vaardigheidstraining nier en homeostase
september 2007
overzicht
Functie van de nieren en wat kan fout gaan
• • • • • • • •
Dr Lucien Hoekx Kliniekhoofd oncologische urologie Universitair Ziekenhuis Antwerpen
gebruik en interpretatie dipstick microscopisch onderzoek urine sediment uitvoeren 24u urinecollectie, vochtbalans bepalen en interpretatie creatinineklaring dilatatie versus obstructie renogram relatieve functieverdeling Li – Re polyurie na opheffen obstructie
1
overzicht • • • • • • • •
gebruik en interpretatie dipstick microscopisch onderzoek urine sediment uitvoeren 24u urinecollectie, vochtbalans bepalen en interpretatie creatinineklaring dilatatie versus obstructie Renogram relatieve functieverdeling Li – Re polyurie na opheffen obstructie
staalname MIDSTREAM urine 1. 2. 3. 4.
reinigen met chloramine steriel potje midstream urine bewaren urine • binnen 1 uur • anders in de koelkast
2
3
dipstick - methode dipstick in urinestaal
• • • • • • • •
60-120 sec. wachten aflezen • • • •
proteïnen ketonen urobilinogeen bilirubine
• • • • •
pH nitriettest wbc rbc glucose
overzicht
cave vals positief en vals negatief
4
gebruik en interpretatie dipstick microscopisch onderzoek urine sediment uitvoeren 24u urinecollectie, vochtbalans bepalen en interpretatie creatinineklaring dilatatie versus obstructie renogram relatieve functieverdeling Li – Re polyurie na opheffen obstructie
5
1
vaardigheidstraining nier en homeostase
september 2007
microscopisch onderzoek / sediment
microscopisch onderzoek
• centrifugeren van het staal - grondig mengen - in centrifugeerbuisje + centrifugeren • matige snelheid (2000-3000 omwent/min) • 3 tot 4 minuten
• druppel sediment op objectglaasje + dekglaasje zwakke vergroting (cilinders) sterke vergroting lens 40 x (wbc, rbc, kristallen)
Isomorfe rode bloedcellen Fogazzi et al. 1999 6
microscopisch onderzoek
7
microscopisch onderzoek
Dysmorfe rode bloedcellen
Witte bloedcellen
Fogazzi et al. 1999
Fogazzi et al. 1999 8
microscopisch onderzoek
9
microscopisch onderzoek
Cylinders WBC’s, RBC’s, Fogazzi et al. 1999 Plaatepitheelcellen
Fogazzi et al. 1999 10
11
2
vaardigheidstraining nier en homeostase
september 2007
microscopisch onderzoek
Altijd blijven opletten ! • Bij normaal urine sediment is toch ernstige urologische pathologie mogelijk - urosepsis kan
• Afwijkend urinesediment sluit andere ernstige pathologie niet uit Uraatkristal
Calcium oxalaat kristallen
Fogazzi et al. 1999
Fogazzi et al. 1999
- Bij Bricker bijna altijd bacteriën - Bij nefrolithiasis bijna altijd microscopische hematurie - CAVE cholecystitis, appendicitis, aorta-aneurysma, …
12
13
overzicht • • • • • • • •
24u urinecollectie • speciale containers + 2 afname tubes (labo) • eerste nuchtere urine hoort er NIET bij!!
gebruik en interpretatie dipstick microscopisch onderzoek urine sediment uitvoeren 24u urinecollectie, vochtbalans bepalen en interpretatie creatinineklaring dilatatie versus obstructie renogram relatieve functieverdeling Li – Re polyurie na opheffen obstructie
d.w.z. collectie begint na eerste nuchtere urine tot en met eerste nuchtere urine van volgende dag
• WAAROM?
14
belangrijk! evolutie!
nierfunctie
1. proteïnurie 2. creatinineklaring 3. (non)-compliance Na-arm dieet 15
bepalen vochtbalans
1. bepalen proteïnurie dipstick 24 uurscollectie urinestaal: proteïne/creatinine-ratio
2. bepalen GFR (glomerular filtration rate) creatinineklaring
IN
16
><
UIT
+ perspiratio (750 ml) 17
3
vaardigheidstraining nier en homeostase
september 2007
creatinine-klaring
overzicht • • • • • • • •
urinecollectie: Ucr + bloename: Scr
gebruik en interpretatie dipstick microscopisch onderzoek urine sediment uitvoeren 24u urinecollectie, vochtbalans bepalen en interpretatie creatinineklaring dilatatie versus obstructie renogram relatieve functieverdeling Li – Re polyurie na opheffen obstructie
1. 2. 3. 4.
24u urinecollectie formule van Cockroft-Gault abbreviated MDRD-formule CKD-EPI formule
18
19
creatinine-klaring
24u urinecollectie ml/min
ml
Clcr = (Ucr x Vu) / (Scr x 1440) mg/dl
• leeftijd, geslacht • lichaamsgewicht (G) • Scr
min
1. 2. 3. 4.
mg/dl
24u urinecollectie formule van Cockroft-Gault abbreviated MDRD-formule CKD-EPI formule
20
Cockroft-Gault formule
21
creatinine-klaring • leeftijd, geslacht, ras • Scr
Clcr =
(140 – leeftijd) x G
1. 24u urinecollectie 2. formule van Cockroft-Gault 3. abbreviated MDRD-formule Modification of Diet in Renal Disease Study 4. CKD-EPI formule : Chronic Kidney Disease Epidemiology Collabor.
x 0.85
72 x Scr vrouwen ml/min
22
23
4
vaardigheidstraining nier en homeostase
september 2007
MDRD formule GLOMERULAR FILTRATION RATE (GFR) CALCULATOR
patient P97 P90 P75 P50 P25 P10 P3
160
required data age
65 year female
male
serum creatinine
1,3 mg/dl
140
ONWAAR
120
13
0 Afro American optional data body weight
1
83 kg
body height
GFR = 141 X min(Scr/κ,1)α X max(Scr/κ,1)-1.209 X 0.993Age X 1.018[if female] X 1.159[if black]
100
GFR ml/min
gender
CKD-EPI formule
simulation
173 cm 80
results
http://www.qxmd.com/calculate-online/nephrology/ckd-epi-egfr
60
body mass index
27,73 kg/m²
Cockroft - Gault formula BMI - corrected CG abbreviated MDRD formula
66,51 ml/min 59,95 ml/min/25 kg/m² 58,88 ml/min/1,73 m²
40
PRINT
20
age
0 25-29
30-39
40-49
50-59
60-69
70-74
of via http://mdrd.com
24
25
overzicht
interpretatie Mannen
Vrouwen
160
160
• absolute waarde 150
• • • • • • • •
150
P97
140
140
• aanpassing dosis geneesmiddel Kreatinineklaraning (ml/min)
130
P97
130
P90
120
120 P75
110
P90
110
100
P50
100
90
P25
90
80
P10
80
70
P3
70
• relatieve waarde
P75 P50
• ~ leeftijd en geslacht 55 ml/min percentiel • cfr curves → bepalen P25 P10
60
60
50
50
40
40
30
30
20
20
P3
10 0
*
gebruik en interpretatie dipstick microscopisch onderzoek urine sediment uitvoeren 24u urinecollectie, vochtbalans bepalen en interpretatie creatinineklaring dilatatie versus obstructie renogram relatieve functieverdeling Li – Re polyurie na opheffen obstructie
10 30
40
50
Leeftijd (jaar)
60
70
0
30
40
50
60
70
Leeftijd (jaar)
26
27
dilatatie versus obstructie
overzicht • • • • • • • •
28
gebruik en interpretatie dipstick microscopisch onderzoek urine sediment uitvoeren 24u urinecollectie, vochtbalans bepalen en interpretatie creatinineklaring dilatatie versus obstructie renogram relatieve functieverdeling Li – Re polyurie na opheffen obstructie
29
5
vaardigheidstraining nier en homeostase
september 2007
renogram
30
31
overzicht • • • • • • • •
Relatieve nierfunctie Li - Re
gebruik en interpretatie dipstick microscopisch onderzoek urine sediment uitvoeren 24u urinecollectie, vochtbalans bepalen en interpretatie creatinineklaring dilatatie versus obstructie renogram relatieve functieverdeling Li – Re polyurie na opheffen obstructie
32
33
Relatieve nierfunctie Li - Re • Bijdrage procentueel van beide nieren tot de totale nierfunctie, samen steeds 100 % - Normaal - Borderline - Abnormaal
50/50 - 56/44 57/43 - 59/41 > 60/40
- Afunctioneel
< 10 %
34
overzicht • • • • • • • •
gebruik en interpretatie dipstick microscopisch onderzoek urine sediment uitvoeren 24u urinecollectie, vochtbalans bepalen en interpretatie creatinineklaring dilatatie versus obstructie relatieve functieverdeling Li – Re renogram polyurie na opheffen obstructie
35
6
vaardigheidstraining nier en homeostase
september 2007
Polyurie na opheffen obstructie • Glomerulaire functie herstelt sneller dan tubulaire • Natrium en water overload, CAVE bij oedeem • Relatieve ongevoeligheid van tubulus voor ADH
Vochtbeleid bij polyurie • Eerste 24 u : output per uur controleren - Als > 200 ml/u : 80 % compensatie van vorig uur met NaCl 0,45 %
• Na 24 uur - Totaal infuus 1 liter minder dan output vorige dag of 75 % van vorige dag
• Van zodra < 3 liter urine/24 u enkel vocht PO • Als hemodynamisch instabiel of ernstige verstoorde electrolieten : INZO 36
37
Goede zorg = teamwork !
38
39
7
