OUDE PASTORIE Winston Churchillweg 2

OUDE PASTORIE Winston Churchillweg 2

Voorstraat 12-14 Gegevens ontleend aan hierna te noemen bronnen en een gesprek met de huidige bewoners van de Pastorie, mevr. Bruins en de heer Groen in juli 2004. Als we bedenken dat er op de plaats van de huidige Dorpskerk al in 866 een kerk stond en dat er van oudsher bij. een kerk een pastorie hoort, kunnen we redelijkerwijs aannemen dat de huidige pastorie wellicht een van de oudste gebouwen van Voorschoten is. Vóór de reformatie hebben er ongetwijfeld pastoors gewoond en daarna de opvolgende predikanten zoals die op het predikantenbord in de kerk vermeld staan. In 1573, toen de Spanjaarden in aantocht waren, hebben de Leidenaren de huizen, kerken en molens in de verre omgeving vernield om te voorkomen dat de vijand zich daar verschanste. De pastorie is daar ook het slachtoffer van geworden. Men zegt dat het huis pas in 1650/1660 weer is hersteld en dat men er toen overdwars een hele vleugel voor bouwde. Het oorspronkelijke huis dateert uit de Middeleeuwen. Links achter de voorzijde uit 1650 is het oudste, middeleeuwse, deel van het huis, de oude bakstenen getuigen ervan, de kleine raampjes aan de achterkant, de deftige kamer met dikke muren en diepe vensterbanken en twee kleine vertrekken die vroeger als keuken en kelder hebben gediend. Een deel van de bakstenen is in 1650 zichtbaar hergebruikt in de voorste aanbouw van het huis. Ook in de tijd van Napoleon vonden er belangrijke veranderingen plaats. In 1796 voerde de Nationale Vergadering een scheiding van Kerk en Staat door. Waren de kerkelijke goederen, waaronder de pastorie, toen nog eigendom van de staat, na 1796 moesten deze goederen het eigendom worden van de katholieke of hervormde gemeente, al naar gelang het percentage dat deze groeperingen vormden van de totale bevolking. Het heeft door getouwtrek tussen de partijen jaren geduurd, maar in 1808 werd deze scheiding financieel definitief1. In de praktijk hadden de protestanten niet gewacht tot het officieel werd, want in 1798 is er veel aan de pastorie opgeknapt. Het perceel was aan 3 zijden omgracht: aan de zijde van bakkerij Verhoog, waarvan nu nog een sloot rest, aan de achterkant aan de zijde van de Oranjeboomstraat, waar nu ook nog een brede sloot is en aan de noordzijde. Het water aan de parkeerterreinzijde is verdwenen. Wel staat daar nog de oude perzikmuur, die aan de Churchillweg verder loopt tot de ingang. Deze muur is door zijn ouderdom, type bakstenen en voegen zo bijzonder dat het een apart rijksmonument is. Ter weerszij den van de voorgevel zijn eveneens oude muren die met een poort toegang bieden tot de zuidelijke en de noordelijke tuin. De zadelschoorstenen op het dak aan de voorkant zijn volgens deskundigen ook zeer bijzonder. Er zitten als afdekking ronde vorstpannen van een rieten dak op2. De muur die voor het pand loopt met excentrisch een prachtig oud gietijzeren hek, is nieuw. Toen in de jaren ‘70 de boerderij van Lekkerkerker en het oude raadhuis werden afgebroken, werd een deel van de voortuin opgeofferd aan de aanleg van de Churchillweg. De oude lindeboom die nu praktisch midden in de weg staat, stond vroeger binnen de tuinmuren. De Hervormde Gemeente stootte de pastorie af in 1971 toen Ds. Saraber met emeritaat ging. Deze had er na het vertrek van Ds. Fortgens tussen 1952 en 1971 gewoond. De kosten van onderhoud werden een te zware belasting voor de kerk.. De eerste nieuwe eigenaar werd Mevr. van der Heem en later opgevolgd door Mevr. L. van Dijke. In 1991 werden mevr. Bruins en de heer Groen de trotse bezitters van het riante pand. Zij lieten het pand onder leiding van de architect Ir. Job van het Architectenbureau Braaksma en Roos geheel in oude stijl herstellen, waarbij moer en kinderbalken weer tevoorschijn kwamen, evenals de oude Makkumse tegels in de toiletten, de marmeren vloertegels in de hal, oude blauwe tegeltjes in de keuken, de oorspronkelijke luiken, die ongebruikt op zolder lagen. Sommige ramen hebben nog de oorspronkelijke spagnoletten en uitzetijzers. Het werk is 1 2

Mooi Voorschoten, Joop Peeters Hr. Berghuis

Comité Open Monumentendag van de Vereniging tot Behoud van Oud-, Groen en Leefbaar Voorschoten

eigenlijk nog niet af, volgens mevr. Bruins, omdat er nog steeds oude luiken op zolder liggen die herplaatst zouden moeten warden. Een aantal van deze ontdekkingen werd gedaan op aanwijzing van mevr. Kloosterman-Fortgens, die er in haarjeugd had gewoond toen haar vader tussen 1922 en 1952 predikant te Voorschoten was. Ook boven zijn loze ruimtes ontdekt en bij de badkamer gevoegd. Deze ruimtes werden in de tijd van Ds. Fortgens in de Tweede Wereldoorlog gebruikt als goed heenkomen bij onraad. Dat het oude hek excentrisch in de voormuur ligt komt omdat het laantje dat oorspronkelijk naar de pastorie leidde precies op het hek uitkwam. Jan Sloof schrijft in zijn boek Straatnamen in Voorschoten dat er ooit een Pastorielaan was die in 1692 zelfs als Predikantslaan voorkwam. In 1734 werd de laan van muren voorzien. Rechts stond de boerderij “Martinahoeve”, die eigendom was van Notaris Boom en bewoond werd door de familie Lekkerkerker. Links van de ingang was volgens Jan Sloof een klein winkeltje waar antiek verkocht werd. Aan het eind van het laantje stond nog een grote esdoorn die in 1992 door de bliksem werd getroffen. Toen de boerderij van Lekkerkerker werd afgebroken, verdween de Pastorielaan. Het hek is de stille getuige van het oude verdwenen straatje. De tuin is een waar lustoord, maar deze is dan ook naar een ontwerp van het Tuinarchitectenbureau Mien Ruys en Hans Veldhoen aangelegd. Rondom de tuinkamer heeft deze een open karakter, de planten zijn geselecteerd op kleur en qua hoogte en vorm ook geselecteerd om de massaliteit van de hoge leilindehaag te doorbreken en om daarbij aansluiting te vinden. Achter de keuken is de kruidentuin, zoals ook vroeger het geval was, afgescheiden van de rest van de tuin door een heg van haagbeuk, om intieme hoekjes te creëren. Aan de noordzijde, achter de oude perzikmuur staat een groot aantal bomen waaronder fruitbomen, zoals ook vroeger het geval was. Dit deel van de tuin ziet er ongerept uit. De dominee had hier vroeger ook zijn moestuin, waarin hij zelfs zijn eigen aardappelen verbouwde. Het traktement van de dominee was in die tijd zeker geen vetpot. De vroegste predikanten hielden vroeger ook vee als bijverdienste, dus de pastorie heeft zeker ook een boerderijfunctie gehad. In ieder geval is zeker dat Guillelmus Vinck, die op 7 juli 1585 werd beroepen als opvolger van Ds. Baselis, vee hield3. Volgens de heer Berghuis, is de klok die nu aan de zuidgevel hangt, bedoeld geweest om het personeel bijeen te roepen als het tijd was om te eten, wellicht doelende op meiden en knechten die op de boerderij werkten. De klok hing oorspronkelijk aan de noordzijde en is na het vertrek van de dominees naar de zuidzijde verhuisd. De huidige eigenaren waren verrast toen zij vernamen dat er in 1873 een grootschalige verbouwing plaats heeft gevonden. Er ligt een bestek bij de gemeente in het archief met uitgebreide beschrijving van de werkzaamheden. De kap ging er af, de beide eindgevels werden afgebroken en opnieuw opgebouwd, rechts van de gang werd alles weggebroken en links van de gang minstens tot de onderkant van de eerste balklaag. De oude keuken werd tot de grond toe afgebroken en aan de achterkant werd een nieuwe keuken en berging gebouwd. Opvallend daarbij is dat er toen 2 identieke eindgevels waren, waarvan er nu nog maar een over is. De andere eindgevel is verdwenen en op de begane grond vervangen door de tuinkamer. Er werd in het bestek duidelijk gepleit voor hergebruik van materialen, er kwamen 4 nieuwe schoorstenen in de diverse kamers (2 aan de voorkant en 2 aan de achterkant). Ook blijkt uit de tekeningen dat de voorgevel rand de ramen rijke ornamenten uit de tijd van Lodewijk XV (schatting schrijver van het artikel) heeft gehad, die er nu niet meer zijn. Dus ook na 1873 zijn er opnieuw uitgebreide restauraties en verbouwingen geweest.

Jane Koopstra

3

Historische Studiën, v.d. Gouw





OUDE PASTORIE Winston Churchillweg 2

Recommend Documents