Special februari 2014
Outlook 2014 Selfie, het zal u niet zijn ontgaan, is verkozen tot
monetaire beleid dat door de Fed momenteel wordt
Nederlands woord van het jaar 2013. De foto van jezelf,
gevoerd. Zonder dat daadwerkelijk in 2013 is afgebouwd,
om deze te delen op sociale media, leidde direct tot
heeft de hele discussie rond dat ene woord ‘tapering’
discussie: er is immers helemaal niets Nederlands
vanaf mei vorig jaar de wereldmarkten beheerst. Ook in
aan het woord.
2014 zal ‘tapering’ de nodige invloed op de markten hebben. Op 18 december 2013 kondigde de Fed namelijk
Ook aan het financiële woord van 2013 is niets
aan dat de werkelijke afbouw in januari 2014 begint.
Nederlands: ‘tapering’. ‘Tapering’ heeft, zoals in ons
Wel in beperkte mate, wat direct leidde tot een nieuw
verslag over het derde kwartaal in 2013 uitgebreid is
begrip: ‘tiny tapering’.
toegelicht, betrekking op de afbouw van het ruime
VOLGENDE >>
Wereld
Unemployment Rate (%)
Tapering heeft in 2013 de markten sterk beïnvloed. Zo zijn de renteniveaus van de belangrijkste kapitaalmarkten wereldwijd opgelopen. De intentie om het monetaire beleid af te bouwen, komt voort uit een zich herstellende economie. Toch heeft het IMF gedurende het jaar haar groeiprognoses voor de wereldeconomie, als gevolg van het tragere herstel van de economie in Europa en minder groei in de opkomende markten, neerwaarts bijgesteld.
13 12 11 10 9 8 7 6 5 4 3
Euro-zone UK US
CE forecasts
13 12 11 10 9 8 7 6 5 4 3
00 0102 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12 13 14 15 16 17
Het IMF komt voor 2013 uit op een groei van 2,9%, iguur 3: Werkloosheidspercentages voor UK, US en de F Eurozone. Bron: Capital Economics.
terwijl deze groei in 2012 nog 3,2% bedroeg.
Wij verwachten voor de wereldwijde economie in 2014
Door de hoge werkloosheid in de wereld en de nog altijd
een beter beeld, namelijk tussen de 3,25% en 3,75%
vrij beschikbare productiecapaciteit zal de inflatie laag
groei. De wereldwijde verbetering in 2014 komt vooral
blijven. In de ontwikkelde markten blijft dat percentage
door de verbeterende economie in de VS en het
grotendeels onder de 2% doelstelling. Uitzondering
doorzetten van het fragiele herstel in Europa. Maar de
hierop is Japan waar door de onlangs gedevalueerde
verschillen tussen belangrijke economische regio’s zijn
Japanse Yen, de inflatie zal oplopen.
groot. Van de opkomende landen vertraagt de Chinese economie verder in haar groeipad, kleinere landen in
Verenigde Staten
deze regio laten echter een beter beeld zien. We zien in
De VS liet in 2013 een bestendiging van haar economisch
de ontwikkelde economieën het consumentenvertrouwen
herstel zien. De werkloosheid daalde vorig jaar sterk. In
oplopen, wat leidt tot toenemende consumptieve
september 2012 bedroeg de werkloosheid nog 8,1%, in
bestedingen, ook binnen de Eurozone. Daarnaast zien we
november 2013 was dit percentage 7,0%. Naast deze
in 2014 minder strikt bezuinigingsbeleid doorgevoerd
verbetering van de arbeidsmarkt was er ook duidelijke
worden, wat ten goede zal komen aan de economische
verbetering in de huizenmarkt en het besteedbaar
groei.
inkomen zichtbaar. De economie van de VS kwam in de tweede helft van 2013 echt goed op stoom. In het derde
OECD Consumer Confidence
kwartaal groeide de economie zelfs met 3,6%. Voor heel
103
103
102
102
101
Latest= August
2013 wordt een economische groei voorzien van 1,8%.
101 De groei van nieuwe banen liep gedurende 2013 wel
100
100
99
99
terug. Hierdoor verwachten wij dat de werkloosheid in
98
2014 niet onder de 6,5% zal komen. Dit is het niveau
98 97 96
Average since 2000
97
00 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12 13
96
waarbij de Fed overweegt de renteniveaus te gaan verhogen.
Figuur 2: Consumenten vertrouwen binnen OECD-landen. Bron: Capital Economics.
<< VORIGE
VOLGENDE >>
De voortdurende discussie over de begroting en het
er alles aan gelegen om het economische herstel van de
schuldenplafond tussen Republikeinen en Democraten is
VS niet te verstoren door te vroeg de rente te verhogen.
wel een serieus risico voor de economie van de Verenigde
Voor 2014 voorzien wij dan ook een economische groei
Staten. In december leek een overeenkomst tussen beide
tussen de 2,5% en 3,0% in de VS.
partijen in de maak, alleen het Huis van Afgevaardigden moest haar goedkeuring nog geven aan het voorstel. De
Unemployment Rate (%)
kans dat de overheid deels zou moeten sluiten (shutdown), blijft beperkt. In 2014 blijft de discussie over
11 10
Fed Forecasts
11 10
de hoogte van het schuldenplafond wel op de agenda
9
staan. Die discussie zal met de huidige ruimte die in
8 7
8 7
6
6
5 4
5 4
3
3
oktober 2013 is gecreëerd, eind februari 2014 weer op de agenda komen. De bereidheid van partijen hierover een overeenkomst te sluiten is echter groot, gezien de komende Congresverkiezingen in november volgend jaar. Geen van beide partijen wenst namelijk als veroorzaker te worden betiteld van een hernieuwde (gedeeltelijke)
9
04 05 06 07 08 09 10 11 12 13 14 15 16
Figuur 4: Ontwikkeling van de werkloosheid in de VS. Bron: Thomson Datastream, Capital Economics.
sluiting van de overheid.
CPI Inflation (%) De Fed heeft in december aangekondigd het ruime monetaire beleid in 2014 langzaam af te bouwen. Momenteel koopt de Fed voor US$ 85 miljard per maand aan obligaties uit de markt (QE3). De Fed draait het aankoopbedrag van US$ 85 miljard in januari volgend jaar terug naar US$ 75 miljard. Iedere maand overweegt de Fed een verdere beperking van het opkoopprogramma. Althans, zolang de arbeidsmarkt blijft verbeteren en de inflatie niet onverwacht zal terugvallen. Tegelijkertijd geeft de Fed een zeer sterk signaal af dat zij de rente op
All Items Core CPI (Ex. Food & Energy
6 5 4 3 2 1 0 -1 -2 -3 07
08
09
10
11
12
6 5 4 3 2 1 0 -1 -2 -3
13
Figuur 5: Ontikkeling van de inflatie en kerninflatie in de VS. B ron: Thomson Datastream, Capital Economics.
kortlopende leningen nog geruime tijd op bijna 0% zal laten.
Europa Europa bleef in 2013 langer dan voorzien in een recessie.
Financiële markten reageerden opgelucht op de
Reden hiervoor waren de strenge begrotingsafspraken
geleidelijke afbouw van het monetaire beleid en het
die in met name de Zuid Europese landen tot ernstige
vooruitzicht dat de korte rente vooralsnog laag zal
bezuinigingsmaatregelen hebben geleid. Maatregelen die
blijven. Hiermee heeft de Fed haar communicatie
ook in Nederland tot de nodige besparingen hebben
duidelijk verbeterd ten opzichte van mei 2013. Toen
geleid.
schrokken financiële markten van de plannen van de Fed om QE3 af te bouwen. Het stelsel van centrale banken is
<< VORIGE
VOLGENDE >>
Binnen de Eurozone zijn in 2013 de nodige politieke maatregelen genomen die een Eurocrisis hebben
Wij zijn dan ook voorzichtig in onze vooruitzichten voor
voorkomen. Zo heeft de ECB de nodige spierballen-taal
economische groei. De sterke euro, gebrek aan goede
(“what ever it takes”) gebruikt waardoor financiële
concurrentiepositie in de perifere landen, voortgaande
markten in het bijeen blijven van de Eurozone vertrouwen
bezuinigingen en de zwakke kredietmarkten zullen een
kregen. Economische groei zal voor de Eurozone als
sterk herstel in de weg staan. Wij verwachten voor de
geheel voor 2013 nog negatief zijn, de krimp zal naar
Eurozone dat de economische groei volgend jaar uit zal
verwachting 0,4% bedragen.
komen tussen de 0,5% en 1,0%.
Sinds het tweede kwartaal 2013 is de Eurozone eindelijk uit de recessie gekomen. Daarbij moet worden aangemerkt dat dit nog niet voor alle leden van de zone
Euro-zone Real GDP 4
geldt. De periferie blijft voorlopig nog hinder ondervinden
2
van de hoge werkloosheid en schuldenniveaus. Aan de
1
andere kant van dit spectrum staat Duitsland, waar het herstel zo langzamerhand aan kracht wint.
1.0 0.8 0.6 0.4 0.2 0.0 -0.2 -0.4 -0.6 -0.8 -1.0
%q/q (RHS) %y/y (LHS)
3
0 -1 -2 -3
Deze verschillen, tussen Duitsland en de periferie, zullen
-4
2011
2012
2013
de ECB volgend jaar in een lastige situatie brengen. Zo kan de groei van Duitsland in 2014 mogelijk boven de 2%
Figuur 6: Kwartaal groeicijfers voor de Eurozone. Bron: Capital Economics.
uitkomen, terwijl de werkloosheid vrij laag is. Met als
Euro-zone Unemployment
risico een oplopende inflatie. Spanje, Italië en Frankrijk zullen hoogstwaarschijnlijk te maken krijgen met een economische groei die onder de 1% zal uitkomen.
12
Bovendien kampen deze landen met een hoge
11
werkloosheid en relatief hoge overheidstekorten. Als de
10
zuidelijke landen geen onderdeel van een monetaire unie
9
waren geweest, dan zouden hun centrale banken nu
8
ongetwijfeld harder op het monetaire gaspedaal zijn gaan
7
staan en zo gezorgd hebben dat de koers van hun munt zou dalen. Voor Duitsland zou een dergelijk beleid tot grote problemen leiden, omdat dit de inflatie zou
Change in unemployment (RHS, thousands) Unemployment rate (LHS, %)
13
2008
2009
2011
2012
2013
Figuur 7: Ontwikkeling van de werkloosheid in de Eurozone. Bron: Capital Economics.
aanwakkeren. De ECB heeft in november nog haar rente op kortlopende leningen verlaagd van 0,5% naar 0,25%. De druk op de ECB blijft echter om meer maatregelen te treffen om het fragiele economische herstel in 2014 te blijven ondersteunen. De ECB heeft nog altijd de mogelijkheid om nieuwe liquiditeitssteun voor banken te organiseren in een nieuwe ronde LTRO.
<< VORIGE
2010
VOLGENDE >>
700 600 500 400 300 200 100 0 -100 -200 -300
Japan
Unemployment Rate & Job-to-Applicant Ratio
In Japan is het economisch beleid het afgelopen jaar sterk veranderd. Na het aantreden van Abe als ministerpresident een jaar geleden, is er een geheel nieuw economisch programma geïntroduceerd: ‘Abenomics’. Ten eerste is er in het begin van het jaar door de overheid fors geïnvesteerd in de economie. Daarnaast is er een
5.5 5.0
0.6
4.5 0.8
sterk verruimend monetair beleid gevoerd. Het beleid heeft zijn uitwerking in 2013 duidelijk bewezen.
1.2
4.0 More jobs per applicant, lower unemployment
3.5 3.0
02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12 13 14
Aandelenmarkten zijn hard gestegen, de Yen is verzwakt
verwachten wij dat de economische groei voor Japan op
6.0
0.4
1.0
en de (gewenste) inflatie is aangewakkerd. Voor 2013
Unemployment Rate (% RHS) Job-to-Applicant ratio (Adv. 3m, Inverted, LHS)
0.2
Figuur 8: Ontwikkeling van de werkloosheid in Japan. Bron: Capital Economics.
een niveau van ongeveer 2,0% zal uitkomen.
National Consumer Prices (% y/y) Het belangrijkste wapenfeit voor de Japanse economie in
3
All items Excl. Fresh Food Excl. All Food & Energy
3
Latest=Oct.
2014 is de belastingverhoging die in april zal worden
2
2
doorgevoerd. Verder zal de regering structurele
1
1
hervorming moeten oppakken om de economie verder te
0
0
stimuleren. Denk bijvoorbeeld aan het liberaliseren van
-1
-1
de elektriciteitsmarkt.
-2
-2 -3
-3
01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12 13 14
Ten slotte zal de regering een tweede ronde belastingverhoging doorvoeren. Deze wordt echter niet in 2014 verwacht. In 2014 staat het debat over een
Figuur 9: Inflatieontwikkeling in Japan. Bron: Capital Economics.
mogelijke herstart van het nucleaire energieprogramma op het programma en blijven er spanningen met China omtrent territoriale grenzen. Dit zal niet direct van invloed zijn op de economische groeiverwachtingen in 2014, maar zal wel de nodige invloed kunnen hebben op de langere termijn voor Japan.
Voor 2014 voorzien wij een economische groei voor Japan van 1,0% tot 1,5%.
<< VORIGE
VOLGENDE >>
Opkomende Markten
De economische groeivertraging binnen de opkomende
Het groeipad van de opkomende markten vertraagde
markten wordt grotendeels veroorzaakt door de BRIC-
gedurende 2013 enigszins. Daarnaast hebben de
landen (Brazilië, Rusland, India en China). Ze ontwikkelen
financiële markten de kwetsbaarheid van verschillende
zich langzaam tot landen met een structureel lagere groei
opkomende landen blootgelegd. Nadat in reactie op de
dan in de afgelopen jaren het geval was. Andere kleinere
aangekondigde tapering door de Fed renteniveaus
opkomende economieën, vooral in Zuid Oost Azië en
wereldwijd opliepen, is een aantal opkomende landen
Afrika, zullen wel verbetering laten zien. Maar die
sterk geraakt door uitstroom van kapitaal. Met name
verbetering is onvoldoende om de lagere groeicijfers in
landen die veel import hebben ten opzicht van de export
de BRIC landen te compenseren.
werden hard geraakt. Deze netto-importeurs zijn immers afhankelijk van externe financieringsbronnen. Turkije,
Ondanks de lagere groeiverwachtingen voor de
India en Zuid-Afrika bijvoorbeeld, zagen na de
opkomende markten, denken wij dat het grootste deel
aankondiging van de Fed de lokale valuta sterk
van de ‘afkoeling’ in 2013 heeft plaatsgevonden. Er zullen
devalueren. Deze landen blijven ook komend jaar
steeds meer economische verschillen ontstaan tussen
kwetsbaar voor sterk veranderende financieringscondities
landen. Grotere landen binnen de opkomende markten
op de wereldwijde financiële markten.
zullen in vergelijking met voorgaande jaren minder groei laten zien. De groei in een aantal kleinere opkomende markten, zoals Zuid Korea, Polen en Peru, zullen in 2014 sterk herstellen. Voor de opkomende markten als geheel wordt voor 2014 een groei van tussen de 4,5% en 5,0% verwacht
CDP (% y/y) 12
12
10
10
8
8
6
6
4
4
2
2
0
0
-2
-2
-4 -6 -8
-4 Emerging Asia Emerging Europe Latin America
-6 -8
-10 2005
-10 2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
Figuur 10: Economische groei per geografische regio van de opkomende markten. Bron: Capital Economics.
<< VORIGE
VOLGENDE >>
2013
Legenda
Core Landen
De landen binnen de Eurozone met relatief lage schuldenniveaus. Dit zijn momenteel Duitsland, Finland, Oostenrijk, Nederland.
Deposito faciliteit Dit is de rente die de ECB vergoedt op de door banken bij haar gestalde overtollige kasgelden. Fed
De Federal Reserve is het stelsel van centrale banken van de Verenigde Staten. Momenteel is de voorzitter van de Fed Ben Bernanke, in februari 2014 wordt hij opgevolgd door Janet Yellen.
LTRO
Afkorting van Long-term Refinancing Operations. Dit is een operatie van de ECB om banken van tijdelijke extra liquiditeiten te voorzien.
Periferie
De landen binnen de Eurozone met relatief hoge schuldenniveaus. Dit zijn momenteel Portugal, Spanje, Italië en Griekenland.
Refi-rente
De rente die banken betalen aan de ECB wanneer zij geld lenen.
Tapering
Tapering heeft betrekking op de afbouw van het ruime monetaire beleid dat de Fed voert. Momenteel koopt de Fed maandelijks US$ 85 mrd aan obligaties, dit bedrag zal in januari worden ‘getapered’ tot US$ 75 mrd.
QE3
QE staat voor ‘quantitative easing’ hetgeen een maatregel is die centrale banken kunnen gebruiken om de geldhoeveelheid in de economie te vergroten. In september 2012 startte de Fed met QE3, het derde QEprogramma. De Fed koopt nu maandelijks voor US$ 85 mrd staatsleningen en hypotheek gerelateerde obligaties van beleggers. Het uiteindelijke doel van een QE programma is het stimuleren van de inflatie en economische groei.
<< VORIGE
VOLGENDE >>
Meer weten?
Kantoren
Neem contact op met uw bankier of
Regio Noord-Holland Prinsen Bolwerk 1 2011 MA Haarlem Tel: 023 553 59 00 Fax: 023 553 59 10
[email protected]
ga naar www.staalbankiers.nl
Regio Den Haag
Lange Houtstraat 26 2511 CW Den Haag Tel: 070 310 15 10 Fax: 070 364 45 08
[email protected]
Regio Midden
Maliebaan 72 3581 CV Utrecht Tel: 030 239 80 30 Fax: 030 239 80 50
[email protected]
Regio Noordoost
Eekwal 3 8011 LA Zwolle Tel: 038 429 76 70 Fax: 038 429 76 80
[email protected]
Regio Twente
M.H. Tromplaan 9 7511 JJ Enschede Tel: 053 487 87 10 Fax: 053 487 87 20
[email protected]
Regio Oost
Stationsweg 44 6861 EJ Oosterbeek Tel: 026 339 65 00 Fax: 026 339 65 15
[email protected]
Regio Zuid
Parklaan 66 5611 CW Eindhoven Tel: 040 265 75 00 Fax: 040 265 75 40
[email protected]
Staalbankiers Institutendesk Lange Houtstraat 26 2511 CW Den Haag Tel: 070 310 15 75 Fax: 070 310 19 87
[email protected]
03-2014
<< VORIGE
Staalbankiers N.V., statutair gevestigd aan de Lange Houtstraat 8, 2511 CW Den Haag, is ingeschreven bij de KvK Haaglanden onder nummer 27030700. Staalbankiers N.V. heeft een bankvergunning van de Nederlandsche Bank N.V. en is tevens bevoegd beleggingsdiensten te verlenen. Staalbankiers N.V. is ingeschreven in de registers bij de Nederlandsche Bank en de Autoriteit Financiële Markten. Staalbankiers behoudt zich het recht voor de tekst van deze brochure te wijzigen. Aan deze uitgave kunnen geen rechten worden ontleend. Staalbankiers wijst op de mogelijkheid dat bepaalde informatie na verloop van tijd verouderd of niet juist is. Uiteraard is aan deze uitgave de grootst mogelijke zorg besteed. Reproductie, geheel of gedeeltelijk, is slechts geoorloofd na schriftelijke toestemming. Deze publicatie is opgemaakt op 31 januari -2014.
