’); in geval van bijvoorbeeld veelvuldig voorkomen van overgewicht in een familie kan dit leiden tot overgewicht van iemand, zonder dat dieet en leefstijl daar direct aanleding toe geven. Ook in dat geval dient Agni van het vetweefsel gestimuleerd en gerevitaliseerd te worden, en dient het vetweefsel op zich ook gezonder gemaakt te worden. MEDA DHATU EN DE OPNAME VAN VET Uit het voorgaande blijkt dat bij overgewicht en de soms daaruit voortvoleiende obesitas extra zorg is vereist voor de Meda Dhatu en de Agni van de Meda Dhatu. Ayurveda kent verscheidene remedies die een uitermate effectieve werking hebben op dit gebied. Een in dit artikel nog niet eerder genoemde remedie die bij uitstek positied uitwerkt op een teveel aan Kapha en Ama in het vetweefsel is de ayurvedische remedie Shilajit, een mengsel uit planten en mineralen, dat bekend staat om haar schrapende werking en haar vermogen Agni in het vetweefsel nieuw leven in te blazen. Voedsel is de belangrijkste bron van vetweefsel. Het door het lichaam geconsumeerde vet wordt verwerkt door galvloeistof (Yakrit Pitta) en pancreasvloeistof (Klomaja Pitta). Deze twee stoffen zijn essentieel voor de vertering van vetten. Behalve voor vertering zorgen ze ook voor emulsificatie. De geëmulsificeerde vetdruppeltjes vormen een melkachtige vloeistof waarvan 95% in het eerste deel van de dunne darm opgenomen wordt. De resterende 5% speelt een rol bij het vormen en uitscheiden van de ontlasting, waarvoor ook een zekere hoeveelheid vet vereist is. De in de dunne darm geabsorbeerde vetdeeltjes worden door de lymfevloeistof opgenomen. Een deel gaat vandaar naar de lever en een deel naar de bloedstroom. De bloedstroom (Rasa/Rakta) neemt het vet mee door het hele lichaam en het wordt onderweg door het vetweefsel en andere weefsels opgenomen om te zijner tijd als noodrantsoen te kunnen dienen. Een teveel van deze vetachtige substanties in ontlasting, weefsels en bloed kunnen tot stagnatie leiden. Ook op dit gebied kent SPECTRUM 17 - 3

Ayurveda effectieve plantaardige remedies die helpen bij het verminderen van bijvoorbeeld een surplus aan zogenaamd ‘slecht’ cholesterol, waarbij het goede (en nuttige alsmede noodzakelijke) cholesterol behouden blijft. Deze goede cholesterol is namelijk onontbeerlijk voor het goed functioneren van verschillende onderdelen van het lichaam. MEDA VRIDDHI - OVERSCHOT AAN VETWEEFSEL Wanneer er een surplus aan Meda Dhatu (Vriddhi) is, kan zich dat uiten in condities als: • Overmatig transpireren • Extreme dorst • Overgewicht • Diabetes • Kortademigheid bij inspanning OORZAKEN VAN DYSBALANS In de klassieke Ayurvedische teksten worden omschrijvingen en definities gegeven van die dingen en situaties die de natuurlijke balans in de Meda Dhatu en de Meda Vaha Srota’s verstoren. De belangrijkste oorzaken zijn (een teveel aan): • Vet voedsel • Water (voornamelijk koud water) • Suiker en zout • Eiwitten • Alcohol • Niet genoeg lichaamsbeweging • Het eten van zware maaltijden voor het slapen gaan • Onderfunctie van de schildklier • Jathara Agni hoog en Dhatu Agni laag • Overgewicht in de familie (-geschiedenis) • Eenzaamheid • Zorgen • Lage zelfwaardering MANIFESTATIES EN SYMPTOMEN Als de Meda Vaha Srota’s of Meda Dhatu uit balans is of raakt, kan zich dat op allerlei manieren manifesteren, ook weer afhankelijk van de constitutie van de individu en van de omringende omstandigheden. Er is een lijst van meest voorkomende manifestaties en symptomen, die aan kunnen geven dat er wat aan de hand is met de Meda. Deze manifestaties en symptomen kunnen vervolgens gespecificeerd worden op grond van Vata-, Pitta- en Kapha-invloeden op de Meda Dhatu. Datzelfde geldt voor de ziektes die in een volgende fase uit deze aanvankelijke verstoringen kunnen ontstaan.

Algemene manifestaties en symptomen • Vergroting van borsten, buik, heupen • Volle wangen, onderkin • Overmatig zweten • Overmatige dorst • Trek in suiker en koffie • Vet op het oorlelletje • Vaginale afscheiding • Vaginale geur • Brandende handen en voeten • Gewichtstoename • Overmatige tandplak, tandsteen

het levermetabolisme. Het werkt goed bij dyspepsie en een te langzame of trage spijsvertering. Het werkt afbrekend op vet en reinigt het bloed. Het is tevens een Rasayana voor de Meda Dhatu alsmede voor Kapha-personen in het algemeen. Commiphora mukul wordt traditioneel in Ayurveda ingezet bij overgewicht, obesitas, hoog cholestrol, hoge triglyceriden, en atherosclerosis. Recent onderzoek toont aan dat Commiphora mukul een sterke antioxidante werking heeft.

VOEDINGSADVIEZEN Algemeen: Eet strikt volgens een dieet dat past bij uw constitutie. Veel Medaaandoeningen hebben te maken met een verhoogde Vata; eet in al die gevallen ook volgens een Vata-kalmerend dieet. In geval van Vriddhi (teveel vetweefsel): verminder de consumptie van producten die qua Guna’s een affiniteit met de Meda Dhatu hebben, totdat Meda Dhatu Agni weer goed functioneert In geval van Kshaya (tekort aan vetweefsel): neem producten die een affiniteit met de Meda Dhatu hebben en daardoor een tekort sneller en efficiënter kunnen aanvullen. Vermijd alle punten die al eerder zijn aangegeven als mogelijke oorzaken van Meda Vaha Srota’s Dushti. Vermijd in het bijzonder de volgende substanties:

Shilajit Shilajit is een mengsel uit mineralen en planten, die bij uitstek de Meda Dhatu Agni ondersteunen en versterken. Ook Shilajit heeft een ‘lekhana’-werking. Het reinigt niet alleen het vetweefsel, maar is tevens een rasayana voor dit weefsel: het maakt het sterk, gezond en veerkrachtig. Shilajit wordt als regenererend voor zenuw-, bot- en spierweefsel beschreven. Recent onderzoek bevestigt effecten bij maagzweren, veroudering, diabetes, leer-, geheugen- en cognitieve stoornissen en wondheling. Een groot deel van de werking blijkt te berusten op immunomodulaire effecten en optimalisering van het vrije radicalenmetabolisme. Gezuiverde Shilajit heeft celbeschermende effecten en induceert een toename van de activiteit van superoxyde-dismutase (SOD), catalase (CAT) en glutathionperoxydase (GPX).

• • • • •

Alcohol Vet en gefrituurd voedsel Teveel zuivelproducten en eiwitten Teveel suiker Teveel zout

SPECIFIEKE KRUIDENREMEDIES Hieronder volgen een aantal kruiden die de Meda Dhatu ondersteunen of in balans kunnen brengen. Dit kan doordat deze kruiden de Meda Dhatu Agni ondersteunen of doordat zij qua substantie een zekere affiniteit met de Meda Dhatu of Srota’s vertonen. Zo’n affiniteit helpt de Dhatu’s en Srota’s functioneel en/of structureel. Commiphora mukul Commiphora mukul is traditioneel een van de meest gangbare remedies bij het behandelen van overgewicht. Commiphora mukul is bitter, wrang en scherp van smaak en heeft de eigenschappen droog, licht, scherp en ruw. Op grond van die kwaliteiten kan het diep in de weefsels doordringen en daar zowel vettige als toxische stoffen wegschrapen. Commiphora mukul werkt stimulerend op de spijsvertering en op

Cyperus rotundus Cyperus rotundus is licht en droog qua Guna’s, en bitter, wrang en scherp van smaak. Het vermindert Pitta en Kapha en helpt in het bijzonder bij het doen opbreken van Kapha. De plant stimuleert de spijsvertering en helpt bij het opbreken en verwijderen van Ama. Cyperus rotundus is goed bij dyspepsie en een te langzaam of traag spijsverteringsvuur. De plant werkt ontgiftend, bloedreinigend, en heeft een lichte ‘lekhana’-werking. De plant is een Rasayana voor het waterhuishoudingsysteem, dat nauw met Kapha en met de Meda Dhatu verbonden is. Recent onderzoek toont een hypolipidemisch effect aan; Cyperus rotundus reduceert op effectieve wijze serumcholesterol- en serumtriglyceride-niveau’s. Gymnema sylvestre Staat het meest bekend om zijn bloedsuikerverlagende werking. Deze werking is traag in tegenstelling tot veel gangbare andere bloedsuikerverlagende medicijnen. De bladeren van deze plant SPECTRUM 17 - 4

reduceren tevens serumcholesterol- en serumtriglyceride-niveaus. De plant bezit bestanddelen – gurmarin en ‘gymnemic acid’- die ervoor zorgen dat de smaakpapillen die de smaak zoet waarnemen, tijdelijk niet meer werken. Hierdoor kan een vermindering van de trek in zoetigheden bewerkstelligd worden. De plant is bitter en wrang van smaak, en bezit de eigenschappen licht en droog. Gymnema sylvestre vermindert vooral Kapha Dosha. Onderzoek toont de cholesterolverlagende (VLDL en LDL) werking van de plant aan. Garcinia cambogia Garcinia cambogia staat bekend om de cholesterol verlagende werking ervan. De plant wordt veelvuldig geassocieerd met het kwijtraken van overtollig gewicht en deze werking wordt toegeschreven aan ‘hydroxycitric acid’’ (HCA), dat in chemische compositie vergelijkbaar is met citroenzuur. Voorlopig onderzoek toont aan dat HCA mogelijkerwijs helpt bij het verminderen van het omzetten van koolhydraten in vet door het blokkeren van bepaalde enzymprocessen. Garcinia vermindert Kapha door het stimuleren van Agni en het bestrijden van Mandagni. Een goede Agni leidt tot een gezonde en naar verhouding passende Meda Dhatu. Een gezonde Meda Dhatu zorgt voor een goede en efficiënte energietoevoer. Embelia ribes Embelia ribes heeft de eigenschappen licht, droog en penetrerend. De smaak is scherp en wrang. Embelia ribes vermindert Vata en Kapha. De plant is in het bijzonder goed tegen parasieten, maar heeft ook een goede werking op het gebied van het stimuleren van de spijsvertering en de eetlust. Embelia ribes heeft een reinigende en laxerende werking op het maagdarmkanaal. Als algemene Rasayana met een anabolische (opbouwende) werking breekt de plant tegelijkertijd het vetweefsel af. Embelia ribes stimuleert de spijsvertering en werkt laxatief. De plant bewerkstelligt Deepana en Amapachana. Cassia angustifolia De plant is scherp, bitter, zoet en wrang van smaak. Cassia is licht, droog en diep penetrerend qua eigenschappen. Door deze plant tezamen met Cardamomum elletaria in te nemen, zijn de sterke effecten op de peristaltiek wat milder. Cassia angustifolia is een laxatief, maar ook goed voor de lever en bij gewrichtspijn; het heeft waarschijnlijk een ontstekingsremmende werking.

Losse kruiden in de ayurvedische praktijk Het gebruik van en de kennis over losse kruiden staan centraal in de ayurvedische praktijk. Alle formules zijn immers opgebouwd uit oorspronkelijk losse kruiden. Als ayurvedische of kruidengeneeskundige therapeut geeft het een extra dimensie, zelf een formule samen te kunnen stellen - of te kunnen herleiden waarom een formule of een complexpreparaat op een bepaalde manier is samengesteld. Er is gaandeweg meer interesse in het gebruik van losse kruiden. Dat is deels omdat er meer mensen zijn die door hun opleiding een zodanige kennis over kruiden en hun samenstellingen hebben opgedaan, dat het voor hen een uitdaging is om zelf formules afgestemd op de unieke situatie van cliënten - te ‘bouwen’. Er zijn meerdere wijzen om dat te doen. Geen van die methoden is per definitie beter dan andere methoden. Zelf kruidenformules maken is als het schilderen van een schilderij, waarbij de kruiden de kleuren en vormen zijn. Iedere therapeut legt daarin eigen accenten. In het begin is het echter wel goed een aantal eenvoudige handvaten te hebben, op basis waarvan het zelf inzetten van losse kruiden en samenstellingen daarvan beoefend kan worden. In dit artikel gaan we in op een aantal van deze handvaten. Er zijn ook andere benaderingen in omloop, dus houdt een open vizier. Ook is het kruidenaanbod zelf in wezen zo uitgebreid, dat er oneindig veel variaties mogelijk zijn. Hier zullen we vooral verwijzen naar een aantal kruiden die in losse vorm in Nederland te verkrijgen zijn. In dit artikel een vervolg op het artikel over losse kruiden in de vorige Spectrum. DHANU’S EN SROTAMSI Op grond van de aangetaste lichaamsweefsels, functionele systemen of plaats van ontstaan van de ziekte kunnen bepaalde ondersteunende remedies ingezet worden die een affiniteit met deze weefsels/functies/ locaties hebben; in het ayurvedische palet van remedies krijgt een dergelijke affiniteit veel aandacht en nadruk; dit affiniteitsbeginsel is ook al vaak in de Vyadhigerelateerde remedie terug te vinden, maar kan nog extra ondersteund worden. In de ayurvedische anatomie en fysiologie wordt uitgegaan van een systeem van Dhatu’s en Srotamsi. De Dhatu’s kunnen verklaard worden als structurele weefsels, aanwezig binnen een functioneel systeem


Individualisering van de therapie


remedie uitkomen dan bij een aandoening van de overeenkomende Srotamsi.

van voeding van steeds diepere lagen van het lichaam. De Dhatu’s voeden elkaar in een vaste volgorde, zie het overzicht hieronder. De Srotamsi kunnen verklaard worden als functionele lichaamssystemen, er zijn er 16 van dergelijke hoofdsystemen. Zeven daarvan hebben de 7 Dhatu’s als hun structurele bouwmateriaal. In onderstaand overzicht wordt tevens de modern medische equivalent – of wat daar het meest bij in de buurt komt – gegeven. Hoewel de zeven parallelle Srotamsi en Dhatu’s verschillende ‘afdelingen’ vormen, met aparte kruiden en remedies – afhankelijk van wat er precies uit balans is – wordt ze in het overzicht bij de praktische stappen eenvoudigheidshalve bij elkaar getrokken. Binnen het bestek van dit beknopte model is een dergelijke beperking aanvaardbaar, maar men dient de complexiteit van een in oorsprong meer gedifferentieerd systeem wel in het oog te blijven houden. Men kan bij een bepaalde aandoening van een Dhatu op een andere

Voorbeeld Cliënt X heeft behalve van Reumatische Artritis ook regelmatig last van lichte koorts met griep-achtige verschijnselen, hetgeen een gevoel van uitdroging veroorzaakt. Er is sprake van Ama die van de darmen de Rasa Dhatu in is gegaan en daar de lichte koorts veroorzaakt. De warmte van de koorts veroorzaakt de gevoelens van uitdroging. De therapeut gaat op zoek naar een extra remedie ter ondersteuning van de Rasa Dhatu en de Rasa Vaha Srota’s (lymfevloeistof en lymfesysteem). De volgende volgende remedies komen daarvoor in aanmerking: Mono preparaten: • Piper longumi • Zingiber officinale • Ocimum sanctumi Complex preparaten: • Trikatu • Sudak Met name Zingiber officinale (gember) is een Rasayana voor de Rasa Dhatu en zou hier – met mate, aangezien het verwarmend werkt – ondersteunend kunnen werken. Indien de therapeut specifiek de lichte Ama-

De zeven Dhatu’s: Dhatu’s:

Vergelijkbare weefsels:

Rasa Dhatu

lymfe en plasma

Rakta Dhatu

bloed

Mamsa Dhatu

spierweefsel

Meda Dhatu

vetweefsel

Asthi Dhatu

botweefsel

Majja Dhatu

zenuwweefsel

Shukra/Artava Dhatu

voortplantingsweefsel

De zestien Srotamsi: Srotamsi (& Dhatu’s):

Vergelijkbare systemen:

Rasa Vaha Srota’s

lymfesysteem en bloedbaan

Rakta Vaha Srota’s

bloedbaan en circulatie

Mamsa Vaha Srota’s

spiersysteem

Meda Vaha Srota’s

vetsysteem

Asthi Vaha Srota’s

beendersysteem, skelet

Majja Vaha Srota’s

zenuwstelsel

Shukra/Artava Vaha Srota’s

voortplantingssysteem

Prana Vaha Srota’s

ademhalingssysteem (inname van lucht)

Ana Vaha Srota’s

spijsverteringskanaal (inname van voeding)

Ambu Vaha Srota’s

waterhuishouding systeem (inname van water)

Purisha Vaha Srota’s

systeem van uitscheiding middels ontlasting

Sveda Vaha Srota’s

systeem van uitscheiding middels transpiratie

Mutra Vaha Srota’s

systeem van uitscheiding middels urine

Stanya Vaha Srota’s

moedermelk systeem (alleen bij vrouwen)

Artava Vaha Srota’s

menstruatie systeem (alleen bij vrouwen)

Mano Vaha Srota’s

body-mind systeem (door het gehele lichaam; in alle cellen) SPECTRUM 17 - 5

koorts zou willen aanpakken, zou Sudak de aangewezen remedie zijn, aangezien het Pitta en Ama in de Rasa Dhatu doet verminderen. De keuze van de therapeut is op het gebied van de Dhatu’s en Srotamsi veel gevarieerder dan het geval was bij de eerder besproken gebieden van Dosha, Agni en Ama. Het gaat hier om een meer gerichte behandeling waar meerdere factoren – waaronder Dosha, Agni, Ama en Guna’s – betrokken kunnen en dienen te worden. De therapeut kiest uiteindelijk voor een lage dosis gember, ook omdat deze wortel tevens een goede remedie voor artritis is.

nauw verbonden met de verfijnde energieën van Vata, Pitta en Kapha: Prana, Tejas en Ojas. Deze informatie is belangrijk om de benadering van psychosomatische klachten binnen de Ayurveda goed te begrijpen. Psychische klachten kunnen vanuit ayurvedisch perspectief het gevolg zijn van: • een verstoring op een meer lichamelijk niveau (Dosha’s, Dhatu’s); dit is een indirecte pathologie • een directe verstoring van Mano Vaha Srota’s, en eventueel ook van de Majja Vaha Srota’s en Dhatu

PSYCHOSOMATISCHE CONDITIE Op grond van de emotioneel/mentale conditie van de cliënt kan een ondersteunende remedie voor het psychosomatische functioneren van de cliënt geselecteerd worden; dit kan dosha-specifiek worden ingevuld; in het ayurvedische palet zijn veel van dergelijke remedies met een uitgesproken psychosomatisch bereik aan te treffen. In Ayurveda worden lichaam, geest en ziel als een eenheid beschouwd. Er is dus sprake van een psychosomatische benadering van alle ziekten. Zo zijn de Dosha’s met emotionele en mentale aspecten verbonden. Ook de Dhatu’s en Srotamsi hebben een emotionele en mentale functie. Zelfs de 20 Guna’s (eigenschappen/kwaliteiten) kunnen emotionele en mentale implicaties hebben. Binnen de ayurvedische fysiologie ziet men de geest als een eigen, specifieke Srota’s – een kanaal of systeem in het lichaam met een gespecialiseerde functie. Deze Srota’s wordt Mano Vaha Srota’s genoemd en zij bestrijkt het gehele lichaam. Dat wil zeggen: de geest bevindt zich in alle cellen en weefsels; het lichaam is in al haar aspecten met emoties en gedachten verbonden. In feite gaat Ayurveda er vanuit dat het lichaam een product van de geest is. Van de Dhatu’s en Srotamsi zijn de Majja Dhatu en Majja Vaha Srota’s – het zenuwweefsel en het zenuwstelsel – het meest met de geest verbonden. De Majja Dhatu en Majja Vaha Srota’s zijn op hun beurt sterk verbonden met Vata – het principe van de communicatie in het lichaam. Majja is ook

Ayurveda maakt gebruik van een aantal specifieke kruiden en remedies die zeer effectief zijn bij het ondersteunen en versterken van de Majja Dhatu en van de Majja en Mano Vaha Srota’s. Dergelijke kruiden en remedies spelen bij een hedendaagse ayurvedische behandeling een belangrijke rol, aangezien meer dan ooit stress – als gevolg van emotionele en mentale onrust en onevenwichtigheid – een rol lijkt te spelen bij het ontstaan van psychische en psychosomatische klachten. Hieronder volgt een overzichtje van – meest dosha-gerelateerde – kruiden en remedies die bij een effectieve allround behandeling van lichaam en geest een positieve invloed kunnen hebben: Vata: Centella asiatica, Withania somnifera Pitta: Centella asiatica Kapha: Acorus calamus Voorbeeld: Cliënt X is geïrriteerd en kwaad. Dat komt gedeeltelijk door de gevolgen van de ziekte, die de levenskwaliteit en –mogelijkheden belemmeren, en deels door een van jongs af aanwezige zelf-kritische instelling, die soms leidt tot een heftige depressies en lichte neigingen tot zelf-destructie. Dit zijn allemaal typische kenmerken voor een Mano Vaha Srota’s waarin teveel Pitta aanwezig is. De beste remedie voor een verhoogde Pitta in de Mano Vaha Srota’s is Centella asiatica, een kruid dat de geest verkoelt en helder maakt.

De medewerkers van Holisan wensen u prettige kerstdagen en een gezond 2007!

SPECTRUM 17 - 6

Productnieuws GEWICHTSREGULATIE MET NATULINE Natuline is samengesteld uit kruiden die zorgen voor een goede verbranding, het ondersteunen van de vetstofwisseling en de afvoer van stofwisselingsresten. Het middel draagt bij aan gewichtsregulatie en gewichtsvermindering, maar veroorzaakt daarbij geen vermoeidheid. Merkbare effecten treden op na 4 tot 6 weken regelmatig gebruik. Algemene gebruiksaanwijzing: 2 maal daags 1 capsule met water innemen. Eventueel verhogen tot 2 maal daags 2 capsules. Natuline bevat 60 vegetarische capsules per verpakking. 17,37 (excl. btw)/60 vcaps. NIEUWE CD’S SURAJIT DAS Muziek kan een effectief middel zijn om de kwaliteit van het leven te verbeteren. Wie op bepaalde momenten van de dag naar de bijpassende muziek luistert, kan daarmee de gezondheid ondersteunen. Onlangs heeft de bekende bekende Indiase sitarspeler Surajit Das drie nieuwe CD’s uitgebracht.. De serie ‘Ayurvedic Music’, bestaat bracht uit een vata-, pitta- en een kapha-CD. Deze bijzondere CD’s zijn exclusief voor Holisan vervaardigd en niet in de winkel verkrijgbaar. 14,50 (excl. btw)/stuk. btw)/stuk. PINDA SVEDA KRUIDENSTEMPELS KRUIDENSTEMPELS Nieuw: katoenen krui denstempels voor gebruik bij de Pinda Sveda. De stempels, gevuld met geurige kruiden en bloesems, worden tijdens deze ontspannende behandeling in verwarmde olie gedompeld en gebruikt om het lichaam te masseren. Dit heeft een reinigend en opbouwend effect. De stempels zijn gevuld met rozenblaadjes, rozemarijn, lavendel, thijm en salie. 9,00 euro (excl. btw)/stuk. Actieprijs: 3 voor € 25.00 (excl. btw).

Holisan agenda

Aanmelden

Informatieve bijeenkomsten Regelmatig organiseren wij cursussen, lezingen en presentaties over gezondheid. Deze informele maar zeer informatieve bijeenkomsten zijn bedoeld voor artsen, therapeuten, diëtisten, medisch en paramedisch personeel en voedingsdeskundigen. Prima gelegenheden om ervaringen uit te wisselen en uw kennis te vergroten. Tenzij anders aangegeven, zijn de lezingen gratis toegankelijk. Aanmelding vooraf is echter noodzakelijk. U ontvangt dan van ons een bevestigingsbrief, die tevens dient als uw toegangsbewijs. Tijden: Ontvangst: 9.30-10.00 uur met koffie en thee. Ochtendprogramma: 10.00-12.00 uur. Lunch: 12.00-13.30 uur. Middagprogramma: 13.30-17.00 uur. Het verdient aanbeveling beide dagdelen van een lezing te volgen. Desgewenst kunnen de dagdelen ook afzonderlijk worden bijgewoond. Volgt u zowel het ochtend- als het middagprogramma, dan wordt u een lunch aangeboden.

Zaterdag 27 januari 2007 – Verschillende levensfases bij de vrouw Een interessante lezing over de verschillende fases in het leven van een vrouw: van baby tot jong meisje, menstruatie, zwangerschap en borstvoeding, moederschap, pre-menopauze en menopauze. Diverse verstoringen van het evenwicht, geassocieerd met de menopauze worden besproken, evenals de ayurvedische remedies: monopreparaten, complexpreparaten en specifieke verjongende middelen voor vrouwen, de zogenaamde ‘Stri-Shakti Rasayana’. Deze lezing zal in het Engels worden gehouden.

Met deze aanmeldcoupon kunt u zich persoonlijk voor de lezingen en workshops opgeven. Wilt u ook een of meerdere collega's aanmelden? Stuur ons dan een briefje met hun naam en adres, alsmede informatie over hun praktijk.

 Zaterdag 27 januari 2007 - Verschillende levensfases bij de vrouw

 Zaterdag 4 februari 2007 - Leren werken met Ayurveda / Aan de slag met Ayurveda

 Vrijdag 9 februari 2007 - Introductie-workshop Vedische astrologie  Zondag 18 februari 2007 – Een introductie tot Ayurveda  Zaterdag 10 maart 2007 - Agni & Ama

 Zaterdag 31 maart 2007 - Ayurveda voor gevorderden Zondag 4 februari 2007 – Leren werken met Ayurveda / Aan de slag met Ayurveda Hoe ga je bepalen welk kruid je voor welke klacht geeft? Hoeveel, hoelang en wanneer schrijf fe ayurvedische kruiden voor? Deze dag geeft praktische antwoorden op veelgestelde vragen rond het werken met Ayurveda-kruiden.

 Zaterdag 14 april 2007 - Voorjaarsklachten en hooikoorts

 Zaterdag 21 april 2007 - Samenwerking tussen reguliere geneeskunde en Ayurveda Ayurveda Vrijdag 9 februari 2007 – Introductie-workshop Vedische astrologie Jyotish (vedische astrologie) is bedoeld om het leven van de mens te verbeteren. Jyotish betekent ‘beste licht’. De horoscoop wordt berekend met behulp van geboorteplaats, -tijd, en –dag. Op basis van standen van planeten, tekens en huizen in de horoscoop kunnen interpretaties gemaakt worden. De vedische astrologie verschilt qua berekening en interpretatie sterk van de bekende westerse astrologie. Tijdens de introductie wordt aandacht besteed aan de negen planeten die belangrijk zijn binnen de vedische astrologie, in relatie tot huizen en sterrenbeelden in de horoscoop. Verschillende thema’s uit iemands leven kunnen bekeken worden in de horoscoop: gezondheid, studiemogelijkheden, werk, verwanten of partner. Ook wordt er geoefend in het interpreteren. Kosten voor deelname aan de workshop: 84,00 euro inclusief BTW. Deze introductie-workshop vindt plaats als voorbereiding van de Workshop Vedische astrologie in mei. Tijden: 9.30-18.30.

Donderdag dag 10 mei 2007 – Workshop Vedische astrologie II  Donder

Naam: Zondag 18 februari 2007 – Een introductie tot Ayurveda Een algemene kennismaking met Ayurveda met aandacht voor alle belangrijke thema’s. Een populaire lezing die wij op speciaal verzoek herhalen. Aan de orde komen de overeenkomsten en verschillen met andere therapeutische systemen. Ook is er ruim aandacht voor de 6000 jaar oude ontstaansgeschiedenis van deze boeiende totaalgeneeskunde. Een deel van de lezing is gereserveerd voor een beschrijving van de voornaamste middelen uit de ayurvedische kruidenfarmacologie. Een aanrader! Eventueel kunt u zich met behulp van een boek als Handboek Ayurveda op deze lezing voorbereiden.

SPECTRUM 17 - 7

Adres: Postcode, Woonplaats: Tel. nr.

Opsturen in een gefrankeerde envelop naar:

Holisan BV Postbus 242 8200 AE Lelystad

Holisan agenda Zaterdag 10 maart 2007 – Agni & Ama Ayurveda beschouwt ‘Agni’, de kracht van de stofwisseling, als de voornaamste graadmeter voor de gezondheidstoestand en ‘ama’ (stofwisselingsslakken) als indicatie voor de aanwezigheid van ziekte. Gezond leven met agni in evenwicht en de lichaamskanalen vrij van ama vormt het belangrijkste thema van deze lezing. Volgens Ayurveda is het vermogen van het lichaam om voedingsstoffen op te nemen, en gelijktijdig toxinen te elimineren, de belangrijkste voorwaarde voor een gelukkig, gezond en harmonieus leven. Het optimaliseren van agni en het effectief tegegaan van ama met ayurvedische middelen zoals anti-ama kruiden, complexpreparaten, verjongende preparaten (Rasayana’s) en medicinale oliën zal uitvoerig worden behandeld. Deze lezing zal in het Engels worden gehouden.

Zaterdag 31 maart 2007 – Ayurveda voor gevorderden In de lezing ‘Introductie tot Ayurveda’ zijn onderwerpen zoals geschiedenis en filosofie, de drie dosha’s en de zeven dhatu’s behandeld. In deze vervolglezing zullen deze zaken worden uitgediept aan de hand van de 16 lichaamssystemen (srotamsi). Speciale aandacht zal daarbij uitgaan naar de specifieke ziektebeelden die aan ieder van deze lichaamssystemen gerelateerd zijn. Voor de behandeling zijn tal van kruidenremedies beschikbaar die van nut kunnen zijn voor de dagelijkse praktijk van therapeut en behandelaar.

Nieuwsbrief voor artsen en therapeuten. Holisan Spectrum is een uitgave van Holisan BV. De in deze nieuwbrief opgenomen informatie is uitsluitend bedoeld voor beroepsbeoefenaren in de gezondheidszorg. Deze nieuwsbrief is met grootst mogelijke zorgvuldigheid samengesteld. Niettemin stelt Holisan BV zich niet aansprakelijk voor eventuele schade, voortvloeiend uit eventuele onjuistheden of onvolledigheden.

Zaterdag 14 april 2007 – Voorjaarsklachten en hooikoorts In het voorjaar vindt in het lichaam een belangrijke omschakeling plaats. De kapha-kwaliteiten van de winter maken plaats voor lichtere kwaliteiten die bij de lente horen. Een teveel aan kapha dat moeite heeft het lichaam te verlaten, kan in het voorjaar en in het begin van de zomer problemen veroorzaken, waaronder allergieën zoals hooikoorts. Tijdens deze lezing zal dieper op deze thematiek worden ingegaan. Een aantal gangbare ayurvedische preparaten zal aan de orde komen.

Zaterdag 21 april 2007 – Samenwerking tussen reguliere geneeskunde en Ayurveda Over de hele wereld schrijven medische experts uitgebreid over het traditionele gezondheidssysteem van India, Ayurveda, en locale geneeskundige tradities. Het is zeer waarschijnlijk dat Hippocrates, Charaka and Sushruta, respectievelijk bekend als Griekse en Indiase geneesheren, niet alleen elkaars tijdgenoten waren maar elkaar met hun ideeën ook beïnvloed hebben. Tijdens deze boeiende lezing trekt Dr. Naveen Gupta vergelijkingen tussen wat wij kennen als reguliere geneeskunde en Ayurveda. Hoewel samenwerking tussen beide systemen niet eenvoudig is voor de professionals aan beide kanten, kan de deur onder het motto “gezondheid voor iedereen” misschien op een kier worden gezet. In dit kader zullen onder meer worden besproken: ‘de holistische benadering van gezondheid’ en ‘het belang van voeding: de moderne en ayurvedische visie’. Deze lezing zal in het Engels worden gehouden.

Donderdag 10 mei 2007 – Workshop Vedische astrologie II Thema: Mogelijkheden en kansen. Verdere uitwerkingen als vervolg op de introductie workshop van februari 2007. U leert uw interpretatie van de algemene horoscoop verder te verfijnen. Ook leert u ontwikkelingen in de tijd te interpreteren. Tijdens de workshop wordt verder intensief geoefend met interpretatie van heden, verleden en toekomst. Deze workshop bouwt verder op de introductie-workshop van februari. Kosten voor deelname aan de workshop: 84,00 euro inclusief BTW. Tijden: 9.30-18.30 uur.

SPECTRUM 17 - 8

Holisan Health Products Postbus 242 8200 AE Lelystad Nederland Tel: 0320-251313 Fax: 0320-255805 e-mail: [email protected] www.holisan.nl www.granaatappel.nl www.devicosmetics.nl www.ayurwellness.nl Copyright © 2006

Niets uit deze uitgave mag worden verveelvuldigd door middel van druk, fotocopie, microfilm of op welke wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.