Over de foto s. Foto omslag Campagnebeeld start seizoen door Ewoud Rooks

0

Over de foto’s Foto omslag Campagnebeeld start seizoen 2015 – 2016 door Ewoud Rooks

1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 1.6 1.7 2 3 4 5

City Proms Leeuwarden I Knelis Eric Corton | Joris Brouwer Photography Het Requiem van Berlioz I Joris Brouwer Photography Goran Bregović I Knelis Openluchtconcert Korreweg Klassiek | Jan Tengbergen Pieter Roelf Jeugdconcert I Knelis What’s on David Bowie’s Playlist? I De Fotomeisjes Vaste gastdirigent Antony Hermus I Thomas Heye NNO in de Club | Knelis Symfonisch Gala 2015 | Knelis Uitreiking Gouden Viooltje | Knelis

1

Inhoud

1 Jaarverslag 1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 1.6 1.7

4

Terugblik Inleiding Artistieke top-activiteiten in 2015 Financieel en ondernemerschap Publiek en markt Educatie en talentontwikkeling Personeel en organisatie

4 6 8 16 20 28 34

2 Toezicht en bestuur 2.1 2.2 2.3 2.4

38

Kort verslag Raad van Toezicht 2015 Profielschets en individuele leden Board of Ambassadors Goed bestuur / Code Cultural Governance

39 39 42 42

3 Activiteitenoverzicht 2015

44

4 Het NNO en zijn partners

62

NOORD NEDERLANDS ORKEST Trompsingel 35 9724 DA Groningen 050-3695800 KvK 41011686 BTW nummer NL008843387B01 Contactpersoon: Ingeborg Walinga

2

3

4

1.1 Terugblik Het Noord Nederlands Orkest is zo’n vanzelfsprekendheid dat je je bijna niet realiseert wat een geweldig orkest het eigenlijk is, schreef het Dagblad van het Noorden in december 2015. De krant prees het orkest naar aanleiding van de bijdrage aan de opening van de tentoonstelling over David Bowie in het Groninger Museum.

De leden van het orkest, de medewerkers van de kantoorteams en de directie verdienen een groot compliment voor het realiseren van deze blijvend hoge kwaliteit. De steun van werkgevers en regionale overheden was hierbij eveneens van grote waarde en is ook voor de toekomst van het orkest onontbeerlijk.

Tegelijkertijd toont de wijze waarop het NNO deze opening muzikaal invulde hoe het orkest steeds de verbinding zoekt met meer of minder voor de hand liggende partners, zoals het museum, scholen in de regio, het Prins Claus Conservatorium en vele anderen. Het past ook bij de visie van de nieuwe vaste gastdirigent van het NNO, Antony Hermus, op de rol van het orkest: open en naar de samenleving gericht, vanuit de wens om een orkest voor iedereen te zijn.

Het NNO zoekt steeds de samenwerking met andere musici en de omgeving en heeft daarin een duidelijke meerwaarde in en buiten de regio. In combinatie met de veelzijdige programmering, toont het NNO zich klaar voor de 21e eeuw. We kijken dan ook met vertrouwen en verwachtingsvol uit naar de toekomst.

De verbinding zoeken met de samenleving lukt alleen als de kwaliteit hoog is. Het NNO toonde zijn vakmanschap onder andere in de uitvoering van Tristan und Isolde, waarvan een uitvoering rechtstreeks uitgezonden werd op Radio 4.

Henk Pijlman voorzitter Raad van Toezicht

Voor meer informatie over de Raad van Toezicht, zie hoofdstuk 2.

5

6

1.2 Inleiding Dit Jaarverslag zet op een rij waarmee we ons bezighielden in 2015; de feiten en de getallen, de succesnummers en de leermomenten van het Noord Nederlands Orkest.

Met behulp van een Noordelijk fonds contracteerden we een Estlands koor, dat de koralen en koorpassages zeer krachtig vertolkte. Het Roder jongenskoor voegde daaraan als lokaal talent prachtige jonge stemmen toe. Doorgewinterde Mattheüs-gangers lazen mee uit hun zelf meegebrachte partituur of liedtekst. Jongeren kwamen met hun ouders mee. Studenten waren er omdat ze begrijpen dat deze Passie hoort bij de hoogtepunten van de klassieke muziekbeleving. Echtparen en goede vrienden zochten elkaars hand bij passages die hen emotioneel raakten, hier en daar vloeiden er tranen. Er werd uitgebreid nagepraat en nog dagen na afloop bleven de melodieën in ons hoofd rondzingen.

De kracht en het wezen van een symfonieorkest blijven lastig in woorden te vangen. De essentie van een orkest ligt in het beluisteren van de muziek, het beleven van een concert, er deelgenoot van zijn. Juist daarom luidt de laatste zin van onze in 2015 opnieuw geformuleerde missie: onze overtuiging is dat het geheim van de intense beleving van klassieke muziek schuilt in de live performance van het symfonieorkest en in het contact tussen musici en publiek. Een voorbeeld van hoe we als hedendaagse orkestorganisatie ons bestaansrecht ervaren is de recente uitvoering van de Mattheüs Passion. Jaarlijks staat bij het NNO de Mattheüs op het programma, ook ditmaal met een uitgelezen solistenkeuze en een dirigent met visie op Bach en de muziek uit zijn tijd. Ga je naar een NNO uitvoering dan weet je dat de ‘cast’ bewust is uitgekozen, op klasse en ervaring, van Nederlandse komaf of uit het buitenland, onderscheidend en soms tegendraads aan de heersende opinies. Ook de eigen musici spelen een glansrol, zij kunnen excelleren als groep en in de vele solistische passages die de Mattheüs rijk is.

Alles komt er in samen. Cultureel erfgoed levend houden. Muzikaal vakmanschap en eigenzinnige artistieke keuzes tonen. Universele en particuliere momenten van verwondering en ontroering bieden en gelegenheid om tradities te (her)scheppen voor jong en ouder publiek, werelds of religieus geïnspireerd. In ons Jaarverslag treft u een jaar lang NNO in al zijn facetten. En als u uitgelezen bent, komt u dan vooral nog een keer luisteren.

Ingeborg Walinga algemeen directeur

7

8

1. 3 Artistieke topactiviteiten in 2015 Ook laat het zien dat het NNO een dergelijk ambitieus werk kan programmeren, dankzij het eigen Noord Nederlands Concertkoor. Het NNCK was in 2015 herhaaldelijk actief. Behalve bij het genoemde Requiem van Berlioz traden koor en NNO op met Bachs Matthäus Passion en zijn Weihnachtsoratorium. Deze projecten vormen echte publiekstrekkers en passen bij de rol die het NNO speelt op het gebied van talentontwikkeling in de regio. Hiernaast trad het NNO op met andere amateurkoren uit het Noorden, zoals Toonkunstkoor Bekker en de Katholieke Oratorium Vereniging. Zo voedt het NNO de rijke koortraditie in het Noorden – en andersom.

De unieke ervaring van live symfonische muziek Het was een van de huzarenstukjes van 2015: de uitvoering van Berlioz’ Grande Messe des Morts in mei. Een bomvol podium voor daverend vaarwel, schreef het Dagblad van het Noorden, over de uitvoering en het gelijktijdige afscheid van Stefan Asbury als chef-dirigent. Versterkt met 300 zangers en 16 pauken bracht het NNO de doden even tot leven, samen met de Koninklijke Militaire Kapel Johan Friso, ons eigen NNCK, Toonkunstkoor Bekker en het koor van het Prins Claus Conservatorium. Het paste nauwelijks op het podium, al stonden de koperblazers verdeeld over de vier hoeken (windstreken) van de zaal zoals Berlioz voorschreef. Zijn Dodenmis schreef hij ter nagedachtenis aan de gesneuvelde soldaten tijdens de Julirevolutie in 1830 in Frankrijk. Het NNO droeg het op aan de militaire gevallenen en onze herwonnen vrijheid aan het eind van de twee wereldoorlog, precies zeventig jaar geleden. Door zijn gigantische bezetting was dit één van zeldzame keren dat het publiek deze Grande Messe live kon meemaken.

Het grote repertoire en topsolisten Onze ‘corebusiness’ was ook in 2015 het grote klassieke repertoire spelen op zo hoog mogelijk niveau. Het NNO wist het publiek te raken met indrukwekkende composities uit de klassieke muziektraditie, zoals in oktober 2015 bij de uitvoering van de Vierde symfonie van Mahler. ‘Een lekkernij’, noemde Antony Hermus het stuk bij zijn

FORMIDABELE TRISTAN EN ISOLDE ‘Twee jaar geleden werkten dirigent en orkest al samen bij de Nederlandse Reisopera, waar ze een formidabele Tristan und Isolde van Wagner afleverden. Het orkest steeg mijlenver boven zichzelf uit. Het hoofdwerk van de avond, de Vierde symfonie van Mahler, was een toonbeeld van collectieve gevatheid. Hermus staat er niet voor zichzelf. Hij komt voor de muziek, kruipt in de partituur en maakt de musici en het publiek deelgenoten van zijn reis.’ De Telegraaf, 16 oktober 2015

Dit concert illustreert een uitgangspunt van ons artistieke beleid, dat we in de loop van 2015 aanscherpten: de verbinding met de actualiteit en de ervaring van ter plekke vertolkte muziek. We willen het publiek de muziek niet alleen laten horen maar ook laten voelen, fysiek laten ondergaan. Het publiek wil sfeer, zoekt emotie, wil gevoelens herkennen als verliefdheid, vervoering, verdriet en verrassing. Bij live gespeelde symfonische muziek komen hoofd en hart samen, de intellectuele uitdaging die klassieke muziek biedt wordt gekoppeld aan een sterk emotionele beleving ervan.

9

eerste concert als vaste gastdirigent van het NNO. ‘Iedere Mahler-symfonie is een wereld op zich. Het zijn ontzettend gedetailleerde partituren met heel veel noten, die je allemaal 1 vorm moet geven.’ Noordelijk toptalent mezzosopraan Karin Strobos trad hierbij op als soliste.

Onze zoektocht naar een nieuwe chef-dirigent gaat door. Intussen is het NNO zeer verheugd dat Anthony Hermus zich voor drie seizoenen (tot zomer 2018) verbindt aan het NNO als vaste gastdirigent. Hermus heeft de gave om zowel musici boven zichzelf te laten uitstijgen als contact te maken met het publiek.Hij zal een adviserende rol hebben bij de programmering en te gast zijn bij de vergaderingen van de artistieke commissie van het NNO.

Naast vaste gastdirigent Anthony Hermus speelden we in 2015 ook met internationale topdirigenten, zoals Stanislav Kochanovsky, Michel Tabachnik en, en topsolisten Jian Wang (cello), Valentina Lisitsa (piano), Nelson Goerner (piano), Diana Damrau (sopraan) en Eva Maria Westbroek (sopraan). Dat geeft de impuls om het orkestniveau te blijven ontwikkelen en het vergroot onze uitstraling. Spelen met topmusici draagt eveneens bij aan de positionering van De Oosterpoort en de stad Groningen als een van de Top vijf theaters in Nederlandse kunstminnende steden.

ALLEEN IN GRONINGEN KWAM EEN ORKEST OP DIT ID EE ‘Nergens waar de David Bowietentoonstelling in het Groningen Museum al te zien is geweest kwam een symfonieorkest op het idee daar een passend concert bij te geven. Behalve in Groningen, waarvoor het Noord Nederlands Orkest niet alleen met bijpassende hippe pleziermuziek kwam, maar ook met de Vier letzte Lieder van Strauss waar Bowie zelf veel naar geluisterd heeft...’ Dagblad van het Noorden, 11 december 2015

Internationaal toptalent aantrekken kan alleen met extra financiële middelen. We kunnen dan ook niet genoeg vermelden hoe blij we zijn met de Stichting Beringer Hazewinkel, dat het NNO in de seizoenen 2014-2016 ondersteunt om bijzondere topsolisten naar Noord Nederland te halen. We hopen dat samenwerking met deze categorie musici de weg opent naar andere internationale topmusici, zoals in voorjaar 2016 Han-Na Chang (dirigente) en Vadim Repin (viool).

Artistiek eigenzinnig en hoog speelniveau Het NNO versterkte in 2015 opnieuw zijn naam als orkest dat het experiment niet schuwt. We zoeken naar innovatie binnen het grootsymfonische repertoire, maar ook door de grensgebieden van de symfonische muziek met andere genres te verkennen. Zo danste het publiek tijdens het geslaagde concert met Balkanartiest Goran Bregović en zijn band tussen de stoelen in een uitzinnige concertzaal. NNO en Bregović troffen elkaar in diverse muziekstijlen, van Zigeuner-, Joodse en Arabische tot West-Europese muziek.

Wisseling der dirigenten Na vier jaar verruilde de Britse Stefan Asbury in 2015 zijn positie als chef-dirigent voor een honorair dirigentschap. Het NNO ontwikkelde zich onder zijn leiding artistiek verder nadat hij in 2011 - na diverse concerten met het NNO de chef-positie had overgenomen van Michel Tabachnik. In mei 2015 nam het NNO zoals gezegd met twee daverende concerten afscheid van Asbury. Hij gaat komende jaren meer dirigeren in Amerika, maar blijft als honorair dirigent terugkomen.

1

En zo verzorgden we het openingsconcert van de tentoonstelling van David Bowie in het Groninger Museum, in december 2015. Musicologisch onderzoek leverde een volstrekt uniek programma op over de klassieke inspiratiebronnen van Bowie,

Antony Hermus geciteerd in ‘Muziek is voor iedereen belangrijk.’ Dagblad van het Noorden, 14 oktober 2015.

10

dat opende met Heroes door Wende Snijders, vervolgde met John Adams’ Short ride in a fast Machine en Sakamoto’s Merry Christmas Mr. Lawrence, Philip Glass’ Heroes symfonie, en Richard Strauss’ Vier letzte Lieder (een van Bowie’s lievelingswerken, hierop heeft hij zijn album Heathen geschreven). Met als slotstuk een symfonisch arrangement van Bowie songs door onze Composer-in-Residence Anthony Fiumara. Het publiek was zeer verrast door deze bijzondere toevoeging aan de muzikale tentoonstelling in het museum. Onze vernieuwing zit hem ook in de introductie van andere concertformats afgestemd op het 2 publiek. Het concert met Filmmuziek is daarvan een voorbeeld. In 2014 uitgeprobeerd en vanwege het succes verder ontwikkeld. In 2015 volgde een combinatie van filmmuziek uit The Godfather en Star Wars met muziek die tot het ’ijzeren repertoire’ behoort en die een sfeerbepalende rol kreeg in films, zoals het Zwanenmeer in Billy Eliot en de zevende van Beethoven in The King’s Speech. Bewust zonder de filmbeelden, om de kracht en schoonheid van de muziek hun werk te laten doen. Artist-inResidence Eric Corton versterkte met zijn live presentatie de relatie tussen muziek en publiek. Premières: kennismaken met het ongehoorde Als orkest ieder seizoen ruimte blijven maken voor niet eerder uitgevoerd werk, van gerenommeerde of juist onbekende componisten. Het blijft onze ambitie, al vraagt het behoorlijk wat creatief denkwerk hiermee voldoende publiek te bereiken. Onbekend werk en toch een goed bezette zaal? Het lukte door aantrekkelijk bekend repertoire te combineren met unieke premières. Zoals tijdens de week in november 2015 waarin we de tachtigste verjaardag van Arvo Pärt memoreerden. Voor Arvo Pärt is religie de belangrijkste inspiratiebron. Vertolkingen van zijn beginwerk en recente stukken werden gecombineerd met

2 3

de première van het Pianoconcert van Joep Franssens uit 2015, een belangrijke vertegenwoordiger van de nieuwe spiritualiteit in de Nederlandse muziek en geestverwant van Pärt.

FENOMENAAL EN OVERDONDEREND ‘Andriessen zelf bleek in Rotterdam zeer enthousiast over dirigent en orkest. Het orkest speelde fenomenaal en overdonderend alsof alle schepen uit de haven De Doelen waren ingevaren met hun hoorns, fluiten en toeters.’ NRC Handelsblad, 24 april 2015

In april 2015 speelde het NNO Mysteriën, een werk dat Louis Andriessen in 2013 na lang aandringen componeerde voor het toen jubilerende Concertgebouworkest. Het werk werd slechts eenmaal uitgevoerd. Andriessen was aangenaam verrast om te horen dat het NNO het – ronduit uitdagend – in zijn programmering had opgenomen. ’Eigenlijk heeft het stuk nog nooit echt geklonken. Ik verheug me op de uitvoering van het NNO en wil ze complimenteren dat zij dit avontuur 3 durven aan te gaan.’ Voor aanvang van het concert gaf Andriessen zelf uitleg. De avond vervolgde met de vertoning van de film Decasia uit 2002 van Bill Morrison. Componist Michael Gordon droeg zijn filmmuziekpartituur op aan Andriessen. Ziedaar de link van deze gewaagde combinatie, mede op initiatief van De Doelen in Rotterdam, waar het concert evenals in Groningen werd uitgevoerd.

Zie 1.5 Publiek en Markt p. 22. Citaat Louis Andriessen uit ‘Kunst is er om inzicht te krijgen in het ingewikkelde.’ In: NNO Magazine, april 2015.

11

Het ongehoorde laten horen

PRECIES DE GOEDE KLANKKLEUREN

In 2015 bracht het NNO de volgende werken in

‘Muzikaal is het allemaal dik in orde, vooral dankzij het Noord Nederlands Orkest dat in de bak door Benjamin Levy —groot talent— naar precies de goede klankkleuren wordt gedirigeerd.’ Trouw, 24 februari 2015

première: Nederlandse muziek in (wereld)première  Louis Andriessen – Mysteriën (tweede uitvoering)  Joep Franssens—Pianoconcert (mede in opdracht van het NNO)  Anthony Fiumara—Bowie XL voor groot orkest (in opdracht van het NNO)  Anthony Fiumara—As I opened fire (in opdracht van het NNO) Nederlandse première  Goran Bregović —Wedding and Funeral Music voor Bregović en NNO  Arvo Pärt—La Sindone (herziene versie 2007/2013)  Arvo Pärt— Swansong Wereldpremière  Christopher Tarnow – Pianoconcert (concert in Groningen en Leverkusen)

Uitdagende operabegeleiding De in 2015 met de Nederlandse Reisopera uitgevoerde De Parelvissers is een populaire opera van Georges Bizet. Een jonge cast vertolkte het verhaal van de Sri Lankaanse parelvissers Nadir en Zurga, ooit allebei verliefd op Leïla. Over liefde met de kracht van een tsunami, zo stond in de Tubantia. ‘Wanneer je alle ballast weghaalt, blijft een prachtige en heldere structuur over,’ aldus regisseur Timothy Nelson en decorontwerper Wikke van Houwelingen, die een eigen draai aan deze klassieker gaven. De opera werd versterkt door dansers op de choreografie van Jitti Chompsee, die traditionele Thaise dans mengde met het moderne danstheater van Pina Bausch. Daardoor was De Parelvissers niet alleen interessant voor het operapubliek, maar ook voor liefhebbers van moderne dans. In samenwerking met Opera Zuid experimenteerde het NNO met de formule van een musicalconcert, waarbij het publiek werd

uitgenodigd om bekende liedjes uit musicals als Oklahoma, Annie en The Sound of Music mee te zingen. Deze formule bleek in de traditionele concertzaal niet overtuigend, het musical-publiek toonde weinig interesse voor deze symfonische variant. Herneming van delen van het programma bij de openluchtconcerten werkte des te beter, in combinatie met klassiek repertoire voor de pauze.

Gratis concerten in de openlucht Mensen kiezen in de maanden juni-september, de randen van het concertseizoen, graag voor buiten. Juist daarom kiest NNO in deze maanden voor spelen op locaties in de openlucht. Ook omdat we daar nieuwe concertvormen kunnen uitproberen en een veel breder publiek bereiken. Er zijn buitenconcerten met een lange traditie, zoals het Lauswolt Zomerconcert en Pura Vida in de Blauwe Stad, waarvan duizenden bezoekers de respectievelijk tiende en negende editie bijwoonden. Met ruimte voor Noordelijke jonge talenten, zoals violiste Lisa Jacobs en gitarist Maarten Oomes. Ook zijn er steeds nieuwe opdrachtgevers die zich melden voor een concert met vaak een bijzondere aanleiding. Zoals bij het 150 jarig jubileum van Vereniging van Volksvermaken Uithuizen, in een feesttent naast het plaatselijke zwembad, met kinderkoren van diverse scholen uit Uithuizen. In juni 2015 speelde het NNO muziek variërend van Schönberg tot Springsteen op het Oldehoofsterkerkhof in Leeuwarden tijdens de CityProms, het grootste en gratis buitenfestival voor klassieke muziek in Noord-Nederland. Voorafgaand aan de openingsavond werd een internationaal symposium gehouden over de verbindende en helende kracht van muziek. De kracht van muziek voor dementerenden is 12

een onderwerp waar ook het NNO zich sterk 4 voor maakt. En ons extra ingelaste optreden tijdens Eurosonic-Noorderslag op de Grote Markt in Groningen verraste het publiek, getuige twitterberichten als: ‘Waarom ben ik nooit eerder naar een concert van het NNO gegaan?!’

Inspirerende interdisciplinaire samenwerking In 2015 zette het NNO zijn zoektocht naar vernieuwende muziekvormen door interdisciplinaire samenwerking op allerlei manieren voort. Hierboven passeerden al diverse voorbeelden de revue. Een flinke stap verder in onze zoektocht naar grensverkenning met andere muziekgenres en bijzondere concertvormen was de tweede editie van van NNO in the Club. Onder dit nieuwe label, specifiek gericht op jongeren, wordt klassiek verbonden met actuele muziekgenres. In 2014 en 2015 werkten we hierbij samen met NOISIA, een internationaal spelend Drum and Bass Collectief, met als doel de relatie te zoeken tussen klassieke en modern elektronische muziek en hiermee een nieuw publiek te bereiken. In 2016 bouwen we dit concept verder uit in Friesland, met het in februari 2016 gestarte podium Neushoorn in Leeuwarden, samen met dj Kypski.

Leeuwarden Culturele Hoofdstad 2018 In 2015 zijn de eerste stappen gezet in samenwerking voor Leeuwarden Culturele Hoofdstad in 2018. Een bijzonder, grootschalig en internationaal evenement, waaraan het NNO als Noordelijk toporkest in belangrijke mate wil bijdragen. Met onze programmering sluiten we aan op het thema mienskip

4 5

(gemeenschapszin) en zijn we onderdeel van het hoofdprogramma. Daarnaast voegen we als NNO eigen programmaonderdelen toe. Met de organisatie is een aantal intenties besproken, zoals het inspelen van de Leader, de Matthäus Passion in het Fries, begeleiding van de opera Mata Hari in regie van Johan Simons en het slotconcert met Friese solisten als Simone Lamsma en Eric Bosgraaf.

Kamermuziek en Vrienden en de portefeuille De kamermuziekensembles samengesteld uit NNOmusici maken het mogelijk op vaste kleine locaties te spelen en op plekken waar men dat niet meteen verwacht. Dat gebeurde in 2015 op allerlei plaatsen, variërend van NNO in the Club en op scholen tot in verzorgingstehuizen en bij festivals, zoals Exploring the North in Leeuwarden. De kamermuziekensembles op vaste locaties zijn mede mogelijk dankzij de 5 Vriendenvereniging van het NNO. De educatieve en promotionele concerten in kleine bezettingen worden gerealiseerd via de ‘persoonlijk portefeuille’ van de musici (individuele uren naast de collectieve podiumuren).

Grenzen aan de programmering, opmaat naar nieuwe cultuurnota Keerzijde van de snelle opeenvolging van verschillende soorten concerten is de wissel die dit trekt op de orkestorganisatie. De mate waarin we deze variatie in ons programma toelaten hangt af van de externe mogelijkheden (opdrachten van derden, wensen van zalen/publieksgroepen) en de beschikbare budgetten. In de aanloop naar onze plannen voor 2017-2020 hebben we, gekoppeld aan onze nieuwe labels, een scherpere jaarindeling gemaakt op basis van muzieksoorten, doelen en het aantal speelweken. Deze jaarindeling, weergegeven op de volgende pagina, hanteren we de komende jaren als richtlijn voor onze programmering.

Zie ‘Succesvolle partnerships’ bij 1.5 Publiek en Markt, p. 26. In 2015 speelden NNO-musici 31 kamermuziekconcerten op locatie via de Vereniging van Vrienden van het NNO. Zie 3. Activiteiten, aan het slot.

13

Programmering NNO ingedeeld in muzieksoorten, doelen en speelweken Soorten muziek | concerten

Doelen

Speelweken 2015

Symfonisch • Groot symfonisch Reguliere concerten

52% • Ten gehore brengen en herwaarderen klassieke repertoire

Pieter Roelf Jeugdconcerten

• Nieuw publiek aanspreken en verleiden

koorbegeleidingen

tot

• Operabegeleiding (ieder jaar) • Internationale topsolisten

herhaalbezoek • Verankeren speelkwaliteit • Dirigeer- en speeltalent podium bieden (talentontwikkeling)

Symfonisch nieuwe stijl • Filmmuziek format • Bijzondere concertvormen (bv. een uur met inleiding/presentatie) • Ongebruikelijke combinatie met aanleiding (David Bowie, WO I, RuG 400)

17% • Publiek aanspreken en verleiden tot klassieke muziek • Relatie leggen naar actualiteit • Onderzoek andere formats • Avontuurlijk imago bevestigen

• Openluchtconcerten/ bijzondere locaties (Lauswolt, Blauwe Stad) Bijzondere artistieke samenwerking | cross overs

12%

• Ontmoeting van culturen (Bregović)

• wereldmuziekpubliek aanspreken

• Premières en muziek met cultstatus

• Experimenteren met nieuwe en genre-

(Steve Vai, Todd Rudgren) • Klassiekers uit andere muziekgenres (ABBA)

overstijgende muzikale vormen en ervaringen • Vaste cross-over publiek bedienen

Barok • Historische uitvoeringspraktijk

7% • Vaste publiek verrassen • Verdiepen klassieke repertoire

Educatie • Pieter Roelf Jeugdconcerten

7% • Kinderen en jongeren uit het Noorden in

• Musici op scholen

aanraking brengen en laten genieten van

• Repetitiebezoek

klassieke muziek en het symfonieorkest

Hedendaags klassiek • Verbreding van de klassieke canon (Philip Glass, Pärt, Franssen)

5% • Huidig en nieuw publiek verleiden met iconische en vernieuwende klassieke muziek

14

15

16

1. 4 Financieel en ondernemerschap De cijfers over het jaar 2015 geven een positief beeld: de bezoekersaantallen zijn gegroeid ten opzichte van 2014 en er is een hoger percentage eigen inkomsten gerealiseerd. Dat komt door de toegenomen opbrengst uit kaartverkoop (vooral buiten de regio) en de resultaten van fondswerving. We zijn er heel blij mee dat we in een economisch terughoudender klimaat groei weten te realiseren. Niet explosief of incidenteel, maar in een gestage ontwikkelingslijn die continuïteit laat zien. Voor de jaarrekening en de toelichting daarop verwijzen we naar hoofdstuk 4 Jaarrekening.

capaciteit van de zalen en de inkomsten. In het Noorden blijft De Oosterpoort onze topzaal. Vanwege het gezochte brede publieksbereik in ons speelgebied zijn alle tien de theaters in het Noorden belangrijk. We investeren bewust ook in de nieuwe theaters – Sneek, Winschoten en binnenkort Emmen – om samen te bouwen aan publiek voor klassieke muziek. Soms blijken de bouwambities overigens te hebben geleid tot een wel erg forse zaalcapaciteit in verhouding tot het afzetgebied.

Subsidies Het NNO is een BIS-instelling en ontvangt het leeuwendeel van zijn subsidie van het ministerie van OCW. In het eigen speelgebied investeren de drie Noordelijke provincies en de hoofdsteden Groningen en Leeuwarden in het NNO. Gebundeld in het Noordelijk Overleg Cultuur keerden genoemde overheden in 2015 samen subsidie uit. De provincies vulden dit aan met subsidie voor de educatieve jeugdconcerten.

Prestaties Het behaalde percentage eigen inkomsten was in 2015 32,3% (in 2014 26,4%, in 2013 26,7%). Met symfonische concerten, educatieve en kamermuziekconcerten, lezingen en overige activiteiten met in totaal 92.365 bezoekers is in 2015 een mooi resultaat behaald (6.784 meer dan in 2014). Via Radio Vier luisterden 150.000 liefhebbers naar vijf NNO-concertopnames. Via NPO2 was het NNO tweemaal te zien op de landelijke tv. In hoofdstuk 1.5 wordt nader ingegaan op de herkomst van de bezoekers en op de marketingstrategie voor de komende jaren.

Fondswerving en sponsoractiviteiten Met fondswerving zijn in 2015 goede resultaten geboekt. Zie ook 1.5 Publiek en Markt. In 2015 hadden we sponsorinkomsten van ongeveer tien vaste sponsoren. Daarnaast waren er de barterdeals met de NDC-mediagroep in het Noorden. Het Symfonisch Gala is de derde pijler van onze sponsorinkomsten. Hierover meer onder het kopje Ondernemerschap. Er is in totaal ongeveer € 151.000,- aan sponsorinkomsten binnengehaald. Daarmee zijn de sponsorinkomsten in 2015 iets lager dan begroot en iets lager dan in 2014. Dit heeft hoofdzakelijk te maken met lagere barterdeals (overeenkomsten met vooral mediapartners), die in 2016 weer hoger zullen zijn.

In 2015 hebben we samen met de Nederlandse Reisopera Bizet’s De Parelvissers uitgevoerd. Dit was in 2012, toen we onze kengetallen voor 2013-2016 inleverden, nog niet bekend. Dat betekent dat het aantal symfonische concerten wat lager uitvalt, waar dan weer operaconcerten tegenover staan. De kleinschalige educatieconcerten op scholen zijn in aantal fors toegenomen. Opvallend is ook de toename van concerten buiten de regio. Daarop is bewust ingezet. Omdat dit artistiek gewicht in de schaal legt en onze Noordelijke boegbeeldfunctie versterkt, maar ook vanwege de grotere

Ook de indirecte sponsors zijn het vermelden waard, zoals alle twintig partners van het Lauswolt Zomerconcert en de sponsors van het Pura Vida concert in de Blauwe Stad. Samen investeren deze 17

sponsors ongeveer € 200.000,- in deze twee openluchtconcerten. Een derde deel daarvan wordt via uitkoop als directe inkomsten zichtbaar in de NNO-exploitatie.

Voorziening personele verplichtingen en risico’s In 2011 kreeg de bestaande voorziening ‘personele risico’s’ een nieuwe betekenis en een ophoging mee. Toen werd een dergelijk budget nodig geacht, omdat de basisbezetting van het orkest kleiner zou worden, er fors bezuinigd moest worden en tegelijkertijd een hoge kwaliteitsinzet werd gevraagd. Dat is bevestigd in 2012. Sindsdien zijn er drie zaken onderscheiden, die we in 2014 en 2015 – na herijking en actualisering – hebben voortgezet.

Ondernemerschap Bij het Symfonisch Gala hadden we dit jaar speciaal aandacht voor jonge ondernemers, via de Noordelijke Ontwikkelingsmaatschappij (NOM). In lijn met onze zoektocht naar nieuw en jonger publiek is het ook van belang dat de galawerving daarop wordt ingezet. Onze vaste gastdirigent Antony Hermus verzorgde zelf achter de vleugel een introductie op het concert. Met onze ‘huiszaal’ De Oosterpoort werd nauw samengewerkt aan catering en hospitality van dit evenement. Met alle afnemers van een galatafel werd persoonlijk nagepraat, met het oog op voortzetting van een aantrekkelijk galaprogramma in 2016.

De voorziening is bestemd voor: 1. De reguliere personele risico’s in de bedrijfsvoering van een professioneel symfonieorkest. 2. De extra risico’s die een verouderd personeelsbestand met zich meebrengt. De CAO geeft aan dat aanvoerders vanaf 60 jaar de mogelijkheid wordt geboden terug te treden in hun groep (geldt alleen voor strijkers), met behoud van salaris. Daarnaast biedt het NNO oudere musici (58+) de mogelijkheid tot een minder zware speelverplichting. Voor die diensten moeten goed gekwalificeerde remplaçanten worden ingezet, om de continuïteit en de kwaliteit op peil te houden. 3. De tijdelijke personele risico’s die organisatieontwikkeling meeneemt. Meer ondernemerschap en gerichte sponsorwerving worden in de organisatie geïmplementeerd, er vindt scholing plaats en er wordt extern advies ingewonnen.

Medio 2015 leverde onze langdurige zoektocht naar een geschikte vaste fondswerver resultaat op. Vanaf september richtte zij zich op een fondswervingsplan voor de toekomst. In de komende jaren koersen we op meer fondsbijdragen voor bijzondere projecten, bijvoorbeeld voor instrumenten en maatschappelijke activiteiten. We verkennen stapsgewijs de mogelijkheden in het nabijgelegen deel van Duitsland, met het oog op meer speellocaties, dan wel het benaderen van het Duitse publiek voor de concerten nabij de grens (zoals Winschoten en Emmen). Daarom zijn we enthousiast ingestapt op het verzoek van Bayer Leverkusen om een tweetal uitvoeringen te verzorgen van nieuw werk van de jonge Duitse componist Tarnow. Van deze première werden opnames gemaakt door Omroep Max voor Radio 4. Ook zijn er contacten gelegd via de Provincie Groningen met Musikfest Bremen en met de Eems Dollard Regio, die in 2016 verder worden geëxploreerd.

De meeste van de incidentele ontwikkelingen en risico’s zijn inmiddels opgepakt en afgewikkeld. Vergoeding voor frictiekosten 2015 en verder In verband met de structurele subsidiekorting van € 800.000,- door het Rijk vanaf 2013 werd door het ministerie van OCW een extra eenmalige vergoeding toegekend voor een natuurlijk verloopscenario en

18

de ombuiging van de bedrijfsvoering in de periode 2013-2016. In 2015 is uit dit frictiebudget € 320.000,- besteed aan personele frictie en organisatieontwikkeling. Dat is meer dan begroot, dit wordt in de jaarrekening zichtbaar gemaakt.

In 2013 en 2014 overheerste het vertrouwen dat er nog meer uit te halen was. Dat idee bleef in 2015 intact en wordt gestaafd door de cijfers: er is een voorzichtig stijgende lijn – onder andere te danken aan meer publieksinkomsten – en er zijn nog meer positieve ontwikkelingen te verwachten van een groter ondernemend bewustzijn via de concertcalculatie, gerichte marketing en fondsenwerving en een volledig en volwaardig team Publiek en Markt (zie hoofdstuk 1.5).

In 2016 zal ook een beroep worden gedaan op dit budget, onder andere voor investeringen in de website en data-onderzoek en nog resterende afvloeiingskosten. Daarnaast is er een budget gevormd voor innovatieve producties, om programma’s Symfonisch Nieuwe Stijl te kunnen realiseren. In 2017-2020 zal het resterende bedrag uit het frictiebudget geheel worden aangewend voor deze investeringen in breder publieksbereik.

Vooruitblik 2016 In de begroting 2016 is geen verdere krimp in de vaste formatie doorgevoerd, maar geconsolideerd op het niveau eind 2015. Met de omvang van deze vaste formatie kan het NNO nog steeds groot symfonisch blijven spelen zonder teveel gebruik te maken van de inzet van remplaçanten. Wij verwachten dat dit ook financieel een haalbare situatie is. Daarnaast is er ruimte gecreëerd om op het gebied van marketing en publiciteit en publieksonderzoek meer inspanningen te verrichten om een groter publiek te bereiken, zoals verderop vermeld.

Resultaat 2015 De exploitatie van het NNO laat in 2015 een positief eindsaldo zien van € 93.486,- tegenover een begroot saldo van € 98.300,-. We zijn blij dat we consolidatie van een inkomstenstijging kunnen laten zien in dit derde jaar van het Kunstenplan, waarin net als voorgaande jaren een forse bezuiniging is doorgevoerd. Vergeleken met 2014 lijken de beheerslasten in 2015 hoger geworden. Gecorrigeerd voor de hierboven genoemde afvloeiingskosten (van ongeveer € 250.000,-) zijn de beheerskosten echter gedaald. Dit heeft te maken met het feit dat er beter wordt gestuurd op deze kosten en er (nog) efficiënter wordt gewerkt.

Naast het opstellen van de meerjarenbegroting voor de BIS-aanvraag 2017-2020 bij het ministerie van OCW zijn ook de financiële risico’s in kaart gebracht en is het noodzakelijke weerstandsvermogen bepaald. Met het voorgenomen beleid en de financiële vertaling hiervan komt het NNO in 2017 uit op een solvabiliteit ratio van boven de 20% en op een eigen vermogen van boven de € 500.000,-. Dit betekent dat het NNO in staat is om aan haar financiële verplichtingen (risico’s) te kunnen voldoen. Daarmee wordt onze ambitie om een financieel gezonde organisatie te zijn verder versterkt.

Er is bovendien voor gekozen om – naast een gestage verlaging via natuurlijk verloop van het aantal musici in vaste dienst – te zorgen voor voldoende remplaçanten om aan de ambitie van een volwaardig en kwalitatief hoogwaardig symfonieorkest te kunnen voldoen. In 2015 is de nog bestaande vacatureruimte verder ingevuld. Hierdoor stegen de vaste personele kosten, maar zijn de personeelskosten voor vervanging en versterking gedaald in vergelijking tot 2014.

19

20

1. 5 Publiek en markt Inleiding Het NNO vaart een stabiele koers in zijn publieksbereik. Al een paar jaar schommelt het aantal bezoekers rond de 90.000, zo ook in 2015. Dit jaar lag de focus binnen het team Publiek & Markt op het koesteren van onze trouwe fans, het vergroten van de publieksgroep cultuurgenieters en een groei van het aantal bezoekende kinderen/jongeren tussen de 0 en 18 jaar. Onze trouwe fans zijn ‘high users’ en vormden in 2015 52% van de NNObezoekers. In 2014 was dat 56%. Door hun leeftijd zal dit aantal de komende jaren verder afnemen. Een brede en jongere publieksgroep vormen de cultuurgenieters tussen de 35-60 jaar. Deze groep groeide van 32% in 2014 naar 37% in 2015, dankzij gerichte (rand)program6 mering. Op gebied van educatie ontwikkelden we de afgelopen twee jaar diverse nieuwe producten. Dat heeft geleid tot een groei van 13.000 leerlingen in 2014 naar ruim 16.500 in 2015.

concerten van seizoen 2015-2016. Waaruit we concluderen – ook op basis van de jaren ervoor – dat het eerste zaalconcert niet te vroeg in het seizoen moet plaatsvinden en een breed aansprekend en herkenbaar programma moet hebben. Ook voor het concert Mysteriën en Decasia in april was slechts een bescheiden publieke belangstelling, hetgeen overigens was ingecalculeerd.

Stabiele bezoekcijfers

Data-onderzoek en publieksgroepen

Op verzoek van het ministerie van OCW brengen de Nederlandse symfonieorkesten hun prestaties, inclusief bezoekcijfers, in beeld volgens een vast format (zie pagina hiernaast).

Kennis over bezoekers is onmisbaar voor een effectief en efficiënt communicatie- en marketingbeleid. Analyse van koopgedrag en demografische gegevens biedt inzicht in trends, herhalingsbezoek, bezoekoverlap, leeftijdsvoorkeuren enzovoorts. In 2015 is het verzamelen en gebruiken van deze bezoekersdata in het marketingsysteem Mijn Theater verder doorgevoerd. Dit systeem is gekoppeld aan het kassasysteem van De Oosterpoort in Groningen. Op basis van deze cijfers zijn de NNO-bezoekers in 2014 ingedeeld in publieksgroepen. In 2015 is per publieksgroep in kaart gebracht naar welke ‘producten’ hun voorkeur uitgaat (zie verderop).

Het aantal bezoekers buiten onze standplaats, in de regio, bleef gelijk bij een kleinere hoeveelheid uitvoeringen. De concerten in Het Concertgebouw lopen goed en laten een bezoekersgroei zien. In het nieuwe theater in Winschoten en het relatief nieuwe theater in Sneek moet het NNO nog publiek gaan opbouwen. De openluchtconcerten doen het goed en het aantal deelnemers aan onze educatieve activiteiten laat een duidelijke stijging zien, mede dankzij een nieuw ontwikkeld programma voor groep 3 en 4.

Het totaal aantal bezoekers van het NNO is in 2015 gestegen met een kleine 7.000 ten opzichte van 2014. Tegelijkertijd is het aantal bezoekers in standplaats Groningen lager dan in 2014. Dit komt door een combinatie van factoren: het lagere aantal uitvoeringen in de zaal (vanwege de operatournee met de NRO), 7 één openluchtconcert minder en de lagere publieksopkomst voor de eerste twee

6

7

Nieuwe concertvormen met aandacht voor belevingswaarde van nieuwe publieksgroepen. Denk aan Filmmuziekconcert met presentator, concerten van 1 uur met meet & greet, etc. Door één openluchtconcert minder en minder bezoekers bij Korreweg Klassiek in 2015, waren er zo’n 2.500 minder bezoekers dan in 2014.

21

Bezoekcijfers 2015 vergeleken met 2014 2015

2014

Aantal

Aantal bezoeken

Aantal

Aantal bezoeken

112

55.648

117

65.344

- Waarvan in de standplaats

26

18.641

30

29.469

- Waarvan buiten de standplaats

84

36.135

87

35.875

- Waarvan in de openlucht (excl. jeugduitvoering)

6

11.850

6

12.675

- Waarvan in het buitenland

2

872

Aantal jeugduitvoeringen

1

900

1

600

26

9.785

22

8.855

- Aantal operabegeleidingen

1

12.550

- Aantal koorbegeleidingen

2

1.343

2

1.922

- Totaal aantal educatieve activiteiten

37

7.472

17

4.155

- Betaalde lezingen en inleidingen

48

3.565

47

3.622

- Overige activiteiten

11

1.102

2

1.043

Voorstellingen / uitvoeringen Totaal aantal uitvoeringen

Aantal schoolvoorstellingen (PO) Begeleidingen

Cultuureducatie en amateurkunst overig

In 2015 is ook een begin gemaakt met het verzamelen van data van de andere NoordNederlandse theaters. Hun verschillende technieken van bezoekersregistratie vormen een obstakel, omdat de gegevens zich moeilijk met elkaar laten vergelijken. Sinds eind 2015 wordt de data-analyse daarom uitbesteed aan een gespecialiseerd bureau, dat op basis van adresgegevens en aankoopgedrag klantprofielen per theater opstelt. Dit is aan het eind van het eerste kwartaal van 2016 gereed. Begin 2016 starten we eveneens met een eigen kwalitatief bezoekers-onderzoek (klantpanels) en maken we een vergelijking met andere orkesten. Door meer inzicht in het totale bezoekerspotentieel en de bezoekersprofielen per theater kunnen we de gewenste slag maken naar op de doelgroep toegespitste ‘branding’ en nieuwe product-markt-combinaties.

8

Vier publieksgroepen, vijf labels Onze bezoekers vanaf 18 jaar verdelen we sinds 8 2014 in vier publieksgroepen , de concerten zijn in de aanloop naar de kunstenplanperiode 2017-2020 opnieuw gelabeld. Hierna is te zien naar welke van de huidige producten hun voorkeur uitging in 2015 (zie volgende pagina). Op basis van de publiek- en productenmatrix van 2014 hebben we in 2015 ingezet op het koesteren van NNO-fans en een groei van het aantal cultuurgenieters.

Koesteren van de NNO-fans Onze ‘high users’ zijn van huis uit grootgebracht met en liefhebbers van klassieke muziek. Zij vormen 52% van de NNO-bezoekers. Ze komen vier tot vijf keer per jaar naar het NNO, hebben veelal een abonnement, kopen kaarten in de voorverkoop en zijn veelal tussen de 60 en 80 jaar. Ongeveer 60% is lid van de Vriendenvereniging van het NNO. Acties en activiteiten specifiek gericht op deze doelgroep zijn:

De groep schoolkinderen van 4 t/m 18 jaar wordt in 1.6 Educatie en talentontwikkeling nader beschreven.

22

Publiek- en productenmatrix NNO Groningen 2015 NNO-Fans

Cultuur-

Jongeren en

liefhebbers

studenten 18

Bedrijven

t/m 29 jaar Symfonisch

71%

21%

5%

3%

Symfonisch nieuwe stijl

44%

42%

11%

3%

Cross-over

39%

43%

15%

3%

Barok

42%

50%

8%

0%

Hedendaagse klassieke muziek

65%

30%

5%

0%

Leeswijzer: horizontaal optellen tot 100% per jaar. Bron percentages: CRM systemen concertzalen

1 Seizoensbrochure en abonnementen De voorverkoop van abonnementen is in 2015 vrijwel gelijk gebleven met die in de jaren daarvoor. Voor de start van de verkoop bij de theaters ontvangt deze publieksgroep de NNO seizoensbrochure en krijgt men de mogelijkheid om een abonnement te kopen via een bestelformulier of de website van het desbetreffende theater.

lezersonderzoek plaats met als doel meer service voor de Vrienden. Uit het onderzoek blijkt dat de waardering voor de inhoud van het NNO Magazine (7,6) de vormgeving (7,7) en het Magazine in het algemeen (7,5) ruim voldoende tot goed is. De achtergrondinformatie over concerten en de interviews met solisten, componisten en dirigenten worden graag gelezen. De genoemde verbeterpunten zijn inmiddels doorgevoerd, zoals een beknopt totaaloverzicht van alle concerten inclusief korte toelichting per concert, korte en informatieve interviews met de musici en op de jeugd toegesneden informatie en beeldmateriaal.

2 Versterken band met Vereniging Vrienden De Vriendenvereniging kent ruim 2.700 leden. In 2015 is gekeken naar nieuwe mogelijkheden voor samenwerking tussen de vereniging en het NNO. Als gevolg hierop zijn de databestanden van de Vrienden en die van het NNO samengevoegd in een CRM-systeem. Dit vereenvoudigt het up-to-date houden van de data en geeft een beter overzicht van alle NNO-relaties. Ook zijn in een brainstormsessie de mogelijkheden geïnventariseerd voor ledenwerving en de uitbouw van service aan bestaande leden. Dit leidde er onder andere toe dat de ledenwerving sterker is gericht op de binding met en bijdrage van de Vrienden aan het orkest.

3 Speciale arrangementen In 2015 is een start gemaakt met koesteren van NNO-fans door extra service en speciale arrangementen voor deze publieksgroep. Een voorbeeld hiervan is het arrangement bij het concert Arvo Pärt 80 jaar. Bezoekers met de leeftijd van tachtig jaar kregen een gratis arrangement aangeboden bestaande uit een ontvangst met een hapje en drankje in de foyer van De Oosterpoort. Naar aanleiding van een advertentie in de krant en een bericht in de nieuwsbrief meldden zich 18 personen van tachtig jaar aan. Voor seizoen 2016 – 2017 zullen vergelijkbare arrangementen worden aangeboden.

De Vrienden ontvangen tweemaal per jaar een magazine met informatie over het orkest en over de Vriendenvereniging. In 2015 vond een 23

vanwege zijn overlijden leidden tot een percentage van 60% nieuwe bezoekers.

Groei aantal cultuurgenieters Onze publieksgroep van cultuurgenieters is een brede en jongere groep mensen tussen de 3560 jaar, die actief zijn in de culturele vrijetijdsmarkt en doorgaans 1 tot 2 keer per jaar het NNO bezoeken. Deze groep omvat 37% van ons publiek en is vooral aanwezig bij de cross-overs, symfonisch nieuwe stijl,bij buitenconcerten en bij klassiekers als de Matthäus Passion. Er is nauwelijks overlap in bezoekers tussen de diverse concerten. Deze bezoekers kiezen voor de muziek in combinatie met een aantrekkelijke locatie, het thema van het concert, de samenwerkingspartner of de combinatie van kunstdisciplines. Kansen voor groei van het aantal cultuurgenieters liggen bij de (pop)muziekminnende veertigers en bij de bijna pensionerende Babyboomgeneratie. In 2015 hebben we deze publieksgroep met gerichte programmering succesvol weten uit te breiden. Hieronder twee voorbeelden:

Middelenmix 2015 De inzet van marketing- en communicatiemiddelen kenmerkte zich in 2015 door: 1 het bedienen van de vier door het NNO omschreven publieksgroepen met voor hen relevante informatie en inzet van middelen; 2 het bieden van service aan de bezoekers van de concerten.

Seizoensbrochure De papieren communicatiemiddelen spelen nog steeds een onvervangbare rol bij de voorverkoop. De seizoensbrochure met een oplage van 7.500 stuks blijft voor de trouwe publiekskern en de Vrienden van het NNO het middel om de concerten voor het volgende seizoen uit te kiezen en te bestellen. Ook gaven we een ‘light’ brochure (een verkorte versie van de brochure) uit in een oplage van 25.000, verspreid bij diverse openluchtfestivals en bij activiteiten rond de opening van het nieuwe culturele seizoen. Deze brochure werd eveneens als ‘spread’ afgedrukt in de zaterdageditie van de drie grote regionale dagbladen, het Dagblad van het Noorden, de Leeuwarder Courant en het Friesch Dagblad. Hiermee bereikten we bij de start van het theater- en concertseizoen een veel grotere groep mensen dan alleen het al geïnteresseerde muziekpubliek.

Artist-in-residence Eric Corton Programmamaker, popfestivalpresentator, acteur en dj Eric Corton is in seizoen 2015-2016 9 artist-in-residence bij het NNO. Met deze keuze slaat het NNO een brug tussen klassieke muziek en mensen met een brede culturele interesse, die ook graag genieten van andere podiumkunsten en muziekstromen. Naast presentator van het filmmuziekprogramma en het Bowie-concert is Eric Corton een van de zangers in de concertreeks A symfonic tribute to the Rolling Stones in 2016.

Digitale media In 2015 maakten we intensiever gebruik van digitale middelen. Het social media bereik werd zowel groter als effectiever. Het aantal twitter-volgers steeg van 2.700 in 2014 naar 3.152 in 2015 en het aantal facebook-volgers van 3.600 naar 4.290. We voorzien deze volgers van foto’s en filmpjes en van informatie over concerten. Daarmee is het wekelijks bereik van onze berichten vertienvoudigd, zonder extra financiële inzet. Het aantal unieke bezoekers aan onze website (nno.nu) groeide van 61.648 in 2014 naar 63.815. In 2015 gingen we over naar een nieuw nieuwsbrievensysteem dat de meetbaarheid

What’s on David Bowie’s Playlist? Met deze concertreeks maakte het NNO liefhebbers van klassieke muziek bekend met de wereld van David Bowie en liet het eveneens de bewonderaars van Bowie en van het modebeeld en de kunst- en muziekstromingen waarmee hij wordt geassocieerd, in aanraking komen met klassieke muziek. De inhoud van het concert, de inzet van sociale media, de samenwerking met andere culturele instellingen in Groningen en de extra media-aandacht voor David Bowie

9

Doorgaans kiezen symfonieorkesten voor klassieke musici of componisten als artists-in-residence.

24

verhoogde. Hiermee willen we in 2016 de inhoudelijke effectiviteit van onze digitale nieuwsbrieven verbeteren.

een sterke band hebben met klassieke muziek of met het thema van het concert. Zoals Govert Jan Bach (kenner van de Matthäus Passion en verre nazaat van), natuurwetenschapper dr. Peter Roelfsema, componist Louis Andriessen en schrijver P.H. Thomése.

Landelijke en regionale media Het NNO verzorgde in 2015 in samenwerking met Radio 4 vijf radio-opnames (rechtstreeks en op een later moment). Het gemiddelde aantal luisteraars lag op 30.000 per uitzending. Er zijn in 2015 zestig recensies van NNO-concerten verschenen en 51 inhoudelijke artikelen. Bovendien was het NNO met muziek en interviews met de artistiek leider, solisten en eigen musici verscheidene malen zowel op Radio 4 als op regionale radio- en tv-zenders te horen en zien.

Lunchconcerten en openbare repetities In samenwerking met De Oosterpoort organiseerde het NNO vijf gratis concerten op woensdagmiddag van twaalf tot half één. Deze concerten zijn openbare repetities, waarbij mensen gratis kennis kunnen maken met de kracht van klassieke muziek. De belangstelling hiervoor is groot, met gemiddeld 150 tot 200 personen per keer.

Samenwerking en arrangementen Gratis programmaboekjes

Arrangementen voor bedrijven zijn inmiddels een beproefd concept. De bedrijven nodigen relaties uit voor een concert en worden zowel vooraf, in de pauze als na afloop gefêteerd op een hapje en een drankje. Ook ontvangen zij een inleiding op maat. Deze arrangementen leveren naast een bijdrage aan de bezoekersaantallen en inkomsten ook de mogelijkheid om nieuw publiek te bereiken.

Niet al onze bezoekers hebben kennis van klassieke muziek. Met speciale programmaboekjes willen we hun luisterplezier verhogen en hen tegelijkertijd informeren over onze programmakeuzes. Om geen drempels op te werpen zijn de programmaboekjes gratis en worden ze actief uitgedeeld aan alle bezoekers. Naast een programmatoelichting wordt in het boekje het orkest geïntroduceerd en vertelt de artistiek leider over zijn keuze voor muziekstukken en solisten. We krijgen veel positieve bezoekersreacties op deze service en inhoudelijke verdieping.

In 2015 is samenwerking gezocht met musea in Groningen, Leeuwarden en Assen om een combinatieticket aan te bieden die toegang biedt tot een concert en het museum. In totaal zijn 50 combinatietickets verkocht. Ook bezoekers die in de voorverkoop toegangskaarten voor het concert What’s on David Bowie’s Playlist? hadden gekocht, konden met voorrang tickets voor de tentoonstelling in het Groninger Museum bestellen. In 2016 zal worden ingezet op het uitbreiden van het aantal arrangementen met partners in de stad Groningen. Hiervoor zijn in 2015 al contacten gelegd met hotels en restaurants in de stad. Bij succes zal dit worden uitgebreid naar Friesland en Drenthe.

Inleidingen Om het publiek meer te laten beleven aan het concert organiseert het NNO daaraan voorafgaand inleidingen of een interview met dirigent of musici. Het ging in 2015 om 38 inleidingen, met gemiddeld tussen de 75 en 120 bezoekers. Naast de vaste inleiders waren er een paar bijzondere inleiders uitgenodigd die

25

Sponsoring en fondsenwerving

Succesvolle partnerships

Met ingang van 2014 maken sponsor- en fondsenwerving deel uit van het werkpakket van het team Publiek & Markt. In 2015 genereerde het NNO sponsorgelden via concertsponsoring, bij het Symfonisch Gala en via de barter-overeenkomsten. Daarnaast is met een aantal bestaande sponsors een overeenkomst op maat vastgesteld, gekoppeld aan hun bedrijfsfilosofie. Deze sponsors kozen bijvoorbeeld voor een financiële bijdrage aan de Pieter Roelf Jeugdconcerten of voor de ontwikkeling en uitvoering van concerten voor ouderen. De tegenprestatie is naamsvermelding op de uitingen rondom deze concerten.

Op maatschappelijk gebied zijn we een samenwerking aangegaan met Team290 (onderdeel van Lentis), een organisatie voor diagnostiek van en ondersteuning bij dementie. Er is een wervingsactie onder bedrijven en publiek gedaan waardoor een serie van zeven NNO-kamermuziekconcerten in verzorgingshuizen heeft plaatsgevonden. De verzorgingshuizen waren positief over deze concerten. Sponsoring door Gasterra leidt vanaf 2016 tot actieve uitwerking hiervan in en rondom Groningen.

Fondsenwerving en donateurs Om de fondsenwerving en donaties een impuls te geven is eind 2015 een ervaren fondsenwerver aangetrokken. Zij richt zich op het borgen van bestaande fondsenwervingsactiviteiten en het vergroten van inkomsten via fondsen, donateurs en legaten. In 2015 zijn diverse fondsen benaderd voor een financiële bijdrage aan de Pieter Roelf Jeugdconcerten en aan What’s on David Bowie’s Playlist? Dit heeft resulteerde in een totale bijdrage van 68.500 euro voor de jeugdconcerten en 55.000 euro voor de Bowie-concerten. Stichting Beringer Hazewinkel heeft een bedrag van 150.000 euro beschikbaar gesteld voor een serie met topsolisten voor de jaren 2014-2016. Voor bijzondere projecten of investeringen komt ook financiële ondersteuning vanuit de eigen achterban, de Vereniging Vrienden van het NNO en donateurs van het NNO Fonds.

26

27

28

1. 6 Educatie en talentontwikkeling symfonieorkest en een bezoek aan de concertzaal centraal staan. Het primair onderwijs vormt daarmee de belangrijkste educatiedoelgroep van het NNO.

Inleiding Als ambassadeur van de klassieke muziek wil het NNO alle kinderen en jongeren uit Noord Nederland laten kennismaken met klassieke muziek en met ‘hun eigen NNO’ als symfonieorkest van het Noorden. Vanaf 2016 bieden we activiteiten voor alle leerjaren in het primair onderwijs, zowel concertbezoek als musici in de klas. Ook het voortgezet en het speciaal onderwijs kunnen bij het NNO terecht, evenals het algemene publiek dat zich wil meer wil verdiepen in klassieke muziek. Educatie vormt daarmee een wezenlijk onderdeel van onze programmering.

Pieter Roelf Jeugdconcert: ‘De waanzinnig fascinerende ontdekking van Nimrod’ Al in 2013 vroeg het NNO aan zeven Noordelijke theatergezelschappen en –producenten om met een voorstel te komen voor de invulling van het Pieter Roelf Jeugdconcert. Insteek daarbij was de vraag hoe klassieke muziek in een theatrale setting zo kon worden uitgevoerd dat het basisscholen een blijvende herinnering zou opleveren. Met deze pitch onderzocht het NNO of theatermakers op een nieuwe, verfrissende manier naar het concept van de jeugdconcerten konden kijken.

Primair onderwijs: de vonk vroeg laten overslaan Om de vonk zo vroeg mogelijk te laten overslaan zijn we in 2014 in Leeuwarden begonnen met het ontwikkelen van concerten voor kleuters. In 2015 lieten telkens vier musici kleuters op scholen in Groningen kennismaken met klassieke live muziek, via Cultuurmenu Groningen. Van het kleuterconcert ‘De stille prinses’ hebben dit jaar 2.467 kleuters kunnen genieten.

Uit de diverse ideeën heeft het bestuur van Stichting Pieter Roelf Jeugdconcerten voor 2015 het voorstel van Christiaan Mooij gekozen, omdat hij - in tegenstelling tot de andere partijen – uitging van de muziek, in plaats van een theatraal script waar passende muziek bij wordt gezocht. Sopraan Marijje van Stralen nam de kinderen mee in de wereld van klanken, beelden en componisten. Leerlingen en docenten reageerden heel positief op het zelf ‘maken van regen en onweer’ als participatieonderdeel van het concert. De kinderen herkenden bovendien tot hun vreugde allerlei bekende radioen tv-melodieën, die immers vaak zijn afgeleid van klassieke muziek. De voorstelling werd tijdens de evaluaties door de scholen met gemiddeld een 8 als zeer positief beoordeeld.

In 2015 is het aanbod uitgebreid met ‘Instrumententocht’, een programma voor kinderen van groep 3 en 4. Maar liefst 3.575 kinderen wisten we hiermee te bereiken, vooral in de steden Leeuwarden en Groningen. Dit project bleek eveneens goed aan te sluiten bij kinderen van groep 5 en 6 en daarom werd het project in het najaar hernomen, met name bij scholen in Drenthe. In 2016 zal een nieuw educatieproject voor groep 3 en 4 worden gemaakt. Voor groep 6 tot en met 8 blijven de Pieter Roelf Jeugdconcerten, waarbij het grote

29

Het jeugdconcert werd tussen 28 mei tot en met 12 juni 2015 26 maal uitgevoerd in de theaters in Groningen, Friesland en Drenthe. 9.785 bezoekers van in totaal 217 scholen genoten van De waanzinnig fascinerende ontdekking van Nimrod. Een lichte toename in bezoekersaantal vergeleken met 2014, onder andere omdat het NNO in de Molenberg in Delfzijl drie extra voorstellingen kon geven en de jeugdconcerten voor het eerst waren opgenomen in het Cultuurmenu Groningen.

Het NNO merkt nog steeds de gevolgen van de Regeling prestatiebox primair onderwijs: de € 11,27 per kind voor cultuureducatie valt nu onder deze prestatiebox, bedoeld om de prestaties van leerlingen, leraren en schoolleiders te vergroten. Het bedrag kan nog steeds aan cultuureducatie worden besteed, realiteit is dat het nauwelijks aan het kopen van kaartjes voor schoolvoorstellingen wordt besteed.

Deelnemers 2015 vergeleken met 2014 2015

2014

Aantal

Aantal bezoeken

Aantal

Aantal bezoeken

1

900

1

600

Totaal aantal schooluitvoeringen

26

9.785

22

8.855

- Schooluitvoeringen PO

26

9.785

26

8.855

- Schooluitvoeringen VO

0

0

Totaal aantal educatieve activiteiten

37

7472

17

4.155

Totaal aantal overige activiteiten

11

1102

2

1.043

PO

217

9.785

198

8.855

VO

0

0

0

0

Aantal jeugduitvoeringen Schoolvoorstellingen / uitvoeringen

Cultuureducatie en amateurkunst overig

Aantal scholen waarmee is samengewerkt

De kleuterconcerten en Instrumententochtconcerten zijn opgenomen onder Educatieve activiteiten, de Pieter Roelf Jeugdconcerten onder Schooluitvoeringen PO.

In 2014 zijn de openbare repetities als één totaalcijfer opgenomen in het OCW-model, met 1.030 bezoekers, en was er 1 cursus met 13 personen. In 2015 zijn de openbare repetities (5 in totaal) en de cursussen (6 in totaal) allemaal separaat ingevuld in het OCW-model, dat verklaart het verschil in aantal overige activiteiten.

Onder overige activiteiten educatie vallen de openbare repetities en de klassieke muziekcursussen voor volwassenen.

30

Stijgend aantal deelnemers en bezoekers Het totale aantal bezoekers van onze educatieve activiteiten is desondanks flink gestegen, mede door de genoemde kleuterconcerten (35 concerten in 10 dagen) en de Instrumententocht (77 voorstellingen, verdeeld over 21 dagen). Ook waren er weer muziekworkshops voorafgaand aan het openluchtconcert Korreweg Klassiek. 1.035 jongeren namen deel aan educatieve activiteiten begeleid door de artistiek leider, de medewerker educatie, de solist of musici, veelal in combinatie met een concertbezoek en meets & greets. Cijfers over concertbezoek door deze groep, evenals door kinderen van asielcentra en de Weekendschool Groningen, zijn meegenomen in de reguliere bezoekcijfers.

Lesmateriaal voor docenten De waarde van het ervaren van live muziek wordt veel groter wanneer een concertbezoek is ingebed in een goede voorbereiding en reflectie achteraf. Bij alle educatieve activiteiten biedt het NNO daarom lesmateriaal aan dat integraal aansluit bij het project. Dit lesmateriaal wordt ontwikkeld in samenwerking met diverse partijen, afhankelijk van het project, zoals studenten Docent Muziek van het Conservatorium, regisseurs en musici. Het NNO zoekt voortdurend mogelijkheden om leerkrachten te helpen het lesmateriaal optimaal te benutten. Zo worden de lessen bij de Pieter Roelf Jeugdconcerten sinds twee jaar digitaal aangeboden, zodat de leerkracht deze makkelijk via het digibord kunnen geven. In 2015 is een proef gestart met het Noorderpoort College in Groningen om studenten van de MBO-opleiding Artiest de voorbereidende lessen voor de Pieter Roelf Jeugdconcerten op basisscholen te laten verzorgen. MBO-muziekopleidingen zijn vaak georiënteerd op popmuziek, zo maken ze ook kennis met klassieke muziek. Dit project is na

afloop als zeer positief geëvalueerd. De basisschoolleerkrachten waren blij met de kennis die de muziekstudenten meebrachten en de studenten zelf ervoeren het als een waardevolle aanvulling op hun opleiding. Voor het NNO is de winst dat kinderen goed voorbereid de jeugdconcerten bezochten. Besloten is daarom de samenwerking voort te zetten. Een van de genoemde verbeterpunten was een betere voorbereiding van de studenten op de ins en outs van een symfonieorkest, hetgeen nu door het NNO wordt verzorgd. Inmiddels hebben zich al tien studenten aangemeld om in 2016 de lessen te verzorgen.

Samenwerkingspartners en Cultuureducatie met Kwaliteit In 2015 zijn de samenwerkingen met het kunstmenu in Leeuwarden en Cultuurmenu Groningen geïntensiveerd. Scholen weten het NNO via de kunst- en cultuurmenu’s uitstekend te vinden, blijkt. Alle scholen via de kunstmenu’s ontvangen direct na afloop een online enquêteformulier. Naar aanleiding van de succesvolle samenwerking met het Noorderpoort College in Groningen hebben we in 2015 ook gesprekken gevoerd met D’drive, een MBO-school voor Creatieve industrie en Pedagogisch werk in Leeuwarden, om ook hun studenten te betrekken bij de voorbereidende lessen op scholen rond de Pieter Roelf Jeugdconcerten. Aangezien het enige tijd kost om zo’n project in het curriculum op te nemen, zal dit project niet eerder dan in 2016-2017 bij deze school worden geïmplementeerd.

Voortgezet onderwijs: concertbezoek, repetities en stages Naast bezoekers bij repetities ontvangen we geregeld leerlingen uit het voortgezet onderwijs bij de NNO-concerten. Voor leerlingen geldt daarbij onze jongerenprijs (t/m 29 jaar) van gemiddeld 13 euro per theater in het Noorden. Ook dit jaar was het Filmmuziekconcert weer het meest populair bij middelbare scholieren. Daarnaast zijn in 2015 met diverse partijen oriënterende gesprekken gevoerd

31

als mogelijke samenwerkingspartners voor VOprojecten. Wanneer in 2016 het educatief aanbod voor het primair onderwijs is gecomplementeerd, willen we het educatieve aanbod voor het voortgezet onderwijs uitbreiden met speciale projecten.

Speciaal onderwijs: aangepaste activiteiten Ook scholen voor speciaal onderwijs weten het NNO te vinden. In samenspraak bepalen we welke educatieve activiteiten van het NNO geschikt zijn voor deze leerlingen. Voor sommige leerlingen blijkt bijvoorbeeld het bezoeken van een repetitie veel beter te werken dan het jeugdconcert zelf, vanwege de drukte die een zaal vol basisschoolleerlingen geeft. Daarnaast zijn ook de kleuterconcerten en de Instrumententocht bij scholen voor speciaal onderwijs in trek.

Overige educatieve activiteiten Ons vaste oudere publiek beschikt over klassieke muziekkennis, maar dat ontbreekt vaak bij jonger publiek. Het is daarom essentieel aan te sluiten bij de culturele bagage van onze publieksgroepen. Dat doen we op allerlei manieren, zoals met muziekinhoudelijke inleidingen of juist inleidingen vanuit een breder perspectief en de openbare repetities. Wat in 2015 ook goed bleek te werken zijn concerten waarbij een geëngageerde presentator het publiek bij de hand neemt, zoals Jules van Hessen en Eric Corton dat op hun eigen onderscheidende manier deden. Niet alleen incidentele bezoekers, ook ons vaste publiek blijkt de inleidingen extra randprogrammering 10 zeer te waarderen.

als onder aankomend docenten, krijgt bij het NNO de kans podium- en praktijkervaring op te doen en zo zichzelf en hun kansen op de arbeidsmarkt verder te ontwikkelen.

Springplank voor kunstvakonderwijs en jong talent Met de conservatoria van Den Haag en Amsterdam investeren we fors in training en vlieguren voor jonge dirigenten bij de Nationale Master Orkestdirectie. Het NNO geeft van alle Nederlandse orkesten de meeste gelegenheid om jonge dirigenten ervaring te laten opdoen. Daarvoor creëert het NNO ruimte in haar agenda, voor audities, toelatingsexamens, eindexamens en masterclasses. In juni 2015 liet het NNO zich met eerste violiste Eeva Koskinen als soliste dirigeren door 2 dirigenten in opleiding. Al enige jaren is het NNO bovendien vaste partner van de Young pianist Foundation (YPF) in Amsterdam. Het NNO begeleidt jong talent tijdens de YPF Piano Competition, in 2015 onder leiding van dirigent PieterJelle de Boer, laureaat van een eerdere editie van de YPF Competition. De finalisten werkten een jaar lang intensief toe naar dit spectaculaire slot en speelden in de finale voor grote prijzen, met als hoogste doel de Grand Prix Youri Egorov. Elk van de drie finalisten speelde een speciaal voor het concours gecomponeerde sonate voor de linkerhand van de Nederlandse componist Diderik Wagenaar. Het concert werd op 22 november live uitgezonden als AvroTros Zondagmiddagconcert. Maar het winnen van een concours alleen is niet genoeg voor een verdere carrière. Daarom nodigt het NNO de YPF-winnaar jaarlijks uit om te komen soleren, evenals de winnaar van het Prinses Christina concours Noord. Het NNO maakt daarnaast sinds 2015 deel uit van het initiatief Station Noord 2.0 in Groningen, dat talent in verschillende stadia van ontwikkeling gaat 11 begeleiden.

Talentontwikkeling Naast educatie ziet het NNO het als een belangrijke taak bij te dragen aan talentontwikkeling. Aanstormend talent, zowel onder (orkest)musici en dirigenten in opleiding 10 11

Ook met het Prins Claus Conservatorium (PCC) in standplaats Groningen werken we intensief samen. We bespreken ons beider toekomstbeleid en wisselen

Zie hierover meer bij 1.5 Publiek en Markt. Station Noord 2.0 is een netwerkorganisatie van tien culturele instellingen in Groningen (waaronder Grand Futura, het nieuwe Grand theater) die samen talentvolle jonge makers willen stimuleren en kansen bieden.

32

muzikaal veel uit. NNO-musici werken als docent bij het PCC, door het orkest geëngageerde solisten verzorgen ‘passion talks’ voor studenten. Het orkest biedt conservatoriumstudenten mogelijkheden om orkestervaring op te doen, zoals een stage als orkestlid en lesmateriaal te ontwikkelen bij de jeugdconcerten.

Gouden viooltje Noordelijk talent dat zich grensoverschrijdend heeft bewezen wordt gelauwerd met de Noord-Nederlandse muziekprijs ‘Het Gouden Viooltje'. Op 11 november 2015 werd het Gouden Viooltje uitgereikt aan componist Joep Franssens. Vervolgens speelde het NNO de wereldpremière van zijn Pianoconcert.

NNO en Noordelijke leerorkesten Het NNO, het leerorkest Groningen en het Frysk leerorkest besloten eind 2015 te willen samenwerken. In 2016 start een eerste proefproject, waarbij wordt bekeken of musici van het orkest met de leerlingen kunnen meespelen bij een repetitie en het concert. Voor het openluchtconcert Korreweg Klassiek in Groningen worden de mogelijkheden voor 12 samenwerking onderzocht met Vrijdag.

12

De samenvoeging van Kunstencentrum en Muziekschool Groningen.

33

34

1. 7 Personeel en organisatie Inleiding

Trainingsdagen

Uitgangspunt van het personeelsbeleid is gezond en met plezier en betrokkenheid bij het NNO kunnen werken, vanuit de overtuiging dat dit resulteert in een zo hoog mogelijke orkestkwaliteit en een avontuurlijk programma voor Noord-Nederland. Vanwege de verhoogde pensioenleeftijd en gezien het blessurerisico van professionele muziekbeoefening is investeren in gezond spelen zowel persoonlijk als bedrijfsmatig van belang. In deze kunsten-planperiode is een organisatieontwikkelingstraject doorgevoerd, waarbij na een paar jaar van veel personeel verloop in 2015 meer rust ontstond en met gezamenlijke aandacht aan de organisatiedoelstellingen werd gewerkt. De activiteiten in 2015 op het gebied van Personeel & Organisatie laten dat zien.

Het NNO stelt zich ten doel deskundigheidsbevordering en loopbaanontwikkeling intensiever te stimuleren. Individueel, groepsgewijs of via de aparte trainingsdagen. Die laatste werden in 2015 voor het eerst georganiseerd, waarmee het NNO alle medewerkers wil inspireren, hun kennis vergroten en de teambuilding bevorderen. In workshops, trainingen en lezingen werd aandacht besteed aan onderwerpen als communicatie en feedback, podiumpresentatie, de invloed van muziek op het brein, houdingstraining, personal branding voor musici, inzicht in verzuim en loopbaanontwikkeling. Na uitgebreide evaluatie is een werkgroep samengesteld die de trainingsdagen in 2016 zo laat aansluiten bij de wensen en behoeften vanuit de organisatie. Naast deze trainingsdagen is er invulling gegeven aan een aantal individuele opleidings- en ontwikkelingswensen van musici. Ook is een start gemaakt met teamontwikkeling en coaching, in 2016 wordt hier verdere invulling aan gegeven.

Loopbaan- en ontwikkelingsgesprekken

Samenwerking met het Prins Claus Conservatorium

In het voorjaar van 2015 voerden de algemeen directeur en de artistiek leider met alle musici een loopbaan- en ontwikkelingsgesprek. Daarbij werden de wensen en ambities van de musicus besproken en de verwachtingen vanuit de organisatie benoemd: het vakinhoudelijk functioneren, de persoonlijke professionele ontwikkeling, de mogelijkheden en beperkingen in belastbaarheid, de arbeidsmotivatie, de samenwerking en betrokkenheid bij de organisatie en de ontwikkeling van het NNO als orkest van de 21e eeuw. Eén van de orkest-brede resultaten is het besluit om de leidinggevende competenties van de aanvoerders verder te gaan ontwikkelen. Van ieder gesprek is een verslag gemaakt dat dient als persoonlijk ontwikkelingsplan. De gesprekken vinden tweejaarlijks plaats. Met de kantoormedewerkers worden om het jaar functionerings- en beoordelingsgesprekken gevoerd.

Zoals elders in dit jaarverslag benoemd, werkt het NNO nauw samen met het Prins Claus Conservatorium (PCC) in Groningen. In 2015 actualiseerden we onze samenwerkingsovereenkomst op het gebied van stages voor getalenteerde conservatoriumstudenten, die zich willen voorbereiden op de beroepspraktijk van orkestmusicus. Zij spelen tijdens hun stage enkele programma’s met het NNO mee. De nieuwe samenwerkingsovereenkomst treedt in werking in 2016. Daarnaast werkte het NNO in 2015 mee aan het masteronderzoek van een PCC-studente naar de vraag welke aanvullende competenties een orkestmusicus – naast excellent spel – moet bezitten om in een toekomstige werkomgeving op professioneel niveau te kunnen functioneren.

35

In lijn met de voorgenomen realisatie van ons formatieplan, onderdeel van het Beleidsplan 20132016, staat het totaal aantal orkestmusici eind 2015 op 63 fte (exclusief vacatures en inclusief tijdelijke contractvermindering als gevolg van ouderschapsverlof of onbetaald verlof). Door pensionering zal het vaste aantal musici nog verder dalen in 2016. Dan vindt ook een uitgebreide evaluatie van het formatieplan plaats, met het oog op eventuele herijking voor de periode 2017-2020.

Persoonlijke portefeuille Sinds seizoen 2014 – 2015 geldt voor de helft van de musici dat een deel van het dienstverband bestaat uit de zogenaamde persoonlijke portefeuille (circa 5%). Naast de collectieve podiumactiviteiten zoals repetities, concerten, reistijd en forfaitaire uren, wordt de persoonlijke portefeuille gevuld met kleinschalige activiteiten. Zoals educatieve projecten, promotionele optredens, het spelen in ensembles voor opdrachtgevers, de inzet voor commissies als de Ondernemingsraad en de Artistieke Commissie, studietijd voor opleidings- en ontwikkelingsactiviteiten. De voordelen van deze nieuwe inzet van musici buiten de collectieve podiumuren wogen in 2015 nog niet altijd op tegen de onrust en vraagtekens die dit ook met zich meebracht. Na goed overleg met een delegatie van de musici is ervoor gekozen de Kamermuziek van de Vriendenvereniging buiten de persoonlijke portefeuille te houden. In 2015 werd de werving en selectie afgerond voor een nieuwe tijdelijke collega die de coördinatie van de persoonlijke portefeuille-activiteiten tot taak heeft.

Binnen de kantoororganisatie is in 2015 een aantal vacatures ingevuld. Per 1 januari 2015 is de adviseur P&O gestart voor 0,4 fte. Per 2016 wordt de inzet uitgebreid met als uiteindelijk doel 0,89 fte, wanneer de collega-adviseur P&O met pensioen gaat. Per 1 juni 2015 is de Communicatie & Marketingspecialist gestart met een arbeidsomvang van 0,89 fte. Per 1 december 2015 is de functie van Fondsenwerver via externe werving ingevuld voor 0,56 fte. Aanvankelijk werd gezocht naar een kandidaat voor zowel fondsenwerving als sponsoring, maar na twee selectierondes bleken beide samen lastig in één functie te combineren. Ook is per 1 december 2015 de vacature voor Teamleider Planning & Productie ingevuld voor 0,89 fte op ad interim basis, tot het einde van seizoen 2015 – 2016. Tijdelijk, omdat de selectieprocedure in twee rondes geen geschikte kandidaat heeft opgeleverd. Het totaal aantal kantoormedewerkers, eind 2014 18,60 fte, staat eind 2015 op 18,06 fte (inclusief tijdelijke vervangers en freelancers).

Intern overleg In 2015 vonden drie Staf- en Orkestbijeenkomsten Organisatieontwikkeling plaats en twee Orkestgemeenschapsvergaderingen (op initiatief van de Ondernemingsraad).

Personeelsbestand Door pensionering en ontslag namen in 2015 zeven personeelsleden afscheid van het NNO, 2 musici en 5 collega’s op kantoor (in totaal 5,43 fte).

Arbeidsvoorwaarden Het NNO kent drie arbeidsvoorwaardenregelingen. De CAO Orkesten is van toepassing op de musici in vaste dienst van het NNO. Voor de vele remplaçanten (gastmusici) die aan het orkest worden toegevoegd wanneer er vervanging of uitbreiding nodig is, is de CAO Remplaçanten van toepassing. Voor het kantoorpersoneel geldt een eigen arbeidsvoorwaardenregeling, waarbij zoveel mogelijk aansluiting wordt gezocht bij de arbeidsvoorwaarden in de CAO Orkesten.

In 2015 vonden de volgende proefspelen plaats: • 11 maart voor (contra)fagot (0,5 fte) • 22 april voor remplaçanten altviool tutti • 28 april remplaçanten 1e viool en 2e viool tutti • 17 juni voor stagiairs van het PCC • 18 juni voor cello tutti (0,5 fte)

Op directieniveau wordt er met regelmaat overleg gevoerd tussen de orkesten over de nieuw af te sluiten CAO’s (beide CAO’s zijn inmiddels verlopen). Het overleg tussen de werkgevers- en werknemers-

De vacature voor contrafagot is niet ingevuld en wordt in 2016 opnieuw uitgezet. De vacature voor cello tutti is ingevuld. 36

delegaties over de vernieuwing van beide CAO’s vindt plaats in 2016. Belangrijk aandachtspunten daarbij zijn de gevolgen van de Wet Werk en Zekerheid voor de inzet van tijdelijke orkestmedewerkers en het spanningsveld tussen minder uren en de grotere mate van flexibiliteit die van de musici wordt gevergd. Ook de ontwikkelingen op het gebied van de inzet van zzp-remplaçanten worden nadrukkelijk gevolgd en aan bijgedragen, zoals de ontwikkeling van modelovereenkomsten ter vervanging van de VAR (Verklaring Arbeidsrelatie). De nieuwe wet wordt ingevoerd per 1 mei 2016.

Om de risico’s onder controle te houden is het versterken van ons interne bewustzijn over innovatie van belang. Koersen op het NNO als orkest van de 21ste eeuw is artistiek interessant en bedrijfsmatig noodzakelijk, zoals we ook in ons Beleidsplan voor 2017-2020 hebben verwoord, onder de veelzeggende titel The True North. De speelkwaliteit van de remplaçanten en hun beschikbaarheid blijft een belangrijk aandachtspunt. Grootste risico blijft een veranderende subsidiesituatie na 2016, van de rijksoverheid en van de Noordelijke overheden Maar er liggen ook kansen. De proactieve houding van de samenwerkende Noordelijke overheden in de aanloop naar kunstenplanperiode 2017-2020 is inspirerend en hoopgevend. Met Leeuwarden Culturele Hoofdstad dienen zich allerlei mogelijkheden aan voor hernieuwde samenwerking en aandacht voor klassieke muziek in het Noorden. De feedback die directeur en artistiek leider tijdens hun inspiratietour door Nederland kregen, najaar 2015, versterkten ons in onze keuze om een avontuurlijke koers te blijven varen als Noordelijk symfonieorkest. Onze plannen voor 2017-2020 hebben intern tot een krachtige bewustwording en heldere koersbepaling geleid. We zien uit naar de reacties, van de Raad voor Cultuur en de Kunstraad,

Risicomanagement De organisatieontwikkeling bleek net als in voorgaande jaren invloed te hebben op het functioneren van de organisatie. Met resultaat: er wordt steeds beter samengewerkt en het verzuimcijfer in 2015 is veel lager dan voorgaande jaren. Toch is het NNO nog steeds een bedrijf in transitie en staat de toekomst van het klassieke symfonieorkest in het algemeen onder druk, met alle risico’s van dien. Op de korte termijn is onze financiële positie stabiel. Focussen op monitoring van personele uitgaven en een kostenbewuste bedrijfsvoering blijft echter van groot belang. Met meer budget en aandacht voor de loopbaanontwikkeling van musici hebben we in 2015 een belangrijke stap gezet. In onze contacten met de zalen is aandacht voor de publiekskansen inmiddels een vast aandachtspunt. Met de thuiszaal, tevens repetitieruimte, is een nieuw huurcontract ontwikkeld.

en de overheidsbesluiten in de loop van 2016.

37

38

2.1 Kort verslag Raad van Toezicht De Raad van Toezicht kwam in 2015 bijeen op 23 januari, 20 maart, 19 juni, 25 september en 18 december. De volgende onderwerpen kwamen in 2015 onder meer aan de orde: • Jaarrekening en jaarverslag 2014 • Voortgang beleid 2013-2016 inclusief besluitvorming over beleid nieuwe Kunstenplanperiode 2017-2020

• Voorbereiding gesprekken met ministerie OCW en Raad voor Cultuur • Benoeming vaste gastdirigent • Overleg met Noordelijke overheden / relatiebeheer • Wervingsprocedure nieuw lid Raad van Toezicht, rekening houdend met de Governance Code Cultuur

• Landelijke ontwikkelingen orkesten:

• Begroting 2016

oprichting Vereniging van Nederlandse Orkesten

2.2 Omvang en samenstelling De Raad van Toezicht heeft minimaal vijf en maximaal zeven leden. De Raad heeft tot taak toezicht te houden op het beleid van de algemeen directeur/bestuurder en op de algemene gang van zaken in de Stichting NNO en de met haar verbonden organisatie. De Raad staat de algemeen directeur met advies terzijde, op de terreinen bestuurlijke en artistieke organisatie, financieel-juridisch en ondernemerschap. In ieder geval beschikt één persoon in de Raad over kennis en ervaring op het terrein van orkestzaken en wordt op voordracht van de Ondernemingsraad benoemd.

drie de noordelijke provincies en een landelijke vertegenwoordiging), verdeling van de ‘portefeuilles’ en deskundigheden op het terrein van (politiek) bestuur, de cultuur- en orkestsector, financieel-juridisch en ondernemerschap, publieksbereik en maatschappelijke context.

Henk Pijlman, voorzitter Henk Pijlman (Tjalleberd, 1955) studeerde geschiedenis en Fries in Groningen. Na zijn studie werd hij docent geschiedenis en lid van de gemeenteraad van Groningen voor D66. Van 1990 tot 2000 was hij wethouder van onder meer Onderwijs, Sport, Cultuur en Bestuurlijke Vernieuwing. Hij was als wethouder onder meer betrokken bij de manifestatie A Star is Born, de komst van de Giro d’ Italia en de aanleg van natuurgebied Kardinge. Hij nam het initiatief tot de ontwikkeling van de Vensterschool/Bredeschool. In 2000 werd Pijlman lid van het College van Bestuur van de Hanzehogeschool Groningen waarvan hij

Voor de leden van de Raad van Toezicht is een competentieprofiel vastgesteld. Voor de functie van voorzitter is dit aangevuld met een aantal specifieke competenties. Om een veelzijdige samenstelling van de Raad te waarborgen wordt bij werving een aantal aspecten betrokken: evenwichtige geografische spreiding (uit alle

39

vanaf 2004 voorzitter is. Verder is Henk Pijlman lid van de Eerste Kamer en maakt hij deel uit van de Raad van Toezicht van Eurosonic/ Noorderslag, Groninger Museum en van Energy Valley. Tevens is hij voorzitter van de Aandeelhoudersvergadering FC Groningen. (Aangetreden: 01-06-2011, Einde tweede termijn: 01-06-2019)

Sven Arne Tepl Sven Arne Tepl (1966) studeerde altviool en kamermuziek aan de Musikhochschulen Detmold en Keulen bij de leden van het Amadeus Kwartet, Christoph Poppen en Nobuko Imai. In de Verenigde Staten studeerde hij altviool en kamermuziek bij het Emerson String Quartet in New York en Hartford. Naast zijn werk als gastaanvoerder bij gerenommeerde orkesten en ensembles in de VS, Duitsland en Nederland was Sven van 1998-2006 lid van het Utrecht String Quartet en van 2000-2007 solo-altist van Amsterdam Sinfonietta. Tevens was Sven als docent verbonden aan de Folkwang Hochschule in Essen en als professor aan de Guildhall School of Music in London. Tussen 2006 en 2013 was hij eerst drie jaar als artistiek leider aan Holland Symfonia en dan vijf jaar als director of Artistic Affairs and Programming aan het Nederlands Philharmonisch/Nederlands Kamerorkest verbonden. Sinds 2006 is hij hoofdvakdocent altviool en kamermuziek en sinds 2013 tevens vice principal en director of classical music aan het Conservatorium van Amsterdam. Hij geeft regelmatig masterclasses, recent weer in Brazilië, China, Engeland en Portugal. Sven is als adviseur aan het NMF en het Fonds Podium Kunsten (Nederlandse Muziekprijs) verbonden en in toezichtfuncties aan het NJO en het Delft Chamber Music Festival. (Aangetreden: 01-01-2015, Einde eerste termijn: 0101-2019)

Eelco Koehoorn Eelco Koehoorn (Oudebildtzijl, 1962) is sinds 1 maart 2010 werkzaam als partner bij Boer & Croon Management B.V. Daarvoor heeft hij gedurende 18 jaar diverse (directie)functies bekleed in het bankwezen, met name bij ABNAmro Bank, ING Bank en de Friesland Bank. Bestuurlijk is Koehoorn actief bij de werkgeversorganisatie VNO-NCW (bestuurslid van VNONCW, vicevoorzitter van VNO-NCW Noord en voorzitter van VNO-NCW Groningen). Hij is lid van de Raad van Commissarissen van Quantore International, IBB en Ambassadeur van Barcode For Life. Hij speelt kerk- en Hammondorgel. (Aangetreden: 01-06-2009, Einde tweede termijn: 01-06-2017)

Annemarie Resink Annemarie Resink (1963) is in 2006 in het bestuur van het NNO gekomen als vertegenwoordiger vanuit de provincie Drenthe. Sinds 2008 is ze lid van de Raad van Toezicht van het NNO. Annemarie Resink is al geruime tijd werkzaam in de culturele sector. In de jaren ’90 was ze zes jaar als directielid verbonden aan de muziekschool in Groningen. Vervolgens was ze jarenlang directeur bedrijfsvoering van De Oosterpoort & Stadsschouwburg. Sinds 2007 is ze als zelfstandig ondernemer werkzaam, waarbij het accent ligt op opdrachten en werkzaamheden in de culturele sector. Zo was Annemarie Resink interim-manager bij Theater de Tamboer, interim-directeur bij de Beleefbibliotheek Drachten en interim-directeur bij de Stichting Centrum voor de Kunsten ZuidGroningen. Momenteel is ze projectleider van de Kunst Biënnale Into Nature, Art expedition. (Aangetreden: 01-11-2007, Einde tweede termijn: 01-01-2016)

Titia Vellenga Titia Vellenga (1958) studeerde Kunstgeschiedenis aan de Universiteit van Leiden en Bedrijfskunde aan de Universiteit van Groningen. Na enige jaren werkzaam te zijn geweest als vestigingsmanager bij ASB Uitzendbureau, werd ze directeur-eigenaar van een bedrijf te Groningen dat kopieer- en faxapparatuur en laserprinters verkocht. Daarnaast was ze mededirecteur-eigenaar van een automatiseringsbedrijf te Groningen. Vervolgens begaf ze zich in de kunstwereld en werd PR en marketingmanager bij het Rembrandthuis te Amsterdam. Daarna was ze 14 jaar verantwoordelijk voor het PR- en marketingbeleid bij de internationaal vermaarde kunst- en antiekbeurs TEFAF Maastricht. Van 1 oktober 2014 tot 1 oktober 2015 heeft ze als Global Board Representative de 40

beurs wereldwijd vertegenwoordigd. Sinds juni 2012 is Titia lid van het Vriendenbestuur van Codart, het wereldwijde netwerk van museumdirecteuren en conservatoren voor Nederlandse en Vlaamse schilderkunst. Vanaf juni 2014 is ze ook lid van de Raad van Toezicht van het Koninklijk Kabinet van Schilderijen Mauritshuis en Galerij Prins Willem V. (Aangetreden: 01-07-2009, Einde tweede termijn: 01-07-2017).

Bonnema, Watersport Gehandicapten Nederland, de verkiezing Friese Ondernemer van het jaar en het Innovatiepact Fryslân. (Aangetreden: 01-01-2015, Einde eerste termijn: 0101-2019)

Ingeborg Walinga Ingeborg Walinga (1965) is sinds juni 2011 algemeen directeur van het NNO. Artistiek leider is Marcel Mandos. Onder hun leiding vaart het NNO een avontuurlijke koers en is de organisatie sterk gemoderniseerd. Walinga studeerde kunstgeschiedenis in Groningen en Amsterdam en begon haar loopbaan als conservator bij het Arnhemse Museum voor Moderne Kunst en als freelance recensent en tentoonstellingsmaker. Na diverse (senior)beleidsfuncties bij de Provincie Groningen was zij ruim tien jaar directeur van het Groningse Centrum Beeldende Kunst, met de grootste kunstuitleen van Noord Nederland en een belangrijke advies- en beheertaak voor kunst in de openbare ruimte. Zij initieerde verschillende multimediale cultuurprogramma’s en realiseerde kunstmanifestaties in de Der Aa-kerk. Nevenfuncties: commissaris van de Stichting Bijzondere Locaties Groningen, lid van de Raad van Toezicht van Marketing Groningen en freelance auteur van het Belgisch cultuurtijdschrift Ons Erfdeel. Zij is voorzitter van het landelijk directeurenoverleg orkesten en medeauteur van het gezamenlijke visiestuk: Orkesten van nu, waarde voor de toekomst (2014).

Jorrit Volkers Jorrit Volkers (1959) studeerde fiscaal en notarieel recht aan de Rijkuniversiteit van Groningen. Hij heeft ruim 24 jaar ervaring in de belastingadvisering voor diverse organisaties. Zijn focus ligt met name op de Nationale markt. Daarnaast heeft Jorrit zijn diverse bestuurlijke functies bekleed binnen Deloitte. Zo was hij vestigingsdirecteur, regiomarktleider Noord en Lid landelijk Tax MT. Tot november 2011 was Jorrit lid van de Raad van Bestuur van Deloitte waar hij verantwoordelijk was voor de portefeuille CPPO (People and Partners). Tevens was hij binnen Europa verantwoordelijk voor de Europese Talent- en Learning organisatie. Op dit moment vervult Jorrit de Dean functie voor de Deloitte University Europe. Jorrit is ook universitair docent aan de Rijksuniversiteit Groningen bij de vakgroep belastingrecht. Nevenfuncties heeft hij bij de stichtingen Old Burger Weeshuis, Bevrijdingsfestival Fryslân, FB Oranjewoud, Friesche Compagnie, Ir. Abe

41

2. 3 Board of Ambassadors De Board of Ambassadors is een steun- en adviesorgaan van het NNO. De leden worden vooral individueel geraadpleegd en komen incidenteel gezamenlijk bijeen. De ambassadeurs zijn:

Drenthe

Friesland

Bert van der Haar (voormalig algemeen directeur !PET Hoogeveen, voormalig voorzitter werkgeversorganisatie VNO-NCW Noord)

Joop Atsma (voorzitter Brancheorganisatie Kalversector, senator Eerste Kamer)

Agnes Mulder (politica, Tweede Kamerlid CDA)

Sjoerd Galema (melkveehouder, voorzitter VNO-NCW Fryslân, voormalig gedeputeerde Provincie Fryslân)

Groningen

Landelijk

Harm Post (directeur Groningen Seaports) Janny Vlietstra (oud-burgemeester van o.a. Haren, politica)

Bernard Wientjes (hoogleraar economie en ondernemerschap UU, voormalig voorzitter werkgeversvereniging VNONCW)

2. 4 Goed bestuur | Code Cultuur De Stichting Noord Nederlands Orkest (NNO) wordt sinds 1 november 2007 bestuurd volgens het raad-van-toezicht model en onderschrijft de Principes en Best Practice Bepalingen van het raad-van-toezicht model, zoals beschreven in de Governance Code Cultuur, en past deze toe. De negen principes uit De Governance Code Cultuur, op 14 oktober 2013 aan het ministerie van OCW aangeboden, zijn bij het NNO verankerd in de statuten, het directiereglement en in het reglement van de Raad van Toezicht.

De Raad van Toezicht evalueert jaarlijks zijn eigen functioneren; in 2015 vond deze evaluatie plaats op 19 juni. Met de directeur/bestuurder wordt jaarlijks een doelstellingengesprek gevoerd. In 2015 werd een vacature voor een nieuw lid vervult via openbare werving. Als gevolg van de accountantsevaluatie in 2014 – waarin werd geconstateerd dat het goed voor de onafhankelijkheid zou zijn na een heel aantal jaren te wisselen van accountant - is in 2015 een nieuwe accountant aangesteld. 42

Contact met interne organisatie en externe organisaties c.q. overheden

Algemeen Nut Beogende Instellingen Vanaf 1 januari 2014 is de regelgeving voor Algemeen Nut Beogende Instellingen (ANBI) veranderd. Er is een aantal nieuwe voorwaarden gekomen die als doel hebben het vertrouwen van het publiek in de filantropische sector te bevorderen.

De leden van de Raad van Toezicht treden op diverse formele en informele momenten in contact met de interne organisatie van het NNO, bijvoorbeeld tijdens een plenaire orkestof stafbijeenkomst of na afloop van een concert. Ook wordt de relatie met de Ondernemingsraad onderhouden met gemiddeld twee contactmomenten per jaar. Daarnaast bezoekt jaarlijks een delegatie van de Raad van Toezicht een reguliere overlegvergadering van de Ondernemingsraad. Omgekeerd is een delegatie van de Ondernemingsraad in de reguliere vergadering van de Raad van Toezicht op 18 december 2015 aanwezig geweest om gezamenlijk het beleidsplan ten behoeve van de nieuwe Kunstenplanperiode 2017-2020 te bespreken. In 2015 zijn meerdere ontvangsten en bijeenkomsten geweest met externe organisaties en overheden waarbij de Raad van Toezicht c.q. de algemeen directeur/bestuurder aanwezig was.

Met ingang van 1 januari 2014 moeten Algemeen Nut Beogende Instellingen op last van de Belastingdienst diverse gegevens openbaar maken via een internetsite. De Federatie Cultuur ontwikkelde daartoe een gezamenlijke site waarop ook het NNO deze gegevens openbaar maakt, zodat aan deze wettelijke verplichting wordt voldaan. Deze portal is actief op http://anbi.federatiecultuur.nl. Daarnaast zijn in het laatste kwartaal van 2014 de statuten van de Stichting Noord Nederlands Orkest met betrekking tot de ANBI status aangepast.

Nevenfuncties Raad van Toezicht en algemeen directeur/bestuurder Overzicht van ten opzichte van de functie bij het NNO relevante (neven-) functies leden Raad van Toezicht en directeur/bestuurder in het jaar 2015 zijn, indien aanwezig, vermeld onder de betreffende cv’s.

Beloningsbeleid Leden van de Raad van Toezicht ontvangen geen bezoldiging of kostenvergoeding. De bezoldiging van de algemeen directeur/ bestuurder wordt jaarlijks vastgesteld door de Raad van Toezicht. Deze voldoet aan de normering bezoldiging topfunctionarissen publieke en semipublieke sector (WNT).

Verslag vertrouwenspersoon NNO 2015 Koosje Looijenga, vertrouwenspersoon NNO, heeft in 2015 drie adviesgesprekken gevoerd.

43

44

3. Activiteitenoverzicht 2015 Nieuwjaarsconcert Vr 2 januari Za 3 januari Zo 4 januari Di 6 januari Wo 7 januari Do 8 januari Vr 9 januari Za 10 januari

De Nieuwe Kolk | Assen De Lawei | Drachten Schouwburg Ogterop | Meppel De Tamboer | Hoogeveen De Muzeval | Emmen Gr. Zaal Oosterpoort | Groningen De Harmonie | Leeuwarden Theater Geert Teis | Stadskanaal

Dirigent Mezzosopraan

Stanislav Kochanovsky Cora Burggraaf

Programma Tchaikovsky

Dvorák, Antonín Mascagni, Pietro Délibes, Léo Bernstein, Leonard von Weber, Carl M. Arditi, Luigi Suppé, von, Franz Lincke, Paul Offenbach, Jacques Strauss Jr., Johann Abreu, Zequinha

Uit: Zwanenmeer op.20 No1. Scene | no.3: Danses des Cygnes | no.2 Valse | Scene 4 met vioolsolo | Danse espagnole | deel 6 Kdyz Mne Stara Matka op.55, no.4 Cavalleria Rusticana:Intermezzo sinfonico Chanson Espagnole uit Les Filles de Cadix Candide:"I am easily assimilated" | Candide:Ouverture Oberon:Ouverture Il Bacio Dichter und Bauer ouverture Berliner Luft Uit: La Fille du tambour-major: Que m' importa Die Fledermaus: "Ich lade gern mir Gäste ein" Tico tico

De Parelvissers met de Nederlandse Reisopera Vr 23 en zo 25 januari Di 29 januari Za 31 januari Di 3 februari Do 5 februari Zo 8 februari Di 10 februari Do 12 februari Za 14 februari Do 19 februari Za 21 februari Ma 23, di 24, wo 25 feb. Za 28 februari

Wilminktheater | Enschede Parkstad Limburg Theaters | Heerlen Schouwburg | Deventer ’t Vrijthof | Maastricht De Harmonie | Leeuwarden Chasse Theater | Breda De Nieuwe Kolk | Assen Theater Odeon De Spiegel | Zwolle Stadsschouwburg | Groningen Schouwburg | Arnhem Lucent Danstheater | Den Haag Koninklijk Theater Carré | Amsterdam Rotterdamse Schouwburg | Rotterdam

Dirigent Solisten

Koor

Programma Bizet, Georges

De Parelvissers: Opera in 3 akten 45

opera

Benjamin Levy Kishani Yayasinghe Jezus Garcia Robert Davies Arman Işleker Nationaal Opera en Concert Koor

The sound of musical met Opera Zuid do 05 maart vr 06 maart za 07 maart za 07 maart wo 11 maart do 12 maart vr 13 maart za 14 maart

cross-over

De Lawei | Drachten De Harmonie | Leeuwarden De Oosterpoort | Groningen De Oosterpoort | Groningen De Muzeval | Emmen ‘t Vrijthof | Maastricht De Nieuwe Kolk | Assen Schouwburg Ogterop | Meppel Dirigent Presentatie Zang

Koor

Arnoud Oosterbaan Miranda van Kralingen Annemarijn Maandag Veerle Sanders Ruben Plantinga Diverse kinderkoren

Programma Rodgers, Richard Strouse, Charles Loewe, Frederick

Gershwin, George Arlen, Harold Brown, Nacio Herb Rodgers, Richard

Uit Oklahoma: Ouverture Uit Annie: Ouverture | Tomorrow Uit My Fair Lady: Ouverture | The Rain in Spain | I Could Have Danced All Night | Ascot Gavotte | On The Street Where You Live | Get Me To The Church On Time | I’ve Grown Accustomed To Her Face Uit American in Paris: I Got Rhythm Uit The Wizard of Oz: Somewhere Over The Rainbow I’m Singing In The Rain Uit The Sound of Music: Do Re Mi | Sixteen Going On Seventeen Edelweiss | The Lonely Goatherd | My favourite things

Dvořák en Sjostakovitsj do 19 maart vr 20 maart za 21 maart

première

Gr. Zaal Oosterpoort | Emden Das Neue Theater | Emden De Lawei | Drachten Dirigent Viool

Stefan Asbury Eugene Ugorski

Programma Fiumara, Anthony Dvořak, Antonín Sjostakovitsj, Dmitri

As I opened fire ( Essay for Orchestra) (première) Concert voor viool en orkest op.53 in a kl.t. Symfonie nr.10 op. 93 in e kl.t.

46

Matthäus Passion do 26 maart vr 27 maart za 28 maart di 31 maart wo 01 april do 02 april vr 03 april

De Lawei | Drachten Theater Sneek | Sneek Nicolaikerk | Appingedam De tamboer | Hoogeveen De Harmonie | Leeuwarden Gr. Zaal Oosterpoort | Groningen Gr. Zaal Oosterpoort | Groningen

Dirigent Koor

Risto Joost NNCK en Groninger kinder- en Jeugdkoor Evangelist|tenor Andreas Weller Christus|bas Panajotis Iconomou Sopraan Katharine Fuge Alt David Allsopp Tenor Andreas Karasiak Bas Dominik Wörner

Programma Bach, Johann Seb

The Planets do 09 april vr 10 april

Matthäus Passion BWV 244

topsolisten met het NNO | groot symfonisch Gr. Zaal Oosterpoort | Groningen Concertgebouw | Amsterdam Dirigent Cello Koor

Stefan Asbury Jian Wang NNCK

Programma Dukas, Paul Dvorák, Antonín Holst, Gustav

l'Apprenti Sorcier Concert voor cello en orkest op.104 in b kl.t. The Planets

Mysteriën en Decasia ̶ met film vr 17 april za 18 april

Gr. Zaal Oosterpoort | Groningen De Doelen | Rotterdam Dirigent

Kasper de Roo

Programma Andriessen, Louis Gordon, Michael

Mysteriën Decasia, met vertoning van de film 'Decasia' geregisseerd door Bill Morrison

47

Bruckner 9 do 23 april vr 24 april za 25 april

groot symfonisch De Nieuwe Kolk | Assen De Harmonie | Leeuwarden Gr. Zaal Oosterpoort | Groningen Honorair Dirigent Michel Tabachnik Piano Arthur Jussen

Programma Mozart, Wolfgang A. Bruckner, Anton

Concert voor piano en orkest no.24 in c kl.t. KV 491 Symfonie no.9 in d kl.t.

Italiaanse symfonie van Mendelssohn do 30 april vr 01 mei za 02 mei

Gr. Zaal Oosterpoort | Groningen Theater Geert Teis | Stadskanaal De Lawei | Drachten Dirigent Alt

Stanislav Kochanovsky David Allsopp

Programma Mozart, Wolfgang A. Vivaldi, Antonio Mozart, Wolfgang A. Mendelssohn, Felix

Symfonie no.29 in A gr.t. KV 201=186a Stabat Mater UIt: Mitridate, re di ponto: Aria: Va, va l 'error mio palesa Symfonie no.4 op.90 in A gr.t. "Italiaanse"

Messa da Requiem van Verdi za 16 mei

Koninklijk Theater Carré | Amsterdam Dirigent Sopraan Mezzosopraan Tenor Bas Koor

Programma Verdi, Guiseppe

Messa da Requiem

48

Boudewijn Jansen Eva-Maria Westbroek Tania Kross Frank van Aken Jaco Huijpen Toonkunstkoor Amsterdam

Requiem van Berlioz do 21 mei vr 21 maart

groot symfonisch

Gr. Zaal Oosterpoort | Groningen Gr. Zaal Oosterpoort | Groningen Dirigent Orkest

Tenor Koor Koor Koor

Stefan Asbury De Koninklijke Militaire Kapel 'Johan Willem Friso', dirigent Tijmen Botma Tansel Akzeybek NNCK, instudering L. Buskens Prins Claus Conservatorium, instudering L. Buskens Toonkunstkoor Bekker, instudering G.J. van Beijeren Bergen en Henegouwen

Programma Jager, Robert Maslanka, David Berlioz, Hector

Esprit de Corps Traveler - uitgevoerd door De Koninklijke Militaire Kapel 'Johan Willem Friso' Requiem op. 5 ‘Grande Messe des Morts’

‘De waanzinnig fascinerende ontdekking van Nimrod’

Pieter Roelf Jeugdconcert do 28 mei vr 29 mei ma 1 juni di 2 juni wo 3 juni do 4 juni vr 5 juni ma 8 juni di 9 juni wo10 juni do 11 juni vr 12 juni za 27 juni

educatie

Gr. Zaal Oosterpoort | Groningen | 11.15 – 12.00 | 13.30-14.15 De Klinker | Winschoten | 10.15 – 11.00 | 11.30 – 12.15 De Harmonie | Leeuwarden | 10.15 – 11.00 | 11.30 – 12.15 | 13.30 – 14.15 De Molenberg | Delfzijl | 9.15 – 10.00 | 11.00 – 11.45 | 13.30 – 14.15 De Muzeval | Emmen | 10.15 – 11.00 | 11.30 – 12.15 De Nieuwe Kolk | Assen | 10.15 – 11.00 | 11.30 – 12.15 Gr. Zaal Oosterpoort | Groningen | 10.15 – 11.00 | 11.30 – 12.15 De Lawei | Drachten | 10.15 – 11.00 | 11.30 – 12.15 De Lawei | Drachten | 10.00 – 10.45 | 11.15 – 12.00 Schouwburg Ogterop | Meppel | 10.15 – 11.00 | 11.30 – 12.15 Theater Geert Teis | Stadskanaal | 10.15 – 11.00 | 11.30 – 12.15 Theater Sneek | Sneek | 10.15 – 11.00 | 11.30 – 12.15 Leeuwarden | Oldehoofster Kerkhof openlucht Dirigent Hans Leenders Sopraan Marijje van Stralen

Programma Tchaikovsky, Piotr I. Prokofiev, Serge Mozart, Wolfgang A. Mussorgsky, Modest Elgar, Edward Schaik, van, Gijs-Philip Rimsky-Korsakov, Nikolai Gounod, Charles Wolf-Ferrari, Ermanno

Uit Symfonie nr. 4 deel 3 pizzicato ostinato Cinderella: The prince's first galop Don Giovanni: Vedrai Carino Uit de Schilderijententoonstelling: de Gnoom Enigma variations:Nimrod Die Meister Uit Cappricio espagnol: deel 4 Scena e canto gitano Roméo et Juliette:"Je veux vivre" I gioelli della Madonna: Festa popolare

49

Lauswolt zo 21 juni

Zomerconcert

openlucht

Lauswolt | Beesterzwaag

Dirigent Sopraan Viool Gitaar Zang

Arjan Tien Pia Douwes Lisa Jacobs Maarten Oomes Ruben Plantinga

Programma Gounod, Charles Saint-Saëns, Camille Gounod, Charles Rodrigo, Joaquín Khachaturian, Aram Waxman, Franz Strouse, Charles Kander, John Lloyd Webber, Andrew Schönberg, Claude M. Rodgers, Richard Loewe, Frederick Kunze, Michael Henderson, Ray Lloyd Webber, Andrew

Coleman, Cy Shaffy, Ramses

Dans de Phyrne uit Faust (Ballet Music deel 7) Introductie en Rondo capriccioso op.28 in a kl.t., Wals uit Faust (Ballet Music deel 1) Concierto de Aranjuez: Deel 2 (Adagio) Gayane: Sabeldans Carmen fantasie voor viool en orkest Uit Musical Annie: Ouverture Uit Cabaret: Life is a cabaret Uit: Cats:"Memories" Uit Les Miserables: I dreamed a dream Uit The Sound of Music: Edelweiss Uit My fair Lady: Get me to the church on time Uit Elisabeth: Mijn leven is van mij Life is just a bowl of cherries Uit Sunset Boulevard: With one look | Uit The Phantom of the Opera: Ouverture Phantom of the Opera | Think of me Big spender Zing,vecht,huil,bid, lach,werk en bewonder

CityProms Leeuwarden vr 26 juni za 27 juni

openlucht

Oldehoofsterkerkhof | Leeuwarden Oldehoofsterkerkhof | Leeuwarden

Dirigent Sopraan Zang

Arnoud Oosterbaan Francis van Broekhuizen Erwin Nyhoff

Programma Rossini, Gioacchino Puccini, Giacomo Hayward, Justin Mascagni, Pietro Catalani, Alfredo Sartori, Francesco Rossini, Gioacchino Schönberg, Claude M. Townshed, Pete Springsteen, Bruce Cilea, Francesco Tchaikovsky, Piotr I. Rodgers, Richard Elgar, Edward

La Gazza ladra:Ouverture Tosca:"Vissi d'arte" Nights in white satin Cavalleria Rusticana:Intermezzo sinfonico La Wally:"Ebben? Ne andro lontano" 1e akte Conte partiro Time to say goodbye Guglielmo Tell:Ouverture Do you hear the people sing uit: Les Miserables Pinball Wizard Symphonic Variations The River Ecco respire uit: Adriana Lecouvreur Eugen Onegin:Polonaise Carousel:"You'll never walk alone" Pomp and circumstance:Mars no.1 op.39/1 in D gr.t. 50

Nationale Master Orkestdirectie: eindexamen vr 3 juni

talentontwikkeling

Gr. Zaal Oosterpoort | Groningen Dirigent Viool

Konradin Herzog Huba Hollóhöi Eeva Koskinen

Programma Bartók, Béla Tchaikovsky, Piotr I. Dutilleux, Henri Schumann, Robert

Concert voor viool en orkest no.1 Ouverture-fantasie "Romeo en Julia" Sur le même accord Symfonie no.4 op.120 in d kl.t.

Filmmuziek Robeco Summer Nights di 18 augustus

groot symfonisch

Concertgebouw | Amsterdam Dirigent Spreekrol

Pavel Baleff Eric Corton

Programma Purcell, Henry Rossini, Gioacchino Tchaikovsky, Piotr I. Tchaikovsky, Piotr I. Gardel, Carlos Iglesias, Alberto Bernstein, Leonard Zimmer, Hans Williams, John Zimmer, Hans Newmann, Thomas Black, Stanley

Funeral music for Queen Mary (uit: Clockwork Orange) Guglielmo Tell:Ouverture (uit: Clockwork Orange) Uit: Zwanenmeer op.20 No1. Scene (uit: Billy Elliot) Uit: Zwanenmeer op.20: No.6 Scene (verl. versie vanaf cijfer 17) Tango (Por Una Cabeza) (uit: Scent of a Woman) Hable con Elle (uit: Hable con Elle) Uit West Side Story 'Mambo' Gladiator Schindler's list The Lion King Skyfall James Bond Medley

Pinelli

talentontwikkeling

do 20 augustus Gr. Zaal De Oosterpoort | Groningen Dirigent

Programma Tsjaikovski Tsjaikovski

Tsjaikovski 4 Romeo & Julia

51

Pinelli

Jeff Mills | Light From The Outside World vr 28 augustus

Concertgebouw | Amsterdam Dirigent

Christophe Mangou

Programma Mills, Jeff

Amazon Blue potential version Bourgie bourgie Daylight (Light from the outside world version) Eclipse (Light from the outside wolrd version) Flying machines Gamma player (Light from the outside world version) Imagine (Light from the outside world version) Medium C (Light from the outside world version) Opening (Blue potential version) Sonic destroyer (Blue potential version) The art of barrier breaking The Bells (Light from the outside world version) The man who wanted stars

Pura Vida Concert in Blauwestad za 29 augustus

openlucht

Blauwe Stad Openlucht Dirigent Zang Zang Gitaar

Jasper de Waal Ruben Plantinga Veerle Sanders Maarten Oomes

Programma Grieg, Edvard

Rodrigo, Joaquín Albéniz, Isaac Khachaturian, Aram Strouse, Charles Loewe, Frederick Lloyd Webber, Andrew

Rodgers, Richard Shaffy, Ramses

Peer Gynt Suite 1: Morgenstemning | Ases dod | op.46:Anitra’s dans Suite nr.2: Peer Gynts Hjemfart | nr.4 Solejgs Lied | Suite nr.1: I Dovregubbens Hall Concierto de Aranjuez:Deel 2 (Adagio) Asturias Gayane:Sabeldans Musical Annie: Ouverture | Tomorrow My fair Lady: "I could have danced all night" | Get me to the church on time Ouverture Phantom of the Opera | Whishing you were somehow here again (Uit the Phantom of the Opera) | Think of me (Uit the Phantom of the Opera) Uit The Sound of Music: Do re mi | Sixteen going on seventeen | Edelweiss | The loneley Goatherd | "My favourite things" Zing,vecht,huil,bid, lach,werk en bewonder

52

Korreweg Klassiek vr 4 september

openlucht

Bernouilleplein | Groningen Dirigent Gitaar Zang

Jasper de Waal Maarten Oomes Veerle Sanders Rubèn Plantinga

Programma Grieg, Edvard

Rodrigo, Joaquín Albéniz, Isaac Khachaturian, Aram Strouse, Charles Loewe, Frederick Lloyd Webber, Andrew

Rodgers, Richard Shaffy, Ramses

Peer Gynt Suite 1: Morgenstemning | Ases dod | op.46: Anitra’s dans | Suite nr.2: Peer Gynts Hjemfart | nr.4 Solejgs Lied | Suite nr.1: Dovregubbens Hall Concierto de Aranjuez:Deel 2 (Adagio) Asturias Gayane:Sabeldans Musical Annie: Ouverture | Tomorrow My fair Lady: "I could have danced all night" | Get me to the church on time Ouverture Phantom of the Opera | Whishing you were somehow here again (Uit the Phantom of the Opera) | Think of me (Uit the Phantom of the Opera) Uit The Sound of Music: Do re mi | Sixteen going on seventeen | Edelweiss | The loneley Goatherd | "My favourite things" Zing,vecht,huil,bid, lach,werk en bewonder

Derde ‘Rheinische’ symfonie van Schumann do 10 september zo 13 september

wereldpremière

Gr .Zaal Oosterpoort | Groningen Bayer Kulturhaus | Leverkusen Dirigent Piano

Peter Kuhn Hardy Rittner

Programma Tchaikovsky, Piotr I.

Tarnow, Christopher Schumann, Robert

Uit: Zwanenmeer op.20 No1. Scene | no.3: Danses des Cygnes | Suite op.20: Scene 4 met vioolsolo | Danse espagnole | deel 6 Pianoconcerto (wereldpremière) Symfonie no.3 op.97 in Es gr.t."Rheinische"

53

Vereniging van Volksvermaken Uithuizen vr 18 september

openlucht

Feesttent openlucht | Uithuizen Dirigent Zang

Jasper de Waal Wia Buze Veerle Sanders Ruben Plantinga

Programma Buze, Wia Bizet, Georges Staal, Ede Strouse, Charles Loewe, Frederick Lloyd Webber, Andrew

Rodgers, Richard Shaffy, Ramses

Ik mag die Aibels geern | Mien meziek | De roos | Ik kom van Ziel | Uit Carmen Suite no.1: Aragonaise | Les toreadors | Suite no. 2: Habanera | Danse Boheme T Hoogeland | As vaaier woorden | Het is nog nooit zo donker west | Mien toentje Musical Annie: Ouverture | Tomorrow My fair Lady: "I could have danced all night" | Get me to the church on time Ouverture Phantom of the Opera | Whishing you were somehow here again (Uit the Phantom of the Opera) | Think of me (Uit the Phantom of the Opera) Uit The Sound of Music: Do re mi | Sixteen going on seventeen | Edelweiss | The loneley Goatherd | "My favourite things" Zing,vecht,huil,bid, lach,werk en bewonder

Rosanne Philippens speelt Mozart do 24 september vr 25 september za 26 september di 29 september wo 30 septembe r do 1 oktober vr 2 oktober

De Lawei | Drachten De Nieuwe Kolk | Assen Gr .Zaal Oosterpoort | Groningen Schouwburg Ogterop | Meppel Theater Geert Teis | Stadskanaal De Muzeval | Emmen De Tamboer | Hoogeveen Dirigent Viool

Michel Tabachnik Rosanne Philippens

Programma Mozart, Wolfgang A. Rachmaninoff, Sergey

Concert voor viool en orkest no.5 in A gr.t KV 219 Symfonie no.2 op.27 in e kl.t.

54

NNO viert feest met Goran Bregović vr 9 oktober

cross-over | première

Gr. Zaal Oosterpoort | Groningen Dirigent

Hans Leenders

Programma Bregović, Goran

Wedding and Funeral Music with NNO (Nederlandse première)

Symfonisch Gala NNO do 15 oktober

Groningen | Gr. Zaal Oosterpoort Dirigent Mezzo sopraan

Antony Hermus Karin Strobos

Programma Mozart, Wolfgang A.

Mahler, Gustav

Idomeneo balletmusik deel 1 en 2 | Le Nozze di Figaro:"Voi, che sapete" | La clemenza di Tito:Ouverture | La clemenza di Tito:"Parto, parto" Symfonie no. 4 deel 1 en 4

Mozart en Mahler 4 vr 16 oktober za 17 oktober

vriendenconcert

Gr. Zaal Oosterpoort | Groningen De Harmonie | Leeuwarden Dirigent Mezzo sopraan

Antony Hermus Karin Strobos

Programma Mozart, Wolfgang A.

Mahler, Gustav

Idomeneo balletmusik deel 1 en 2 | Le Nozze di Figaro:"Voi, che sapete" | La clemenza di Tito:Ouverture La clemenza di Tito:"Parto, parto" | Le Nozze di Figaro:"Non so piu, cosa son" Symfonie no.4 in G gr.t.

55

Filmmuziek met Eric Corton wo 28 oktober do 29 oktober vr 30 oktober za 31 oktober wo 4 november do 5 november vr 6 november

cross-over

Gr Zaal Oosterpoort | Groningen Theater Sneek | Sneek De Harmonie | Leeuwarden De Nieuwe Kolk | Assen De Tamboer | Hoogeveen Tivoli Vredenburg | Utrecht De Klinker | Winschoten

Dirigent Spreekrol Piano

Matthew Rowe Eric Corton Rosalia Gomez Lasheras

Programma Anderson-Lopez, Kristen Beethoven, Ludwig van Chopin, Frédéric Einaudi Zimmer, Hans Williams, John Otterloo, Rogier van Silvestri, Alan Zimmer, Hans Black, Stanley

Tachtig jaar Arvo Pärt wo 11 november do 12 november vr 13 november

Music from Frozen Symphonie nr. 7 deel 2 (uit: King’s Speech) Andante spianato e grande polonaise brillante op.22 (uit: The Pianist) Intouchables Inception E.T. The Extra-Terrestrial:Adventure on Earth | Raiders March uit Raiders of the lost Ark Soldaat van Oranje, theme Forrest Gump theme The Rock James Bond Medley deel 1

groot symfonisch | wereldpremière

Gr. Zaal Oosterpoort | Groningen Tivoli Vredenburg | Utrecht Muziekgebouw aan ’t IJ | Amsterdam Dirigent Piano

Tonu Kaljuste Ralph van Raat

Programma Pärt, Arvo Franssens, Joep Pärt, Arvo Pärt, Arvo

La Sindone (Nederlandse première (herziene versie) Pianoconcerto (Wereldpremière) Swansong | Symfonie no.3 (Nederlandse première) Fratres

Koorbegeleiding KOV wo 18 november

Gr. Zaal Oosterpoort | Groningen Dirigent Bram van der Beek

Programma Haydn, Joseph Poulenc, Francis Händel, George Fr. Puccini, Giacomo

Te Deum Hob XXIII c:2 Gloria Zadok the priest (Coronation anthem no.1) Messa di Gloria

56

Young Pianist Foundation zo 22 november

aanstormend talent

Muziekgebouw aan ’t IJ | Amterdam Dirigent Pieter-Jelle de Boer

Programma In finale gespeeld: Liszt, Franz Prokofiev, Serge

Concert voor piano en orkest no.1 in Es gr.t. Concert voor piano en orkest no.5 op.55 in G gr.t.

Koorbegeleiding Toonkunstkoor Bekker do 26 november

Gr. Zaal Oosterpoort | Groningen Dirigent Koor

Geert Jan van Beijeren Toonkunstkoor Bekker

Programma Verdi, Giuseppe

Requiem

Beethoven 5 en Pergolesi’s Stabat Mater wo 2 december do 3 december vr 4 december

De Lawei | Drachten Gr. Zaal Oosterpoort | Groningen De Harmonie | Leeuwarden Dirigent Sopraan Mezzo sopraan

Guy Braunstein Hélène Le Corre Karolina Gurnos

Programma Vaughan Williams, Ralph Beethoven, Ludwig van Pergolesi, Giovanni B.

Fantasia on a theme by Thomas Tallis Symfonie no.5 op.67 in c kl.t. Stabat mater

57

Bowie | Podium Witteman zo 6 december

De Hallen Studio’s | Amsterdam Dirigent Sopraan

Hans Leenders Angelina Ruzzafante

Programma Fiumara, Anthony Strauss, Richard

Let's Dance Vier letzte Lieder:"Im Frühling"

David Bowie | Groninger Museum do 10 december

groot symfonisch |première

Gr. Zaal Oosterpoort | Groningen Dirigent Zang Sopraan

Antony Hermus Wende Snijders Angelina Ruzzafante

Programma Prooijen, van, Marijn Glass, Philip Strauss, Richard Fiumara, Anthony

Heroes Heroes Symphony deel 1, 2 en 6 Vier letzte Lieder Bowie XL (première)

What’s on David Bowie’s playlist?

grootsymfonisch

vr 11 december

Gr. Zaal Oosterpoort | Groningen

za 12 december

Gr. Zaal Oosterpoort | Groningen Dirigent Spreekrol Sopraan

Antony Hermus Eric Corton Angelina Ruzzafante

Programma Adams, John Sakamoto, Ryuichi Glass, Philip Strauss, Richard Fiumara, Anthony

Short Ride in a Fast Machine Suite merry Christmas Mr. Lawrence Heroes Symphony deel 1, 2 en 6 Vier letzte Lieder Bowie XL

58

Weihnachtsoratorium van Bach do 17 december vr 18 december za 19 december

De Lawei | Drachten De Nieuwe Kolk | Assen Gr. Zaal Oosterpoort | Groningen Dirigent Sopraan Mezzosopraan Tenor

Koor

Reinhard Goebel Claron McFadden Franziska Gottwald Daniel Johanssen Bas Maarten Koningsberger NNCK

Programma Bach, Johann Seb.

Weihnachtsoratorium deel 1 | deel 2 | deel 5 | deel 6

59

Concerten Kamermuziek 2015 Datum

Activiteit

Plaats

11 .01.2013

Vier hoornisten

Zuidlaren

28.01.2013

Altviool sextet

Haren

18.01.2013

Strikkwartet

Schiermonnikoog

20.01.2013

Houtblazers Trio

Groninger Museum

01.02.2013

Duo hoorn | orgel

Norg | Veenhuizen

15.02.2013

Ensemble Tricolore

Vries

15.02.2013

Trio

Schiermonnikoog

15.02.2013

Trio Sofia

Oosterhesselen

01.01.03

Piano Trio

Norg

14.03.2013

Mladi Ensemble

Beesterzwaag

15.03.2013

Groot Koper

Schiermonnikoog

22.03.2013

Ensemble Aparte

Workum

22.03.2013

Winnaars Prinses Christina Concoursm

Eelde

12.04.2013

Viool | piano

Eelde

22.04.2013

Trio Ivoriana

Drachten

26.04.2015

Strijkkwartet

Steenwijk

26.04.2015

Viool | piano

Hoogeveen

18.06.2015

Groot Koper (Lauswolt Cultuur Weekend)

Beetsterzwaag

28.06.2015

Denner trio

Leek

16.09.2015

Duo zang en contrabas

Eelde

04.10.2015

Oosterskwartet

Eelde

10.10.2015

Pianotrio

Veenwouden

18.10.2015

Trio Poulenc

Hoogeveen

18.10.2015

The Trombonauts

Eelde

18.10.2015

Duo viool en piano

Schiermonnikoog 60

08.11.2015

Winnaars Prinses Christina Concours

Drachten

15.11.2015

Duo viool en piano

Balk

15.11.2015

Oud en nieuw

Ruinen

15.11.2015

Strijkkwartet met piano

Schiermonnikoog

29.11.2015

Piano trio

Zuidhorn

13.12.2015

Duo viool en piano

Hoogeveen

20.12.2015

Trio Divertimento

Schiermonnikoog

61

62

63