OUTLINE
APRIL 2015
I N G P R I VAT E B A N K I N G M AG A Z I N E
ING Ardenne Roads: opwindend en exclusief Business: focus op familiale ondernemingen Wealth Engineering: fiscale actualiteit Evenement: Mons 2015 - Vincent van Gogh in de Borinage
Inhoud
Edito Wist u dat ING Private Banking een van de
8
14
private banken is met het ruimste aanbod
Markten 4/ Economische lente ingezet?
aan beheerformules? Bovendien hebben
Beleggen
al onze beheerformules, van discretionair beheer tot adviesbeheer, bijzonder goed
8/ Focus op consumptie
gepresteerd in 2014*. De discretionaire beheercontracten Kronos
Business
tekenden zelfs een nettoprestatie tussen 10,4% en 14,8% op, afhankelijk van het gekozen risicoprofiel. Voor het Balanced-profiel
14/ Hoe familiale aandeelhouders
was het gecumuleerde resultaat van de afgelopen vijf jaar meer
actief bij de business betrekken?
dan 40%. Dergelijke cijfers, op korte en middellange termijn,
18/ De toekomst van Nonet, een
berusten niet op toeval en zijn het resultaat van een dynamisch beheer gebaseerd op een beleggingsstrategie die haar nut al heeft bewezen, inzichten van strategen gespecialiseerd in een bepaalde
familieverhaal
18
22/ Ontmoeting met Louis-Marie Piron:
activacategorie, de keuze van instrumenten die aangepast zijn in
Manager van het Jaar 2014
termen van prestatie, kostprijs en liquiditeit, en een permanente en gestructureerde risicoanalyse.
Wealth Engineering 26/ Fiscale actualiteit: wat al is en nog zal komen…
28/ ING Lifelong Income: levenslang een gewaarborgd inkomen
Reportage 34/ De Borinage, een streek die u niet loslaat ...
Evenement
Een andere reden om voor het vermogensbeheer van ING Private
40/ ING Ardenne Roads: opwindend en
Banking te kiezen is de kwaliteit en de flexibiliteit van de rapporte-
exclusief
ring. Naast het driemaandelijkse beheerverslag dat u toegestuurd krijgt en de uitleg die uw Private Banker u bij een rechtstreeks contact geeft, kunt u elke dag, waar en wanneer u het wilt, de evolutie van uw portefeuille volgen via de ING Smart Banking app. Via deze app hebt u ook toegang tot tal van publicaties. Weldra ook tot dit magazine. Vandaag lanceren we zelfs een aparte app voor Outline. De app is beschikbaar in de App Store. Download hem nu en lees
22
28
uw Outline-magazine voortaan ook op uw iPad. In de tabletversie zijn verschillende artikels aangevuld met videomateriaal. Benieuwd wat u ervan vindt. Wij peilen trouwens geregeld naar uw mening. Uit de laatste tevredenheidsenquête blijkt dat u onze diensten waardeert en dat deze waardering in stijgende lijn is. Ik wil u hiervoor oprecht bedanken. Het geeft mijn team en mezelf nog meer energie om u in staat te stellen een stap voor te zijn, in het leven en in zaken.
Philippe Wallez General Manager ING Private Banking Belgium * De prestaties uit het verleden vormen geen enkele garantie voor de toekomstige prestaties.
2
o u t l i n e
/
APRIL 2015
34
Outline – ING Private Banking magazine – April 2015 Redactieraad: Luc Charlier, Sandra Crokaert, Matthieu Cornette, Caroline De Moor, Kris Depaepe, Marie Helsmoortel, Thierry Masset, Mireille Staelens, Philippe Wallez, Jaan Wouters, Edouard Zurstrassen Hebben meegewerkt aan dit nummer: Business Writers (Dirk De Moor, Jean-Pierre Douglas, Chantal Samson, Marleen Wauters), Anthony Baert, Pierre Bertrand, Peter Caset, Luc Charlier, Caroline De Moor, Gaetan De Weerdt, Michèle De Smaele, Professor Dr. Roberto Flören, Sara Joos, Thierry Masset, de familie Nonet, Louis-Marie Piron, Els Van Belle, Steven Vandepitte, Sjraar van Heugten, Johan Verhelst, Dirk Vlerick Coördinatie/Eindredactie: Sandra Crokaert Grafische vormgeving: Kris Depaepe Editing: Mireille Staelens Productie: Patrick Bataillie Illustratie: Belga Image, Guillaume Tassart, iStock by Getty images, Jessica Hilltout, JM Imaging, Kröller-Müller Museum, Marc Wallican Cover: JM Imaging Verantwoordelijke uitgever: Inge Ampe, Sint-Michielswarande 60 – B-1040 Brussel – 709980N – 04/2015
Wist u dat uw Outline-magazine nu ook beschikbaar is op iPad? Download de app nu in de App Store!
40 o u t l i n e
/
APRIL 2015
3
M arkten
M arkten
Anthony Baert, Senior Economist, ING Belgium
Economische lente ingezet? Wanneer we onze klanten de vraag voorleggen of de crisis voorbij is, is het pessimisme groot. Acht op de tien denken immers dat die nog minstens twee jaar zal duren. Geen nood: misschien duurt de crisis nog even, maar ligt het dieptepunt wel al achter ons. Pech, want twee op de drie menen dat de economie er nu slechter voorstaat dan vorig jaar. Nochtans stellen we de voorbije weken een duidelijke verbetering in de economische cijfers vast. De mensen zijn hier echter beducht voor; sinds het begin van de crisis in 2008 is het licht aan het einde van de tunnel hen immers al wel vaker tevergeefs beloofd. Crisis of niet, de afgelopen maanden hebben zich in Europa drie ontwikkelingen voorgedaan die de conjunctuur dit jaar positief zullen beïnvloeden. De eerste is de ineenstorting van de olieprijs eind vorig jaar. Aangezien Europa het leeuwendeel van zijn olie importeert, is dit ronduit goed nieuws voor de economie. Het geld dat wordt uitgespaard op de energiefactuur, kunnen bedrijven en huishoudens aanwenden om meer te investeren en te consumeren. Vooral de huishoudens lijken dit al in hun portemonnee te voelen. De verkoop in de kleinhandel en de indicatoren van het consumentenvertrouwen stegen immers sterk in januari. Voor de industriesector daarentegen lijkt de goedkopere olie vooralsnog weinig te veranderen: daar bleven zowel de productie als het vertrouwen eerder zwakjes.
De reden voor die verzwakking van de euro hangt samen met de derde gunstige factor: de verdere versoepeling van het monetaire beleid van de Europese Centrale Bank (ECB). Dit beleid duwt de rentevoeten verder naar beneden en overspoelt de Europese economie
Dit laatste is des te verrassender gezien de tweede meevaller: de langverwachte verzwakking van de euro, die drie jaar lang zeer sterk is geweest. Hierdoor worden Europese bedrijven die concurreren op de wereldmarkt automatisch competitiever, omdat hun goederen en diensten nu goedkoper zijn dan een aantal maanden geleden. Dit zou dus vooral de exportgerichte eurolanden ten goede moeten komen, zoals Duitsland en België.
4
o u t l i n e
/
APRIL 2015
o u t l i n e
/
APRIL 2015
5
M arkten
M arkten
economische regio’s waar de centrale banken ‘kwantitatief versoepeld’ hebben, wijzen erop dat het geen wondermiddel is. In de VS, enerzijds, is dit programma gepaard gegaan met een stevig herstel, dat al in 2009 is begonnen en zich daarna onverminderd heeft verdergezet. Zo goed als alle Amerikaanse economische indicatoren zijn sindsdien teruggekeerd naar niveaus van voor de crisis. Het wordt dus bijna tijd voor de Federal Reserve om de rente voor het eerst in bijna een decennium weer op te trekken. Wij mikken op juni van dit jaar. In Japan, anderzijds, lijkt de economie maar niet te reageren op de enorme monetaire stimulusmaatregelen die de voorbije jaren zijn ingezet. De inflatie is het afgelopen jaar dan wel sterk gestegen, maar dit was louter het gevolg van de btw-verhoging van vorig jaar. Over een aantal maanden zou de inflatie weer moeten terugvallen tot tegen de 0%, een niveau dat overeenstemt met de slabakkende vraag.
Monetaire stimulus van centrale banken kan dus zeker helpen om een economie er weer bovenop te helpen, maar is op zich onvoldoende. Daarnaast dient de politiek ook haar duit in het zakje te doen, door economische hervormingen door te voeren, zelf te investeren en een klimaat van vertrouwen te scheppen. Laat dit nu net het probleem zijn in Europa, en de eurozone in het bijzonder. Ondanks de grote stappen voorwaarts van de afgelopen jaren kan men nog altijd niet spreken van een eengemaakte economische en monetaire unie. Het Griekse dossier is nog steeds niet opgelost, in het Verenigd Koninkrijk komt er mogelijks een referendum over het Britse lidmaatschap van de EU en op vlak van verdere politieke, sociale of budgettaire integratie wordt nauwelijks vooruitgang geboekt. Maar laat dit de eerste tekenen van economische lente niet vergallen. ◾
De opeenvolgende beslissingen van de Europese Centrale Bank In het afgelopen halfjaar heeft de Europese Centrale
>> In september 2014 was de inflatie nog verder gedaald,
Bank (ECB), geconfronteerd met een almaar dalende
waardoor de ECB werd gedwongen om haar rentes
inflatie, een versnelling hoger geschakeld. De verschil-
nogmaals te verlagen. De herfinancieringsrente viel
lende maatregelen die de ECB heeft genomen werden
terug tot 0,05% en de rente op de depositofaciliteit
nooit eerder uit de kast gehaald. Hieronder vatten we
werd nog negatiever (-0,2%). Voor ECB-voorzitter
deze kort samen:
Draghi hebben de beleidsrentes nu hun dieptepunt
>> In juni 2014 verlaagde de ECB haar drie beleidsrentes. Eén daarvan, de rente op de depositofaciliteit, werd
met geld, dat geleidelijk aan zijn weg begint te vinden naar de reële economie. Uit de laatste kredietrapporten van de ECB blijkt dat de kredietverstrekking aan de privésector in de eurozone voor het eerst weer groeit. Bovendien wees haar laatste kredietenquête bij banken op een toename van de vraag naar leningen voor investeringen en op een versoepeling van de kredietvoorwaarden van banken. Geconfronteerd met een almaar verder zakkende inflatie, die in januari zelfs negatief werd, heeft de ECB echter toch beslist om in het komende anderhalf jaar maandelijks voor 60 miljard aan overheidsobligaties en ander schuldpapier op te kopen. Deze maatregel, in het vakjargon ‘kwantitatieve versoepeling’ genaamd, heeft heel wat stof doen opwaaien, aangezien het het allerlaatste en meest controversiële instrument is dat centrale banken in hun gereedschapskist hebben om de economie weer aan te zwengelen. Het opkopen van staatsschuld moet immers geld in de economie
6
o u t l i n e
/
APRIL 2015
"De verkoop in de kleinhandel en de indicatoren van het consumentenvertrouwen stegen immers sterk in januari." pompen, de langetermijnrentes verder doen zakken, het vertrouwen een opkikker geven, de euro doen verzwakken ... dit alles om uiteindelijk de inflatie te doen terugkeren naar de doelstelling van 2%. Zal dit volstaan? De verwachting dat de ECB een dergelijk programma zou aankondigen, heeft de rentes de afgelopen maanden al ferm doen dalen, op kortere looptijden zelfs tot onder nul. Maar de verschillende ervaring in de VS en Japan, de twee andere grote
bereikt. >> Aangezien de rente niet meer lager kan gaan, ging
voor het eerst ooit negatief (-0,1%). Dit is de rente
de ECB ook over tot ‘kwantitatieve versoepeling’,
waarop banken hun geld gedurende een nacht bij de
nl. het direct opkopen van schuldpapier. In eerste
ECB kunnen stallen indien ze overdag geen andere
instantie betrof het schuldpapier uitgegeven door
bank hebben gevonden. Een negatieve rente wil dus
de privésector, met name gedekte bankobligaties en
zeggen dat banken vanaf dat moment een premie
herverpakte kredieten aan bedrijven en gezinnen.
betalen om hun overtollige liquiditeit te kunnen
Het doel hiervan was de intrest op deze effecten te
plaatsen. Het doel van die maatregel was om banken
doen dalen en de ontwikkeling van deze producten te
ertoe aan te zetten hun teveel aan cash uit te lenen
stimuleren.
eerder dan het op te potten. >> Daarnaast besloot de bank om tot midden 2016 acht
>> Deze categorieën schuldpapier bleken echter te gering om een beduidende impact te hebben, en ondertussen
speciale liquiditeitsoperaties uit te voeren, ook een
werd de inflatie zelfs negatief. Daarom besloot de
primeur. Concreet kunnen banken aan een lage,
ECB in januari om obligaties uitgegeven door de
vaste rente, geld ontlenen tot 2018. Voor het eerst
publieke sector – voornamelijk overheidsobligaties
worden hier echter voorwaarden aan gekoppeld:
van de 19 eurolanden – toe te voegen aan haar
in ruil moeten banken hun kredietverstrekking aan
opkoopprogramma. Vanaf maart zal de ECB anderhalf
huishoudens en bedrijven opkrikken. De eerste twee
jaar lang maandelijks in totaal voor 60 miljard euro
operaties, in september en december vorig jaar, waren
aan publiek en privaat schuldpapier opkopen.
echter geen groot succes.
o u t l i n e
/
APRIL 2015
7
B eleggen
Focus op consumptie
Steven Vandepitte Investment Specialist, ING Investment Office
Luc Charlier Investment Specialist, ING Investment Office
Door de overproductie van olie, de appreciatie van de Amerikaanse dollar en de bevestiging van de vertraging in China, de voornaamste afnemer van koolwaterstoffen en industriële metalen, zijn de koersen van goederen en grondstoffen tot hun laagste niveau in twaalf jaar gedaald. Een evolutie die de angst voor deflatie voedt. Maar zoals steeds is er geen kwaad zonder baat: de prijsdalingen van energie, landbouwproducten en basismetalen stimuleren ook de aandelenkoersen van de industrielanden en de consumptiesectoren. De instorting van de olieprijzen kan weliswaar de desinflatoire druk – in bepaalde gevallen zelfs deflatoire druk – versterken die in veel landen bestaat, maar kan ook investeringen in ondernemingen en consumentenuitgaven stimuleren (zie grafiek 1). Een vooruitzicht dat zeker in het voordeel zou moeten spelen van
aandelen van duurzame en niet-duurzame consumptiegoederensectoren in de voornaamste industrielanden en vooral in die landen met een uitermate soepel rentebeleid en verzwakte munt. We denken met name aan Japan, de derde grootste invoerder van olie ter wereld, en de eurozone, netto-invoerder van het zwarte
Grafiek 1 55
Voor het eerst zou de olievraag in de groeilanden wel eens groter kunnen zijn dan in de OESO-landen ...
50
47.4
45 40 35 Olievraag OESO (miloen vaten /dag) 30 Olievraag niet OESO (miljoen vaten /dag) 140
33.0 32.0
... maar de OEC past haar aanbod niet meer aan om de olieprijzen te stutten ...
120
31.0
100
30.0
30.5
29.0
80
28.0
56,65
27.0
40
26.0 Olieaanbod OPEC (miljoen vaten /dag rechteras) 25.0 Algemene Brent-prijsindex (USD/vat, linkeras)
20
... wat de bedrijfsinvesteringen en de consumptie zou kunnen stimuleren
6.00 4.00
3%?
2.75
2.00 0.00 50
-2.00 Mondiale groei BBP (op jaarbasis, in %, Bloomberg-index) 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 OPCBREST Index (Energy Intelligence Group Oil Products Non-OECD Rest of the World De
8
o u t l i n e
/
APRIL 2015
2007
2008
2009 2010 2011 2012 2013 Copyright© 2015 Bloomberg Finance L.P.
2014
2015
2016
o u t l i n e
-4.00
2017 12-Feb-2015 15:55:23
/
APRIL 2015
9
42.0
EBBSTOTA Index ( ECB Balance Sheet All Assets) bilan BCE FR outl
Copyright© 2015 Bloomberg Finance L.P.
12-Feb-2
40.0 Jun
Sep
Dec
Mar
Jun 2012 2013 ex (Markit France Composite PMI SA) pmi cor periph FR Quarterly 30M
Sep
Dec
Jun 2014 Copyright© 2015 Bloomberg Finance L.P.
B eleggen
Mar
Sep
Dec
Jan 2015 11-Feb-2015 09:29:13
Grafiek 4 De ECB wil de balans uitbreiden van 2 naar 3 biljoen EUR en zorgen voor meer overtollige liquiditeiten in de markt om kredietverlening aan kleine ondernemingen te stimuleren
15 12.0
Grafiek 2
3000
10
3.963M
10.0 3.5M
Industriële activiteit (PMI): de Europese hemel klaart op 58.0
8.0
56.9
56.0
Spanje Duitsland Europa Italië Frankrijk
3M
2500
5
6.0 2.5M
54.0 53,5
2159.796
52.6 52.0 51.2
2000
0
50.0 49.3
1.5M 1500
-5 46.0
-10 Dec Sep
Mar
Jun Sep Dec Mar Jun 2013 2014 40.0 Copyright© 2015 Bloomberg Finance L.P. Jun Mar Sep Jan Dec 2015 2014
Dec
MPMIFRCA Index (Markit France Composite PMI SA) pmi cor periph FR Quarterly 30M
Copyright© 2015 Bloomberg Finance L.P.
0.0 -0.5
1M
-2.0
44.0
Mar Jun Sep Dec Mar jun Sep 2011 2012 ndex (Euro Area Hhs & NPISH Final Consumption Expenditure Chained 20 Mar Jun Mar Jun Sep Dec 2013 2012
2M 2.0
48.0
42.0
4.0
Sep
Dec 2015 04-Feb-2015 08:49:05
Jan
Feb
1000
Mar
0.5M
Balans Fed (in mld. $, rechteras) Balans BCE 2) Apr(in mld. €, linkerasMay
Jun
Jul
banken (in mld. €, linkeras AugECB-leningen aanSep Oct 1)
Nov
Sep Dec Mar Jun Sep Dec Mar Jun Sep Dec Mar Jun Sep Dec Mar Jun Sep Dec Mar Jun Sep Dec Mar Jun Sep Dec Mar Jun Sep Dec Mar Jun2014
2007 2008 perf relative 2009 BCWIGBP Index (GBP Bloomberg Correlation-Weighted Currency Index)
2010
EBBSTOTA Index ( ECB Balance Sheet All Assets) bilan BCE FR outl
2011
2012 2015 Bloomberg 2013 2014 Copyright© Finance L.P.
Copyright© 2015 Bloomberg Finance L.P.
11-Feb-201
2015
12-Feb-2015 16:20:11
11-Feb-2015 09:29:13
Grafiek 5 Beste jaar sinds 2008 voor de Amerikaanse dollar ... (prestaties vs. een korf van 10 wereldmunten, basis 100 = eind 2013)
Grafiek 3 Consumptie eurozone stijgt in context
110
15
1.5 1.0
105
10
0.5 5
100
0
95
0.0 -0.5 -1.0 -1.5
Jun Sep Mar Jun Dec Dec Sep Mar 2012 2011 EUHNEMUY Index (Euro Area Hhs & NPISH Final Consumption Expenditure Chained 20 Mar
goud. De koersen van ruwe olie (vat Brent) in euro zijn met 40% gedaald sinds de Organisatie van olieexporterende landen (OPEC) heeft beslist om niet langer als regulator van de oliemarkt op te treden en de daling van de olieprijzen dus niet heeft afgeremd met een productiedaling. Olivier Blanchard, hoofdeconoom van het Internationaal Monetair Fonds (IMF), meent dat de daling van de olieprijs dit jaar voor 0,3% tot 0,7% extra groei in de wereldeconomie kan zorgen.
Inzetten op Europese consumptie ... Het onmiddellijke en reeds merkbare gevolg van deze aanpassing op het niveau van de continentale ondernemingen is een stijging van de samengestelde index PMI die de industriële activiteit en dienstenactiviteit in de eurozone meet. Die laatste heeft in ja-
10
Dollar Pound Euro Yen Munten van groeilanden
-5 Consumentenbestedingen (op jaarbasis, in %, linkeras) Voedselprijzen (op jaarbasis, in %, rechteras) Energieprijzen (op jaarbasis, in %, rechteras)
o u t l i n e
/
APRIL 2015
-10 Dec Jun Mar Jun Sep 2013 2014 Copyright© 2015 Bloomberg Finance L.P.
Sep
Jan
Dec
nuari zijn hoogste niveau sinds zes maanden bereikt (zie grafiek 2). Wat dan weer zou kunnen leiden tot sterkere winstmarges. Wetende dat deze index doorgaans een goede bijkomende indicator is voor de driemaandelijkse groei van het bruto binnenlands product (bbp), belooft het herstel in drie van de vier voornaamste economieën van de eurozone (enkel Frankrijk blijft achter) veel goeds. Dit geld trouwens ook voor de verbetering van de vertrouwensindicatoren voor ondernemingen (Ifo- en ZEW-indexen). Deze indexen, die vaak met een of twee kwartalen op de groei vooruitlopen, zijn in de laatste drie maanden sterk verbeterd en maken zo een einde aan negen maanden van inkrimping. Zoals het herstel van hun uitgaven aantoont (zie grafiek 3), beginnen de consumenten ook de vruchten te plukken van goedkopere olie en voedingswaren
Feb
Mar
90
Apr
May
Jun
2014 BCWIGBP Index (GBP Bloomberg Correlation-Weighted Currency Index) perf relative
2015 04-Feb-2015 08:49:05
Olivier Blanchard, chief economist of the International Monetary Fund © [BelgaImage]
via een stijging van hun beschikbare inkomen. Een gunstige evolutie die doet vermoeden dat de eurozone zich uit de desinflatoire spiraal zou moeten kunnen loswrikken, een spiraal die de consumenten aanzet om hun aankopen uit te stellen in afwachting van prijsdalingen in de toekomst. Temeer daar de Europese Centrale Bank (ECB), die geopteerd heeft voor kwantitatieve versoepeling (QE), nu rechtstreeks het deflatierisico aanpakt. Zelfs al stijgen de reële inkomsten van de economische spelers door de sterke inkrimping van de energiekosten, toch moeten we ons ervan bewust zijn dat slechts een deel van die extra liquiditeiten de groei van het bbp zal ondersteunen. Door de conjuncturele zwakte, werkloosheid en hoge schuldenlast bij de gezinnen zal de rest namelijk worden gespaard of in het buitenland uitgegeven. Met andere woorden, het is weinig waarschijnlijk dat enkel de daling van de grondstoffenprijzen de productieafwijking, waaronder de Europese Monetaire Unie lijdt, kan verkleinen (haar bbp blijft
Jul
Aug
Sep
Oct
Nov
Copyright© 2015 Bloomberg Finance L.P.
Dec
11-Feb-2015 11:11:22
ongeveer 2,2% lager dan voor de crisis) en de eurozone opnieuw naar een duurzaam herstel kan leiden. Om het expansionistische effect van de daling van de olieprijzen te versterken en de desinflatoire druk te bestrijden, heeft de ECB dus moeten kiezen voor de massale aankoop van staatsleningen. Op basis van de berekeningen van de economen van de Bank van Engeland moet de balans van een centrale bank, om een rentedaling van 2% te verkrijgen, met 12,5% van het bbp worden aangedikt. Wat neerkomt op bijna 1.250 miljard euro ... hetzij ongeveer wat de ECB bereid is om te doen! De centrale bank gaat namelijk voor 1.100 miljard euro obligaties terugkopen: 60 miljard euro per maand vanaf maart en dit tot september 2016 of zelfs langer als de inflatiedoelstelling van de ECB dan nog niet is bereikt (zie grafiek 4). Ter vergelijking, met de terugkoop van obligaties voor een bedrag van 200 miljard Britse pond door de Bank van Engeland (BoE) in 2009 zou het reële bbp van het Verenigd Koninkrijk met bijna 1,5% zijn gestegen.
o u t l i n e
/
De
APRIL 2015
11
B eleggen
Een logisch gevolg van de QE van de ECB is dat we ook een verdere depreciatie van de euro kunnen verwachten: volgens onze economen zal de euro tegen eind 2016 opnieuw naar 1 dollar zakken. De euro beschikt nog over voldoende manoeuvreerruimte vooraleer er sprake kan zijn van een te sterke onderwaardering. De reële effectieve wisselkoers ligt volgens het IMF slechts 6% onder zijn gemiddelde op 5 jaar. Een vooruitzicht dat ook gunstig blijkt te zijn voor de Europese export. De eenheidsmunt heeft sinds half december bijna 6% van zijn waarde verloren tegenover de munten van de voornaamste handelspartners van de eurozone (zie grafiek 5). Volgens de modellen van de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) stimuleert een waardevermindering van de euro met 10% het bbp van de eurozone met 0,7% in de twaalf daaropvolgende maanden. Waardoor ook de winst per aandeel van continentale ondernemingen met ongeveer 10% zou moeten stijgen, aangezien meer dan de helft van hun verkoop buiten de eurozone wordt gerealiseerd.
... of, onrechtstreeks, op de Amerikaanse consumptie ... De Europese ondernemingen die een groot deel van hun omzet aan de andere kant van de Atlantische Oceaan realiseren, lijken ook goed gepositioneerd aangezien de Amerikaanse consumenten nu ook beginnen te profiteren van de besparingen aan de benzinepomp. De scherpe prijsdaling van een gallon benzine versterkt hun koopkracht met ongeveer 100 miljoen dollar per dag. De verkoopstijging in de Verenigde Staten is in dat opzicht nogal bemoedigend: de kleinhandelverkoop is tweemaal sterker dan begin 2014. Op een jaar tijd zou de gemiddelde consument dit jaar tot 750 dollar kunnen besparen! Een buitenkans voor Europese bedrijven in de consumptiesector die actief zijn op de Amerikaanse markt. Hun rentabiliteit zou, ten gevolge van de dollarstijging, meteen moeten verbeteren door de conversie in euro van hun in de VS gerealiseerde omzet. De korf van Morgan Stanley met Europese bedrijven waarvan de omzet het meest staat blootgesteld aan Amerikaanse consumenten, is in de laatste vier maanden met 33% gestegen, terwijl de DJ Stoxx 600-index met 19% is gestegen. Het prestatieverschil tussen beide heeft zijn hoogste niveau in vier jaar bereikt (zie grafiek 6)! Delhaize (+50%), Fiat Chrysler (+37%), Ahold (+35%), L’Oréal (+28%), AB Inbev (+27%) … maken deel uit van de aandelen in de korf van Morgan Stanley die zich hebben onderscheiden tegen over de rest van Europa omdat de verkoopvooruitzichten in de Verenigde Staten werden gestimuleerd door de appreciatie van de dollar en de daling van de olieprijzen. Beleggers zouden weliswaar kunnen inzetten op de sterkte van de Amerikaanse consumptie door rechtstreeks Amerikaanse aandelen te kopen, maar die van hun Europese concurrenten blijken beter
12
o u t l i n e
/
APRIL 2015
B eleggen
Grafiek 6
gewaardeerd. De bedrijven in de korf van Morgan Stanley worden momenteel tegen 17 keer hun verwachte winsten verhandeld terwijl duurzame en niet-duurzame consumptiegoederenbedrijven in de Standard & Poor's 500-index respectievelijk tegen 19 en 20,3 keer hun winsten worden verhandeld.
Europese aandelen die blootgesteld zijn aan de Amerikaanse consument presteren beter dan de brede markt (basis 100 = één jaar geleden, in euro)
135 132.96 130 125
... en op de Japanse consumptie
120
Nu de wereldwijde PMI-index positief blijft (boven de drempel van 50 die de theoretische grens tussen economische expansie en inkrimping vastlegt), zou dit ook gunstige gevolgen moeten hebben voor Japan, de meest cyclische regio ter wereld: het aandeel van de Japanse beurskapitalisatie in de cyclische aandelen is het hoogste van alle grote regio's (58% tegenover circa 40% in de EMU en 45% in de Verenigde Staten). Daarnaast wil het Government Pension Investment Fund (of GPIF, de belangrijkste openbare belegger ter wereld) geleidelijk aan de Japanse aandelen in zijn bezit optrekken (van 12% naar 25%). Een herallocatie van de portefeuille waardoor bijna 10.000 miljard yen naar de beurs van Tokio zou moeten vloeien. Volgens de cijfers van de centrale bank van Japan (BoJ) hebben de Japanse openbare pensioenfondsen hun posities in binnenlandse aandelen reeds met 72% versterkt (op jaarbasis) door de aankoop van 2.500 miljard yen sinds begin 2013 (zie grafiek 7). De positieve invloed van het GPIF op de Japanse aandelen wordt nog versterkt door de wil van het fonds om in de portefeuille het gewicht van activa in vreemde deviezen te verhogen. Het fonds, dat zijn posities in aandelen en obligaties in vreemde deviezen wil versterken (30% tegenover momenteel 23%), zal yen moeten verkopen om zijn aankopen te financieren. Wat op de munt zal wegen en, indirect, in het voordeel zal spelen van Japanse aandelen omdat Japanse exporteurs zo hun winstverwachtingen kunnen verbeteren. Volgens JPMorgan doet elke daling van de yen met 1% ten opzichte van de Amerikaanse dollar de winst per aandeel van de Japanse ondernemingen met 1% stijgen. Aangezien de yen sinds eind 2012 bijna een derde van zijn waarde tegenover de Amerikaanse dollar heeft verloren, is het dan ook geen verrassing dat de Japanse ondernemingen, binnen de voornaamste economische zones, de sterkste winstgroei hebben gekend: de verwachte winsten per aandeel van de Topix (Tokyo Price Index) zijn sinds eind 2012 met 120% gestegen. Wat aantoont dat ze zich duidelijk hebben hersteld van de aardbeving die in maart 2011 het noordoosten van de archipel heeft verwoest.
115.62 110 110 105 100 DJ Stoxx 600 index Korf Morgan Stanley Amerikaanse consumptie
95 0.56 0.5561 0.54
hoogste pijl in vier jaar
0.52 0.50
Korf Morgan Stanley Amerikaanse consumptie / DJ Stoxx 600 index Nov
Dec Jan Feb Mar Apr May 2013 MSSTDCUS Index (MSSTDCUS) Europe Exporters FR Daily 06NOV2013-12FEB2015
Jun
2014
Jul
Aug
Sep
Oct
Nov
Nov
Jan
Copyright© 2015 Bloomberg Finance L.P.
0.48 Feb 2015 12-Feb-2015 11:03:14
Grafiek 7 Aankopen van buitenlandse effecten door Japanse pensioenfondsen dragen bij ...
1500 1068.3000
Uitstroom
500 0.000 -500 Nettopositie Japanse pensioenfondsen -1000 in buitenlandse aandelen en obligaties (in mld. yen)
Instroom
... aan de daling van de yen 118.531
0.15M
EUR/JPY wisselkoers (linkeras) Nettoaantal speculatieve posities (in duizend contracten, rechteras)
110
0.1M
100
59571.000 Kort
90 0.000 Lang
80
Neerwaartse druk op de yen doet Japanse aandelen opveren
1500 1424.92 1400 1300
Resultaat: door de depreciatie van de yen – het gevolg van de ongeziene monetaire versoepelingsmaatregelen van de BoJ (sinds begin 2013 is haar balans gestegen van 0,3% naar 0,6% van het bbp) – heeft de Topix in 2014 een totale return van 10% (in euro) gehaald. Dit jaar laat de index al een winst van 9% optekenen. ◾
1200 1100 1000 900 800 Topix index Dec
Mar
Jun 2012 2013 PFINVAB G Index (Pension Fund Investment Abroad) Jap Pension Mon ourli
Sep
Dec
Mar
Jun 2014 Copyright© 2015 Bloomberg Finance L.P.
Sep
Dec
o u t l i n e
700
2015 12-Feb-2015 14:13:19
/
APRIL 2015
13
B usiness
B usiness
Over aandeelhouders van familiebedrijven is geweten dat ze op lange termijn werken, niet gehinderd door een koortsachtig streven naar snel financieel rendement. Volgens een studie van PwC1 oordeelt 81% van de Belgische familiebedrijven dat ze voor evenwicht en stabiliteit in de economie zorgen. En 78% onder hen meent dat ze op het vlak van werkgelegenheid een belangrijke rol spelen. Familiebedrijven vormen ontegensprekelijk de ruggengraat van de Belgische economie. In Nederland zijn 260.000 familiebedrijven actief, goed voor 69% van het totale aantal bedrijven en voor 53% van het bruto nationaal product. In hetzelfde land bekleedt Professor Dr. Roberto Flören de leerstoel Familiebedrijven en Bedrijfsoverdracht aan de Nyenrode Business Universiteit. Hij is ook nauw betrokken bij de inhoudelijke invulling van het familiebedrijvenprogramma van ING Private Banking in Nederland. Net zoals ING Grootbedrijf en Instellingen overigens.
“Omdat familiebedrijven een groot aandeel in het economische weefsel vertegenwoordigen, vormen ze met hun langetermijnvisie een belangrijke stabiliserende factor.” Professor Dr. Roberto Flören
Hoe familiale aandeelhouders actief bij de business betrekken? Vanaf de tweede, en zeker vanaf de derde generatie hebben de meeste familiebedrijven ook passieve familiale aandeelhouders. Die spelen geen operationele rol in het bedrijf en zijn niet in het bestuur van de onderneming actief. Een goede verstandhouding tussen actieve en passieve aandeelhouders is een belangrijke voorwaarde voor een succesvol familiebedrijf. Zo zeggen Ralph Hamers, CEO van de ING Groep, Professor Dr. Roberto Flören, verantwoordelijk voor het programma Familiebedrijven en Bedrijfsoverdracht aan de Nyenrode Business Universiteit (Nederland), en Annemiek Fentener van Vlissingen, voorzitter van de raad van commissarissen bij SHV Holdings NV in Utrecht.
14
o u t l i n e
/
APRIL 2015
Al in 1992 begon Professor Dr. Flören met een grondig onderzoek op het vlak van familiebedrijven. “Onder familiebedrijven verstaan heel wat mensen nog altijd kleine bedrijven, met de ouders als oprichters en een stuk of wat kinderen die helpen. Maar dat beeld klopt niet: veel familiebedrijven zijn uit de kluiten gewassen ondernemingen. Omdat ze een groot aandeel in het economische weefsel vertegenwoordigen, vormen ze met hun langetermijnvisie een belangrijke stabiliserende factor. Als u de resultaten over tien tot twintig jaar vergelijkt merkt u ook dat familiebedrijven succesvoller zijn dan andere. Het kan ermee te maken hebben dat medewerkers langer in een familiebedrijf aan de slag blijven. Of dat ze gemotiveerder zijn omdat ze weten voor wie ze werken.”
leden operationele functies bekleden en anderen niet. Vanuit het wettelijke standpunt hebben die laatsten – passieve aandeelhouders – geen stemrecht, tenzij bij de jaarlijkse algemene vergadering, die de rekeningen goedkeurt en de verdeling van de winst regelt. Is het belangrijk om niet-actieve familiale aandeelhouders bij het bedrijf te betrekken? Volgens Professor Dr. Flören hangt het af van wat ‘betrekken’ juist betekent. En er zijn toch wel wat vragen te beantwoorden. Geeft of laat u iedereen evenveel aandelen? De werkende en de niet-werkende familieleden? Kan en zal iedereen even hard ondernemen? Zullen de ondernemers de inspraak van andere familiale aandeelhouders waarderen, tolereren? Zolang moeder en vader aan de keukentafel kunnen overleggen, lukt het allemaal aardig. Maar hoe zit het met tientallen ooms en tantes, neven en nichten …
A family in business Volgens dezelfde studie van PwC zorgt 85% van de Belgische familiebedrijven voor een procedure of mechanisme om conflicten binnen de familiale te beheersen. Dat percentage benadert het wereldgemiddelde van 83%. Belgische bedrijven zijn bovendien meer geneigd om een familieraad te installeren: 51% tegenover het wereldgemiddelde van 32%. Een werkbare betrokkenheid van de niet-actieve familiale aandeelhouders bereiken of behouden, is een grote uitdaging voor familiebedrijven. Er zijn heel wat mogelijkheden om die kwesties te regelen. Denk aan een familiecharter, een adviesraad, een raad van commissarissen (RvC uitsluitend in Nederland), de splitsing van eigendom en stemrecht …
Familiewaarden als commerciële troef Continuïteit, een langetermijnvisie, ondernemerschap, gedurfde innovatie …. Het zijn troeven van het familiebedrijf die weinig worden uitgespeeld in de marketingstrategie en de externe communicatie. Professor Dr. Roberto Flören: “De meeste familiebedrijven in Nederland vermelden hooguit dat ze ‘al sinds het jaar x bestaan’. Nochtans zijn er elders in
Versnippering van de aandelen: opgelet, gevaar!
de wereld voorbeelden van familiebedrijven die erin
Er is geen vuiltje aan de lucht zolang de oprichter van het familiebedrijf alle aandelen zelf in handen heeft. Vanaf de tweede, en vooral de derde generatie kan het voorkomen dat sommige familie-
de markt te zetten.” Professor Dr. Flören doet aan de
1
slagen om hun waarden als commerciële troeven in Nyenrode Business Universiteit onderzoek op dat vlak. De studie zal omstreeks november 2015 afgerond zijn.
Family business survey 2014, Findings for Belgium, septembre 2014.
o u t l i n e
/
APRIL 2015
15
B usiness
“Elk familiebedrijf neemt de strategische, financiële en operationele maatregelen die het best bij zijn visie en doelstellingen passen”, zegt Annemiek Fentener van Vlissingen, voorzitter van de RvC van SHV Holding NV. “SHV Holdings is a family in business, begonnen in de steenkoolindustrie in Utrecht. Al in 1896 besliste de familie om met anderen samen te werken, en zo sterker te staan. Niet lang daarna ontstond een steenkoolhandelsvereniging met zeven families, die nog altijd tot het bedrijf behoren.” Dat in 1950 in Nederland de ontginning van gas een aanvang nam, baarde de familie zorgen, vanwege haar totale afhankelijkheid van steenkool. Daarom viel de beslissing om te diversifiëren. Eerst met activiteiten in, jawel, de distributie van lpg (SHV Energy), met business in de groothandel (ERIKS en Makro) en met de exploratie en productie van natuurlijk gas (Dyas). In 2000 investeerde NPM Capital in het familiebedrijf Mammoet, gespecialiseerd in zwaar transport en hijswerk. “In alle bedrijven samen biedt SHV Holdings 50.000 personen een baan, in ‘saaie’ maar voor de industrie noodzakelijke sectoren en niches. En er staat nog meer diversificatie op de agenda.”
“We voeren geen publiciteit, dat is niet aan ons besteed, maar we streven wel groei na voor de volgende generaties en we willen return op onze investeringen.” Annemiek Fentener van Vlissingen Voorzitter Raad van Commissarissen SHV Holdings NV Keuzes maken De geschetste evolutie illustreert enkele keuzes die de familie van Annemiek Fentener van Vlissingen in de verschillende generaties heeft gemaakt. Op het vlak van financiën, corporate governance en business. “We voeren geen publiciteit, dat is niet aan ons besteed, maar we streven wel groei na voor de volgende generaties en we willen return op onze investeringen.” Cash dus. Om opnieuw te investeren en om dividenden uit te keren en zo de familiale aandeelhouders, ook de niet-actieve, bij de business betrokken te houden. Ondernemen zit in het familie-DNA ingebakken en de strategische focus is absoluut op de lange termijn gericht. “Al zijn we niet te beroerd om onze strategie aan te passen als er zich een (buiten)kans voordoet. Als familiebedrijf zijn we geen externe partijen rekenschap verschuldigd.”
16
o u t l i n e
/
APRIL 2015
B usiness
Of een familiebedrijf ook met beperkingen af te rekenen heeft? “Zeker. We kunnen onze aandeelhouders niet om (extra) geld vragen, want hun geld zit al in het bedrijf. Maar we spreiden onze risico’s, zowel wat type en maturiteit van de business betreft als geografisch. We kunnen niet in alle projecten geld stoppen. Kiezen we voor een investering in het ene, dan moet het andere wijken of wachten. En ja, we hebben wel wat leningen bij de bank.” Familieleden die in SHV een actieve rol willen spelen, moeten zich eerst gedurende een tiental jaar elders bewijzen. Ook Annemiek Fentener van Vlissingen deed dat. “De familie loopt dan natuurlijk het risico dat u het bedrijf niet vervoegt, maar ik zette die stap wel. Het is hard werken bij ons en de job biedt ontzettend veel voldoening. Ook plezier maakt integraal deel uit van onze bedrijfscultuur! Op businessvlak vertellen we elkaar alles, bottom-up and top-down. Geen verrassingen dus, want problemen lossen we als volwassenen op.”
Ondersteuning, advies en begeleiding “Ik ben jaloers”, zegt Ralph Hamers, CEO van de ING Groep. “Jaloers op het ondernemerschap en leiderschap van familiebedrijven. En op hun durf om te innoveren en hun passie om het bedrijf voortdurend naar een hoger niveau te tillen. Ook ING heeft familiale roots en is daar trots op.” Iets langer dan 140 jaar geleden evolueerde de bank van de oprichting van Bank Lambert, via de acquisitie van de Bank van Brussel (samen Bank Brussel Lambert of BBL), tot de huidige ING Groep, actief in 40 landen met meer dan 33 miljoen klanten.
“We zijn er om onze klanten te helpen bij het nemen van beslissingen die hun toekomst bepalen. Om onze klanten optimaal te begeleiden, houden we voortdurend de vinger aan de pols”, vervolgt Ralph Hamers. “Ze willen ons advies en onze ondersteuning
bij de verwezenlijking van hun doelstellingen en dat vraagt om expertise. Maatwerk is niet toevallig al langer dan vandaag een wezenlijk kenmerk van onze financiële dienstverlening.” ◾
ING steunt FBNet Belgium Hoe betrekt u alle aandeelhouders bij het familiebedrijf? Tijdens een conferentie op 29 januari laatstleden, georganiseerd door FBNet Belgium in de zetel van ING in Brussel, namen de drie genoemde sprekers het woord.
Family Business Network International. Elk jaar organiseert FBNet Belgium inspirerende activiteiten en netwerkmomenten: seminaries, lezingen, werkgroepen, bedrijfsbezoeken … Daarbij komen in een open en vertrouwelijke sfeer belangrijke, zo niet cruciale thema’s aan bod. ING steunt de organisatie zowel financieel als met waardevolle informatie.
FBNet Belgium, opgericht in 2005, is een netwerk van toonaangevende Belgische familiebedrijven en maakt deel uit van de internationale organisatie
Meer info op www.fbnet.be
Ralph Hamers, CEO van de ING Groep
Professor Dr. Roberto Flören
Ongeveer twee derde van de Belgische familiebedrijven is klant bij ING. Een belangrijk kenmerk in familiebedrijven is dat er niet pakweg om de vier, zes of acht jaar een managementwissel plaatsvindt. Zo kunnen familiebedrijven echt op lange termijn werken. Toch zal een derde van de huidige Belgische familiebedrijven de komende acht tot tien jaar aan de opvolging moeten denken, met misschien ingrijpende veranderingen tot gevolg. ING kan familiebedrijven helpen om die kaap te ronden, met gepaste wijzigingen in de kapitaalstructuur, met het zoeken van geschikte opvolgers, en met het uitwerken van investeringen om de opvolging optimaal te laten verlopen.
“Ik ben jaloers op het ondernemerschap en leiderschap van familiebedrijven.” Ralph Hamers, CEO van de ING Groep
o u t l i n e
/
APRIL 2015
17
B usiness
B usiness ses Jean Nonet et Fils en andere ondernemingen van de groep wilde neerleggen. Hij vroeg aan alle geïnteresseerde leden van het directiecomité om officieel te solliciteren. “Ik heb maar één sollicitatiebrief ontvangen, mijn kinderen hebben het onder elkaar geregeld …” Er werd gekozen voor een gedeelde functie van gedelegeerd bestuurder. Simon staat nu in voor het operationele management en Emmanuel voor de te ontwikkelen activiteiten en R&D. “Ik zorg voor de huidige cashflow en mijn broer is verantwoordelijk voor de toekomstige”, vat Simon, de jongste van de drie broers, mooi samen. Claire (31) is HR- en administratief directeur, Marie (32) is verantwoordelijk voor personeelsopleidingen - nadat ze volledig ongepland startte als werfleider – en François (36) beheert de marketing en communicatie. Iedereen vond als vanzelfsprekend zijn plaats binnen deze organisatie. Ook de broer, de neef en de echtgenote van Jean-Jacques Nonet werken in het bedrijf, wat het aantal familieleden dat er aan de slag is, op negen brengt.
Door het oog van de naald
© Foto EdA – Aurélie Moreau
De toekomst van Nonet, een familieverhaal Als kind borstelden ze de werkplaats, ruimden ze bouten op en sorteerden ze kasseien. Vandaag zijn zes vertegenwoordigers van de derde generatie betrokken bij het familiebedrijf, aan de zijde van hun ouders. In de loop der jaren groeide er spontaan een natuurlijk evenwicht waaruit de groep Nonet de nodige kracht put om te blijven vooruitgaan. Door een slechte speling van het lot kwam Jean-Jacques Nonet, op dat moment nog student, in 1973 aan het hoofd van het bedrijf dat door zijn vader was opgericht. Hij droomde voor zichzelf een toekomst als postbode, en niet als bedrijfsleider van een onderneming gespecialiseerd in het onderhoud van gemeentewegen. Dat is althans wat hij ontelbare keren aan zijn vijf kinderen vertelde om hen aan te moedigen hun eigen weg te volgen. Toch niet overtuigend genoeg want Emmanuel, Simon, François, Marie en Claire werken ondertussen allemaal binnen het familiebedrijf! “Maar het klopt dat hij niet de rode loper voor ons heeft uitgerold”, lacht de
18
o u t l i n e
/
APRIL 2015
35-jarige Simon, industrieel ingenieur van opleiding. “Tegelijkertijd zijn we op werven groot geworden: bij elk slecht rapport werden we aan het werk gezet, en als we iets wilden dan moesten we ervoor werken. Op een dag vroeg ik een paard, en kreeg ik een pikhouweel in de handen geduwd. De boodschap was duidelijk!”, vervolgt de 38-jarige Emmanuel, eveneens industrieel ingenieur. Van aan het hoofd van de tafel volgt Jean-Jacques Nonet de scène met een geamuseerde blik. Drie jaar geleden kondigde hij aan dat hij zijn mandaat van gedelegeerd bestuurder bij de Entrepri-
De kernactiviteit van Nonet, met hoofdzetel in Floreffe bij Namen, is het onderhoud en herstel van wegen, van eenvoudige boswegen tot hoofdwegen. Het in 1958 opgerichte bedrijf kreeg in 1976 een eerste zware tegenslag te verwerken. In de aanloop van hun fusies hadden de meeste gemeenten hun volledige spaarpot immers nog snel geïnvesteerd vóór de administratieve fusiedatum, waardoor de jaren daarna het aantal werven op een hand te tellen was. Jean-Jacques Nonet koos voor diversificatie: hij startte met de bouw en het onderhoud van tennisvelden en de privéaansluiting van woningen op het waternet. Maar deze selfmade man kijkt vooruit. Hij wil de concurrentie binnen de erg lucratieve sector van de tennisterreinen een lengte voor zijn, en stort zich op de ontwikkeling van een nieuw model overkapping met profielen in koudgewalst staal, met de steun van het Naamse bedrijf Concept et Forme. “We hebben toen al onze financiële middelen en energie in dit project gestoken en hebben daarbij onze basisactiviteit verwaarloosd, wat het bedrijf bijna naar het faillissement leidde. Het heeft ons halverwege de jaren 1990 vijf jaar gekost om uit de rode cijfers te raken. Dat was een wijze management- én levensles!”, vat Jean-Jacques Nonet samen. Maar hij heeft zich hier niet door laten ontmoedigen.
Externe groei In 2002 zetten Emmanuel en Simon hun eerste stappen binnen het bedrijf, na een eerste professionele ervaring buiten de onderneming van hun vader. Overigens een eis van de pater familias, die geen moeite doet om dat te ontkennen. “Ik had nooit gedacht dat onze kinderen mee in het bedrijf zouden stappen, maar toen de zonen de overstap maakten, voelden we ons echt heel sterk!”, vertelt Françoise Renaux, de trouwe en energieke rechterhand van haar man. Een jaar later realiseerde Nonet zijn eerste operatie voor externe groei met de overname van het bedrijf Hublet dat gespecialiseerd is in grondwerken, afbraak en de recyclage van bouwmaterialen. Later volgden de overnames van Ecograding
(grondstabilisatiewerken), Travaux 2000 (asfaltering) en in 2014, de Briqueterie de Wanlin. “Ook onze financiële partners hadden een goed oog op de komst van de nieuwe generatie”, getuigt Jean-Jacques Nonet. “Het bedrijf was jarenlang ondergekapitaliseerd, en de steun van de banken was dus cruciaal. Voor de overname van Hublet werden we bijgestaan door Investsud (nvdr, lokale openbare investeringsmaatschappij) en ING heeft meteen toegezegd om de operatie te financieren. Met onze financiële partners werken we trouwens op dezelfde manier samen als met onze klanten: in alle transparantie.” De overname van de Briqueterie de Wanlin was veruit de meest gedurfde uitdaging van de familie Nonet. Het bedrijf, dat in 2013 door de Oostenrijkse groep Wienerberger werd afgestoten, produceerde op traditionele wijze gebakken gevelstenen en was gekend voor de kwaliteit van zijn klei. “Wij zagen er een mogelijkheid om ‘groene’ bakstenen in ongebakken klei voor specifieke toepassingen in de bouw te produceren, een plan waar we bij Nonet al enkele jaren over nadachten. We hadden er immers onderzoek naar gedaan met kleiaarde die lag opgeslagen in het Hublet recyclagecentrum van Floreffe. Klei bezit uitzonderlijke kwaliteiten voor het regelen van de temperatuur en vochtigheidsgraad, waardoor aanzienlijke energiebesparingen mogelijk zijn. Daarnaast heeft het belangrijke akoestische eigenschappen”, licht Emmanuel Nonet toe. Producten op basis van klei zoals stuc en bepleistering vullen het gamma groene bakstenen aan. Nonet staat nu voor de uitdaging om professionals en eindklanten warm te maken voor deze nieuwe, natuurlijke producten.
Consensus binnen de familie Emmanuel Nonet verdedigde de overname van de Briqueterie de Wanlin – vandaag omgedoopt tot Argibat – met hand en tand. “Manu is van ons de meest ondernemende”, vernemen we van
o u t l i n e
/
APRIL 2015
19
B usiness
B usiness
zijn zus Marie, onderwijzeres en logopediste van opleiding. Claire is dan weer in tegenstelling de meest voorzichtige en bedachtzame. “Daarin schuilt precies onze collectieve kracht. Wij overleggen en komen steeds tot een akkoord”, beklemtoont Simon. “Eens we begrepen dat onze kinderen interesse toonden voor het familiebedrijf, hebben we besloten dat we ze elk een activiteitensector zouden toekennen, om die dan autonoom te kunnen ontwikkelen”, vertelt Françoise Renaux. Emmanuel, de oudste, was gekant tegen dat idee. “Ik ken mijn gebreken en wist dat we samen sterker zouden staan. Ik heb er met Simon over gepraat, en hij zat op dezelfde golflengte. Onze broer en ook zussen dachten er precies zo over.” Zou deze ‘clangeest’ kandidaten van buiten de familie kunnen afschrikken om binnen de groep Nonet carrière te maken? Bij die vraag staat Jean-Jacques Nonet op en komt terug binnen met drie niet-familiale directieleden, waarna hij discreet de ruimte verlaat. Vincent Côme, financieel directeur van de groep: “Ik kwam iets meer dan vier jaar geleden in dienst bij de groep. De financiële taken waren tot dan verdeeld over meerdere personen, zowel interne als externe. Het klopt dat geen enkel familielid stond te springen voor deze functie, maar ik voel me niet beknot in mijn verantwoordelijkheden. Binnen het directiecomité telt onze stem niet minder dan die van een familielid, en beslissingen worden bij meerderheid genomen.” Gilles Durigneux, werkleider, sluit zich hierbij aan en vervolgt: “Het feit dat er nu twee generaties betrokken zijn bij het beheer van de groep is voor onze partners en klanten een teken van stabiliteit op de lange termijn.”
Binnenkort een familiecharter “Elk kind dat binnen de groep aan de slag ging, heeft aandelen gekregen. Iedereen wordt op gelijke voet behandeld. Mijn vrouw en ik blijven echter meerderheidsaandeelhouder. Het doel daarvan is niet om de macht te behouden, maar om ervoor te zorgen dat de overdracht zo goed mogelijk verloopt. En natuurlijk behouden we zo inspraak op strategisch niveau”, verklaart Jean-Jacques Nonet, die recent samen met zijn vrouw en kinderen een patrimoniumvennootschap oprichtte: de Holding Jean Nonet, genoemd naar de oprichter van het bedrijf. “Ik wil geen passieve aandeelhouder”, vervolgt hij. “Indien een kind beslist om het bedrijf te verlaten, moet het zijn aandelen afstaan.
“Wij zijn op de werven groot geworden: bij elk slecht rapport werden we aan het werk gezet, en als we iets wilden dan moesten we ervoor werken.” Emmanuel Nonet
Dat is een van de verschillende punten die we via het familiecharter zwart op wit kunnen vastleggen. De opstelling van dat document rijpt ondertussen al drie jaar, maar het is nu tijd om het te concretiseren!” Jean-Jacques Nonet mag er dan 63 zijn, hij kreeg er recent nog een uitdaging bij: in februari van dit jaar werd hij verkozen tot voorzitter van de Confédération Construction Wallonne (CCW). En ook daar wil hij het een en ander realiseren.
Ontwikkeling van nieuwe producten De groep Nonet realiseert vandaag een omzet van om en bij de 25 miljoen euro, met bijna 150 medewerkers. Steeds vaker worden ook buiten de landsgrenzen werven geleid. “Een van de redenen achter het succes van de groep is dat het management er nooit van uitgaat dat iets verworven is”, getuigt Valérie Lepage, Relationship Manager Grote bedrijven bij ING. Binnen de bouw zijn er maar weinig bedrijven van deze omvang die zoveel investeren in onderzoek en ontwikkeling. Dit jaar start Nonet met de verkoop van een nieuw vulproduct, met als belangrijkste eigenschap dat het vloeibaar is. Het vult op die manier gemakkelijk alle oneffenheden en gaten in de weg en vormt een perfecte dichting voor leidingen, kabels enz. Zo bekomt u duurzame herstellingen die niet onverbiddelijk leiden tot nieuwe oneffenheden en wegdekgaten. Wie de staat van de Waalse (auto)wegen kent, beseft dat er een gigantisch potentieel is ... “Eind 2014 zijn we een weekend de natuur ingetrokken om te brainstormen”, vertelt Françoise Renaux. “Door de crisis wilden we in de eerste plaats nagaan hoe we onze uitgaven konden terugdringen. We zijn echter zeer snel tot het besluit gekomen dat we moesten blijven evolueren. De verkoop van onze bakstenen in ongebakken klei en de lancering van ons nieuwe vulproduct vertegenwoordigen de nieuwe bakens van onze ontwikkeling.” ◾
20
o u t l i n e
/
APRIL 2015
o u t l i n e
/
APRIL 2015
21
B usiness
Louis-Marie Piron :
“Misschien had ik met veel diploma’s op zak wel minder risico’s durven nemen” Louis-Marie Piron, Manager van het Jaar 2014, staat al 38 jaar aan het hoofd van een van de gevestigde familiebedrijven van het land, de bouwgroep Thomas & Piron. Een echte autodidact met een enorme zin om te leren en vooruit te gaan. “Ik heb nooit gedacht dat ik voorbestemd was om op een dag ruim 1.500 mensen in dienst te hebben, dat is zo geëvolueerd”, verklaart de ondernemer met een hart voor de natuur en het platteland. Begin maart, op weg naar dit interview, baadt de prachtige weg langs bossen en vijvers, tussen de E411 en het dorp Our (Paliseul), in een prachtig zonlicht. Hier, in het hart van de Ardennen, ligt de thuisbasis van bouwbedrijf Thomas & Piron. De eigen kantoren zijn er al meerdere jaren gehuisvest in een passiefgebouw. Het is ook het geboortedorp van zijn emblematische topman, Louis-Marie Piron (59). Hoewel Louis-Marie Piron sinds heugenis gekend en gewaardeerd is binnen de eigen regio en binnen zijn vriendenkring van ondernemers die tot Brussel en zelfs Antwerpen reikt, was de Ardense ondernemer door zijn vanzelfsprekende discretie relatief onbekend bij het grote publiek. En dat ondanks de omvang van zijn bedrijf met ruim 1.500 werknemers en voor 2014 een geconsolideerde omzet van 283 miljoen euro. Het bedrijf is een van de grootste private werkgevers in Wallonië en zelfs het grootste onder de familiebedrijven (Louis-Marie Piron is de enige eigenaar sinds hij in 1986 de aandelen van zijn medeoprichter, metselaar Charles Thomas, heeft overgenomen). Al haalt hij nu natuurlijk iets vaker de media sinds hij op 7 januari door het magazine Trends-Tendances, met de steun van ING, de titel van Manager van het Jaar kreeg. Maar Louis-Marie Piron blijft er even bescheiden bij: “Ik zeg geen nee tegen de positieve impact van dit event dat bijdraagt tot een beter imago en een ruimere naamsbekendheid voor het bedrijf. En ik kan bevestigen dat ik hier en daar nu wat vaker gevraagd wordt”, besluit hij met lichte ironie.
22
o u t l i n e
/
APRIL 2015
Een atypisch profiel Er werd hem door de jury van Manager van het Jaar niet verteld aan welke specifieke redenen hij zijn verkiezing dankt, maar volgens hem heeft zijn atypische kant zeker in zijn voordeel gespeeld. “Ik ben van niets begonnen, met enkel een diploma middelbaar onderwijs op zak dat ik behaalde in Carlsbourg, in de richting landbouw en bosbouw.” Deze autodidacte bedrijfsleider is overigens niet speciaal trots, laat staan arrogant, over het feit dat hij een echte selfmade man is. “Ik ben begonnen in een tijd dat er zaken mogelijk waren die ongetwijfeld nu niet meer haalbaar zouden zijn. Vandaag is alles veel ingewikkelder en sterker afgebakend. Ik ben kunnen beginnen op kleine schaal, heb al doende kunnen leren en heb zo het bedrijf geleidelijk kunnen ontwikkelen. U zou kunnen zeggen dat ik mezelf op het terrein heb kunnen scholen.” Vandaag een avontuur als het zijne starten lijkt hem een stuk moeilijker, al heeft elke medaille ook zijn keerzijde: “Regelmatig ontmoet ik ingenieurs die een ruime theoretische bagage hebben, maar die op het vlak van praktische kennis en management nog flink wat moeten leren.” Heeft hij wel eens de behoefte ervaren om een managementopleiding te volgen? “Nee, ik heb nooit voldoende tijd gehad om een MBA te gaan volgen”, antwoordt hij met een glimlach en zonder enige spijt of eventuele complexen tegenover andere bedrijfsleiders met een veel hogere opleiding. “Met een universitaire opleiding had ik vast en zeker nog verder gestaan”, zegt hij.
Om zich vervolgens te bedenken: “Of misschien zou ik juist te voorzichtig geweest zijn ... Ik heb op bepaalde momenten ongetwijfeld niet volledig doordachte risico's genomen, maar gelukkig zijn die goed uitgedraaid. Deze vorm van zorgeloosheid heeft me misschien wel verder gebracht dan een rationeler risicobeleid.” De blik en eventuele bemerkingen van anderen hebben maar weinig vat op hem: “Ik heb altijd vastgehouden aan mijn persoonlijke visie over de uitbouw van mijn bedrijf, over het creëren van banen en over geld verdienen, want zonder geld kan men een bedrijf niet ontwikkelen. Ik ben nooit blijven stilstaan bij wat mijn buurman zou denken.” De uitbouw van zijn groep gebeurde geleidelijk, zonder echte push of becijferde doelstelling. “Ik ben nooit op een dag wakker geworden waarop ik dacht dat ik ooit 1.500 mensen in dienst zou hebben, dat is zo geëvolueerd.”
Goed omringd Daarnaast is het voor Louis-Marie Piron al even vanzelfsprekend dat men zich goed laat omringen. “Ik blijf er op hameren dat u maar kunt slagen als u een beroep durft te doen op de competenties van mensen die intelligenter zijn dan uzelf. Ik heb het geluk dat ik van nature erg nieuwsgierig ben.” De ondernemer keek dan ook verder dan de grenzen van zijn Ardense dorp en zag al snel het belang in van een zakelijk netwerk, zowel binnen als buiten zijn sector. “Men leert veel van collega’s en concurrenten.” In het geval van Thomas & Piron bestaat een deel van deze entourage uit familieleden. Recent liet Louis-Marie Piron de leiding over Thomas & Piron Home, het filiaal dat instaat voor de bouw van nieuwe woningen en kleine appartementsgebouwen goed voor 50% van de omzet in België, over aan zijn zoon François.
o u t l i n e
/
APRIL 2015
23
B usiness
B usiness
Zijn broer Bernard bekleedt al 35 jaar belangrijke managementfuncties binnen het bedrijf. Zijn vrouw Janine Martin was lange tijd verantwoordelijk voor de boekhouding en HR, voor ze een vijftiental jaar geleden besliste om af te bouwen.
Luc Tack, de andere Manager van het Jaar 2014 In de volgende editie, die in augustus verschijnt, ontmoet Outline Luc Tack, de ondernemer die aan Vlaamse zijde tot Manager van het Jaar werd verkozen. Deze West-Vlaamse ondernemer redde Picanol, de mondiaal gereputeerde fabrikant van weefgetouwen, en consolideerde de Belgische verankering van chemiebedrijf Tessenderlo.
Thomas & Piron is dan wel een familiebedrijf maar is zeker niet in zichzelf gekeerd: “Met uitzondering van Thomas & Piron Home worden alle andere divisies (appartementen, industriële gebouwen, renovaties …) geleid door externe gedelegeerd bestuurders, die soms al een carrière binnen een andere bouwgroep achter de rug hebben. We wisselen regelmatig ideeën uit. En natuurlijk hebben we ook al lange tijd een HR-directeur van buiten de familie. Ik sta uiteraard niet meer in voor de aanwerving van medewerkers”, verduidelijkt Louis-Marie Piron. De bedrijfsleider geeft de voorkeur aan informele uitwisselingen, zowel binnen de groep als erbuiten. Zo vindt hij de klankborden die elk familiebedrijf nodig heeft om niet stil te staan. Bij Thomas & Piron is er geen sprake van een raad-gevend comité, geen governancestructuur of zelfs geen vooraanstaande onafhankelijke bestuurders. En ook eventuele familiale spanningen worden ‘op een ongedwongen manier’ uitgepraat. Louis-Marie Piron lijkt zelfs verbaasd wanneer we het mogelijke bestaan van een familieraad aanhalen … De CEO van de nieuw gevormde uiteindelijke moedermaatschappij, de Thomas & Piron Holding, droeg dus eind 2014 de operationele leiding van de groep over aan zijn zoon François (35). “Ook dit werd geleidelijk voorbereid. François mag dan al dertien jaar actief zijn binnen het bedrijf, hij heeft zijn sporen moeten verdienen. Er werd hem niets in de schoot geworpen. Hij heeft bij wijze van spreken alle functies doorlopen. Maar hij wilde dat zelf ook graag,
“Natuurlijk ben ik blij dat de onderneming wordt voortgezet. Een overnemer moeten zoeken zou een enorme teleurstelling geweest zijn.” 24
o u t l i n e
/
APRIL 2015
“U kunt maar slagen als u een beroep durft te doen op de competenties van mensen die intelligenter zijn dan uzelf.” ik heb hem niet moeten dwingen! U kunt uw kinderen niet verplichten om u op te volgen.” Zijn dochter Coralie is eveneens gebeten door het ondernemersvirus, en is zelfs actief binnen de bouwsector. Maar wel in Afrika. Ze zette eerst een bedrijf op in Rwanda, en is nu actief in Kenia. “Ze heeft het er naar haar zin en heeft beslist om niet naar Europa terug te keren. Het is geen vrouw die u op andere gedachten kunt brengen”, verklaart de ondernemer vol trots over zijn nageslacht. “Natuurlijk ben ik blij dat de onderneming wordt voortgezet. Een overnemer moeten zoeken zou een enorme teleurstelling geweest zijn.”
Blik op het buitenland Het is niet omdat er al een stokje is doorgegeven dat de medeoprichter van Thomas & Piron het rustiger aan gaat doen. “Mijn dagen zijn nog altijd even gevuld. Als Albert Frère op zijn 89e verklaart dat hij altijd actief zal blijven, is er geen reden waarom ik op mijn 59e het anders zou doen”, lacht hij. “Ik ga me toespitsen op onze ontwikkeling in Luxemburg, van waaruit we ook onze projecten in Marokko en Frankrijk beheren. In Wallonië hebben we al een marktaandeel van 10%, ons groeipotentieel is er dus beperkt. We kunnen nog een beetje groeien in Vlaanderen, maar ook en voornamelijk in het buitenland. Marokko is interessant omdat er momenteel veel high-end woningen worden gebouwd voor de middenklasse. En hoewel het Groothertogdom Luxemburg klein is, blijft het voor ons een markt die blijft groeien sinds we er in 1985 zijn gestart. Dit land kent een sterke bevolkingsgroei en ook de levensstandaard blijft er toenemen. We menen dat we hier een plaats kunnen veroveren en gaan hier verder aan de slag.” In al die 38 jaar heeft Louis-Marie Piron het zich nooit betreurd dat hij in het kleine Our is gebleven. “Onze ligging is een troef, we bevinden ons op 1 uur van Brussel, 1 uur van Luik en 1 uur van Luxemburg. Wie naar ons komt, staat nooit in de file.” Bovendien nodigt de omgeving uit tot sereniteit. “Er gaat geen week voorbij zonder dat ik een boswandeling heb gemaakt. Ik bezit tevens een boerderij. Ik hou van wat de natuur ons biedt.” ◾
Investeerder in de lokale economie De onwankelbare gehechtheid van Louis-Marie Piron aan de Ardennen vertaalt zich ook in steun aan kleine lokale ondernemingen. Op die manier wil hij de plattelandsvlucht helpen tegengaan. De ‘lekkerste’ is de opening in het dorpje Our, ondertussen vier jaar geleden, van het restaurant Table de Maxime, waarvoor de ondernemer Maxime Collard, een jonge beloftevolle chef die zichzelf verbannen had naar Brugge, liet terugkeren. Ondertussen veroverde het restaurant een Michelinster en zit het restaurant constant propvol. Deze zomer komt er zelfs een ‘broertje’ bij, de Terrasses de l’Our, een hotel met een restaurant-brasserie, op een steenworp afstand. In Vencimont, eveneens in de buurt, renoveert Louis-Marie Piron een oude molen om er een traditionele bakkerij met vakantieverblijf van te maken. Hij heeft een passie voor de jacht, golf en de natuur in het algemeen. De Manager van het Jaar 2014 is daarnaast bestuurder van Luxembourg Développement dat participeert in jonge bedrijven in de provincie.
o u t l i n e
/
APRIL 2015
25
W ealth E ngineering
W ealth E ngineering Charles Michel, © [BelgaImage]
Bijkomende lasten op uitgaven Edouard Zurstrassen Head of Wealth Engineering ING Belgium
Fiscale actualiteit: wat al is en nog zal komen… De regering Michel is volop bezig met het uitwerken van haar fiscaal programma voor de komende jaren. Een aantal maatregelen zijn intussen al een feit maar zeker is dat er de komende maanden (jaren) nog veel meer op ons af komt. Ook de internationale ontwikkelingen drukken hun stempel op de fiscale actualiteit. Het bankgeheim zal binnenkort alleen nog een plaats krijgen in de geschiedenisboeken en geld met een fiscaal geurtje of kleurtje aan wordt stilaan overal geweerd. De taxshift De term ‘taxshift’ is de laatste maanden niet meer weg te slaan uit de media. De fiscale maatregelen die de regering Michel al heeft getroffen en nog van plan is uit te werken, kaderen in die fameuze taxshift die in het regeerakkoord van oktober 2014 als spil voor de fiscale hervormingen wordt voorgedragen. In essentie beoogt men een verschuiving van de belasting op arbeid naar andere bronnen van belastinginkomsten. Om dat te realiseren, dienen zich verschillende denkpistes aan.
Andere inkomsten belasten Men kan in de eerste plaats andere inkomsten dan inkomsten uit arbeid zwaarder gaan belasten. Onder de regering di Rupo zijn de roerende inkomsten al zwaar aangepakt via tariefverhogingen van de roerende voorheffing. Een volgende stap zou kunnen
26
o u t l i n e
/
APRIL 2015
Een alternatieve denkpiste bestaat erin om niet de inkomsten- maar de uitgavenzijde hoger te gaan belasten. Belasting op consumptie via een btwverhoging, hogere heffing op motorbrandstoffen of hogere accijnzen op sigaretten en tabak zijn voorbeelden van hoe het zou kunnen lopen. Wat uiteindelijk de bovenhand krijgt, is op heden niet duidelijk. Allerhande studies en politieke debatten zijn volop aan de gang en de uitkomsten daarvan zullen uitwijzen welke maatregelen een vaste vorm zullen krijgen. Een aantal maatregelen die werden aangekondigd in het Regeerakkoord zijn intussen wel al concreet uitgewerkt in een programmawet van 19 december 2014. De wet werd gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad van 29 december 2014. De meeste maatregelen zijn in werking getreden op 1 januari 2015. Sommige ervan hebben zelfs een retroactieve werking, met alle gevolgen van dien …
Wat is er concreet veranderd sinds 1 januari? Taks op de Beursverrichtingen (TOB)
zijn om ook inkomsten uit verzekeringsproducten aan roerende voorheffing te onderwerpen. Ook een belasting op meerwaarden behoort tot de mogelijkheden. Een eventuele hogere belasting op onroerende inkomsten (huurinkomsten) wordt ook wel eens opgeworpen.
Vermogensbelasting Over een echte vermogensbelasting wordt ook wel gepraat. Van zodra men een vermogen heeft dat een vastgelegde drempel overschrijdt, betaalt men daarop een aparte belasting. Kenmerkend voor deze piste is dat men vooral grotere vermogens wenst te treffen. Dat doel wordt bereikt door progressieve belastingtarieven toe te passen, naarmate het vermogen groter wordt. Een variant hierop is de zogenaamde ‘vermogensrendementsheffing’. Hierbij gaat men aan diverse vermogensbestanddelen een fictief rendement toekennen en daarop belasting heffen, ongeacht de reële opbrengst.
Een eerste wijziging betreft een verhoging van de tarieven van de taks op de beursverrichtingen (TOB). De tarieven en de plafonds werden als volgt aangepast: >> van 0,25% naar 0,27% voor het aan- en verkopen van aandelen op de secundaire markt met een plafond van 800 euro (in plaats van 740 euro); >> van 1% naar 1,32% voor de verkoop (wederinkoop) van kapitalisatiefondsen met een plafond van 2.000 euro (in plaats van 1.500 euro); >> ter herinnering: aan het tarief van 0,09% met een plafond op 650 euro wordt niet geraakt.
Personenbelasting Verhoging van de forfaitaire aftrek van beroepskosten Om het nettoloon van werknemers te verhogen en het effect van de indexsprong te neutraliseren, wordt er een verhoging van de forfaitaire aftrek van beroepskosten voorzien. Beroepskosten kunnen op twee manieren in rekening worden gebracht. De belasting-
plichtige kan ervoor opteren om zijn werkelijke kosten te bewijzen. Doet hij dat niet, dan heeft de belastingplichtige automatisch recht op het wettelijke kostenforfait. Het is dat bedrag dat nu het voorwerp uitmaakt van een verhoging. De verhoging van de forfaitaire aftrek: >> geldt enkel voor wie bezoldigingen als werknemer ontvangt; >> wordt geleidelijk aan toegepast (gedeeltelijk in 2015 - volledig vanaf 2016); >> heeft onmiddellijk effect aangezien ze wordt doorgerekend in de bedrijfsvoorheffing; >> resulteert in een gemiddelde stijging van het jaarlijkse nettoloon met 276 euro.
Tijdelijke bevriezing van de indexering van fiscale uitgaven Een aantal bedragen die recht verlenen op een belastingvermindering of fiscale vrijstelling worden de volgende vier jaar behouden op het niveau van aanslagjaar 2014. De facto houdt dit in dat de indexering die begin 2014 werd bekendgemaakt voor aanslagjaar 2015 met terugwerkende kracht ongedaan wordt gemaakt. Het gaat onder meer om de bedragen die gelden voor: >> de vrijgestelde schijf aan intresten op spaardeposito’s (maximum 1.880 euro) >> de belastingvermindering voor pensioensparen (maximum 940 euro) >> de belastingvermindering voor levensverzekeringen (maximum 2.260 euro)
o u t l i n e
/
APRIL 2015
27
W ealth E ngineering
Pensioensparen Teneinde het pensioensparen te bevorderen, worden nieuwe stortingen (sinds 1 januari 2015) voortaan belast aan 8% (in plaats van 10%). Deze taks is verschuldigd op de leeftijd van 60 jaar. Die maatregel gaat gepaard met een versnelde inning van de taks op de reeds opgebouwde reserves tot 31 december 2014. Op dat bedrag zal van 2015 tot 2019 telkens 1% worden ingehouden. Deze anticipatieve heffingen zullen uiteindelijk verrekend worden met de belasting van 8% die verschuldigd is op de normale datum (op 60 jaar).
Vennootschapsbelasting
W ealth E ngineering
Latere winstuitkeringen uit die specifieke reserve ondergaan het volgende regime: >> gewone dividenduitkering binnen de vijf jaar: 15% roerende voorheffing >> gewone dividenduitkering na vijf jaar: 5% roerende voorheffing >> uitkering naar aanleiding van liquidatie: vrijgesteld van roerende voorheffing
Inwerkingtreding De liquidatiereserve kan vanaf aanslagjaar 2015 worden aangelegd. Het resultaat van het boekjaar dat afsluit per 31 december 2014 komt hiervoor dus al in aanmerking.
Voorbeeld Liquidatiereserve Context Nadat eerder het tarief van de roerende voorheffing op dividenden en per 1 oktober 2014 ook het liquidatietarief uniform op 25% werden vastgesteld, wordt er nu opnieuw een mogelijkheid gecreëerd om gereserveerde winsten aan een gunsttarief (van 10% bij liquidatie en van 15% daarbuiten) uit de vennootschap te halen. Het gaat om een permanente maatregel in navolging van de (tijdelijke) overgangsregeling die de verhoging van het liquidatietarief begeleidde. Dit regime geldt enkel voor ‘kleine’ vennootschappen. Het begrip ‘kleine’ vennootschap wordt beschreven in artikel 15 van het Wetboek van Vennootschappen. Samengevat gaat het om een vennootschap die voor het laatste en het voorlaatste afgesloten boekjaar niet meer dan één van de volgende criteria overschrijdt: >> jaargemiddelde van het personeelsbestand: 50 personen >> jaaromzet (excl. btw): 7.300.000 euro >> balanstotaal: 3.650.000 euro Tenzij het jaargemiddelde van het personeelsbestand meer dan 100 personen bedraagt.
>> Een ‘kleine’ vennootschap die afsluit per 31 december 2014 besluit in haar algemene vergadering van mei 2015 om haar winst (na belasting) van het boekjaar van 110 euro te bestemmen als liquidatiereserve. >> In dat bedrag zit de bijzondere heffing van 10% begrepen (10 Euro) en komt 100 Euro effectief in aanmerking als liquidatiereserve.
Bij uitkering : >> Tot en met boekjaar 2019 (algemene vergadering van 2020) ➜ roerende voorheffing van 15% >> Vanaf boekjaar 2020 (algemene vergadering van 2021) ➜ roerende voorheffing van 5% >> Naar aanleiding van liquidatie ➜ vrijstelling van roerende voorheffing
Intercommunales Intercommunales (verenigingen van gemeenten) die eerder aan de rechtspersonenbelasting onderworpen waren, zullen voortaan automatisch onder het stelsel van de vennootschapsbelasting vallen. Op die manier wordt de gelijkheid tussen de publieke en private sector gegarandeerd.
Hoe werkt het systeem? De vennootschap kan vanuit het boekjaarresultaat een ‘onaantastbare’ reserve aanleggen die op een afzonderlijke passiefrekening moet geboekt worden. Op de winst van het boekjaar die op die ‘liquidatiereserve’ wordt geboekt, is een bijzondere heffing van 10% verschuldigd.
28
o u t l i n e
/
APRIL 2015
De internationale context Door meerdere lekken is de druk op landen, die recent nog zweerden bij hun bankgeheim, in die mate toegenomen dat zij stilaan bereid zijn om in volledige transparantie te gaan werken. Meer en meer gegevens zullen de komende jaren worden uitgewisseld, eerst en vooral in een Europese context. Maar ook buiten Europa. Ook de OESO (Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling) heeft een kader uitgewerkt voor gegevensuitwisseling (common reporting standards) waaraan landen als Zwitserland en zelfs bekende belastingparadijzen als de Kaaimaneilanden hun medewerking zullen verlenen. Luxemburgse en Zwitserse banken dringen bij hun klanten aan om hun tegoeden fiscaal in orde te brengen of m.a.w. te regulariseren.
Midden 2013 werd ook al een mogelijkheid ingevoerd om winst uit te keren aan een verlaagd tarief van roerende voorheffing. Deze VVPR bis regeling (Verminderde Voorheffing/ Précompte Mobilier Réduit) is aan strikte voorwaarden gebonden: >> enkel voor aandelen op naam die ononderbroken in handen blijven van de aandeelhouder (uitzondering voor schenking in volle eigendom en erfenis)
Dat de fiscale administratie interne instructies heeft uitgewerkt om fiscale rechtzettingen te omkaderen, is in het licht van die ontwikkelingen een goede zaak. De bedoeling van die instructies, die intussen publiek werden gemaakt, is dat fiscale rechtzettingen voortaan een uniforme behandeling ondergaan. Naargelang de situatie en het soort van inkomsten waarop de belasting niet werd betaald, wordt voorzien in een standaardbehandeling en uniforme boetetarieven. De rechtzetting wordt in principe toegepast op de inkomsten van de laatste zeven jaar. Maar in een aantal gevallen volstaat dat niet. Met name als het kapitaal zelf ook een fiscaal frauduleuze oorsprong heeft, kan de rechtzetting ook op dat vlak doorwerken. Het kostenplaatje daarvan bedraagt 33%, verhoogd met een boete van 10% (36,3% in het totaal) te berekenen op het bedrag van het kapitaal. De instructies laten uitschijnen dat een belastingplichtige die akkoord gaat met een volledige rechtzetting van zijn fiscale situatie niet langer blootstaat aan strafrechtelijke vervolging. Maar absolute zekerheid kan daarover niet worden gegeven. Een interne administratieve instructie kan geen strafrechtelijke immuniteit verlenen. Dat kan alleen via een wettelijk kader voor regularisatie die doorwerkt op strafrechtelijk vlak.
Bijzondere aanslag geheime commissielonen Het stelsel van de zogenaamde ‘monsterbelasting’ aan een tarief van niet minder dan 309% wordt grondig hervormd. Naast andere aanpassingen springt vooral de verlaging van het belastingtarief in het oog: van 309% tot 103% (zelfs 51,5% in bepaalde gevallen).
Vergelijking met de 'VVPR bis regeling'
>> enkel voor nieuw uitgegeven aandelen vanaf 1 juli 2013 die inbrengen in geld vertegenwoordigen >> niet voor preferente aandelen >> toepassing van specifieke antimisbruikbepalingen Het toepasselijke tarief van de roerende voorheffing wordt verlaagd tot 20% of 15% (naargelang de gerespecteerde wachtperiode) maar de verlaging geldt niet voor uitkeringen bij liquidatie. Dit VVPR-bis stelsel heeft als voordeel dat het ook toelaat om ‘oude’ winsten aan een verlaagd tarief uit te keren en dat er geen onmiddellijke cash out dient te gebeuren van 10% belasting. Met de invoering van het nieuwe stelsel van de liquidatiereserve bestaan er opnieuw twee stelsels die toelaten om uitkeringen uit een vennootschap te doen aan een gunstig tarief in de roerende voorheffing. De kenmerken en de toepassingsvoorwaarden van beide regimes verschillen wel aanzienlijk van elkaar.
Of er nog een nieuwe, intussen vierde, regularisatie komt die bij wet wordt geregeld, zal de toekomst moeten uitwijzen. In afwachting is het alvast een goede zaak dat er uniformiteit wordt gebracht in de regels die van toepassing zijn bij spontane rechtzettingen. ◾
o u t l i n e
/
APRIL 2015
29
W ealth E ngineering
ING Lifelong Income: levenslang een gegarandeerd inkomen Dankzij betere gezondheidszorg en sociaal-economische vooruitgang is de gemiddelde levensduur van de Belg de voorbije honderd jaar aanzienlijk gestegen. Ouderen vragen zich dan ook af of hun beleggingen wel voldoende inkomsten zullen genereren voor een zorgeloos pensioen. Om aan die bezorgdheid tegemoet te komen ontwikkelde ING een product waarmee vijftigplussers levenslang een gegarandeerd inkomen genieten: ING Lifelong Income1. De druk op het Belgische pensioenstelsel en de schommelingen van de beurs maken het nodig om de gewenste inkomsten op latere leeftijd zorgvuldig te plannen. Wie dat niet doet loopt het risico vroeg of laat zijn levensstandaard te moeten terugschroeven of anderen om hulp te moeten vragen. ING Lifelong Income, dat in 2009 op de markt kwam, is bedoeld om dat te voorkomen. Het is een unieke formule die een vast inkomen garandeert en de belegger tegelijk laat profiteren van eventuele beursstijgingen.
Een veilige formule Al te vaak worden beleggers geconfronteerd met de moeilijke keuze tussen veilige maar weinig rendabele producten, en risicovolle beleggingen met een mogelijk hoog rendement. Dat de meeste beleggingsvormen gekoppeld zijn aan een einddatum, vormt een bijkomend probleem. Wat moet een 90-jarige doen die zijn geld wil herbeleggen? Hopen dat er op dat moment een belegging is die voldoende opbrengt om zijn levensstandaard de komende jaren in stand te houden … ING Lifelong Income neemt die zorgen weg en biedt een veilige formule met een levenslang gegarandeerd inkomen. Het is een levensverzekering (beleggingsfonds van tak 23) met specifieke kenmerken. Tegen betaling van een eenmalige premie van min-
30
o u t l i n e
/
APRIL 2015
stens 50.000 euro, krijgt de belegger levenslang maandelijks, driemaandelijks of jaarlijks een vaste rente. Elke rente-uitkering put uit het belegde kapitaal, maar dankzij de vernuftige belegging in aandelen en obligaties via het ING Lifelong Income Yellow-fonds volgt het resterende kapitaal ook de financiële bewegingen op de markten. Die formule heeft voor de belegger een groot voordeel: hij profiteert van de eventuele stijgingen van een beleggingsfonds, zonder dat hij zich zorgen hoeft te maken over zijn rente-inkomsten. Om de drie jaar wordt het resterende kapitaal geëvalueerd. Wanneer het meer bedraagt dan het bedrag waarop de rente berekend werd, wordt de rente verhoogd. Indien het fonds minder goed presteerde en het resterende kapitaal lager is, blijft de rente ongewijzigd. Het bedrag van de rente is immers vastgeklikt en kan nooit dalen (behalve na een opvraging van een deel van het kapitaal).
1
ING Lifelong Income is een levensverzekering van tak 23 (beleggingsverzekering) van NN Life Belgium nv, met een eenmalige premie. Premietaks: 2% op de gestorte premie. Instapkosten: 2% op de gestorte premie (na aftrek van de premietaks van 2%). Jaarlijkse kosten: 0,65% beheerkosten voor het onderliggende fonds en 1,1% kosten per jaar voor het garanderen van de rente. Tarieven geldig in januari 2015, wijzigbaar voor de intekening mits voorafgaand bericht. Voor meer informatie kunt u de financiële infofiche levensverzekering en het Bijzonder Reglement Voor Verrichtingen in Financiële Instrumenten en Spaar- en Beleggingsverzekeringen (BRVI) raadplegen, die beschikbaar zijn in alle ING-kantoren, op ing.be of bij uw ING Private Banker.
o u t l i n e
/
APRIL 2015
31
W ealth E ngineering
Vandaag instappen en levenslang genieten ING Lifelong Income garandeert de belegger levenslang een aantrekkelijke rente. Dat betekent dat zelfs wanneer er geen kapitaal meer overblijft, de voorziene rente toch betaald wordt. Zo beschikt de belegger in alle omstandigheden over een vast inkomen, zodat zijn koopkracht op peil blijft. Heeft hij wegens bijzondere omstandigheden plots het resterende kapitaal nodig? Dan kan hij dat geheel of gedeeltelijk opvragen. Bij een gedeeltelijke opvraging wordt de rente herrekend op basis van het resterende kapitaal. Bij overlijden wordt het resterende kapitaal uitbetaald aan de erfgenamen. Het hele product staat dus in het teken van veiligheid en comfort voor de belegger, die zo met een gerust hart kan genieten van zijn pensioen, zonder zich zorgen te maken over zijn financiële toekomst.
Hoe ouder, hoe meer De formule is voorbehouden aan personen van 50 tot 79 jaar. Ze is bijzonder interessant doordat de uitbetaalde rente wordt berekend op basis van een omzettingspercentage, dat afhangt van de leeftijd van de verzekerde bij de inschrijving. In april 2015 bedraagt het omzettingspercentage 1,75% voor 50-jarigen, en dit stijgt voor elk bijkomend jaar met 0,1%. Voor een verzekerde met maximumleeftijd van 79 jaar, is het omzettingspercentage dus 4,65%. Het omzettingspercentage wordt gebruikt om de uitbetaalde rente te berekenen. In de tabel vindt u een overzicht van de uitbetaalde maandrente naargelang de leeftijd en het instapkapitaal, op basis van de tarieven
32
W ealth E ngineering
geldig in april 2015. Bij de berekening van de rentebedragen werd rekening gehouden met de instapkosten (2%) en de premietaks (2%).
>> Levenslang een gegarandeerd inkomen
Voordelige fiscaliteit Aangezien ING Lifelong Income een levensverzekering is, is een premietaks van 2% verschuldigd op het instapbedrag. De rente, die bij de aanvang van het contract berekend wordt en levenslang gegarandeerd wordt uitbetaald, wordt niet belast. Als de rente stijgt na de driejaarlijkse evaluatie, wordt het verschil tussen de oorspronkelijke rente en de verhoogde rente wel belast. Dat bedrag moet in de belastingaangifte vermeld worden en is onderworpen aan 25% roerende voorheffing (te vermeerderen met de gemeentelijke opcentiemen). Dezelfde regels gelden bij een gehele of gedeeltelijke opvraging van het resterende kapitaal. De 25% die verschuldigd is op het inkomen, wordt dan berekend op basis van het verschil tussen de reserve op het moment van de opvraging en de oorspronkelijk gestorte premie, verminderd met de reeds betaalde rentes.
2
>> Indien nodig, is het resterende kapitaal beschikbaar
De schenker kan aan de schenking bepaalde voorwaarden koppelen.
Minimaal gegarandeerd inkomen voor een storting van € 50.000
Minimaal gegarandeerd inkomen voor een storting van € 100.000
Minimaal gegarandeerd inkomen voor een storting van € 150.000
Minimaal gegarandeerd inkomen voor een storting van € 250.000
50
1,75%
€ 70 / maand
€ 140 / maand
€ 210 / maand
€ 350 / maand
60
2,75%
€ 110 / maand
€ 220 / maand
€ 330 / maand
€ 550 / maand
65
3,25%
€ 130 / maand
€ 260 / maand
€ 390 / maand
€ 650 / maand
70
3,75%
€ 150 / maand
€ 300 / maand
€ 450 / maand
€ 750 / maand
75
4,25%
€ 170 / maand
€ 340 / maand
€ 510 / maand
€ 850 / maand
79
4,65%
€ 186 / maand
€ 372 / maand
€ 558 / maand
€ 930 / maand
APRIL 2015
herbelegging of 'langer leven dan het inkomen toelaat'
beleggingsfonds
Dit product kan ook een voordelige oplossing zijn in het kader van successieplanning. Bij een schenking onder last2 kan ING Lifelong Income immers worden opgelegd als voorwaarde. Advies is in dergelijke situaties altijd welkom, dus aarzel niet om erover te spreken met uw Private Banker! ◾
Toegepast omzettingspercentage
/
>> Zonder zorgen over schommelingen op de beurs,
>> Het geïnvesteerde bedrag wordt belegd in een
Nuttig in het kader van successieplanning
Leeftijd bij onderschrijving
o u t l i n e
ING LIFELONG INCOME IN HET KORT
o u t l i n e
/
APRIL 2015
33
R eportage
R eportage
De Borinage, een streek die u niet loslaat ... De tentoonstelling 'Van Gogh in de Borinage, de geboorte van een kunstenaar' nog niet bezocht? Neem dan snel uw agenda want deze belangrijke expo in het kader van Mons 2015, die ook de steun van ING België geniet, loopt nog tot 17 mei. Het was in de Borinage, waar hij als predikant bij de mijnwerkers en boeren werkte, dat Vincent van Gogh uiteindelijk van de kunst zijn religie maakte. Het eerste beeld dat Vincent van Gogh schetst van het mijngebied van de Borinage, waar hij in december 1878 aankwam met de bedoeling om het evangelie te prediken bij mijnwerkers en boeren, was niet pictoraal maar epistolair. De kunstenaar schreef destijds: “De lieden hier zijn zeer ongeleerd en onwetend, kunnen meestendeels niet lezen doch tegelijk verstandig en vlug in hun moeielijk werk, moedig, vrij klein van postuur maar vierkant in de schouders met sombere diepliggende oogen. […] Met de kolenbranders moet men een kolenbranders aard en karakter hebben en geen pretenties, trotschheid of meesterachtigheid, anders kan men met hen niet opschieten en zou nimmer hun vertrouwen winnen.” De tentoonstelling 'Van Gogh in de Borinage, de geboorte van een kunstenaar', een van de hoogtepunten van Mons 2015, Culturele Hoofdstad van Europa, opent dan ook met de brieven aan zijn broer Theo, nu eens in het Nederlands en dan weer in verzorgd Frans. De brieven zijn geschreven met een nerveuse hand, met bijna microscopische arabesken. Ze getuigen van het innerlijke pad dat Vincent van Gogh er aflegt, maar tonen ook het verschrikkelijke decor waarmee de artiest in wording zich zal voeden.
Rode draad Want het is inderdaad hier, tussen terrils (steenbergen) en arbeiderswoningen, dat de basis werd gelegd voor een oeuvre dat heel wat stromingen uit de moderne kunst zou gaan beïnvloeden. Bij de samenstelling van de tentoonstelling stond curator Sjraar van Heugten voor de grote uitdaging om met een beperkt aantal werken een boeiend traject uit te werken rond deze korte maar cruciale periode (van nauwelijks twee jaar) uit het leven van Vincent van Gogh. Na een lange reeks professionele mislukkingen plaatste deze predikantenzoon al zijn hoop in zijn roeping als evangelisch prediker. “Van Gogh wilde van betekenis zijn in het leven van de mijnwerkers, maar hij had moeite met het begrijpen van het patois, het Waalse Frans van de Borins, dat bovendien nog eens erg snel werd uitgesproken. Zijn keuze voor armoede was niet te bevatten voor mensen die vanaf hun geboorte tot die toestand veroordeeld waren. Als predikant werd hij niet erg gewaardeerd, want hij was geen getalenteerd spreker en was niet in staat om troostgevende religieuze bijeenkomsten te organiseren”, schrijft Sjraar van
Vincent van Gogh - The Bearers of the Burden - 1881 Tekening - 47,5 x 63 cm Coll. Kröller-Müller Museum, Otterlo, inv. KM 122.865 recto © Stichting Kröller-Müller Museum
Heugten in de tentoonstellingscatalogus. Van Gogh richt zich dan met al zijn energie op de kunst, eerst onhandig, door het kopiëren van gravures en schetsen van andere artiesten. De meeste van deze tekeningen werden nadien door de artiest zelf vernietigd. De Nederlandse curator verkoos daarom om er geen klassieke retrospectieve van te maken, maar weefde een soort rode draad doorheen het werk van Vincent van Gogh, door er de uitgangspunten van te tonen: het werk in de mijn en op het land, het dagelijkse leven van de arbeidersklasse, de huizen van de mijnwerkers die hij ‘hutten’ noemt.
Mijnwerkers, landbewerkers en wevers In Bergen worden een zestigtal werken van deze lang onbegrepen artiest getoond. De eerste tekeningen van Vincent van Gogh hangen er naast schilderijen van Eugène Boch (wiens familie in La Louvière de Faïenceries Boch opstartte) en Constantin Meunier
Vincent van Gogh - De zaaier (naar Jean-François Millet) - 1890 - Olieverf op doek - 64 x 55 cm - Coll. Kröller-Müller Museum, Otterloo, inv. KM 110.673 © Stichting Kröller-Müller Museum
34
o u t l i n e
/
APRIL 2015
o u t l i n e
/
APRIL 2015
35
R eportage
Gratis gidsbeurten door ING Vincent van Gogh - Straat in Auvers-sur-Oise - 1890 Olieverf op doek - 73 x 92,5 cm Ateneum Art Museum Finnish National Gallery - Hannu Aaltonen © Ateneum Art Museum Finnish National Gallery - Hannu Aaltonen
die enkele jaren na hem de Borinage schilderden. De artiest vervolmaakt zijn kennis door zich te laten inspireren door andere artiesten, in het bijzonder François Millet, de schilder van het gewone leven en vertegenwoordiger van de school van Barbizon. Naast een kopie - getekend met Vincent - van Het Angelus (waarvan het originele werk van Millet in het Musée d’Orsay in Parijs hangt) en tal van portretten van zaaiers, houthakkers, spitters en schovenbinders, vond Sjraar van Heugten in Japan het unieke, goed bewaard gebleven Maaier met sikkel uit die tijd (1880). Het is een van de hoogtepunten uit de tentoonstelling, en voor het eerst te zien in Europa.
ING organiseert elke zaterdag en zondag gratis gidsbeurten in de Van Gogh-tentoonstelling. Reserveren kan via www.van-gogh-mons2015.be/nl/presentation. Tickets kunt u online kopen via www.mons2015.eu/nl/billetterie/626 En op vertoon van uw ING-bankkaart krijgt u bij de
Vincent van Gogh - Brief van Vincent van Gogh aan Theo van Gogh - 1879, Wasmes Pen in inkt op papier - 20,9 x 26,9 cm Van Gogh Museum, Amsterdam (Vincent van Gogh Foundation), inv. b 149 V/1962 © Van Gogh Museum, Amsterdam (Vincent van Gogh Foundation)
aankoop van een betalend ticket voor de tentoonstelling ook één ticket gratis. Waar? In het BAM (Beaux-Arts Mons), Rue Neuve 8, 7000 Bergen. Wanneer? Tot 17 mei 2015, van dinsdag tot zondag, van 9u tot 18u, tijdens het weekend tot 20u.
Vincent van Gogh zal ook enkele jaren later nog de werkende klasse en de landbewerkers blijven afbeelden. Voorbeelden zijn de schilderijen van de handwevers die hij ontmoet in Courrières, in de regio Pas-de-Calais, en vervolgens in het Nederlandse dorpje Nuenen waar zijn ouders wonen. Van Gogh blijft geboeid door dit thema dat bij hem herinneringen aan de Borinage oproept, tot grote wanhoop van zijn vader. Op 5 juli 1884 schreef deze aan zijn zoon Theo: “Vincent werkt nog steeds aan wevers. Jammer, zou men zeggen, dat hij niet eens liever een landschap koos.”
Geïnteresseerd in de andere acties van ING in het kader van Mons 2015? Bezoek dan snel de website ing.be/mons2015.
In de rand van de expo De hut Wandel bij het verlaten van het BAM in de richting
Van Cuesmes tot Auvers-sur-Oise
van de Grand-Place. Loop onder het portiek van het
Ook hier geen flamboyante landschappen zoals hij die later zal gaan schilderen, maar arbeiderswoningen. Van Gogh werd geboeid door deze “menschennesten, die hutten op de hei en hunne bewoners.” Ze zijn dan ook een terugkerend thema in zijn volledige oeuvre: van boerenwoninkjes in Nederland tot de vissershutten in Saintes-Maries-de-la-Mer die hij in 1888 schilderde tijdens zijn verblijf in Arles, in het zuiden van Frankrijk. En natuurlijk is er het prachtige Straat in Auvers-sur-Oise, een werk uit 1890, het jaar van zijn dood. Ook hier zien we die bijna tot ruïnes ontaarde huisjes met strodaken waarvan van Gogh schrijft dat ze hem doen terugdenken “aan de streek van de Borinage die ik nooit zal vergeten”. En zo is de cirkel rond. ◾
Hôtel de Ville en ontdek er in de Jardin du Mayeur een vreemd bouwvallig huisje. Het is het lemen huisje dat van Gogh in 1885 schilderde, op ware grootte. Binnenin ziet u, in 3D, het beroemde tafereel van de aardappeleters. Installatie zichtbaar tot 27 september 2015. Gratis toegang. Sun City Als hommage aan deze bijzondere bloem uit het werk van Vincent van Gogh zullen gedurende tien dagen 8.000 zonnebloemen de Grand-Place van Bergen innemen. Een zintuigelijke ervaring op 2.000 m². Van 17 tot 26 juli 2015. Gratis te bezoeken. Huis van Gogh in Cuesmes In de zomer van 1879 verhuisde Vincent van Gogh naar Cuesmes, een kleine gemeente in de buurt van Bergen. Hij woonde er eerst in de Rue du Pavillon nr. 5, bij de prediker en mijnwerker Edouard Joseph Francq, en vervolgens in het aanpalende huis, waar hij een kamer huurde bij de familie Decrucq. Het was op nummer 3 dat hij zijn eerste artistieke stappen zette. Het Maison van Gogh werd begin dit jaar gerestaureerd en de informatieve opstelling voor de bezoekers werd vernieuwd.
Vincent van Gogh - Weefgetouw met wever - 1884 Olieverf op doek - 68,3 x 84,2 cm Coll. Kröller-Müller Museum, Otterlo, inv. KM 107.755 © Stichting Kröller-Müller Museum
36
o u t l i n e
/
APRIL 2015
Vincent van Gogh - De spitters (naar Jean-François Millet) -1889 Olieverf op doek - 72 x 93 cm Collectie Stedelijk Museum Amsterdam, inv. A 411 © Collectie Stedelijk Museum Amsterdam
Rue du Pavillon 3, 7033 Cuesmes. Betalend, uitgezonderd de eerste zondag van de maand.
o u t l i n e
/
APRIL 2015
37
R eportage Sjraar van Heugten, curator van de tentoonstelling:
“Ik heb duizenden kilometers afgelegd …” Spil achter de tentoonstelling 'Van Gogh in de Borinage', was Sjraar van Heugten, voorheen conservator Hoofd Collecties van het Van Gogh Museum van Amsterdam en sinds 2010 zelfstandig kunsthistoricus. Hij wordt beschouwd als een van de grootste kenners van het werk van de kunstenaar. Klopt het dat zonder uw steun en instemming de tentoonstelling in Bergen nooit had kunnen plaatsvinden? Ik was destijds een van de medewerkers binnen het Van Gogh Museum die zagen dat dit een interessant project was, en dat gold ook voor medewerkers van het Kröller-Müller Museum (nvdr, dit museum in Otterlo, op De Hoge Veluwe, bezit de tweede grootste collectie van Vincent van Gogh wereldwijd). Zonder de steun van deze beide musea had het project nooit tot stand kunnen komen.
Hoe werd het project oorspronkelijk uitgewerkt? Aanvankelijk was er geen echt idee. Ik bedacht het concept pas toen ik het Van Gogh Museum verliet en als onafhankelijk kunsthistoricus het conservatorschap van de tentoonstelling aanvaardde.
Welke waren voor u de sterke momenten bij de voorbereiding van de tentoonstelling? Hoeveel kilometer hebt u afgelegd om het materiaal voor de expo samen te brengen? Het binnenhalen van enkele van de vroege werken van Vincent van Gogh, zoals Het huis Zandmennik en Het huis Magros met
Is er iets dat u spijt met betrekking tot de aanwezige werken op de tentoonstelling? Er blijft altijd iets te wensen over, maar ik ben erg tevreden met het resultaat en van spijt is geen sprake.
Wat wist u van de Borinage voor u met dit project startte en welk beeld had u van deze regio, die nog vaak wordt voorgesteld als een mijnstreek uit het verleden?
de tekeningen van Vincent van Gogh bij het Van Gogh
kunstgeschiedenis aan de
Museum (en het derde deel als co-auteur). Hij was
Universiteit van Utrecht. Hij was
medecurator van de overzichtstentoonstelling over de
Hoofd Collecties bij het Van
tekeningen van Van Gogh in het Van Gogh Museum en
Gogh Museum en is sinds 2010
het Metropolitain Museum of Art in 2005, en van Van
onafhankelijk kunsthistoricus.
Gogh and the Colors of the Night in het MoMA en het
Daarbij richt hij zich vooral
Van Gogh Museum in 2008-2009. In 2012 publiceerde hij
op Westerse kunst uit de
een boek over de Triton Collectie. In april 2014 opende
19e eeuw, en in het bijzonder
de nieuwe Stichting Vincent van Gogh in Arles met de tentoonstelling waarvan hij curator is, Van Gogh: Colours
behoren The Graphic Work of Vincent van Gogh, alsook
of the North, Colours of the South.
/
APRIL 2015
Vincent van Gogh - Le moissonneur (d'après Jean -François Millet) - 1889 Huile sur toile - 44 x 33 cm Van Gogh Museum, Amsterdam (Vincent van Gogh Foundation), inv. s 198V/1962 © Van Gogh Museum, Amsterdam (Vincent van Gogh Foundation)
Zou het werk van Vincent van Gogh er anders hebben uitgezien zonder zijn verblijf binnen de Belgische arbeiderswereld aan het einde van de 19e eeuw? Of zou dit werk er mogelijk helemaal niet zijn geweest?
het werk van Vincent van Gogh. Tot zijn publicaties
o u t l i n e
Vincent van Gogh - Moissoneur à la faucille (d'après Jean -François Millet) - 1880 - Dessin - 55,5 x 30 cm Uehara Museum of Modern Art, inv. ? © Uehara Museum of Modern Art
Weinig, ik was er nooit geweest en wist alleen wat ik in de literatuur rond van Gogh had gelezen.
Sjraar van Heugten studeerde
de eerste twee delen van de vierdelige catalogus van
38
arbeiderswoningen uit de National Gallery of Art in Washington en de ontdekking van de vroege Maaier met sikkel in het Uehara Museum of Modern Art in Shimoda, Japan, was essentieel, want dat zijn enkele van de zeldzame bewaard gebleven werken uit die tijd. Een ander geweldig moment was toen we vernamen dat we de Straat in Auvers-sur-Oise als bruikleen zouden krijgen (nvdr, uit de Finnish National Gallery in Helsinki). Ik heb duizenden kilometers afgelegd en ben in de VS en Japan geweest om bruiklenen te vragen.
Van Gogh had die onderdompeling in het arbeidersleven nodig om zich te kunnen vormen tot wat hij werd. Zoals hij als prediker iets voor de mensheid wilde betekenen, zo wilde hij dat vervolgens als kunstenaar.
Wat maakt van Vincent van Gogh - volgens u - een buitengewoon artiest? Is dat zijn getourmenteerde leven of zijn flamboyante werk? De expressieve kracht van zijn werk en zijn vermogen om zich te laten inspireren door andere kunstenaars, en daar een volstrekt eigen draai aan te geven.
Hoe zou men de impact van Vincent van Gogh op de moderne kunst kunnen samenvatten?
Stel dat u één werk zou moeten kiezen in de tentoonstelling, welk zou dat zijn? Erg lastig, maar dat wordt dan misschien toch de Straat in Auverssur-Oise. Het is een van de meesterwerken van aan het einde van zijn leven, en we hadden het grote geluk het hier te kunnen tonen.
Op hoeveel bezoekers rekent u? Ik verwacht minimaal 200.000 bezoekers, en ik hoop op 250.000.
Aan welke nieuwe projecten rond van Gogh werkt u? Ik organiseer drie tentoonstellingen in opdracht van de Fondation Vincent van Gogh in Arles. De tweede, gewijd aan zijn tekeningen, vindt dit jaar plaats. Ook ben ik dit jaar als gastconservator betrokken bij de tentoonstellingen Van Gogh and Nature in het museum The Clark in Williamstown (Massachusetts, VS) en bij de tentoonstelling Van Gogh & Co: dwars door de collectie in het Kröller-Müller Museum. Ik werk tevens aan een tentoonstellingsproject rond van Gogh en Gauguin in Japan, gepland voor 2016-2017.
Enorm, de expressionisten, de fauvisten en vele andere kunstenaars zagen hem als een vader.
o u t l i n e
/
APRIL 2015
39
E venement gedelegeerd bestuurder van de firma Soetaert-Soiltech. De ING Ardenne Roads staat garant voor een prachtige tocht rond Spa, de wieg van de autosport, en langs bochtige en schilderachtige asfaltwegen door de Ardennen. “De ING Ardenne Roads is een regelmatigheidsrally, waarbij het klassement wordt bepaald door een uurgemiddelde in plaats van snelheid. Meestal ligt het uurgemiddelde rond 50 km/uur en in dorp- en stadskernen zelfs 36 km/uur. Elk team maakt dus evenveel kans op een plaats op het podium, ongeacht met welke auto men rijdt”, verduidelijkt Jacky Fernandez, Private Banker van de Zone West, die in 2012 een eerste keer deelnam als copiloot met zijn klant Dirk Vlerick.
“Ik kreeg er de smaak te pakken”
ING Ardenne Roads: Opwindend en exclusief Bij ING Private Banking, en ook bij de redactie van Outline, hebben we een passie voor oude auto's. Net als een groeiend aantal klanten, of ze nu zelf hun eigen oldtimer hebben of enkele dagen per jaar een exemplaar huren. Geen wonder dus dat ING Private Banking al sinds 2003 trotse hoofdsponsor is van de ING Ardenne Roads, een gereputeerde regelmatigheidsrally voor sport- en prestigewagens van vóór 1969. ‘Sport & Chic’ bij uitstek en de enige rally die elk jaar mag uitpakken met een vijftiental vooroorlogse sportwagens: de ING Ardenne Roads. Dit jaarlijkse hoogtepunt op de Belgische oldtimerkalender verwierf zijn geloofsbrieven, het respect van de deelnemers en de bewondering van de gepassioneerde toeschouwers door trouw te blijven aan de traditie van de grote historische races. Een goed parcours, een nauwkeurige selectie van de deelnemende wagens,
40
o u t l i n e
/
APRIL 2015
een gemoedelijke sfeer en comfort: dat zijn de basisingrediënten die de ING Ardenne Roads steevast kenmerken. “Maar de ING Ardenne Roads is naast een prestigerally ook en vooral een trefpunt voor gepassioneerde vrienden die na de winter opnieuw samenkomen om een aangenaam moment te beleven”, vertelt Johan Verhelst, CEO van de Groep Verhelst uit Oudenburg. Hij nam al deel aan meerdere edities, samen met zijn copiloot Peter Caset,
Omdat de organisatoren van een afwisselend parcours houden, wordt het wedstrijdtraject elk jaar gewijzigd. “Tijdens het jaar dat ik deelnam slingerde de karavaan langsheen de landelijke wegen van Zuid-Luxemburg in de richting van het Château du Pont d’Oye. Voor de terugkeer naar Spa flirtte het traject met de grens van het Groothertogdom Luxemburg”, vertelt Dirk Vlerick, managing director van Vlerick NV, ontwerper en fabrikant van het kinderkledingmerk Brian and Nephew. De wegen zijn dan wel bijzonder divers van aard, toch vormen ze geen overmatige belasting voor de oldtimers. Die worden overigens opgedeeld in drie categorieën: Pre War Cars (gebouwd tot 31 december 1945), Post War Cars (auto's met bouwjaar tussen januari 1946 en december 1960) en Classics (auto's van vóór 31 december 1969). “Wij reden met een gehuurde Austin Healey 3000 MK2. Persoonlijk vond ik dat een droomwagen, met een lekker hard stuur. Helaas ondervonden we ook al snel het nadeel van deze auto: het hagelde tijdens de rit, en het duurde niet lang voor onze achterbank vol met hagelbollen lag. Die hebben we er dan maar uitgeschept. Ondanks het weer kreeg ik dat weekend de microbe te pakken en heb ik beslist dit veel vaker te gaan doen. Maar toen ik even later zelf een auto kocht, ben ik toch maar voor een gesloten model gegaan. Ondertussen zijn we enkele jaren verder en overweeg ik om mijn Porsche van de jaren 1970 opnieuw te verkopen, en voor rally’s een auto te huren. Ik heb geen tijd om hem zelf te onderhouden en dat is toch essentieel om een oldtimer altijd rijklaar te houden. Bovendien verwacht ik al een mooie meerwaarde te creëren. En als ik een auto huur, ben ik zeker dat hij altijd piekfijn in orde is en kan ik regelmatig een ander model en bouwjaar kiezen. Ook dat is avontuur, want de beleving zal telkens nieuw zijn.” Pierre Bertrand observeert enkel van ver de speculatieve bewegingen op de markt van de oldtimers. Zijn grootste liefde is een Alfa Romeo Spider Touring van 1961 … de auto waar zijn moeder mee reed in zijn geboortejaar. Met deze cabrio, die alles van de Italiaanse dolce vita in zich heeft, nam hij in 2013 en 2014 deel aan de ING Ardenne Roads. Pierre Bertrand bezit vijf oldtimers, waaronder een Volvo van 1951 en een Porsche van 1971, en “hij denkt er absoluut niet aan om collectiestukken te verkopen of er nieuwe te kopen”. Bij de voormalige gedelegeerd bestuurder van Cimescaut (het familiebedrijf dat in januari 2014 werd verkocht aan zijn concurrent CBR) werd de basis voor zijn passie al tijdens zijn tienertijd gelegd.
“Voor ons is de ING Ardenne Roads een vaste afspraak met een vijftiental West-Vlaamse ondernemers.” Johan Verhelst “Ik heb altijd van de autosport en mechanica gehouden. En oude auto's, dat is pure mechanica. Mijn collectie staat in de buurt en is steeds rijklaar, ik verzorg zelf het onderhoud”, verklaart deze vijftiger die in het dagelijkse leven rijdt met een volledig elektrische Tesla Model S.
Een jaarlijkse afspraak onder vrienden “Jaar na jaar trekt de ING Ardenne Roads een steeds internationaler deelnemerspubliek aan, wat meteen bewijst dat de wedstrijd ook buiten onze landsgrenzen een groeiend aanzien geniet”, vervolgt Johan Verhelst. “Voor ons is het een vaste afspraak met een vijftiental West-Vlaamse ondernemers. Het begint al op vrijdagavond, met het uitgebreide aperitief, waarna sommigen nog de beentjes buitenzetten in Spa. We sluiten elk jaar ook een of andere zotte weddenschap af. We stellen een eigen klassement op en zo moest vorig jaar het team dat als vierde laatste eindigde, trakteren met een groot diner in de zomer. Dat was meteen een garantie dat we elkaar weer snel zouden terugzien.” Ook voor Pierre Bertrand, met zijn vrouw als copiloot, is de ING Ardenne Roads in de eerste plaats een moment van delen en gemoedelijkheid. Zijn eerste deelname dankt hij aan ING, “want het aantal deelnemers is beperkt en dankzij mijn Private Banker heb ik me kunnen inschrijven”. Ook zijn zoon nam deel aan de editie 2014, aan het stuur van een Porsche uit zijn collectie. Regelmatig vragen ook vrienden om een auto uit zijn collectie te lenen. “Persoonlijk neem ik niet deel met de gedachte dat ik er mijn zakelijke
o u t l i n e
/
APRIL 2015
41
É vénement
“De chauffeur dient zijn ogen op de weg te houden, maar de copiloot volgt het roadbook dat nauwgezet het parcours aangeeft.” Jacky Fernandez netwerk ga uitbreiden. Gewoon omdat alle gesprekken er gaan over onze gedeelde passie en niet over zaken.” U kunt ook maar beter uitgeslapen aan de start verschijnen: 250 à 300 kilometer per dag met een oldtimer, het is eens wat anders dan een moderne wagen met airco, ABS en tal van nieuwe snufjes. Jacky Fernandez: “De chauffeur dient zijn ogen op de weg te houden, maar de copiloot volgt het roadbook dat nauwgezet het parcours aangeeft. Een afslag missen betekent onherroepelijk een slechtere plaats in de rangschikking. Daarnaast moet u als copiloot goed kunnen rekenen, bij een regelmatigheidsrally is het immers de bedoeling een opgelegde gemiddelde snelheid te handhaven op de verschillende deeltrajecten. De copiloot moet het traject volgen en uitrekenen welke de ideale tijden zijn. U rijdt van observatiepunt naar observatiepunt en elke seconde voorsprong of achterstand gaat gepaard met strafpunten. Sommige deelnemers rijden gewoon voor het plezier, anderen nemen het zeer ernstig op.”
“Als ik een auto huur, ben ik zeker dat hij altijd piekfijn in orde is en kan ik regelmatig een ander model en bouwjaar kiezen.” Dirk Vlerick Een geslaagde après-route De ING Ardenne Roads verwelkomt steeds meer oude prestigewagens, de ene nog mooier dan de andere. “Wie een eerste keer deelneemt, weet niet waar eerst kijken”, vertelt Dirk Vlerick. “Het is een totaalgebeuren. Het begint al met de warme ontvangst in de viersterrenhotels in het sympathieke kuuroord. Verder is alles ontzettend goed geregeld, organisator Trajectoire laat niets aan het toeval over. Denk daarbij aan praktische aspecten als beschermende hoezen om de bodem onder de mogelijk lekkende geparkeerde auto’s tijdens de nacht te beschermen, een beveiligde parking binnen de omheining van het Parc de Sept Heures in Spa, de aanwezigheid van wegenhelpers voor oldtimers met een kleine panne, en natuurlijk de ontzettend goed verzorgde catering. Op vele controlepunten kunt u de inwendige mens versterken en ’s middags is er een lunch op een idyllische plek waar u ineens de benen kunt strekken. Vaak is dat in goed verborgen kastelen waar u anders niet komt.” Na een vermoeiende eerste dag biedt ING Private Banking in het Radisson Blu Palace Hotel alle deelnemers een uitgebreid diner
42
o u t l i n e
/
APRIL 2015
E venement aan. Johan Verhelst: “U komt automatisch in een vriendennetwerk terecht, via de rally's worden vriendschappen opgebouwd en versterkt. Af en toe komen er ook nieuwe professionele samenwerkingen uit voort. Samen met mijn vrouw neem ik eveneens deel aan ballades in serviceclubs en de National Classic Tour die vaak in Zuid-Europa plaatsvindt.” De ING Ardenne Roads reden hij en zijn copiloot met een Porsche 356 Roadster Super 90 van 1960 en een Porsche 911 Targa Soft Window van 1967. “Onze auto’s voor rally’s zijn bijkomend uitgerust met extra remmen, 4-puntsgordels en meer vermogen. En natuurlijk veel zeemvellen voor als het regent … Met een oldtimer rijden is bijzonder aangenaam, u hebt steeds een gevoel van snelheid, zeker in een cabrio. En het fijne samenzijn met andere liefhebbers maakt het helemaal af.” ◾
“Mijn eerste deelname dank ik aan ING want het aantal deelnemers is beperkt en dankzij mijn Private Banker heb ik me kunnen inschrijven.” Pierre Bertrand
Eén rally, twee categorieën Voor de editie van 2015, die plaatsvindt op 25 en 26 april, wordt voor het eerst gewerkt met twee duidelijk afzonderlijke categorieën. Enerzijds de categorie Regularity. Deze spreekt liefhebbers van sportieve uitdagingen en regelmatigheidswedstrijden aan. Het niveau is vergelijkbaar met dat van de vorige edities van de rally, met een roadbook met een bolletje-pijltjesysteem en afstandsaanduidingen. Langs het circuit staan er commissarissen voor de tijdsopnamen en passagetijden. De angst om in deze discipline te starten is steeds groter bij copiloten dan bij piloten. Daarom richten de organisatoren van de ING Ardenne Roads op vrijdagavond een minicursus navigatie in. Hier raken nieuwe deelnemers vertrouwd met het lezen van een roadbook, het aanhouden van een gemiddelde snelheid, het naleven van de passagetijden en het principe van de regelmatigheidstests. Voor andere deelnemers betekent de tocht door de prachtige landschappen echter vooral een aangenaam weekend. Voor hen werd de categorie Touring tot leven geroepen. Ze nemen deel aan de sportieve sfeer van de rally zonder de stress van de race te voelen. Ze moeten enkel de tijdscontroles doorlopen om veiligheids- en organisatieredenen.
o o uu tt ll ii n n ee
/
A VP R I L 2 0 1 5
43
ING PRIVATE BANKING
Uw bevoorrechte gesprekspartners bij ING Private Banking België General Manager Philippe Wallez
Chief Investment Officer Thierry Masset
Marnixlaan 24 1000 Brussel Tel. +32 2 547 62 00
[email protected]
Marnixlaan 24 1000 Brussel Tel. +32 2 547 79 68
[email protected]
Head of Business Development Kristof Kustermans Marnixlaan 24 1000 Brussel Tel. +32 2 547 69 08
[email protected]
Head of Portfolio Management Rudy Vandorpe Marnixlaan 24 1000 Brussel Tel. +32 2 547 79 68
[email protected]
Head of Wealth Engineering Edouard Zurstrassen Marnixlaan 24 1000 Brussel Tel. +32 496 58 80 22
[email protected]
Head of ING Private Banking Zone West (Oost- / West-Vlaanderen) Kurt Lamquet Kouter 173 9000 Gent Tel. +32 478 21 71 37
[email protected]
Head of ING Private Banking Zone Oost (Antwerpen / Limburg-Leuven) Marc Vankeirsbilck Lange Gasthuisstraat 20 2000 Antwerpen Tel. + 32 475 37 01 57
[email protected]
Head of ING Private Banking Zone Centrum (Brussel) Marie Helsmoortel Marnixlaan 24 1000 Brussel Tel. +32 498 25 13 37
[email protected]
Head of ING Private Banking Zone Zuid (Wallonië) Benjamin Francq Office Park Namur Avenue des Dessus de Lives 8 5101 Loyers Tel. +32 499 97 06 40
[email protected]
ing.be/privatebanking ING België nv – Bank – Vennootschapszetel: Marnixlaan 24, B-1000 Brussel – RPR Brussel – Btw: BE 0403.200.393 – BIC: BBRUBEBB – IBAN: BE45 3109 1560 2789. Verantwoordelijke uitgever: Inge Ampe – Sint-Michielswarande 60, B-1040 Brussel – 709980N – 04/15 © Editing Team & Graphic Studio – Marketing ING Belgium.
