Health Bulletin Ayurveda Actueel nr. 3 - 2008
Ayurveda en de Nieren
D
e belangrijkste afscheidingsorganen in ons lichaam zijn de nieren. De nieren liggen in de ruimte achter het buikvlies (retroperitoneaal) in de lendenstreek waarbij de rechternier lager ligt dan de linkernier. Door de ligging van de nieren kan er een totale bloeddoorstroming per 24 uur plaatsvinden van ongeveer 1700 liter. Dit is circa 1,2 liter per minuut waardoor gezonde nieren de filterwerking optimaal kunnen doen.
Dhr. Anil K. Mehta
Je kunt de nieren zien als de filters in ons lichaam. De nieren halen de stoffen die het lichaam niet meer nodig heeft uit het bloed. Deze afvalstoffen komen in de urine terecht. Ook worden door de nieren lichaamsvreemde stoffen zoals medicijnen, uitgescheiden. De nieren zorgen er echter ook voor dat de stoffen die nodig zijn om het lichaam zo gezond mogelijk te houden, in het lichaam blijven. Deze stoffen zijn o.a. glucose, eiwitten en mineralen. Ze spelen een rol bij de regeling van de zuurtegraad (pH), de waterhuishouding, de uitscheiding van stofwisselingsproducten o.a. ureum en urinezuur en ze spelen een rol bij de bloeddruk in het lichaam. De nieren zorgen in samenwerking met de andere uitscheidingsorganen voor een constant houden van de innerlijke werking van het lichaam.
Dhr. Kabir Mehta
De nieren kunnen zeer geconcentreerde urine produceren maar ook erg verdunde urine. Daardoor kunnen ze de osmotische waarde (dit is de regeling van de waterhuishouding en die van de mineraalhuishouding) van het inwendige milieu in ons lichaam in evenwicht houden. De door de nieren afgescheiden urine wordt door urineleiders (ureters) naar de blaas gevoerd en van hieruit verlaat de urine door de urinebuis (urethra) het lichaam.
Hoe zien de nieren eruit? De nieren hebben een lengte van circa 12 cm. Ze zijn ongeveer 7 cm breed en 3 cm dik. De gewicht van een nier bedraagt ongeveer 150 gr. Als je een nier bekijkt zie je dat de buitenkant bestaat uit een glad bruin kapsel. Daaromheen zit een vetkapsel dat door een bindweefselblad (fascie) naar
Health Bulletin Ayurveda Actueel nr. 3 - 2008
boven en naar opzij wordt afgesloten. Dit vet (perirenale vet) dient als steun voor de nieren. Als je de nier ontleedt kun je van buiten naar binnen het volgende zien: -
-
-
de nierschors (cortex). Dit is een vrij smalle laag die een gespikkeld uiterlijk heeft door de talrijke aanwezige nierlichaampjes die de lichaampjes van Malpighi worden genoemd het niermerg (medulla). Deze heeft een streperig aspect door talrijke verzamelbuizen en lissen (de lissen worden de lissen van Henle genoemd). Het niermerg uit tien tot twintig zogeheten piramiden. Deze piramiden waarop de verzamelbuizen uitmonden, steken uit in de kelken (calices) van het nierbekken het nierbekken (pyelum of pelvis renalis). Het nierbekken is opgebouwd uit een aantal nierkelken. Urine wordt vanaf hier door de urineleider naar de urineblaas vervoerd.
Uiteraard is er nog veel meer wetenschappelijks te vertellen over de samenstelling van de nier, maar in het kader van dit artikel zou het te specialistisch worden. Vandaar dat ik mij tot bovenstaand beperk.
-
-
Functie van de nieren. Zoals reeds eerder in dit artikel vermeld hebben de nieren een aantal functies. Om al deze functies te kunnen uitoefenen vinden er in ieder nefron (= functionele microscopische eenheid van de nier die bestaat uit het kapsel van Bowman en een tubulus = een buisje. De nier bevat circa een miljoen nefronen) de volgende processen plaats: -
Zoals al eerder aangegeven zorgen de nieren niet alleen voor de aanmaak van urine maar ze zijn ook betrokken bij de regeling van de bloeddruk, de vorming van rode bloedcellen (erytrocyt) en de stofwisseling van vitamine D: a.
ultrafiltratie terugresorptie excretie
Per 24 uur wordt er in totaal 180 liter ultrafiltraat gevormd. De urineproductie bedraagt echter maar ongeveer 1,5 liter. Er zal dus circa 178,5 liter door de nieren moeten worden teruggeresorbeerd. De nieren hebben dus de moeilijke taak om uit de ongeveer 1700 liter bloed via 180 liter ultrafiltraat maar 1,5 liter geconcentreerde urine te produceren. De energie die nodig is voor de ultrafiltratie wordt geleverd door de bloeddruk (en dus door ons hart). De terugresorptie is – net zoals de uitscheiding – een selectief en actief proces. De voor het lichaam nuttige stoffen gaan tijdens dit proces geheel of gedeeltelijk terug naar het bloed, terwijl voor het lichaam schadelijke en overtollige stoffen in de urine achterblijven. De terugresorptie en de uitscheiding in distale tubulus en verzamelbuis worden geregeld door drie hormonen, te weten: -
aldosteron. Dit hormoon is afkomstig uit de bijnierschors en regelt de NA+ en K+-
uitscheiding. Het stimuleert de terugresorptie van natrium en het bevordert de kaliumuitscheiding. Als er een teveel aan aldosteron in het lichaam is zal het kaliumgehalte in het bloed dalen terwijl er bij een hypofunctie van de bijnierschors veel natriumionen en dus ook veel chloorionen en water met de urine worden uitgescheiden. In dat geval volgt er uitdroging van het lichaam. Het kaliumgehalte zal in het bloed toenemen. Het hormoon heeft dus indirect invloed op de bloeddruk ADH (antidiuretisch hormoon). Dit hormoon speelt een heel belangrijke rol bij de terugresorptie van water in de distale tubulus (distaal = verst verwijderd van het centrum) en de verzamelbuis. Als er sprake is van een verhoogde werking van dit hormoon wordt er meer water teruggeresorbeerd. Wanneer er te weinig van dit hormoon wordt geproduceerd is er sprake van diabetes insipidus (diabetes = doorloop en insipidus – smaakloos) PTH (parathyroïd hormoon). Dit hormoon verhoogt het calciumgehalte van het bloed onder andere door bevordering van calcium vanuit de botten naar het bloed en door de bevordering van de calciumresorptie in de darmen in samenwerking met vitamine D.
b.
c.
Bloeddruk: in de nieren wordt de bloeddruk geregeld door de juxtaglomerulaire cellen. Deze cellen zorgen voor de productie van het weefselhormoon renine. Als de arteriële bloeddruk verlaagd is, zullen deze cellen meer renine gaan produceren. Dit hormoon bezit een soort enzymwerking dat het plasma-eiwit angiotinensinogeen dat inactief is om te zetten tot het actieve angiotensine. Deze stof kan dan op twee manieren de bloeddruk verhogen door vaatvernauwing van de arteriolen (bloedvaten waardoor het bloed richting hart stroomt) of door de productie van het hormoon aldosteron in de bijnierschors te stimuleren. Omgekeerd zal een verhoging van de bloeddruk leiden tot verminderde productie van renine. Vorming van rode bloedcellen: wanneer het zuurstofgehalte van het bloed dat circuleert afneemt produceren de nieren een stof die inwerkt op een plasma-eiwit waardoor het hormoon erytropoëtine (EPO) ontstaat. Dit hormoon sitmuleert in het rode beenmerg de productie van rode bloedcellen. Vitamine D: het is inmiddels bekend dat de nieren ook betrokken zijn bij de stofwisseling van vitamine D. Door de nieren wordt invloed uitgeoefend om vitamine D dat met voedsel is
Health Bulletin Ayurveda Actueel nr. 3 - 2008
opgenomen of dat door UV-licht in de huid is ontstaan, in een actieve vorm om te zetten.
Urinewegen. De urine die door de nieren afgescheiden wordt komt terecht in de urinewegen die gevormd worden door de volgende onderdelen: -
urineleiders (ureters): De urineleider is aan de binnenzijde bekleed met overgangseptiheel (epitheel= bovenste laag van de huid en slijmvliezen). Dit epitheel is in een aantal cellagen gerangschikt wanneer de ureterwand is samengetrokken. Er stroomt dan geen urine door. De binnenste laag cellen is enigszins afgeplat en de daaronder gelegen lagen bestaan uit hoge cellen. Als de ureter uitzet wanneer er urine doorstroom worden de cellen platter en neemt het aantal lagen af. De oppervlakkig gelegen cellen hebben een beschermingslaagje die bescherming biedt tegen de inwerking van zuren. De wand van de urineleider bevat glad spierweefsel. Van tijd tot tijd loopt een peristaltische contractiegolf over de spier van boven naar beneden waardoor er telkens een beetje urine in de urineblaas wordt gespoten. Omdat het onderste deel een schuin verloop heeft in de wand van de urineblaas is er sprake van een soort ventielwerking waarmee terugstroming van urine voorkomen wordt
-
urineblaas (vesica urinaria): De wand van de urineblaas bestaat hoofdzakelijk uit glad spierweefsel waarvan de vezels voornamelijk in de lenterichting verlopen van de top van de urineblaas naar de blaasuitgang, dus naar de urinebuis. Rondom de blaasuitgang ligt een lusvormige spier die inwendige sfincter (sluitspier) genoemd wordt. Deze sluitspier is onwillekeurig. Dit wil zeggen dat deze niet onder invloed van onze wil staat. Rondom het begin van de urethra bevindt zich een tweede kringspier die uit dwarsgestreepte spieren bestaat. Deze uitwendige sluitspier staat wel onder invloed van onze wil. De wand van de urineblaas is aan de binnenzijde bekleed met overgangsepitheel. De urineblaas dient als een soort reservoir om de door de nieren afgevoerde urine op te vangen. Als de urineblaas ongeveer 350 ml urine bevat is de druk dusdanig dat de druksensoren (de drukzintuigjes) in de blaaswand geprikkeld worden waarna de mictiereflex (mictie-urinelozing) op gang komt. De mictiedrang kan tot op een bepaalde hoogte onderdrukt worden. Als deze echter te lang onderdrukt wordt ontstaat er dusdanige een pijnlijke spanning dat het ophouden van de urine niet langer meer mogelijk is. De uitwendige sluitspier ontspant zich waardoor de urine door de urinebuis stroomt. De hoeveelheid urine in de urineblaas waardoor de aandrang tot plassen
Health Bulletin Ayurveda Actueel nr. 3 - 2008
-
zich voordoet is echter niet altijd dezelfde. Dit hangt sterk af van de omstandigheden, bijvoorbeeld: is er sprake van kou of emotionele situaties dan zal de mictiedrang kunnen optreden als de urineblaas nog maar met weinig urine is gevuld en soms komt de mictiedrang pas laat op gang als men met iets zeer ingespannens bezig is of bij sterke afleiding. We zijn ons bewust van een volle blaas doordat er vanuit het ruggenmerg gevoelsbanen naar de hersenschors lopen (sensibele banen) en tevens lopen er motorische banen (piramidebanen) vanuit de hersenen naar het ruggenmerg. Van hieruit lopen er motorische zenuwen naar de uitwendige sluitspier. Met deze willekeurige sluitspier kunnen we de mictiereflex oftewel de blaasreflex al dan niet onderdrukken. Op het moment dat men gaat urineren wordt de remming van de reflex opgeheven. De uitwendige sluitspier verslapt. Hierna stroomt de urine het lichaam uit urinebuis (urethra): de urinebuis vormt de verbinding tussen de urineblaas en de buitenwereld. Bij een man bedraagt deze buis ongeveer 20 cm bij een vrouw slechts 2,5 tot 4 cm. Bij een man loopt het eerste deel door de prostaat en het overige deel door de penis en is omgeven door een zwellichaam. Dit gedeelte is tevens de afvoerbuis voor het sperma. Bij de vrouw mondt de urinebuis uit in de voorhof (vestibulum). Dit is de ruimte tussen de kleine schaamlippen. De uitmonding is gelegen vlak boven de toegang tot de vagina.
Doordat de controle op het lozen van urine is verstoord door de een of andere oorzaak verliest men onvrijwillig urine. De meeste mensen die dit overkomt, generen zich hiervoor nogal eens. Voor incontinentie kunnen verschillende oorzaken zijn. De meest voorkomende zijn: -
-
-
Urine. Doordat de nieren er voor moeten zorgen dat de samenstelling van het bloed constant blijft wisselt de samenstelling van de urine sterk. De hoeveelheid urine die geproduceerd wordt bedraagt gemiddeld circa anderhalf liter per etmaal. In de urine zitten normaliter een aantal bestanddelen. Dit zijn: -
water. Dit bedraagt circa 95% ureum. Dit wordt in de lever gevormd bij de afbraak van overtollige aminozuren urinezuur. Dit is een afbraakproduct van kerneiwitten zouten. En dan met name natriumchloride urobiline. Dit is een gele kleurstof die in een kleine hoeveelheid in de urine voorkomt creatinine. Dit is afkomstig van creatine uit spierweefsel (creatinine = een stof die uit creatine vrijkomt bij de spierstofwisseling. Creatine is een tussenproduct in de stofwisseling).
Ziekten. Veel mensen krijgen vroeg of laat te maken met het niet meer of niet meer voldoende kunnen ophouden van de urine. Er is dan sprake van incontinentie dat letterlijk het ‘niet behouden’ betekent.
-
blaastontsteking (cystitis). Door de ontsteking is er sprake van een verhoogde prikkelbaarheid van de blaas waardoor er een sterke en onbedwingbare drang tot urineren ontstaat terwijl de blaas nog maar met weinig urine is gevuld. Het uitplassen van de urine kan pijnlijk zijn en een branderig gevoel aan de urineleiders geven. Deze vorm van incontinentie wordt ook wel urge-incontinentie genoemd omdat men het plassen – hoe weinig urine er ook is – niet kan ophouden neurologische aandoeningen. Een dwearslaesie, MS (multipele sclerose), een coma, hersentumor, een open rug (spina bifida) en nog andere aandoeningen, kunnen de oorzaak zijn voor incontinentie. Dit komt doordat de verbinding tussen de urineblaas en de hersenen gedeeltelijk of geheel verbroken is waardoor de urineblaas zelfstandig gaat functioneren via de reflex van de blaas prostaatvergroting (prostaathypertrofie). Als er sprake is van een vergrote prostaat kan de afvoer van de urine worden belemmerd kan er sprake zijn van urineretentie waarbij de overvolle, sterk gespannen en daarom meestal ook pijnlijke blaas overloopt. Er is dan sprake van voortdurend druppelsgewijs urineverlies. Dit wordt ook overloopincontinentie genoemd verzakking van de baarmoeder (prolaps). Als er sprake is van een plotseling drukverhogend moment in de buikholte zoals bijvoorbeeld bij een nies- of hoestbui of een stevige lachbui of als een vrouw iets zwaars moet tillen, etc., voelt ze geen mictiedrang en kan er daarom ook geen poging ondernomen worden om de urine tegen te houden. Deze vorm van incontinentie wordt stress-incontinentie genoemd
Ook kunnen de nieren aangetast door een ziekte (bijv. nierverschrompeling, nierstenen, nierverettering, niervergiftiging, nierbekkenontsteking, tumor in de nieren, hoge bloeddruk en aantasting van de nieren door diabetes mellitus, etc.). Als deze niet behandeld wordt kunnen de nieren in hun functioneren achteruit gaan met alle gevolgen vandien. Als de functie van de nieren voor 60 tot 70% uitvalt, wordt gesproken van chronische nierinsufficiëntie (insufficiënt betekent onvoldoende). Hierdoor zijn de nieren niet voldoende meer in staat om de afvalstoffen uit het bloed te verwijderen waardoor ze in het lichaam blijven zitten. Als de functie van de nieren voor 90 tot 95% is uitgevallen is een medische behandeling die de nieren als het ware vervangt noodzakelijk.
Health Bulletin Ayurveda Actueel nr. 3 - 2008
Dan zal in die gevallen een nierdialyse waarbij het bloed buiten het lichaam wordt gezuiverd en weer in gezuiverde toestand in het lichaam teruggebracht wordt, dienen plaats te vinden. En uiteindelijk zal er een niertransplantatie noodzakelijk zijn. De symptomen van achteruitgang van de werking van de nieren zijn: -
-
-
ophoping van afvalstoffen. Hierdoor kunnen vermoeidheid, een gevoel van algehele malaise, je ziek voelen, jeuk en krampen ontstaan. Maar ook komen vergeetachtigheid, misselijkheid, minder eetlust, slapeloosheid en vatbaarheid voor infecties voor hormonale stoornissen. Als de nierfunctie vermindert maken de nieren extra bepaalde hormonen aan waardoor de bloeddruk toe zal nemen. De productie van andere hormonen zal echter weer afnemen. Hierdoor kunnen bloedarmoede en vermoeidheid ontstaan. Ook kan er sprake zijn van botontkalking problemen met de vochtbalans. Bij een achteruitgang van een juiste werking van de nieren kan er sprake zijn van vochtophoping of uitdroging. Als er sprake is van vochtophoping zijn de enkels en het gezicht vaak opgezwollen, doch de vochtophoping kan ook plaatsvinden in andere delen van het lichaam. Als er sprake is van uitdroging is dit zichtbaar aan holle ogen, een droge mond en droge slijmvliezen.
Als er sprake is van nierschade door diabetes mellitus doordat diabetes de bloedvaten kan aantasten (nefropathie) die het bloed naar de nieren brengt en de nierfilters kan beschadigen is het gevolg dat de nieren stoffen doorlaten die in het bloed horen zoals eiwitten. Via de urine verlaten deze eiwitten dan het lichaam. Zoals reeds eerder vermeld in dit artikel veroorzaken nieren die niet goed werken een hoge bloeddruk waardoor de nieren nog minder goed kunnen werken en de bloeddruk steeds hoger wordt. Doorgaans is nefropathie een sluipend proces dat een aantal jaren kan duren voordat er sprake is van klachten. Als hier sprake van is, uit zich dit in de volgende symptomen: -
stijging bloeddruk waardoor het lichaam vocht gaat vasthouden jeuk bleke huid moeheid groter risico op urineweginfecties verlies van eiwitten in de urine (albumine)
Reguliere medische behandeling. In een aantal situaties kan medische behandeling helpen incontinentie te stoppen. Als er sprake is van een vergrote prostaat zal bekeken worden of de oorzaak van die vergroting operatief aangepakt dient te worden. Bij een blaasontsteking of nierbekkenontsteking zal penicilline voorgeschreven worden en als verzakking van de baarmoeder
dusdanig problemen gaat opleveren zal geprobeerd worden deze operatief weer op haar plaats te krijgen of – indien noodzakelijk – de baarmoeder in haar geheel te verwijderen. Als zich een tumor in één van de nieren bevindt kan deze nier – indien mogelijk – operatief verwijderd worden. Met een nier kan een mens verder leven. Ook kunnen er zich nierstenen ontwikkeld hebben. Nierstenen zijn kleine kristallen die zich hebben gevormd in de urine. Ze kunnen ontstaan door stofwisseling van bepaalde bacteriën waardoor er zouten in de urine ontstaan en de urine verzadigd raakt met afvalstoffen die kristallen vormen. Nierstenen ontstaan als deze kristallen in de nieren achterblijven. Veel drinken kan helpen om de urine te verdunnen waardoor deze kristallen alsnog uitgeplast kunnen worden. Ook kan een dieet helpen. En als deze behandeling niet werkt kan in ernstige gevallen operatief ingrijpen of het vergruizen van deze nierstenen noodzakelijk zijn. Doorgaans zijn nierstenen niet schadelijk en meestal verlaten ze spontaan ons lichaam. Maar als ze blijven zitten kunnen ze voor een acute verstopping van de urine zorgen. Dat kan leiden tot een infectie waardoor de nieren wel beschadigd kunnen raken. Mensen met diabetes mellitus dienen ervoor te zorgen om een zo ‘normaal’ mogelijk bloedsuikergehalte te krijgen en te behouden. Geen makkelijke opgave voor hen maar wel heel belangrijk. Door diabetes worden namelijk de kleine bloedvaatjes in de nieren aangetast en gaat de functie over een periode van jaren geleidelijk achteruit. Het regelmatig laten controleren van de urine op het verlies van eiwitten door de behandelende arts, is zeer belangrijk. Als de oorzaak van nierinsufficiëntie gevonden is zal de behandeling vooral gericht zijn op het behoud van de resterende functie van de nieren. Deze behandeling bestaat uit medicijnen al dan niet gecombineerd met een dieet: -
het dieet zal zout- en eiwitarm dienen te zijn het slikken van diuretica (plasmiddelen) om de vochtophoping in het lichaam en de bloeddruk te verminderen het slikken van fosfaatbindende middelen om een hoog fosfaatgehalte (dat ontstaat door hormonale ontregeling) tegen te gaan vitamine D als er sprake is van jeuk: medicijnen die de jeuk helpen verminderen als er sprake is van bloedarmoede: een hormoon tegen bloedarmoede slikken
Als de nieren bijna niet meer correct werken zal er dialyse moeten plaatsvinden om het bloed schoon te houden. Dialyse kan de functie van de nieren echter niet helemaal overnemen. De dialyse zal van 10 tot 20% van de zuiverende werking van de nieren overnemen. Dialyse kan op verschillende manieren uitgevoerd worden:
Health Bulletin Ayurveda Actueel nr. 3 - 2008
-
buiten het lichaam (hemodialyse) buikspoeling (peritoneaaldialyse)
Beide behandelwijzen hebben hun voor- en nadelen. Voor welke methode de behandelende arts kiest is afhankelijk van de situatie van de patiënt die hij behandelt. De dialyse is zeer ingrijpend in het dagelijkse leven van degene die hem moet ondergaan en deze behandeling zal levenslang voortgezet moeten worden. Stopzetten van de dialyse betekent een zekere dood voor de patiënt. Een aantal mensen van wie de nieren niet goed meer kunnen werken, komt in aanmerking voor een niertransplantatie. Voorwaarden zijn ondermeer dat de persoon in kwestie er geschikt voor moet zijn en er een nier gevonden wordt die past bij het lichaam van de persoon. In dit artikel voert het te ver om hier uitgebreider op in te gaan.
Ayurveda en de nieren. Ayurveda kent zeven lichaamsweefsels, de dhãtus. Deze lichaamsweefsels zijn: rasa (plasma), rakta (bloed), mamsa (spieren), meda (vet), Asthi (kraakbeen), Majja (bot en zenuwen) en sukra (sperma, ovum). De levensweefsels bestaan niet uit eenheden die los staan van elkaar. Het ene lichaamsweefsel komt voort uit het andere. Ze vormen voeding voor elkaar, dus rasa dhãtu vormt voeding voor rakta dhãtu, etc. Tussen twee lichaamsweefsels is een dunne weefsellaag (membraan) die door Ayurveda dhãtu dhara kalã wordt genoemd, wat betekent dat wat het ene lichaamsweefsel van het andere scheidt. Een srota is een kanaal en het is gemaakt door het lichaamsweefsel waarbij het hoort. Binnen deze speciale weefsellaag (kalã) beheersen agni (spijsverteringsvuur), ojas (krachtige vitale energie die van groot belang is voor de immuniteit en graadmeter is voor een perfecte gezondheid), tejas (element vuur) en prana (constante levensstroom vooral gelokaliseerd in hart en longen) de werking van dat speciale lichaamsweefsel. De nieren zijn de mula (wortels) van de mutra vaha srotas. De mãrga (doorgang) zijn de urineleiders, de plasbuis en de blaas. De mukha is de opening of de mong van de plasbuis. Het urinekanaal of de mutra, is verbonden met kledaka kapha, avalambaka kapha, apãna vãyu en rañjaka pitta. Als een persoon die diabetes mellitus heeft en die suiker heeft, stuurt kledaka kapha deze suiker naar de nieren. De nieren scheiden deze suiker uit en in de urine zal deze suiker terug te vinden zijn. Door de nieren wordt vocht verwerkt en de afvalstoffen en het teveel aan vocht worden uitgescheiden. Er bestaat een verbinding met het slijmvliesweefsel in de dikke darm en de nieren. Overtollig vocht in de dikke
darm wordt door het slijmvliesweefsel geabsorbeerd waarna het in de urine terechtkomt. Indien er een srota is aangetast, zal de gezondheid aangetast zijn. Als bijvoorbeeld de mutra vaha srotas gevuld zijn met veel urine en dit wordt niet op tijd uitgeplast door de persoon in kwestie, zal er sprake zijn van hevige buikpijn, zweet en koude rillingen en zelfs hoofdpijn. Het zoveel mogelijk proberen een goede gezondheid te houden, is dan ook van essentieel belang omdat deze het evenwicht tussen de srotas in stand houdt. Urine is normaal gesproken helder en doorzichtig van kleur. Bij mensen met als hoofdconstitutie vata zal de urine lichtgeel zijn. Bij mensen met als hoofdconstitutie pitta zal de urine donkergeel zijn en bij mensen die kapha als hoofdconstitutie hebben zal de kleur van de urine net als water zijn. De kleur van de urine verandert naargelang hetgeen men gedronken en/of gegeten heeft. Bijvoorbeeld: na het eten van rode bieten zal de urine roodachtig van kleur kunnen zijn. Als er vitamine C ingenomen wordt en vitamines B zal rañjaka pitta opgehoopt worden en zal de kleur van urine geel zijn. Als er sprake is van ziektes van de lever bijvoorbeeld geelzucht, kan de kleur van de urine donker geel zijn. Nierstenen kunnen de wanden van de urineleiders en blaas beschadigen waardoor er bloed in de urine kan komen. Ook kan de urine vies ruiken bijvoorbeeld na het eten van asperges zijn er mensen die een vies en sterk
Health Bulletin Ayurveda Actueel nr. 3 - 2008
ruikende urine hebben. Als er sprake is van een ontsteking van de blaas of nierbekken zal de urine troebel kunnen zijn en eveneens vies ruiken.
Mutra agni beheerst de nieren en de uitscheiding van urine. Het bevindt zich in de blaas en de urinewegen. Vloeistof wordt gefilterd door de nieren.
Als er geen voedsel of drank ingenomen is die van invloed zijn op de kleur van de urine en de urine ziet er blauwachtig, rood of donker uit, zijn alle drie de dosha’s uit balans.
De nieren halen er de voor het lichaam noodzakelijke voedingsstoffen uit en de voor het lichaam overbodige vloeistof inclusief de afvalstoffen (kitta) worden door de nieren uitgescheiden middels de blaas en de urineleiders. Mutra agni handhaaft de werking van de nieren, de zuur/alkali balans van de urine en de hoeveelheid van de urine.
Als er niets bijzonders gegeten of gedronken is en de urine ruikt vies kan dit duiden op giftige stoffen in het lichaam. Als de urine zuur ruikt duidt dit op een sterk verhoogde pitta. Met behulp van een druppel sesamolie kan met de urine testen en de condities van vata, pitta en kapha kunnen vaststellen. Het beste is om urine te nemen die direct na het opstaan uitgeplast wordt. Eerst dient dan een klein beetje uitgeplast te worden, daarna dient het overige opgevangen te worden in een schone pot of glas. Om vast te stellen welke constitutie iemand heeft doet men vervolgens een druppel sesamolie in die ochtendurine. Als vata uit balans is zal dit merkbaar zijn als de druppel sesamolie zich in een golfachtige beweging verspreidt. Als pitta uit balans is zal dit merkbaar zijn als er na het indoen van de druppel sesamolie zich verschillende kleuren manifesteren in de urine die vergelijkbaar zijn met de kleuren van de regenboog. Als kapha uit balans is zal de druppel sesamolie als kleine belletjes aan de oppervlakte van de urine drijven. In het algemeen kan gesteld worden dat: -
er geen pijn is zonder dat vata in het spel is er geen ontsteking aanwezig is zonder dat pitta in het spel is en er geen pus aanwezig is zonder de aanwezigheid van kapha
Alle spijsverteringsprocessen, dus ook het filteren van vloeibare voedingsstoffen en de uitscheiding van de afvalproducten die daaruit voortkomen, vallen onder agni. Agni ligt ten grondslag aan pitta. Agni heeft de volgende eigenschappen: verbranding (oxydatie), spijsvertering, splitsing, hitte-ontwikkeling, omzetting, transformatie, kleuring, het veroorzaakt verlangen, illuminatie. Verder is agni heet, scherp, droog, licht, beweeglijk en subtiel. Vata geeft droogte, lichtheid, beweeglijkheid en subtielheid aan agni. Pitta geeft hitte en scherpe eigenschappen aan agni en kapha geeft zwaarte, loomte, afgestompte, koude, olieachtige, slijmerige, ruwte/dikte, wolkerige en statische kwaliteiten aan agni. Agni is dus ook van essentieel belang voor een goede spijsvertering en voor het ‘verteren’ van vloeistoffen.
N.B.: Hoewel ama en kitta beiden afvalproducten zijn is er een verschil tussen hen, te weten: -
ama is een slijmvormige substantie die onverteerd achterblijft in het lichaam na het spijsverteringsproces of stofwisselingsproces kitta is een afscheidingsproduct dat verwijderd uit het lichaam wordt via de ontlasting, de urine, transpiratie of uit neus en oren
Kapha speelt een belangrijke rol in de nierfunctie. Vooral Kledaka kapha. Kledaka kapha bevindt zich in het hele spijsverteringsproces. Het woord kleda betekent vloeibaar maken/bevochtigen. Kledaka kapha handhaaft de bevochtiging van de cellen en de weefsels. Kledaka kapha wordt geabsorbeerd vanuit de maagwand door de bloedvezels. Vanuit hier dringt kledaka kapha binnen in het plasma en voedt kapha in het gehele lichaam. Daarom wordt kledaka kapha ook wel ‘de moeder van het hele kapha systeem in het lichaam’ genoemd. Als kledaka kapha niet goed werkt in de nieren, zal de functie van de nieren aangetast worden. De nieren kunnen bijvoorbeeld inschrompelen doordat ze te droog worden. Als kledaka kapha niet goed functioneert kan zich dit verder ondermeer uiten in misselijkheid, maagpijn, hoge bloeddruk. Ook vata speelt een grote rol in de nierfunctie. Vooral Apãna Vãyu. Apãna Vãyu bevindt zich o.a. in het bekken, in de darmen, het rectum en de urinewegen. Het reguleert de functie van de nieren. Door de werking
Health Bulletin Ayurveda Actueel nr. 3 - 2008
van apãna vãyu wordt de gefilterde urine via de urineleiders en de blaas uitgescheiden door de nieren. Als apãna vãyu niet goed werkt kan o.a. een vermeerderde urinelozing (prikkelbare blaas) het gevolg zijn als ook het vasthouden van urine.
-
Alhoewel pitta geen grote rol speelt in de nierfunctie is zij er wel aanwezig. Pitta speelt immers een zeer belangrijke rol in het hele spijsverteringsproces. Pãchaka pitta zorgt voor vertering en opname van voeding. Als pãchaka pitta verstoord is kan dit o.a. hoge bloeddruk en ontstekingen veroorzaken.
Ayurvedische behandeling. Ayurveda stelt als voornaamste dat eten, bewegen en leven volgens de eigen unieke constitutie met daarbij rekening houden met de invloed van de seizoenen, etc. essentieel is voor het behouden van een goede lichamelijke en geestelijke gezondheid. Hiermee kun je heel veel ziekten voorkomen. Als er toch onverhoopt sprake is van ziekten dient – naargelang welke dosha uit balans is – een vata-, pittaof kapha verminderend dieet gevolgd te worden.
-
-
en verzwakt worden waardoor ze hun belangrijke werk niet goed meer kunnen doen. Hierdoor kan de bloeddruk verhoogd raken en kan door het lichaam veel vocht vastgehouden worden als er sprake is van een (beginnende) blaasontsteking gebruik dan cranberry’s of veenbessen. Ze kan ook ter preventie van blaasontsteking ingenomen worden. In deze bessen zitten naast veel fructose ook antioxidanten als proanthocyanidines. Dit zijn stoffen die hechting aan de blaaswand voorkomen van bacteriën en dan met name de Ecoli-bacteriën. Cranberry’s zijn o.a. verkrijgbaar in sappen en capsulevorm lichamelijke hygiëne van o.a. de uitscheidingsorganen zijn heel erg belangrijk. Was uw geslachtdelen voor en na geslachtgemeenschap. Voor vrouwen is het eveneens belangrijk om voor én na geslachtsgemeenschap goed uit te plassen. De urinebuis van een vrouw is veel korter dan die van een man en er kunnen makkelijk bacteriën indringen verder is het voor vrouwen niet goed om met zeep hun geslachtdelen te reinigen. Zeep tast de natuurlijke zuurte-graad van de vagina aan mensen die diabetes mellitus hebben moeten ervoor zorgen dat het bloedsuikergehalte in hun bloed niet te hoog wordt. Op den duur veroorzaakt een te hoog bloedsuikergehalte schade aan de bloedvaten in de nieren waardoor de nieren slechter gaan werken slik liever geen medicijnen die schadelijk kunnen zijn voor uw nieren tenzij het echt niet anders kan. Overleg met uw arts of er mogelijke alternatieven zijn
Daarnaast kunnen er door uw Ayurvedische arts of therapeut Ayurvedische middelen voorgeschreven worden die genezend werken op de aanwezige klachten.
-
Als er sprake is van pijn bij het urineren kan bijvoorbeeld het middel Gokshru worden voorgeschreven. Gokshru breekt o.a. nierstenen af en heeft een antiseptische en versterkende werking op de nieren. Tevens heeft het een vochtafdrijvende werking. Ook het Ayurvedische middel Cystone kan gebruikt worden om o.a. nierstenen af te breken.
-
Voor een prostaat die ontstoken of voor veelvuldig moeten urineren kan het Ayurvedische middel Chandraprabha vati voorgeschreven worden.
Conclusie.
Bij diabetes mellitus kan het middel diabetomed voorgeschreven worden. Dit middel verbetert ondermeer de functie van de nieren en de urineblaas. Uiteraard kent Ayurveda nog vele andere middelen die ingezet kunnen worden als er sprake is van problemen met nieren, urineleiders of blaas. Uw Ayurvedische arts of therapeut zal na het vaststellen welke dosha uit balans is het voor u juiste middel voorschrijven.
Enkele tips ter voorkoming van klachten: -
drink voldoende water (ca. twee liter per dag naast koffie/thee) gedurende de dag ga op tijd plassen bij koud weer is het belangrijk dat nieren en blaas goed bedekt zijn en warm blijven gebruik weinig tot geen zout. Teveel zout is heel slecht voor de nieren. De nieren kunnen aangetast
Een goede werking van de nieren is zeer essentieel voor het behoud van een goede gezondheid. Om de nieren zo gezond mogelijk te houden kunt u zelf veel doen. Helaas niet altijd. Er zijn mensen die gezond leven maar waar door een of andere aandoening de nieren zijn aangetast waardoor ze niet meer voldoende hun werk kunnen doen. Het is dan mogelijk dat er op een gegeven moment nierdialyse moet gaan plaatsvinden omdat het lichaam anders vergiftigd wordt met de dood als gevolg. Dat deze behandeling voor deze mensen een zeer in hun dagelijkse leven ingrijpende behandeling is, spreekt voor zich. Zonder deze dialyse kunnen ze echter niet overleven. Het is – hoewel levensreddend - een noodzakelijk kwaad en heeft een erg grote impact op lichaam en geest. En op hun omgeving. Als er toch sprake is van nier- en/of blaasklachten wacht dan niet te lang met het nemen van maatregelen en raadpleeg op tijd een arts, een Ayurvedische arts of Ayurvedische therapeut.
