Ouders gooien hoge ogen! Een rekeninterventieproject.
Hanneke Lodder MSc
Gevoed door mijn professionele achtergrond als kinderfysiotherapeut, leerkracht en onderwijskundige besefte ik meer en meer het belang van de rol van de ouders. Naast de ontwikkeling en het leren van de kinderen op school is het leren thuis van groot belang. Het uitbouwen van samenwerkingen met onderwijsorganisaties en ouders gebaseerd op wetenschappelijke inzichten vergroot de kans op een succesvolle implementatie van de interventie.
Hanneke Lodder Rotterdam Oktober 2015
Inhoud Inleiding ................................................................................................................................................... 3 Verantwoording: ..................................................................................................................................... 4 SpelletjesExpress ..................................................................................................................................... 5 Algemeen............................................................................................................................................. 5 Doelgroep ............................................................................................................................................ 5 Doelstelling .......................................................................................................................................... 6 Positieve impact .................................................................................................................................. 6 Uitgangspunten ....................................................................................................................................... 7 Ouders centraal ................................................................................................................................... 7 Partnerschap ouders en school versterken ......................................................................................... 7 Mensen verbinden .............................................................................................................................. 8 Vergroten van de rekenvaardigheid van kinderen .............................................................................. 8 Aanpak ..................................................................................................................................................... 8 Thuis bordspellen spelen..................................................................................................................... 8 Inzet vrijwilligers.................................................................................................................................. 9 Lokale netwerken ................................................................................................................................ 9 Literatuur: .............................................................................................................................................. 10 Curriculum Vitae .................................................................................................................................... 12 Begroting om het plan te kunnen realiseren: ....................................................................................... 13
Inleiding Delfshaven bestaat uit vier deelgebieden: Spangen en Oud-Mathenesse-het Witte Dorp, Bospolder-Tussendijken, Middelland en het Nieuwe Westen. Het oude historische Delfshaven en Schiemond is het vierde gebied. In de wijk Bosoplder Tussendijken in het stadsdeel Delfshaven van Rotterdam wonen circa 14.500 inwoners. In de zeventiger jaren is de wijk steeds kleurrijker geworden. De anderstaligen vormen de meerderheid van de bevolking in deze wijken. Daarnaast is de maatschappij minder overzichtelijk, complexer en individualistischer en meer gedifferentieerd dan vroeger (gebiedsplan Delfshaven, 20142018). Vooral de bewoners van vooral Bospolder Tussendijken hebben een lage sociaaleconomische status (SES). Ondanks een aantal nieuwbouwprojecten en de goede ontsluiting, ligging, scholen en voorzieningen kampen de wijken met ernstige problematiek. De hoge werkeloosheid, schuldenproblematiek, laag opleidings- en taalniveau zorgen er voor dat vooral de wijk Tussendijken tot de minst aantrekkelijke woonwijk behoort. Vanuit de gemeente wordt geïnvesteerd op het gebied van wonen, goed woon- en leefmilieu, veiligheid en wordt ingezet op binding en zelfredzaamheid. Daarnaast wordt geïnvesteerd in de toekomst van de jeugd. Op dit moment is er onder de jongeren die opgroeien in Bospolder-Tussendijken veel schooluitval. De aandacht gaat uit naar terugdringen van schooluitval, talentontwikkeling, opvoedondersteuning en het
vergroten
van de
ouderbetrokkenheid. De samenwerking tussen school en ouders is van essentieel belang. Ouderbetrokkenheid, onafhankelijk van de sociaaleconomische status, heeft een positieve invloed op de ontwikkeling en leerresultaten van de leerlingen. Daarnaast hebben de leerlingen betere sociale vaardigheden en kunnen zich goed aanpassen aan de op school geldende regels. De leerlingen vertonen minder schooluitval en volgen vaker een studie in het hoger onderwijs(Henderson & Mapp, 2002). In de wijk Bospolder-Tussendijken vinden scholen ouderbetrokkenheid belangrijk. Op een aantal van deze scholen is een medewerker ouderbetrokkenheid aangesteld. Andere initiatieven in de wijk om ouderbetrokkenheid te stimuleren zijn: Alledaags Rekenen op Zuid en de Ouder Kind Academie op basisschool Valentijn.
SpelletjesExpress
Hanneke Lodder
3
Het project Alledaags Rekenen op Zuid is een initiatief
om ouders te inspireren
spelenderwijs rekenactiviteiten thuis uit te voeren. Op de basisschool Valentijn krijgt het project vorm door het spelen van rekenspellen met ouders en kinderen, de uitreiking van reken- en taaltassen en de mogelijkheid om spellen te lenen. Het voorgestelde project omvat het spelen van spellen onder begeleiding van vrijwilligers. In het stadsdeel Delfshaven bestaat geen traditie van thuis spelletjes spelen, samen bewust boodschappen doen, samen bakken en koken. Het onder de aandacht brengen van informele leeractiviteiten bij deze groep ouders is noodzakelijk. Het eenmalig aanbieden van een activiteit zonder vervolg geeft geen zekerheid over het gewenste resultaat. Uit onderzoek van Kagitcibasi, Sunar en Bekma(2001) blijkt dat het vooraf geven van instructie aan de ouder een positief effect heeft op de cognitieve ontwikkeling en de taal- en rekenen ontwikkeling van de kinderen. Het is derhalve wenselijk om de ouders in de thuissituatie te instrueren bij het spelen van spellen om het effect te optimaliseren.
Verantwoording: In het dagelijks leven maken wij gebruik van informatie die wordt uitgedrukt in getallen zoals tijd, kosten, afstanden, afmetingen, salaris, leeftijd en prijzen. Overal om ons horen en zien wij cijfers en getallen. Rekenvaardigheden zijn nodig om volwaardig in onze maatschappij te kunnen functioneren. Het verwerven van rekenkennis en -vaardigheden kan worden gezien als een proces dat zich begint te ontwikkelen lang voordat kinderen in aanraking komen met rekenonderwijs op de basisschool. Al op jonge leeftijd zijn kinderen geïnteresseerd in cijfers en getallen en hebben zij intuïtieve kennis over de verschillende betekenissen van getallen en hoe de getallen gebruikt kunnen worden(Torbeyns et al., 2001). De rekenvaardigheid in de kleuterschool is een sterke voorspeller van de latere wiskundige prestatie(Mazzocco, Feigenson , Halberda, 2011; Toll & Van Luit, 2013). Gezien de sterke relatie tussen voorbereidende rekenvaardigheid en latere rekenprestaties (Duncan et al., 2007) is het van belang dat rekenvaardigheden al vroeg gestimuleerd worden. Eenvoudige taken als het vergelijken van aantallen, tellen, lezen of schrijven van getallen zijn fundamenteel voor het leren begrijpen van getallen en daarmee voor het rekenen. Een vroege interventie is noodzakelijk om de rekenvaardigheden te vergroten bij kinderen met een verhoogd risico.
SpelletjesExpress
Hanneke Lodder
4
De kinderen met een lage sociaaleconomische status komen veel minder in aanraking met informele leeractiviteiten. De ouders van deze kinderen ondernemen minder activiteiten met hun kinderen en hebben minder educatief spelmateriaal in huis (Anders et al., 2011). Een middel om de voorbereidende rekenvaardigheid te bevorderen kan een informele leeractiviteit zijn(Ginsburg, Lee & Boyd, 2008). De informele leeractiviteit waaronder bordspellen bieden mogelijkheden om een rijke ervaring met getallen op te doen. Uit onderzoek van Ramani & Siegler (2008) komt naar voren dat het spelen van een lineair bordspel een positief effect heeft op de voorbereidende rekenvaardigheden van kinderen met een lage sociaaleconomische status. Kinderen die voordat zij naar school komen thuis, veelvuldig een lineair bordspel spelen, hebben meer intuïtieve kennis van getallen(Phillips & Crowell, 1994). Bij reeds schoolgaande kinderen krijgen ouders door het spelen van bordspellen meer inzicht in de rekenontwikkeling van hun kinderen en kunnen zij op een speelse manier de rekenvaardigheid stimuleren. De hierboven genoemde wetenschappelijke inzichten kunnen worden benut om de rekenvaardigheden van jonge kinderen optimaal te ontwikkelen.
SpelletjesExpress Algemeen In het stadsdeel Delfshaven bestaat geen traditie van thuis spelletjes spelen, samen bewust boodschappen doen, samen bakken en koken. De kinderen uit deze wijken komen minder in aanraking met informele leeractiviteiten. Terwijl juist deze informele leeractiviteiten een bijdrage kunnen leveren aan reken- en taalontwikkeling. Het spelen van een lineair bordspel kan de voorbereidende rekenvaardigheden van risicokleuters verbeteren(Ramani & Siegler, 2008).
Doelgroep De primaire doelgroep wordt gevormd door kinderen in de leeftijd van 4-11 en hun ouders in de wijken die vallen onder stadsdeel Delfshaven. In dit stadsdeel bestaat geen traditie van thuis spelletjes spelen, samen bewust boodschappen doen, samen bakken en koken.
SpelletjesExpress
Hanneke Lodder
5
Kinderen zijn de toekomst. Het bieden van kansen is nodig om een optimale ontwikkeling te bewerkstelligen zodat zij opgroeien tot volwaardige burgers en gezonde volwassenen. In eerste instantie is het streven om het project in Bospolder-Tussendijken te starten en vervolgens verder uit te breiden naar de andere wijken van het stadsdeel Delfshaven. Uiteindelijk kan het project Rotterdam breed worden ingezet.
Doelstelling 1. Het stimuleren van de rekenontwikkeling van jonge kinderen uit gezinnen met een lagere sociaal economische status; 2. Het alledaags rekenen onder de aandacht brengen; 3. Ouders in staat stellen om op hun eigen manier de rekenontwikkeling van hun kinderen te stimuleren; 4. Het partnerschap tussen school en ouders versterken, zodat ze samen de verantwoordelijkheid nemen voor de ontwikkeling van kinderen en elkaar daarbij ondersteunen en versterken.
Positieve impact Het samen gezelschapsspellen spelen ervaren veel kinderen als plezierig en ontspannend. De rekenvaardigheden worden spelenderwijs geoefend. Door het spel vaker te spelen ervaren kinderen dat ze steeds beter worden in een spelletje, dat geeft zelfvertrouwen. Voordelen van bordspellen(Davies,1995). 1. betekenisvolle situatie; 2. motivatie bevorderend; 3. de mogelijkheid om het zelfvertrouwen te vergroten en de angst voor rekenen te overwinnen; 4. vergroot leermogelijkheden door de interactie tussen kinderen , het opdoen van intuïtieve ideeën en het toepassen van verschillende oplossingen en strategieën; 5. het spel kan variëren in moeilijkheidsgraad; 6. taakgericht door de spelregels en de motivatie; 7. ongedwongenheid; 8. autonomie.
SpelletjesExpress
Hanneke Lodder
6
Probleemoplossend vermogen aanspreken. Het analyseren van een spel zal kinderen een aantal zeer wenselijk probleemoplossende strategieën opleveren: 1. systematiek; 2. transformeren van informatie ; 3. zoeken naar patronen; 4. het toepassen van wiskunde (berekeningen, algebra); 5. manipuleren van variabelen; 6. terugblikken op het probleem; 7. hypothese bedenken en testen.
Uitgangspunten Ouders centraal De ouders zijn verantwoordelijk voor de opvoeding en ontwikkeling van hun kind. Het uitgangspunt is om met de ouders te zoeken naar mogelijkheden om de rekenontwikkeling van hun kinderen te stimuleren waarbij uitgegaan wordt van de mogelijkheden en talenten van de ouders. De ouders krijgen praktische handvatten om de rekensituaties in spel en alledaagse situaties aan te bieden. Daarnaast leren de ouders door middel van een eenvoudige interventie tijdens het spel de rekenontwikkeling van hun kinderen te stimuleren. De ouders worden actief bij het proces betrokken en zijn beter in staat de weg naar het rekenaanbod vinden. De ouders kunnen hun wensen en voorkeuren betreffende de spellen kenbaar maken.
Partnerschap ouders en school versterken Een goede samenwerking tussen ouders en school heeft een positieve invloed op kinderen. Vanuit onderzoek wordt aangegeven, dat ouderbetrokkenheid, met name bij het leren thuis, een positief effect heeft op het functioneren van kinderen binnen een school. Het effect heeft zowel betrekking op leerprestaties als op gedrag en werkhouding (Henderson & Mapp, 2002).
SpelletjesExpress
Hanneke Lodder
7
Ouderbetrokkenheid in de thuissituatie leidt tot een verbetering van het sociaal functioneren van kinderen, meer zelfvertrouwen en een positievere houding ten opzichte van
de
school.
Het investeren
in de ouderbetrokkenheid thuis vergroot
de
ontwikkelingsmogelijkheden van kinderen(Henderson & Mapp, 2002).
Mensen verbinden Het is belangrijk om mensen die deelnemen aan het project met elkaar in contact te brengen. De vrijwilligers die deelnemen aan het project kunnen elkaar stimuleren, ondersteunen en ideeën uitwisselen..
Vergroten van de rekenvaardigheid van kinderen Een positieve houding ten opzichte van rekenen bewerkstelligen bij kinderen en ouders door gebruik te maken van rekenspellen. Dat is een belangrijke voorwaarde om het rekenen te kunnen stimuleren.
Aanpak Thuis bordspellen spelen Twintig weken lang krijgt het gezin wekelijks een spelletjesbegeleider thuis op bezoek. In een uur introduceert de vrijwilliger het bordspel en de mogelijkheden. De ouders krijgen tevens handvatten om op verschillende
manieren de rekenontwikkeling van de kinderen te
stimuleren en de bordspellen zelf met hun kinderen te spelen. Het actief deelnemen van de ouders aan de activiteit is een vereiste. Na twee maanden vindt een follow -up plaats. De gezinnen worden door de vrijwilliger bezocht. Het doel hiervan is om inzicht te krijgen of de spellen nog regelmatig gespeeld worden , er nog problemen zijn opgetreden bij het spelen van de spellen betreffende bijvoorbeeld de keuze van het spel en/of de moeilijkheidsgraad. Desgewenst kan er aanvullende instructie gegeven worden.
SpelletjesExpress
Hanneke Lodder
8
Inzet vrijwilligers De SpelletjesExpress draait op vrijwilligers. Zij worden zorgvuldig geselecteerd, getraind en begeleid. De vrijwilligers zijn bij voorkeur studenten Pedagogische Wetenschappen of Onderwijskunde van de Erasmus Universiteit(EUR).
Lokale netwerken Een uitgebreid netwerk van deskundige partners op het gebied van rekenen(EUR, Freudenthal instituut etc.), ouderbetrokkenheid en landelijke projecten om een langere periode een breed aanbod op het gebied van rekenbevordering te kunnen genereren voor een breder publiek in een grotere regio.
HannekeLodder MSc e-mail:
[email protected] Telefoon: 0612261622
SpelletjesExpress
Hanneke Lodder
9
Literatuur: Anders, Y., Rossbach, H.-G., Weinert, S., Ebert, S., Kuger, S., Lehr, S., & Von Maurice, J. (2012). Home and preschool learning environments and their relations to the development of early numeracy skills. Early Childhood Research Quarterly, 27(2), 231-244 Davies, B. (1995) 'The role of games in mathematics', Square One. 5(2). Duncan, G. J., Claessens, A., Huston, A. C., Pagani, L. S., Engel, M., Sexton, H., Dowsett, C. J., Magnuson, K., Klebanov, P., Feinstein, L., Brooks-Gunn, J., Duckworth, K., & Japel, C. (2007). School readiness and later achievement. Developmental Psychology, 43, 1428-1446. Gemeente Rotterdam(2014), Gebiedsplan Delfshaven 2014-2018. Gevonden op 21 oktober 2015, op http://www.rotterdam.nl/Gebiedscommissies/Delfshaven. Ginsburg, H. P., Lee, J. S., & Boyd, J. S. (2008). Mathematics education for young children: What it is and how to promote it. Social Policy Report, 22, 1-24. Henderson, A. T. & Mapp, K. L. (2002). A new wave of evidence: The impact of school, family, and community connections on student achievement. Austin, TX: Southwest Educational Development Laboratory. Kagitcibasi, C., Sunar, D., & Bekman, S. (2001). Long-term effects of early intervention:Turkish low-income mothers and children. Applied Developmental Psychology, 22,333–361. Mazzocco MM, Feigenson L, Halberda J (2011) Preschoolers’ precision of the approximate number system predicts later school mathematics performance. PLoS ONE, 6(9): e23749. Phillips, D., & Crowell, N. A. (1994). Cultural diversity and early education: Report of a workshop. Washington, DC: National Academy Press. Ramani, G., & Siegler, R.S. (2008). Promoting broad and stable improvements in low-income children’s numerical knowledge through playing number board games. Child Development, 7, 375–394.
SpelletjesExpress
Hanneke Lodder
10
Toll, S. W. M., & Van Luit, J. E. H. (2013). Early numeracy intervention for low-performing kindergartners. Journal of Early Intervention, 34, 243-264. Torbeyns, J., Van den Noortgate, W., Ghesquière, P., Verschaffel, L., Van de Rijt, B. A. M., & Van Luit, J. E. H. (2010). Development of early numeracy in 5- to 7-year-old children: A comparison between Flanders and The Netherlands. Educational Research and Evaluation, 8, 249-275
SpelletjesExpress
Hanneke Lodder
11
Curriculum Vitae Hanneke Lodder(Rotterdam, 1954) werkt en woont in Rotterdam. Allereerst als kinderfysiotherapeut , manueeltherapeut en vervolgens na een verkorte PABO opleiding werkzaam in het basisonderwijs. De honger naar kennis, achtergrond informatie en diepgang bleef. De studie Onderwijskundig ontwerp en advisering voorzag in de behoefte en heeft inzicht verschaft in het begeleiden, ontwerpen en stimuleren van leerprocessen. Werkzaamheden bij het CED het project Talentenkracht in de kinderopvang. Momenteel werkzaam als intern begeleider op basisschool Valentijn te Rotterdam.
SpelletjesExpress
Hanneke Lodder
12
Begroting om het plan te kunnen realiseren: Nodig voor realisatie
Kosten
Een dagdeel per week coördinatie Een dag per week werving, selectie en training
€15.000,-
Voorlichtingsmateriaal
€ 2000,-
Aanschaf bordspellen
€ 4000,-
Vrijwilligers bijdrage (reiskosten vergoeding/stagevergoeding)
€ 8000,-
Totaal
€29.000,-
SpelletjesExpress
Hanneke Lodder
13
