CDV I NR
3
I
10 OKTOBER 2000
CDV •
Ill
Joto Dirk Hol
"'""
:s
"":;: ~
gesprel< over
solidair budgettair beleid
Door drs. M. Jansen
-z
Deze maand verscheen het advies 'Nieuwe en solide wegen. Budgettair beleid in de volgende kabinetsperiode' van de CDA-adviescommissie Financieel Beleid . Dit advies aan het Dagelijks Bestuur van het CDA wordt doorgegeven aan de commissie die zich gaat bezighouden met de financieel-economische paragrafen van het verkiezingsprogramma. Interessant is dat solidariteiteen van de vier kernbeginselen van het CDA- een maatgevende rol speelt in het advies. Er worden allerlei voorstellen gedaan on1 de financieel-economische vormgeving van dat beginsel te herijken. Een gesprek met de voorzitter van de comn1issie prof.dr. A.L.Bovenberg over onder andere het economische belang van ouders die tijd hebben voor hun kinderen, de wenselijkheid om huishouddraagkracht in ere te herstellen en de schrijnende tegenstelling tussen private rijkdom en publieke armoede.
-0
"> "'
c"' 0 0
-'" :: ...;
"' '" "'r
"
4
CDV:
Het is voor het eerst in lange tijd dat
aileen om schuldreductie en het verhogen
een financieel-economisch rapport van
van de huidige arbeidsparticipatie maar
het CDA zo expliciet uitgaat van het be lang van de 'sociale infrastructuur',
ook om het investeren in het menselijk kapitaal van de jeugd.
zoals opvoeding in gezinnen. CllV'
·
BOVI'Nill·:RG: 0
D aar ]1ec l1ten
.. WIJ
-
. vervo l g m
· Welke concrete consequenties heeft
dat voorzorbeginsel?
op rapporten van het Wetenschappelijk
C'
Instituut en het vorige verkiezingspro>
c
BOVENIHRG:
Oat leidt tot andere accenten
gramma- vee! belang aan. Jaren geleden
bij het stimuleren van arbeidsparticipatie.
mocht dat oubollig worden gevonden, nu
Het is algemeen aanvaard dat een van de
is het 'modern'. Wij verwijzen in het rap-
beste manieren om de kosten van de
port niet voor niets naar een belangwek-
komende vergrijzing op te vangen een
kend recent artikel van de kersverse
hogere arbeidsparticipatie is. Het kabinet
Nobelprijswinnaar .J.J. Heckman, waarin hij het bijzondere belang benadrukt van
zet daartoe generieke arbeidsprikkels in waarbij mensen over de gehele linie wor-
het opbouwen van het menselijk kapitaal
den gestimuleerd toe te treden tot de for-
van de jeugd. In de kenniseconomie gaat
mele arbeidsmarkt. Wij waarschuwen ech-
het zijns inziens in toenemende mate om
ter tegen het aansturen op maximale
het in een vroeg stadium zorgdragen voor
arbeidsparticipatie omdat mensen dan
de ontwikkeling van menselijk kapitaal.
nauwelijks meer tijd en energie overhou-
De belangrijkste vaardigheden die mensen
den voor informele zorg, met name voor
nodig hebben, zijn niet in de eerste plaats
kinderen. Wij mikken liever op het stimu-
cognitief (bijvoorbeeld rekenen) maar
leren van optimale arbeidsparticipatie
meer karakterologisch. Deze vaardighe-
waar ruimte blijft om te kunnen kiezen
den, het goud van de kenniseconomie,
voor niet betaalde activiteiten. Het is kort-
worden reeds op zeer jonge leeftijd
zichtig ouders maximaal te prikkelen om
gevormd. Succes wordt bijvoorbeeld in
steeds meer te gaan werken. Door ouders
toenemende mate bepaald door eigen-
tijd en ruimte te geven voor opvoeding
schappen als zelfdiscipline enjof aanpas-
bescherm je toekomstige genera ties en
singsvermogen. Het be lang van opgroeien in een harmonieus gezin kan dan ook niet
voorzorg voorkomt kostbare nazorg. Niet
worden onderschat. Op basis van empi-
aileen oververhitting van de economie,
investeer je in menselijk kapitaal. Deze
risch onderzoek bepleit Heckman voor-
ook oververhitting van het gezin moet
zorg op jonge leeftijd om dure nazorg op
worden voorkomen.
latere leeftijd te voorkomen. In ons finan-
De operatie om meer mensen aan de slag
cieel-economisch beleid hebben we dat
te krijgen dient dan ook beter gericht wor-
advies van Heckman ter harte willen
den op ouderen die vaak te vroeg worden
nemen. Bij het beschermen van toekomsti-
afgeschreven. Dit draagt ook bij aan een
ge generaties bij het opvangen van de kos-
gelijkmatiger verdeling van arbeid over
ten van de vergrijzing gaat het dus niet
het Ieven. Arbeid wordt niet volledig
CDV INR
5
I
10 OKTOBER 2000
geconcentreerd in de periode waarin men-
teit in huishoudens. Deze lijn staat haaks
sen hun kinderen opvoeden en vaak ook
op cle individualisering van belastingen
nog zorgen voor hun ouders. Bij het stre-
en sociale zekerheid in de afgelopen
ven de arbeidsparticipatie op te vijzelen
decennia in het kader van de stimulering
client de overheid zich vooral te richten op
van economische zelfstandigheid. Plaatst
huishoudens die nog niet of nauwelijks participeren omdat zij ontmoedigd wor-
het CDA zich daannee niet buiten heersende politieke hoofclstroom?
den om aan de slag te gaan door zogenaamde armoedevallen: men raakt subsidies ofuitkeringen kwijt als men een
HOVE~HERG:
.
..
lk denk het met. De biJStancl
en inkomensafhankelijke regelingen zoals
Lans Bovenberg
baan aanneemt. Het verborgen reservoir
huursubsidie en ziekenfonds zijn geba-
van werkenden in Nederland, ook onder
seerd op huishouclensdraagkracht. Niet
diegenen die een uitkering genieten, is
aileen wij, maar ook andere partijen den-
nog steeds groot.
ken erover om inkomensafhankelijke rege-
Huishouddraagkracht
van de manieren om armoedevallen te
lingen te fiscaliseren. Dat is namelijk een verminderen. Het fiscaliseren van inkocrw: De wa~u·de die u aan het gezin hecht
mensafhankelijke regelingen vereist dat
blijkt ook uit andere aanbevelingen: de
men in het fiscale stelsel meer rekening
huishouddraagkracht wordt weer onder-
gaat houclen met huishoudensdraag-
wets op het schild geheven. 'Huishouddraagkracht'- zo valt in het rap-
kracht. Doet men dat niet en wil men toch kwetsbare groepen blijven bescher-
port te lezen- 'is een betere maatstafvoor
men dan wordt wordt het fiscaliseren van
draagkracht dan individuele inkomsten'.
inkomensafhankelijke regelingen erg
U herstelt daarmee het beginsel dat uitge-
duur. Vee! geld komt dan namelijk terecht
gaan mag worden van onclerlinge solidari-
bij diegenen die dat eigenlijk niet nodig
z
6
-z
hebben (tweeverdieners). Dat staat haaks
cien. Een tweede overweging is dat de
op solidariteit. Ons advies is dan ook con-
overheid betrouwbaar dient te zijn. Solide
sistent met het meest recente advies van het CDA over de herziening van het zorg-
openbare financien voorkomen dat de overheid haar beleid steeds moet bijstel-
~
0 r
0
>
stelsel (Het wachten moe. Naar een nieuwe
len. Een stabiel en vertrouwingwekkend
regie in de zorg). De daarin voorgestelde zorgkorting zal de functie van het ziekenfonds moeten overnemen in het garanderen van inkomenssolidariteit gebaseerd op huishouddraagkracht. Ik kan mij niet voorstellen dat andere partijen die hechten aan solidariteit en hechten aan maatvoering bij lastenverlichting in deze gevallen individualisering wenselijk achten. Men zal dus- zo verwacht ik- op verschillende fronten terugkomen van de individualiseringstrend. Beter ten halve gekeerd dan ten hele gedwaald!
overheidsbeleid stelt particuliere organisaties in de gelegenheid hun eigen verantwoordelijkheid te nemen binnen stabiele kaders: zij weten waar zij aan toe zijn. Door inkomenstenmeevallers in te zetten voor schuldreductie wordt ook een oververhitte economie en overspannen arbeidsmarkt voorkomen. Ook dit draagt bij aan de stabiliteit van de economie. Er is inmiddels - sinds de afgelopen financiele beschouwingen- gelukkig een brede politieke consensus inzake het belang van de aflossing van de staatsschuld. Ook op dit punt hebben anderen de CDA-lijn
Staatsschuld en solidariteit
opgepakt.
cov· · Een van de hoofdpunten van het rap-
cnv: Door die aflossing zal er heel wat
port is het wegwerken van de Staats-
geld vrijkomen. Waar dient dat 'vrijko-
schuld. Als het aan uw commissie ligt
mende' geld de komende jaren naar toe te
zouden aile inkomstenmeevallers daaraan
gaan?
besteed moeten worden. Waarom eigenlijk?
llOVFNBERG:
Een dee! zal besteed worden
aan lastenverlichting, een ander dee! aan BOVFNBERG:
Aan die prioriteit liggen ver-
schillende overwegingen ten grondslag.
uitgavenverhoging. Hoe de verhouding daartussen zal zijn is onderwerp van
Ten eerste solidariteit met volgende gene-
nadere discussie in de programcommissie.
raties: we behoren onze schulden niet af
Er zullen de komende kabinetsperiode
te wentelen op het nageslacht. Met een
waarschijnlijk weer enkele miljarden te
vermindering van haar schuld wordt de
besteden zijn. Het precieze aantal wordt
overheid rijker; met de bespaarde rente
pas bekend wanneer het CPB over een
kunnen collectieve voorzieningen duurzaam worden veiliggesteld, niet aileen
klein jaar de te verwachten budgettaire
voor ons maar ook voor onze kinderen.
kenen. Het CDA doet er verstandig aan
Duurzaamheid en zorg voor ons nage-
zich bij die raming aan te sluiten. In ons
ruimte voor die kabinetsperiode zal bere-
slacht vereist niet aileen een goed milieu-
rapport hebben we gewerkt met de werk-
beleid maar ook gezonde openbare finan-
hypothese van een solide trendmatige
CDV I NR 10 I OKTOBER 2000
7
-z
groei van 2,5% per jaar. Wat betreft de las-
voor een tweedeling: rijke burgers zullen
tenverlichting zie ik drie belangrijke doe-
goede luxe diensten kunnen kopen en
len: het verminderen van armoedevallen; het voorkomen van negatieve koopkracht-
minder rijke burgers zullen het moeten doen met uitgeklede collectieve voorzie-
effecten bij de herziening van het zorg-
ningen. Hoe voorkomt u een dergelijke
0
stelsel; de verdere modernisering van ons
ontwikkeling?
">
"< V'
fiscale stelsel mede ook in het Iicht van
w··lJ vm . d en j1et b mtengewoon .
recente initiatieven van onze EU-partners
BOVICNBICRG:
op dit punt (onder andere wat betreft de
belangrijk dat de groeiencle groep welvarende burgers in Nederland belang hou-
vennootschapsbelasting).
den bij een goede basisvoorziening voor zorg en onderwijs. Dat kan door enerzijds
Grotere inzet private middelen
hen de mogelijkheid te geven zelf te betaCDV:
Een an d er opva ll en d a d vtes . m . uw
len voor meer kwaliteit en anderzijds hen
rapport is om een grotere inzet van priva-
te binden aan een goede basisvoorziening
te middelen toe te staan in de collectieve
voor iedereen. De overheid moet de finan-
sector, zoals de zorg en het onderwijs.
ciele toegankelijkheid van die basisvoorzieningen garanderen. Als gekozen wordt
Wat is de achtergond daarvan?
voor vraagsturing - zoals het CDA in de BOVICNBLRG:
.
Een welvarender bevolkmg
zorg van plan is - moet het bestedingsver-
kan een grotere verantwoordelijkheid dra-
mogen van minder draagkrachtige bur-
gen voor de financiering van de publieke
gers op peil worden gebracht, bijvoorbeeld
dienstverlening, waaraan men -overigens
via heffingskortingen. Solidariteit wordt
terecht- steeds hogere eisen stelt. Lagere
zo beter gericht op diegenen die zoncler
specifieke overheidssubsidies en een gro-
overheidshulp geen goede basisvoorzie-
tere inzet van private middelen maken
ningen kunnen inkopen. Ook kwetsbare
publieke dienstverlening minder afhanke-
groepen moeten kunnen kiezen.
lijk van de politiek. Aanbieders worden in staat gesteld zich meer te richten op pluri-
Solidariteit en AOW
forme wensen van burgers in plaats van het voldoen aan bureaucratische richtlij-
cnv: De door de vergrijzing te verwachten
nen van de overheid in ruil voor subsidie.
stijging van de collectieve lasten is een
Dit komt zowel de eigen verantwoordelijk-
belangrijke prikkel voor de herijkingen
heid als de kwaliteit van de publieke
van solidariteit op verschillende fronten
dienstverlening ten goede. De collectieve
die u in het rapport voorstelt. Misschien
lastendruk kan omlaag zonder dat de
wel een van de gevoeligste onderwerpen
kwaliteit van de publieke dienstverlening
was altijd de AOW. In dit blad is recent
wordt aangetast.
een discussie gevoerd over de vraag of
cnv: Hier is solidariteit ook in het gecling.
fractielid drs.L.H.J.M. Dankers) gefiscali-
Vaak rijst bij dit soort voorstellen de angst
seerd zou moeten worden. Wat is de
deze we! (Prof.dr. H. Verbon) of niet (CDA-
8
opvatting van uw commissie daarover? HOVlNBERG:
..
Op het ogenbltk
JS
staand
Nieuwe wegen, vaste waarden c:Dv: Wanneer de program-commissie uw
beleid dat de AOW zal worden gefinan-
advies over zal nemen, betekent dater heel
0
cierd uit drie bronnen als de vergrijzing
wat koerswijzigingen in het macro-econo-
0
echt 'toeslaat': het AOW-spaarfonds, de
misch beleid zullen moeten plaatsvinden.
AOW-premies en de algemene middelen.
De uitkomst is een interessante mengeling
~
>
c"' 0
'"0
Omdat de hoogte van de AOW-premie is
van oud en nieuw. Soms zal de herijking
gefixeerd en zowel het AOW-fonds als
van solidariteit het CDA nopen tot een her-
eventuele tekorten worden gedekt uit de algemene middelen (belastinggeld) is er al
van huishouddraagkracht), in andere ge-
sprake van een geleidelijke fiscalisering.
vallen zal het CDA gaan behoren tot een
neming van oude stand pun ten (uitgaan
Welgestelde ouderen dragen via de belas-
revolutionaire voorhoede (grotere inzet pri-
ting die zij over hun aanvullende pen-
vate middelen in onderwijs en zorg).
sioen betalen bij aan de AOW. Zo betalen niet alleen de jongeren voor de ouderen
I II
•
HOVENHERG:
.
De keuze voor een stab1el,
(intergenerationele solidariteit), maar ook
solide en duurzaam macro-conomisch
rijkere voor minder welgestelde ouderen
beleid impliceert niet dat alles bij het
(intragenerationele solidariteit). Zo wor-
oude moet blijven. Integendeel: om houd-
den de jongeren die in een vergrijsde
baar te kunnen zijn in het licht van nieu-
samenleving al zwaar worden belast ont-
we ontwikkelingen dienen de arrange-
zien. Op zich is dat ook een goede zaak,
menten die solidariteit waarborgen perio-
zeker naarmate de groep welvarende
diek op hun waarde beoordeeld te wor-
ouderen groter wordt. Mijn eigen generatie zal van betere aanvullende pensioenen
den. Alleen zo kan de realisering van de vaste waarden van solidariteit (tussen en
kunnen genieten dan de meeste ouderen
binnen generaties), rentmeesterschap,
van nu. Ook bij het verder fiscaliseren van
gerechtigheid en gespreide verantwoorde-
de AOW zal de overheid echter wel een
lijkheid gewaarborgd worden. De interes-
goede balans dienen te vinden tussen
sante mengeling die daaruit ontstaat is
enerzijds het gestand doen van eerder
het produkt van een partij die zuinig is op
gewekte verwachtingen en anderzijds het
oude waarden en vindingrijk is bij het
aanpassen van de financiering van de
zoeken naar nieuwe en solide wegen.
AOW aan nieuwe ontwikkelingen. Daarom dient de fiscalisering geleidelijk te wor-
Profdr.A.L. Bovenberg is hoogleruar algemene
den doorgevoerd. Daarnaast kan de oude-
economie aan de Katholieke Universiteit
renkorting worden ingezet om onver-
Brabant.
hoopt te krasse koopkrachteffecten voor ouderen met een klein aanvullend pensioen te repareren.
Nieuwe en solide wegen. Budgettair beleid in de volgende kabinetsperiode (CDA en Wetenschappelijk Instituut voor het CDAj Den Haag, oktober 2000).
