Orientalis: zinvol beleven. Bedrijfsplan

Orientalis: zinvol beleven Bedrijfsplan 2011-2015

1

Orientalis: zinvol beleven Bedrijfsplan 2011-2015

‘Een land dat zijn religieuze diversiteit als een bron van rijkdom ziet, is een land waar de toekomst kan wortelen’ Louise O. Fresco

Inhoudsopgave

Voorwoord Inleiding en leeswijzer

4 6

7.2 7.3

1.

Orientalis

8

7.4

2.

De bezoekers van Orientalis

10

3. 3.1 3.2 3.3 3.3.1 3.4 3.5

Omgevingsfactoren Kansen voor een breder publiek en nieuwe markten Concurrentieanalyse Overheidsbeleid Regionaal en gemeentelijk beleid Fondsen Conclusies

15 15 19 22 23 23 24

8. 8.1 8.2 8.3 8.4 8.5

4. 4.1 4.2 4.3 4.4

Strategische keuzen en positiebepaling Expertmeeting SWOT-analyse Kernwaarden Orientalis Toekomstvisie en missie

25 25 26 27 28

5.

Concept voor het vernieuwde Orientalis

32

6.

Het nieuwe entreegebouw in beeld

36

7. 7.1.1 7.1.2 7.1.3 7.1.4

Marketing en doelgroepen Educatieve markt (jongeren en volwassenen) Familiemarkt (groot)-ouders met kinderen (Cultuur)-historisch geïnteresseerden en wetenschappers Bezoekers met een religieuze achtergrond en spiritueel geïnteresseerden Zakelijke markt

40 40 40 40

7.1.5

Productenaabod-jaarthema’s Marketingdoelstellingen en product-marktcombinaties Marketingcommunicatie

41 42 44

8.6

Bestuur en organisatie Bestuurlijke structuur Ontvlechting met de Heilige Land Stichting Eigendomsverhoudingen Organisatie Mogelijke organisatorische samenwerking met Nederlands Openluchtmuseum Samenwerking en partnerships

49 49

9. 9.1 9.2 9.3

Financiën Meerjarenbegroting Investeringraming Financieringsmogelijkheden

51 51 54 55

10.

Projectmatige aanpak en planning

57

Bijlagen

58

Geraadpleegde literatuur Deelnemers Expertmeeting ‘Toekomst Orientalis” In Museumpark Orientalis 5 juli 2010

59

Colofon

61

1. 2.

45 45 45 46 47

60

40 41

3

Voorwoord

Per 1 mei jl. ben ik aangetreden als interim-directeur van Orientalis

Naar mijn stellige overtuiging moet het daarom mogelijk zijn om een

met de opdracht een plan te maken voor een levensvatbare

nieuwe, financieel gezonde organisatie op te bouwen. Belangrijke

toekomst. Sindsdien heb ik mij intensief verdiept in de

randvoorwaarde is echter dat er de komende jaren fors wordt

ontstaansgeschiedenis van de Heilig Land Stichting en het

geïnvesteerd in de renovatie en in een stevige opwaardering en

museumpark zoals dat er uit voort is gekomen. Ik heb veel

uitbreiding van de publieksvoorzieningen. Dit plan schetst daarvoor

gesprekken gevoerd met allerlei betrokkenen en hun opvattingen

de perspectieven en voorwaarden.

en ideeën gehoord. Tal van plannen en documenten uit het verre en nabije verleden van Orientalis zijn tevens de revue gepasseerd.

Het is een grote uitdaging om Orientalis de komende jaren opnieuw

Ook is een inspirerende expertmeeting met deskundige

te doen leven. Het is ook een maatschappelijke opdracht om er

‘buitenstaanders’ gehouden die veel bruikbare ideeën en tips heeft

gezamenlijk met alle betrokkenen voor te zorgen dat dit unieke

opgeleverd.

culturele en spirituele erfgoed niet verloren gaat. Dat zal en mag ons niet gebeuren!

Op basis van mijn eigen waarnemingen en de schat aan informatie die ik de afgelopen maanden op verschillende manieren mocht

Ik dank iedereen die de afgelopen maanden op één of andere

ontvangen, kon ik dit bedrijfsplan schrijven.

wijze heeft bijgedragen aan de totstandkoming van dit plan. Een speciaal woord van dank gaat uit naar het bestuur dat mij het

Mijn conclusie is dat er – juist in dit tijdsgewricht - belangrijke

volle vertrouwen gaf bij de vervulling van mijn opdracht.

toekomstperspectieven voor Orientalis zijn. mr Peter Berns, directeur a.i. Orientalis

Bedrijfsplan 2011-2015 Orientalis 10 september 2010

4


5

Inleiding en leeswijzer

Voor u ligt het bedrijfsplan 2010-2015 van Orientalis.

Deze zijn ook noodzakelijk om perspectief te bieden op een financieel levensvatbare toekomst.

‘Orientalis: zinvol beleven’ is het plan voor een nieuwe start. Na een periode waarin het museum werd geplaagd door forse

Dit bedrijfsplan is opgebouwd uit tien hoofdstukken.

bestuurlijke, personele en financiële problemen

In de hoofdstukken één en twee wordt een korte schets gegeven

begint Orientalis nu met een schone lei. De blik is vooral gericht op

van Orientalis en zijn bezoekers.

het bouwen aan een nieuwe toekomst.

In hoofdstuk drie worden de belangrijkste omgevingsfactoren

Dit plan schetst de ambities voor de komende vijf jaar, met een

vermeld, ondermeer in de vorm van een concurrentieanalyse.

doorkijk naar 2020.

Hoofdstuk vier gaat over de strategische keuzen en positiebepaling voor de toekomst. Hierin wordt de toekomstvisie en de nieuwe missie

Orientalis is een bijzondere instelling, die zijn wortels heeft in het

van Orientalis beschreven.

unieke cultureel erfgoed van de Heilig Land Stichting die volgend

Hoofdstuk vijf gaat over het concept voor het vernieuwde Orientalis

jaar een eeuw bestaat. Het ligt tevens op een plek van bijzondere

Hoofdstuk zes schetst de inrichting van het vernieuwde

schoonheid en in een gebied met een grote landschappelijke

museumpark.

waarde.

Hoofdstuk zeven is gewijd aan de marketing en de verschillende

Deze elementen bepalen in belangrijke mate de enorme potentie

doelgroepen waar Orientalis zich op zal gaan richten.

en toekomstmogelijkheden van Orientalis.

Hoofdstuk acht gaat over vernieuwing van bestuur en organisatie. In hoofdstuk negen worden de financiële aspecten van dit plan

In dit bedrijfsplan wordt inhoudelijk voortgeborduurd op ‘Open Your

behandeld met een exploitatiebegroting voor de periode 2011-2020

Mind’ , het beleidsplan 2007-2011. De uitgangspunten van

en een investeringsraming. Hoofdstuk tien tenslotte gaat over de

wederzijds respect en tolerantie als het gaat om de verschillende

projectgerichte aanpak van de uitvoering van dit plan.

religies in ons land, blijven ook in dit bedrijfsplan ‘keihard’ overeind. Anderzijds worden in dit plan voorstellen gedaan tot aanpassingen van het concept, om Orientalis aantrekkelijker te maken voor een groter en breder publiek.


6


7

1.

Orientalis

De geschiedenis van de Heilig Land Stichting bestrijkt een periode

Het totale complex is ca. 45 hectare groot, waarvan ca. 30 hectare

van maar liefst 100 jaar.

tot Orientalis behoort.

Deze geschiedenis is in te delen in verschillende perioden. De voor

Orientalis omvat in zijn huidige opzet een hoofdgebouw

het museum belangrijkste tijdvakken zijn:

(binnenmuseum) en drie over het park verspreid liggende dorpen die drie religies symboliseren: Beth Juda (Jodendom), Bait el- islam

1911-1950 Katholiek Devotiepark

(Islam) en Via Christiana (Christendom). Centraal op het terrein ligt

1950-1990 Transformatie tot Bijbels Openluchtmuseum en Begraaf-

het woestijngebied Ain Ibrahiem, waar bedoeïenententen staan.

en Gedenkpark

Op deze plek komen de drie religies ‘samen’ rond de figuur van

1990-2001 Verdere professionalisering; fysieke scheiding tussen

Abraham, die zowel in het Oude – en Nieuwe Testament als in de Koran een belangrijke rol speelt. Ain Ibrahiem is bedoeld als plek

Museum en Begraaf- en Gedenkpark 2001-2010 Museale vernieuwing en introductie van de Islam als

3e

voor ontmoeting en dialoog.

religie; nieuwe naam: Museumpark Orientalis De introductie van de nieuwe naam Orientalis en het nieuwe Vanwege de unieke cultuurhistorische waarde is het gehele

museumconcept (‘Open Your Mind’ 2007) heeft door tal van

complex van de Heilig Land Stichting in 2004 op de

oorzaken niet geleid tot de beoogde publieksverbreding en

Rijksmonumentenlijst geplaatst. Het grootste deel (ca. 70%) van de

verhoging van bezoekcijfers. Hoewel er positieve reacties waren bij

gebouwen van Orientalis heeft sindsdien de status van

overheden en fondsen, liet het publiek het afweten. De

rijksmonument. Ook delen van het landschap in het park

bezoekcijfers daalden dramatisch waardoor Orientalis in ernstige

(ondermeer de zichtassen en het lanenstelsel), zijn tot rijksmonument

financiële problemen raakte. Mede op grond daarvan werd eind

verklaard. Met overheidssteun wordt dit najaar gestart met de

2009 besloten het park tijdens de restauratie tijdelijk te sluiten en het

restauratie van de rijksmonumentale gebouwen van Orientalis.

grootste deel van het personeel te ontslaan.


8


9

2.

De bezoekers van Orientalis

Het museumbezoek is dus vooral een sociale en recreatieve

Het bezoekersprofiel Door recent

publieksonderzoek1

is er een redelijk betrouwbaar

beeld van het profiel van de bezoeker.

bezigheid. Als gemiddeld waarderingscijfer krijgt het museum van de bezoeker een 7,42.

De bezoeker van Orientalis is vaker een vrouw (60%) dan man (40%), heeft meestal een christelijke achtergrond (82%), heeft een

Uit de publieksenquête 2008-2009 komen ondermeer de volgende

HBO- of Wetenschappelijke opleiding (62%) en is gemiddeld 50 jaar.

kritiekpunten naar voren:

De meeste bezoekers (90%) bezoeken vaker dan één keer een

•

en de dieren

museum in binnen- en buitenland. 64% van de bezoekers komt vanuit huis naar het museum, 31% komt van een vakantieadres.16%

•

de informatie over de drie religies werd door velen te oppervlakkig gevonden

van het totaal aantal bezoekers maakt gebruik van de Museumkaart.

bezoekers misten verlevendiging van weleer door de figuranten

•

de afstanden tussen de drie locaties in het park werden als te groot ervaren, terwijl tijdens de wandeling weinig was te beleven

Als belangrijkste reden voor het museumbezoek wordt genoemd het museum als geheel (87,5%). Daarnaast komt 6,4% voor een

•

de bewegwijzering naar en in het park liet te wensen over

speciale tentoonstelling en 4% voor een speciale activiteit. De

•

Duitse (groeps)-bezoekers misten de cultuurhistorische context

bezoeker van Orientalis komt dus voor de gehele ervaring van het

van het christendom en de andere religies; de

park. De gemiddelde verblijfsduur is 3,5 uur.

multimediapresentaties sloegen voor hen niet aan.

De grootste groep bezoekers (37,4%) komt met familie, vrienden of kennissen terwijl 35,8% van de bezoekers met een partner het park bezoekt. Groepsbezoek is er van kerkgenootschappen (9,3%), scholenexcursies (5,3%), bedrijven (2,5%) en groepen in familieverband (1,9%).

1

Rapportage publieksonderzoek Museumpark Orientalis over de periode mei 2008februari 2009


10

Trends in bezoekcijfers over de periode 2000-2009 De bezoekersaantallen waren de eerste jaren van dit decennium redelijk stabiel: rond de 120.000 per jaar. In 2003 bereikte het bezoekersaantal een record (143.000). Dit was vooral een gevolg van veel extra Duitse bezoekers in het kader van het Jaar van de Bijbel in Duitsland 2003. Vanaf 2004 lopen de bezoekersaantallen jaarlijks terug.

Bezoekcijfers 2000-2009 160.000

140.000

120.000

100.000

80.000

60.000

40.000

20.000

0 2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

Factsheet expertmeeting Orientalis 5 juli 2010


2008

2009

6

11


12

Bezoekerscijfers in de periode 2005-2009 Het aantal bezoeken is de laatste vijf haar afgenomen van 102.517

Er zijn sterke indicaties (Afters Sales Enquête 2007 en

in 2005 tot tot 70.820 in 2009. Dat is een afname met 30,9%. Een

Publieksonderzoek 2008-2009) dat de versterkte daling van de

belangrijk deel van de daling werd veroorzaakt door minder

bezoekersaantallen over de laatste twee jaar te maken heeft met

bezoekers uit het buitenland (Duitsland). In 2009 was de daling van

de introductie van de nieuwe naam ‘Orientalis’ en de wijziging van

het aantal buitenlandse bezoekers ten opzichte van 2005 maar liefst

het museumconcept.

52,2%! Dit blijkt uit de kritiekpunten die door de geënquêteerde bezoekers Pregnant is dat de daling van de bezoekersaantallen zich versterkt

werden genoemd en de signalen die door de vrijwilligers werden

voordeed gedurende de laatste twee jaar (2008 en 2009). Dit gold

opgevangen. Hierdoor heeft Orientalis zich van een grote

vooral voor de groepsbezoeken die het laatste jaar sterk

publieksgroep vervreemd.

terugliepen, zowel het groepsbezoek uit Nederland, als uit het buitenland. Vanaf 2007 zet

een forse daling in van 93.774 (2007)

naar 70.820 (2009). Een daling van maar liefst van 24,4%. Significant is ook de daling in het scholenbezoek van het voortgezet onderwijs in de laatste twee jaar. In 2009 daalt dit bezoek van Nederlandse scholen ten opzichte van 2008 met 52,8%, het Duitse scholenbezoek loopt met 97,5% vrijwel terug naar 0.


13

Samenvattend: •

De doorsnee-bezoeker van Orientalis heeft een christelijke achtergrond, een hbo-of wetenschappelijk opleiding en is 50 jaar

•

De grootste groep bezoekers komt met familie, vrienden of kennissen

•

De gemiddelde verblijfsduur is 3,5 uur

•

De bezoeker waardeert het museum met 7,4

•

In de periode 2005-2009 is het bezoekersaantal met bijna een derde (30,9%) teruggelopen

•

Een versterkte daling zette in gedurende de laatste 2 jaar (2007-2009)

•

De daling manifesteerde zich vooral bij het groepsbezoek, met name uit Duitsland

•

Er zijn duidelijke aanwijzingen dat de daling te maken heeft met de in 2007 doorgevoerde vernieuwingen en veranderingen


14

3.

Omgevingsfactoren

3.1 Kansen voor een breder publiek en nieuwe markten Trends in het museumbezoek2

Trends op gebied van kerk, religie en spiritualiteit

“Ondanks de vele inspanningen van overheden en musea ten behoeve van een beter publieksbereik, vindt een derde van het publiek dat het bezochte museum alleen geschikt is voor een selecte groep. Musea trekken dan ook vooral oudere, hoger opgeleide, cultureel actieve autochtonen.” Deze conclusies van de Museummonitor 2009 bevestigen dat er nog steeds een belangrijke opgave ligt voor musea om een breder en nieuw publiek aan te boren.

Het Onderzoek God in Nederland3 (2007) concludeert dat Nederland een christelijke samenleving is. Eerder een cultureelchristelijke, dan een kerkelijk christelijke samenleving4. De kerkelijke betrokkenheid daalt snel (in 1966 bezocht nog 50 % iedere week een kerkdienst, in 1996: 21% in 2007: 16%). Maar de religie wordt op een geheel andere manier vorm gegeven dan vroeger, niet meer via kerkelijke en sociale instituten, maar via ongebonden spiritualiteit. Deze groep is volgens de Wetenschappelijke Raad voor

Deze opgave geldt uiteraard ook voor Orientalis, waarbij de educatieve en scholenmarkt een belangrijk speerpunt moet blijven. Gelet op de inhoud en thematiek van het museumpark, is vooral de grote (multicultureel) samengestelde doelgroep van de v.m.b.o-

het Regelerinsgbeleid5 net zo groot als de groep ‘christenen’, samen goed voor zo’n 50% van de bevolking. Er heeft dus een verschuiving plaatsgevonden van de binnenkerkelijke naar buitenkerkelijke activiteiten op het gebied van religie en zingeving.

schoolleerlingen voor Orientalis interessant. Deze groep wordt tot nu toe nog nauwelijks bereikt. Van groot belang is daarbij optimale aandacht te schenken aan de belevingsen ervaringswereld van deze doelgroep en tevens inhoudelijke aansluiting te zoeken bij de scholenprogramma’s.

3

God in Nederland 1996-2006, T. Bernts e.a., Ten Have RKK 2007 Nederlanders koesteren religie als bron van sociaal kapitaal. Bijna niemand vindt dat kerkgebouwen moeten verdwijnen. Liefst 74 procent – drie van de vier Nederlanders – zegt dat religie belangrijk is voor het behoud van waarden en normen. En 73 procent koestert de religie vanwege de rituelen. Ook bij rampen en herdenkingen (70 procent), de opvoeding van kinderen (67 procent) en nationale feestelijkheden (56 procent) zoeken Nederlanders nog graag hun toevlucht tot het christendom. Ze zien het als een vorm van nationale identificatie. 4

2

Museummonitor 2009, Ijzeren wetten en trends; Letty Ranshuysen, Rotterdam 2009


5

Geloven in het publieke domein, Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid 2006

15

Dat blijkt ondermeer uit het grote aantal boeken, tijdschriften en

De Veluwezoom en het Rijk van Nijmegen zijn de belangrijkste

televisieprogramma’s die religie en zingeving als onderwerp

deelregio’s op verblijfstoeristisch gebied met samen 40% van de

hebben. Maar het blijkt ook uit het enorme aanbod van cursussen

overnachtingen. Dagbezoekers: 24% Nijmegen, 10% Rijk van

en workshops op religieus terrein, de groeiende belangstelling voor

Nijmegen.

de universitaire studie Religiewetenschappen en de vol geboekte kloosters en conferentieoorden voor bezinningsdagen en retraites.

De aantrekkelijkheid van de regio voor de dag- of verblijfstoerist

Ook voor het bedrijfsleven wordt spiritualiteit steeds vaker een

wordt mede bepaald door interessante musea en

inspiratiebron gebruikt bij trainingen en teambuildingprogramma’s.

bezienswaardigheden in het gebied. De top 10 van musea en

Onder jongeren manifesteert dit zich ondermeer in de enorme

bezienswaardigheden is goed voor 88% van het totale aantal

opkomst van de EO-jongerendagen (30.000 bezoekers in

museumbezoeken in de regio. Dit zijn er jaarlijks 1,4 miljoen. Door de

Gelredome) en Festivals als Xnoizz Flevo Festival en de

sterke groei van de groep actieve 50-plussers de komende jaren, is

Pinksterconferentie voor jongeren van Stichting de Opwekking in

de toeristische markt voor Orientalis zeer interessant, vooral de

Flevoland.

groepenmarkt.

Toeristische markt voor Orientalis

Dat geldt ook voor de zakelijke markt. Volgens de toeristisch-

Gelderland en de regio Arnhem-Nijmegen behoren tot de

recreatieve monitor KAN was het aantal zakelijke bezoeken aan de

belangrijkste en aantrekkelijkste toeristische gebieden van

regio in 2004 bijna 0,7 miljoen en binnen het Rijk van Nijmegen

Nederland. De regio Arnhem-Nijmegen is goed voor 1,3 miljoen

136.950 bezoeken. Trendwatchers voorspellen in de vrijetijdsmarkt

overnachtingen en 23 miljoen

dagbezoeken6.

een verschuiving van de zgn. beleveniseconomie naar de ‘zingevingseconomie’. Deze ontwikkeling biedt interessante toekomstperspectieven en nieuwe markten voor Orientalis.

6

Toeristische Monitor KAN-gebied 2005, ZKA Consultants Breda


16

Doelgroepen met een kerkelijke of spirituele achtergrond Christenen in Nederland

Moslims in Nederland

48% van de bevolking beschouwt zichzelf als horend bij een

Het aantal moslims in Nederland wordt thans op 6% geschat; dat zijn

kerkelijke gezindte of levensbeschouwelijke

907 duizend personen8. 73% van alle moslims is van Turkse of

groepering met een christelijke achtergrond. 29% is rooms-katholiek,

Marokkaanse afkomst, de rest komt uit een ander land. Bijna 80%

9% hoort bij de Nederlands Hervormde Kerk. 6% hoort tot de

van de moslims woont in stedelijke gebieden; het grootste deel

Protestantse Kerk en 4% is gereformeerd.

daarvan woont in de Randstad. In 2003 was de spreiding van moslims per provincie gemiddeld 5,7%. In Gelderland is dat

Een van de weinige overblijfsels uit de tijd van de verzuiling zijn de

percentage 4%. De participatie aan culturele activiteiten is een stuk

publieke omroepen. Het aantal leden geeft niet alleen interesse

lager onder Turken en Marokkanen dan onder autochtone

weer in een bepaalde geloofsrichting maar ook interesse in de

Nederlanders; slechts 56% bezocht tussen 2005-2007 culturele

media die daaraan verbonden zijn en die ideologie uitdragen.

voorzieningen ten opzichte van 80% bij autochtonen. De

Daarvan staan de EO (Evangelische Omroep), KRO (Katholieke

onderzoekspublicatie benadrukt dat er vooral weinig deelname is

Radio Omroep) en NCRV (Nederlandse Christelijke Radio

aan formele (canonieke) cultuur. Hoewel de meerderheid Turken en

Vereniging) hier vermeld met 1.261.692 leden, ruim een derde van

Marokkanen zichzelf moslim noemen is het actieve religieuze

het totaal aantal

leden7.

gedrag zeer verschillend. De meerderheid vast tijdens de ramadan en eet ook halal maar moskeebezoeken en dagelijks bidden

Doelgroepen met een christelijke achtergrond blijven voor de

worden maar slechts door 25% van de moslims regelmatig gedaan.

toekomst van Orientalis essentieel (thans 88% van de bezoekers). Uit

Het percentage bezoekers van Orientalis met een islamitische

bovengenoemde cijfers blijkt dat deze groep puur getalsmatig een

achtergrond is met minder dan 1% verwaarloosbaar klein9. Voor

grote marktpotentie voor het museum heeft. De identiteitsgeboden

Orientalis ligt hier een grote uitdaging voor de toekomst.

omroepen kunnen daarbij een interessante ingang voor Orientalis vormen.

8

Forum, Instituut voor Multiculturele Vraagstukken. De positie van moslims in Nederland,

feiten en cijfers. Factbook 2010. Maart 2010 7

Ledentelling Medianet, 2009


9

Publieksonderzoek Orientalis 2008-2009

17

Joden in Nederland

Nieuwe spiritualiteit

Ook de Joodse gemeenschap heeft het park Orientalis nog niet

Spiritualiteit is een populair begrip in Nederland en kan gerust een

echt ontdekt. In de oude vorm van Bijbels Openluchtmuseum zal

trend worden genoemd. Zingeving aan het leven op een andere

voor deze groep het wellicht niet interessant zijn geweest maar sinds

manier spreekt veel mensen aan.

2007 zou het voor Orientalis toch ook een doelgroep moeten zijn.

Er wordt veel aandacht aan besteed in de media met

Het aantal joden in Nederland is slechts gebaseerd op schattingen.

programma’s die gaan over onderwerpen variërend van

Een gemiddelde schatting is 28.000 joden of mensen van Joodse

paranormale verschijnselen tot yoga, meditatie en reflectie op

afkomst in

Nederland10.

Deze doelgroep kan misschien interesse

jezelf. Vaak putten mensen daarbij uit de bronnen van de

hebben in het zoeken naar een joodse identiteit of andere roots.

verschillende wereldreligies.

Maar net als veel andere Nederlanders zijn zij welvarend en

De omvang van deze groep is aanzienlijk en wordt geschat op ca.

hoogopgeleid en is er een breed aanbod voor vrijetijdsbestedingen.

25% van de Nederlandse bevolking.

Het museum zal zich dus goed moeten profileren om ook voor deze

De spiritualiteitstrend komt ook goed tot uitdrukking in de

doelgroep aantrekkelijk te zijn.

populariteit van zogeheten ‘Mindstyle’ bladen. Voornamelijk het bereik van tijdschrift ‘Happinez’ met 548.000 lezers laat zien hoe

Hindoeïsme en Boeddhisme Volgens een recent

WRR-Rapport11

populair spiritualiteit is12. zijn er in Nederland 215.000

leden van Hindoeïstische groeperingen. Daarnaast zijn er 250.000

Conclusies

mensen die aangesloten zijn bij Boeddhistische groeperingen.

•

Aangezien dit het aantal geregistreerde leden betreft, zouden de werkelijke aantallen wel eens veel hoger kunnen liggen. Door de

scholenmarkt (met name ook het V.M.B.O) •

migratie vanuit de Aziatische landen naar Nederland is de groep met deze religieuze achtergrond de laatste jaren behoorlijk

de toeristische markt in het Kan-gebied biedt een groot potentieel aan (nieuwe) bezoekers

•

gegroeid. Al met al gaat het om een groep met een totale omvang van ca. 500.000 mensen.

Er zijn belangrijke kansen op het gebied van de

door de vergrijzing zal de groep actieve 50-plussers aanzienlijk gaan toenemen (tot 40%)

•

de bevolkingsgroep met een kerkelijke of religieuze achtergrond vormen een aanzienlijk marktpotentieel

•

er is een sterk opkomende markt op het gebied van de nieuwe spiritualiteit en zingeving

10

The Changing Jewish Community, Berlijn 2002 Geloven in het publieke domein, Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid 2006

11


12

NOM Print Monitor 2009-I/2009-II

18

3.2

Concurrentieanalyse

Voor de toekomst van Orientalis is het essentieel te weten wie de concurrenten zijn. De concurrentie op de vrijetijdsmarkt is groot zeker ook in de directe omgeving (Arnhem-Nijmegen). Voor Orientalis zal de kunst zijn om zich voldoende te onderscheiden van de concurrenten. In onderstaand schema zijn de negen belangrijkste musea en attracties genoemd die geheel of gedeeltelijk op dezelfde markt opereren als Orientalis. Ze bevinden zich allemaal binnen een straal van ca. 70 kilometer van Nijmegen.

organisatie

aanbod

voorzieningen

doelgroepen

prijs

concurrentie Orientalis

Nederlands Openluchtmuseum, Arnhem

Museumpark en Binnenmuseum Authentieke huizen Living history Educatie Arrangementen Evenementen Binnenmuseum (nieuwe uitbreiding 2006) en museumpark; Vaste en tijdelijke exposities Afrikaanse kunst en cultuur; Afrikaanse woningen met inrichting en displays; Educatie, lezingen en workshops,

7 horecapunten 2 museumwinkels locatieverhuur

Breed publiek Gezinnen, groepen en schoolgroepen; Totaal 461.000 bezoekers (2009)

Vol tarief € 14,20

Grootste concurrent in regio; dagattractie Vergelijkbaar product in zelfde segment

Restaurant, een horecabuffet in buitenmuseum, een auditorium en een atrium voor verhuur.

Gezinnen, groepen en onderwijs. Totaal 67.142 bezoekers (2008)

Vol tarief € 8,50

Concurrent binnen straal van 1 kilometer; Vergelijkbaar product in zelfde segment. Concurrerend in prijs.

Museumpark en Binnenmuseum met vaste en wisselende exposities Romeinse geschiedenis; rondleidingen, evenementen , lezingen

Themarestaurant met Romeinse gerechten; andere eetgelegenheden voor groepen

Gezinnen, scholen, minder-validen, bedrijven, senioren en studenten; Aantal bezoekers: n.b.

Vol tarief € 9,00

Xanten heeft park met wandelmogelijkheden en gebouwen uit (deels) zelfde periode; veel nadruk op educatie; Concurrent in de Duitse markt

Afrika Museum, Berg en Dal

Archeologisch Park Xanten, NRW, Duitsland


19

organisatie

aanbod

voorzieningen

doelgroepen

prijs

concurrentie Orientalis

Nationaal Park Hoge Veluwe

Natuurpark met mogelijkheden op het snijvlak van natuur en kunst; Museonder en Kröller-Müller Museum; wandeltochten en arrangementen, educatieve programma’s

Restaurants, museum en bezoekers-centrum, gratis fietsen, Jachtslot St. Hubertus

Samen erop uit, rustzoekers, confortzoekers, meemakers, specialisten, sportieven en kinderen; 518.580 bezoekers (2009)

Vol tarief € 7,50

Concurrerend in het segment van de natuurliefhebbers en wandelaars, tevens kunst en cultuur-liefhebbers.

Burgers Zoo Arnhem

Dierenpark met dieren in hun natuurlijke leefomgeving (Bush, Desert en Ocean) arrangementen op maat , rondleidingen

5 thema restaurants, congresfaciliteiten voor de zakelijke markt,

Individuele bezoekers, families, en groepen van alle leeftijden; zakelijke markt; 1.500.000 bezoekers

Vol tarief € 18,50

Speeltuin de Leemkuil, Nijmegen

Grote speeltuin met 90 speeltoestellen en een waters peelplaats;binnenaccomodatie voor feestjes en slechtweer; themadagen

Kinderen van 6-12 jaar

Vol tarief € 3,85

Kasteeltuin Arcen, Arcen

Driekasteeltuinen, rond kasteel; dieren park; exposities in kasteel; evenementen, rondleidingen en demonstraties

Kantine en picknickmogelijkheden; Ridderzaal voor kinderfeesten en speeltuinpakket. Restaurant, met grote speeltuin en midgetgolfbaan; diverse eetgelegenheiden los van parkentree

Gezinnen met kinderen, volwassenen, tuinliefhebbers 225.000 bezoekers

Vol tarief € 17

De populairste attractie in de KAN- regio; dagattractie voor compleet dagje uit voor families; Concurrerend in de familiemarkt. Nummer 5 van de topattracties in de regio; vermaak voor kinderen, geen educatie. Zeer concurrerend in prijs Aantrekkelijk park voor wandelaars en dagjes mensen, die zijn geïnteresseerd in natuur (tuinen) en cultuurhistorie (exposities). Ook leuk voor gezinnen met kinderen vanwege speeltuin en dieren in het park.

Amusementspark Tivoli, Berg en Dal

Attractiepark; buiten en binnenspeeltuin, shows, achtbaan en reuzenrad

Restaurant in Indianenstijl en Midgetgolfbaan in Pirantenstijl

Kinderen van 2 tot 12 jaar; schoolarragementen i.s.m. Afrikamuseum en Bevrijdings-museum 90.000 bezoekers per jaar

Vol tarief Vol tafief € 11


Topattractie in Rijk van Nijmegen, gericht op gezinnen met kinderen. Slimme arrangementen met musea (educatie en vermaak)

20

Conclusies •

Burgers Zoo en het Nederlands Openluchtmuseum in Arnhem zijn grote publiekstrekkers in de regio die zich op dezelfde markt begeven (families, groepen, zakelijke markt) en zijn de grootste concurrenten.

•

In directe omgeving is het Afrika Museum met een vergelijkbaar aanbod voor dezelfde doelgroepen als Orientalis een duidelijke concurrent, vooral ook doordat het museum een relatief lage toegangsprijs hanteert; ook concurrerend in prijs is het Nederlands Watermuseum in Arnhem dat zich op dezelfde doelgroepen richt.

•

De attracties De Leemkuil in Nijmegen en Tivoli in Berg en Dal zijn vooral concurrerend op het segment van de gezinnen met jonge kinderen.

•

Archeologisch Park Xanten is wat meer op afstand gelegen, maar concurrerend voor de potentiële bezoekers uit Duitsland


21

3.3

Overheidsbeleid

Rijksbeleid

Vanaf 2012 wordt geen bijdrage van het rijk meer verwacht. In het

In 2001 kreeg Orientalis (toen nog Bijbels Openluchtmuseum

kader van de beëindiging van de subsidierelatie heeft het Ministerie

geheten) voor het eerst een rijkssubsidie in het kader van de

als ‘bruidschat’ nog een eenmalige bijdrage verleend van € 425.000

Cultuurnota op basis van het Actieplan Cultuurbereik. Het ging om

ten behoeve van de verbetering van de infrastructuur.

een bijdrage van € 170.000 per jaar voor een periode van vier jaar (2001-2004). De subsidie werd toegekend vanwege de interculturele

Restauratiesubsidies

en vernieuwende educatieve functie. Deze werd gecontinueerd

Sinds 2004 is het gehele complex van de Heilige Landstichting op de

voor de periode 2005-2008.

rijksmonumentenlijst geplaatst. Ook een groot deel (70%) van de gebouwen van Orientalis heeft de status van rijksmonument.

Vanaf 2009 werd door het rijk een nieuwe subsidiesystematiek

De afgelopen jaren zijn restauratieplannen voor het complex

geïntroduceerd: er werd een onderscheid gemaakt tussen

opgesteld waarvoor de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed

instellingen van nationaal belang die werden gerekend tot de

restauratiesubsidie ( € 1,2 miljoen) heeft toegekend. Ook de

zogenaamde basisinfrastructuur. Deze instellingen waaronder een

provincie Gelderland heeft een subsidie voor de restauratie verstrekt

aantal musea, zouden een langdurig subsidieperspectief krijgen.

( € 400.000). De aanbestedingsprocedure loopt. De uitvoering van

Museum Orientalis werd door het Ministerie van O.C.W. niet

de restauratiewerkzaamheden zal begin november 2010 starten.

aangemerkt als een tot de basisinfrastructuur behorende instelling. Wél tot deze categorie met een meerjarig subsidieperspectief

Provinciaal beleid

werden ondermeer gerekend de regionale collega-

Het provinciaal museumbeleid richt zich op de instandhouding van

openluchtmusea het Nederlands Openluchtmuseum (rijkssubsidie €

één museum, te weten Museum Het Valkhof in Nijmegen en het

8,5 miljoen per jaar) en het Afrika Museum (€ 1,7 miljoen per jaar).

daaraan gekoppelde Archeologisch Centrum G.M. Kam. Daarnaast is de provinciale taak toegespitst op ondersteuning van de kleinere

Om te voorkomen dat Orientalis ‘tussen wal en schip’ zou raken,

musea en het subsidiëren van museale projecten. Ook Orientalis

werd in het kader van het Cultuurconvenant Oost-Nederland

heeft van deze mogelijkheden gebruik gemaakt, ondermeer in het

afgesproken dat het voor de periode 2009-2012 nog een jaarlijkse

kader van het door de provincie gesubsidieerde project ‘Geloven in

bijdrage van het rijk zou ontvangen van € 197.000. Deze bijdrage

Gelderland’.

wordt niet rechtstreeks maar via de provincie Gelderland aan het museum beschikbaar gesteld.


22

Daarnaast zijn door de provincie de afgelopen periode bijdragen

De gemeente Groesbeek werkt samen met de gemeente Nijmegen

aan Orientalis ter beschikking gesteld voor de

aan het zichtbaar maken van het Aquaduct van Groesbeek, met

monumentenrestauraties (zie boven) en voor de verbetering van de

zichtpunten op het tracé van de Romeinse waterleiding van

infrastructuur van het park (€ 1.000.000 in 2008). Belangrijke

Groesbeek naar Nijmegen. Het is de bedoeling een wandelroute te

overwegingen hierbij waren de cultuurhistorische betekenis van het

maken, waarbij de wandelaar zicht en informatie wordt geboden

complex en de bijdrage die Orientalis levert aan de versterking van

op dit Romeinse waterleidingtracé. Aangezien een deel van het

de culturele infrastructuur van Gelderland.

tracé zich bevindt op het park, is er een extra kans dit gedeelte ook voor de bezoeker zichtbaar te maken door inpassing in de

3.3.1

Regionaal en gemeentelijk beleid

wandelroute en het geven van publieksinformatie over het Romeinse Aquaduct.

Orientalis is samenwerkingspartner van het Regionaal Bureau voor Toerisme KAN, dat het cultuurtoeristische en recreatieve aanbod

3.4

Fondsen

van het gehele gebied promoot. Orientalis heeft zich de afgelopen tien jaar kunnen verheugen in de Gemeente Groesbeek is gedurende een lange reeks van jaren een

belangstelling van een groot aantal landelijke fondsen. Deze

subsidiënt van het museum. De jaarlijkse subsidie bedraagt € 20.000

omarmden de visie en de vernieuwingsplannen van het museum en

en is ondermeer bedoeld voor het bezoek van de leerlingen van de

kwamen met zeer substantiële projectsubsidies over de brug. Het

Groesbeekse scholen, maar ook vanwege het cultuurtoeristische

museum kon rekenen op substantiële ondersteuning van ondermeer

belang van Orientalis voor de gemeente .

de Mondriaan Stichting, Skanfonds, de Stichting Doen, Fonds Levi

Orientalis participeert samen met de gemeente, het Afrika Museum

Lassen en het VSB-fonds. Het Sultanaat van Oman verstrekte een

en het Bevrijdingsmuseum 1944-1945 in de Stichting Toerisme en

bijdrage ten behoeve van de bouw van de Museummoskee.

Recreatie, met als doel de belangstelling van toeristen voor de

Daarnaast zijn de afgelopen jaren ook bijdragen verstrekt door

musea en het Groesbeekse heuvellandschap te vergroten. In dat

diverse particuliere fondsen.

kader verzorgt de Stichting publicaties van wandelgidsen, zoals Groesbeek Museumlandschap.

Door de recente ontwikkelingen en de sluiting per 1 januari 2010 hebben enkele fondsen hun lopende toezeggingen tijdelijk

De gemeente Groesbeek heeft ten behoeve van de restauratie van

bevroren. Zij hebben echter uitdrukkelijk aangegeven met het

de rijksmonumenten een eenmalig subsidie toegekend van €

museum in gesprek te willen blijven over voortzetting van de

120.000 en een eenmalige bijdrage van € 80.000 ten behoeve van

samenwerking op basis van een nieuw toekomstplan.

‘Open Your Mind’.


23

3.5 •

Conclusies Orientalis heeft de afgelopen jaren incidentele overheidssteun ontvangen voor projecten en de restauratie

•

Structurele financiële steun van beperkte omvang wordt gegeven door de gemeente Groesbeek

•

De meerjarige financiële steun van het rijk wordt na 2012 beëindigd

•

Subsidies van fondsen zijn voornamelijk verstrekt voor projecten of specifieke doelen (restauraties)

•

De landelijke fondsen staan open voor een gesprek over samenwerking op basis van een nieuw plan.


24

4.

Strategische keuzen en positiebepaling

4.1

Expertmeeting

Op 5 juli 2010 werd door Orientalis een expertmeeting georganiseerd over de toekomstperspectieven en de daarbij te volgen strategie. Aan deze bijeenkomst namen deskundige buitenstaanders met uiteenlopende expertise deel. Er kwamen mensen samen uit de wereld van musea, attractieparken, marketing, wetenschap, educatie, religie, zakenleven en fondsen13. De resultaten van deze bijeenkomst hebben in belangrijke mate bijgedragen aan de verdere inhoudelijke en zakelijke koersbepaling van Orientalis. Deze zijn verwerkt in paragraaf 4.5 en verder.

13

Deelnemerslijst is opgenomen als bijlage bij dit plan


25

4.2

SWOT-analyse

Voor Orientalis is een SWOT-analyse opgesteld, die schematisch als volgt is weer te geven:

Sterk

Zwak

Kansen

Bedreigingen

Locatie en ligging in uniek

Achterstallig onderhoud gebouwen en

Grote behoefte aan leuk en toch

Hevige concurrentie in de

natuurgebied

infrastructuur

leerzaam dagje uit

vrijetijdsmarkt

Groeiende belangstelling voor geloof en

Afhankelijkheid van subsidies, die

Rijksmonumentaal ensemble –

Naamsbekendheid en imago

nieuwe spiritualiteit, ook onder

steeds verder onder druk komen

erfgoed

jongeren

te staan

Qua belevingswaarde en thematiek

Onvoldoende expositieruimten en

Groeiende markt van 50-plussers en

Sterk afhankelijk van

geschikt voor breed publiek

publieksruimten

senioren

weersomstandigheden

Maatschappelijke behoefte aan

Religie is gevoelig politiek en

Maatschappelijk relevante rol en

Ontbreken van slechtweervoorzieningen

objectieve kennis over en

maatschappelijk onderwerp,

samenbindende waarden van

hetgeen kwetsbaar maakt

educatieve functie

wereldreligies (onderwijs, overheid, Netwerk van en goodwill bij

Financieel-economische positie

overheden en fondsen

bedrijfsleven) Terugwinnen van de afgehaakte Duitse

Ontbreken adequate organisatie


bezoekers en aanboren van Belgische markt

26

4.3

Kernwaarden Orientalis

De belangrijkste kernwaarden van Orientalis zijn:

Het grondgebied van Orientalis en de Heilig Land Stichting is van grote landschappelijke betekenis.

a. De cultuurhistorische waarden

Het gebied behoort tot de Ecologische Hoofdstructuur en

Museumpark Orientalis en Begraaf- en Gedenkpark behoren tot

onderdelen van het terrein, waaronder gebieden met

het complex van de Heilig Land Stichting en zij zijn als geheel

belangrijke zichtassen, hebben eveneens de status van

van een grote cultuurhistorische waarde. Zij vertegenwoordigen

rijksmonument. Archeologisch onderzoek heeft uitgewezen dat

een belangrijke periode van het religieus (katholiek) erfgoed in

in het museumpark (het zgn. Louisedal) een Romeins Aquaduct

de eerste helft van de vorige eeuw en tonen de Bijbelse

heeft gelegen , dat onderdeel was van de Romeinse

geschiedenis en het leven van Christus in één samenhangend

waterleiding van Groesbeek naar het Kops Plateau in Nijmegen.

verhaal in Oriëntaalse architectuur, die uniek is voor Nederland, maar ook enig in zijn soort in de wereld. De

c. De belevingswaarde

rijksmonumentenstatus (2004) onderstreept dit. De latere

Voor de bezoeker hebben gebouwen en park als geheel een

museale toevoegingen en de verbreding naar de andere grote

belangrijke belevingswaarde. Het gaat vooral om het verhaal

wereldreligies geven extra en nieuwe dimensies aan de

dat wordt geïllustreerd of verteld. Publieksonderzoek wijst uit dat

cultuurhistorische betekenis van het geheel.

de bezoeker meestal komt voor de ervaring als geheel en niet voor een bepaalde activiteit of onderdeel.

b. De landschappelijke en archeologische waarden

De verlevendiging van dit geheel door vertellers, figuranten en

De grondleggers van de Heilig Landstichting hebben bij de

Bijbelse dieren wordt door het publiek positief gewaardeerd.

oprichting bewust gekozen voor het glooiende heuvellandschap in Groesbeek, omdat dit naar hun idee deed denken aan

d. De maatschappelijke waarden

sommige landschappen in Palestina. De bedenkers hielden bij

De maatschappelijke waarde van Museumpark Orientalis ligt

de bouw en het inrichting rekening met de inpassing

besloten in de grote behoefte aan kennis van en informatie over

in dit

fraaie landschap en hanteerden de zelfde afstanden tussen de

de grote wereldreligies en nieuwe vormen van spiritualiteit. Deze

verschillende locaties (bijvoorbeeld de Kruisweg) als in

behoefte bestaat in brede kring, zowel op individueel niveau als

Jeruzalem.

in groepen en in allerlei geledingen van de samenleving, zoals bij overheden, onderwijs en bedrijfsleven.


27

Orientalis is door zijn ontstaansgeschiedenis en de daarin

Vervolgens en in de nabije toekomst komt daar een nieuwe

vertegenwoordigde kernwaarden bij uitstek dé plek in Nederland

dimensie bij; door de ontwikkeling van een nieuwe (vierde ) locatie

om bezoekers op een laagdrempelige wijze te informeren over

in het park waar aandacht wordt gegeven aan de andere grote

ontstaan, achtergronden en beeldvorming van de grote

wereldgodsdiensten: het Hindoeïsme en het Boeddhisme.

wereldgodsdiensten. Zij kan ook dienen als platform voor debat en

Om te laten zien dat steeds meer vormen van geloof zich buiten de

dialoog en onderdak bieden aan evenementen, lezingen en

kerk manifesteert, wil Orientalis ook aandacht gaan schenken aan

workshops op deze terreinen.

het fenomeen van de nieuwe spiritualiteit.

4.4 Toekomstvisie en missie

De basisfilosofie van ‘Open Your Mind’ van tolerantie en wederzijds respect blijft daarbij geheel overeind.

Aldus zijn de hierboven genoemde kernwaarden een helder

Anderzijds kan niet voorbij worden gegaan aan de ervaringen van

richtsnoer voor een visie op de toekomst van Orientalis.

de afgelopen jaren en de beleving van de bezoekers Deze maken een aanpassing van het concept noodzakelijk.

Orientalis zal zich de komende jaren niet zozeer als ‘museum’ moeten positioneren en presenteren, maar meer als een themapark

Die aanpassingen van het concept hebben vooral betrekking op

over religie en spiritualiteit.

het weer zichtbaar maken van de historische kern (het gerestaureerde devotiepark) zodat deze voor de bezoeker

De basis daarvoor is de historische kern van de Heilig Landstichting

weer opnieuw betekenis krijgt.

met de joods-christelijke religie als vertrekpunt. Daarnaast laat

Tegelijkertijd moet zeer veel aandacht worden besteed aan de

Orientalis zien dat als gevolg van de migratie in ons land een

kwaliteit van de overdracht naar en aansluiting bij de beleving van

logische aanwas heeft plaatsgevonden van de andere grote

de verschillende doelgroepen, zodat elk van deze groepen zich

wereldgodsdiensten. Deze hebben achtereenvolgens een plek in

voldoende met de diverse onderdelen kan identificeren.

het park gekregen. Als eerste de Islam, tot uitdrukking komend in het vernieuwde Arabische vissersdorp Bait al-islam en de

Op deze wijze worden op de historische kern (devotatiepark) - door

museummoskee die in aanbouw is.

het verstrijken van de tijd en de veranderingen in onze samenleving – verschillende verhalen over mens en spiritualiteit ‘in lagen’ over elkaar heen gelegd.


28

Om Orientalis in de toekomst beter exploitabel te maken en meer

Toelichting:

eigen inkomsten te kunnen genereren, zal het themapark aantrekkelijk moeten zijn voor een groter en breder publiek. Door

Orientalis is niet alleen bestemd voor bepaalde groepen maar wil er

een verbreding van de focus naar de vijf grote wereldreligies en

zijn voor alle mensen, toegankelijk en laagdrempelig.

nieuwe spiritualiteit en de verhoging van de kwaliteit en belevingswaarde van Orientalis moet het gezien het

Van groot belang is datgene, dat mensen bindt als het gaat om

marktpotentieel mogelijk zijn om op termijn door te groeien naar

religie en spiritualiteit. In essentie gaat het daarbij steeds om

een bezoekersaantal van 150.000 tot 175.000 per jaar.

dezelfde zingevingsvragen. Die zijn immers universeel, zijn van alle tijden en houden heel veel mensen bezig. De focus wordt daarom verbreed van de drie monotheïstische godsdiensten naar de vijf

Missie

grote wereldreligies en spiritualiteit.

De nieuwe missie van Orientalis luidt als volgt:

In het themapark Orientalis staat de beleving van de bezoeker centraal, waarbij er een uitgekiende balans moet zijn tussen lering

‘Orientalis verbindt en is er voor iedereen.

en vermaak.

Orientalis laat de bezoeker reizen door de wereld van religie en

De unieke cultuurhistorische en landschappelijke setting en de hoge

spiritualiteit. Orientalis zorgt er voor dat elke bezoeker er plezier

kwaliteit van het product moeten ervoor gaan zorgen dat er van

aan beleeft, wat van zijn reis leert en met een goed gevoel

Orientalis een grote aantrekkingskracht uitgaat. Ook internationaal.

verder reist.

Het moet een plek worden, waar je geweest moet zijn.

Orientalis wil uitgroeien tot een plek die werkt als een ‘magneet’, die inspireert en verrijkend is voor de geest. Orientalis wil binnen tien jaar behoren tot de meest toonaangevende centra van Europa op dit gebied.’


29

Orientalis wil ook verbinden als ontmoetingsplaats en kenniscentrum, zowel fysiek als digitaal. De producten van Orientalis zullen in de toekomst ook steeds meer via de digitale snelweg worden aangeboden. Zo zal de fysieke reis ter plekke ook een virtuele reis worden, die het bereik en de bekendheid van Orientalis nog veel groter maakt. Momenteel bestaat er één museum ter wereld over wereldreligies: het Museum of World Religions in Yungho City, (Taiwan). In Europa zijn er nog geen musea op dit gebied die daarmee te vergelijken zijn. Door zijn unieke ontstaansgeschiedenis, ruimtelijke mogelijkheden en de directe nabijheid van de Radboud Universiteit heeft Orientalis de potentie om als centrum voor wereldreligies en spiritualiteit in Europa een vooraanstaande plaats in te gaan nemen. In die zin is en blijft Orientalis uniek en zal het zich ook gaan onderscheiden van de andere Nederlandse musea die religie onderwerp hebben zoals bijvoorbeeld het Bijbels Museum, Museum Onze Lieve Heer op Zolder in Amsterdam en het Museum Het Catharijneconvent in Utrecht.


30


31

5.

Concept voor het vernieuwde Orientalis

Het concept voor het vernieuwde Orientalis laat zich als volgt

Het is de bedoeling dat de bezoeker hier in de juiste(of passende)

omschrijven.

sfeer komt. De uitstraling, inrichting, aankleding en producten moeten passen bij de sferen en thema’s van Orientalis.

De historische kern van de Heilig Landstichting wordt voor de bezoeker weer herkenbaar en zichtbaar gemaakt. Na de

Het entreegebied en het entreegebouw worden gratis toegankelijk.

restauratie zullen de oorspronkelijke locaties en beeldengroepen

Hierdoor is er altijd levendigheid en kan de exploitatie van de

weer in de route zijn opgenomen. Latere toevoegingen in het park

horeca en de winkel optimaal renderen. De bezoeker gaat pas

vloeien op een natuurlijke en logische wijze voort uit haar

betalen voor de toegang van de exposities en het park.

geschiedenis. Oorspronkelijke zichtlijnen en lanenstelsels in het park worden zoveel mogelijk hersteld, zodat de bezoekers zich zo goed

De bezoeker start zijn reis door het park en kan kennismaken met

mogelijk kunnen oriënteren en steeds naar een andere locatie

één of meerdere wereldreligies naar keuze. De reis gaat te voet,

worden geleid.

maar er is ook een vervoerssysteem op zonne-energie voor de ouderen of minder-validen. Gezinnen met kinderen kunnen een

Beginpunt voor het bezoek is het nieuwe entreegebouw (thans

ezelkar of een bolderwagen gebruiken. Het vervoerssysteem krijgt

binnenmuseum) dat letterlijk en figuurlijk de nieuwe toegangspoort

verschillende halteplaatsen. Bezoekers kunnen daar uitstappen en

wordt voor het park. Een soort ‘vertrekhal’ voor de reizigers. Het

kennismaken met de grote verhalen over de mens en zijn geloof:

heeft de functie van gastvrije ontvangstruimte met een grand-café,

het Jodendom, het Christendom en de Islam. Later ook over het

kassa en informatiebalie, museumwinkel, themashops, een

Hindoeïsme, het Boeddhisme en nieuwe spiritualiteit. Hiervoor wordt

introductie als inleiding op hetgeen in het park te zien en te beleven

een nieuwe locatie op het park ontwikkeld.

is en er zijn ook ruimten voor tentoonstellingen, lezingen en workshops.


32


33

Per locatie wordt de bezoeker door middel van living en oral history

Andere bezoekersgroepen zijn wellicht meer geïnteresseerd in het

meegenomen in het verhaal. Elke locatie heeft een andere sfeer.

geheel of in de Islam of in het Jodendom of in de overeenkomsten

De inrichting van de gebouwen is gericht op de belevingswaarde

en verschillen tussen de wereldreligies. Het aanbod moet het

voor de bezoeker (theatraal) en bestaat uit objecten en/of

mogelijk maken de verschillende doelgroepen te bedienen.

ensceneringen. Er is bedrijvigheid op de locaties in de vorm van markten en ambachten waar spullen te koop worden

Er zijn verschillende evenementenlocaties waar regelmatig

aangeboden. Ook de dieren in het park (kamelen, ezels en

optredens plaatsvinden.

schapen) hebben weer een rol in de verlevendiging van het

Belangrijke locaties zijn het plein voor het Paleis van Pilatus en Ain

geheel.

Ibrahiem (de woestijn). Centrale evenmentenlocatie is gelegen vlakbij Ain Ibrahim, waar

De publieksinformatie voor de bezoeker is beknopt en

een grote open tent plaats biedt aan 150 tot 200 personen voor

laagdrempelig, maar voldoende om de bezoeker houvast te

voorstellingen op gebied van muziek, theater, dans, poëzie etc.

bieden en nieuwsgierig te maken. De toepassing van audiovisuele middelen is terughoudend en alleen bedoeld om de bezoeker waar

De Karavanserai (Oosterse herberg) is een plezierige pleisterplaats

nodig aanvullende informatie te bieden. De kwaliteit van de

waar de bezoekers even tot rust kunnen komen bij een goed

informatieoverdracht aan de bezoeker is hoog.

verhaal en een kopje thee. In de herberg worden ook overnachtingsmogelijkheden geboden. Voor (school)groepen zal

Er zijn verschillende soorten wandelroutes gericht op de

het ook mogelijk worden de nacht door te brengen in

verschillende bezoekersgroepen en hun interesses. Het park is

bedoeïenententen in de woestijn.

opgedeeld in verschillende zones zodat de verschillende publieksgroepen geen hinder van elkaars verblijf en activiteiten

De programmering en activiteiten van Orientalis zijn ‘opgehangen’

hoeven te ondervinden.

aan jaarthema’s. Er zijn vaste en tijdelijke tentoonstellingen als introductie op het

Voor geïnteresseerden in de oude Bijbelse verhalen wordt de

bezoek aan het park. Op diverse locaties zijn ook presentaties die

mogelijkheid geboden in groepsverband met rondleiding de

bepaalde aspecten van de betreffende religie belichten.

oorspronkelijke historische route te lopen van het devotiepark. Hiervoor zal een verbinding worden gemaakt tussen het

Er is een kenniscentrum met achtergrondinformatie over het

museumpark en het begraafpark en zullen de oorspronkelijke

ontstaan van het park en over religie en spiritualiteit, Er is ook een

zichtlijnen tussen de verschillende locaties worden hersteld.

auditorium voor films, lezingen en debat.


34


35

6.

Het nieuwe entreegebouw in beeld

Het bestaande binnenmuseum wordt omgebouwd en uitgebreid

Op de begane grond zijn er verder educatieve ruimten voor

tot het nieuwe entreegebouw van Orientalis.

schoolgroepen, ontvangstruimten voor speciale gezelschappen,

Het zal de volgende functies moeten krijgen:

garderobe en toiletten, keuken en facilitaire ruimten.

Ontvangsthal en grand-café

Op de verdieping is er expositieruimte voor tijdelijke

Het atrium wordt een met glas overkapte binnenruimte van ca. 300

tentoonstellingen, een auditorium en vergaderruimten.

m2. Deze ruimte met een Grand Café is overdag de ontvangsthal

Deze zijn gesitueerd in en onder de nieuwe glazen koepel.

voor de bezoekers. Na sluitingstijd biedt deze ruimte mogelijkheden

In deze koepel zullen uitzichtpunten worden gemaakt, die de

voor recepties, feesten voor grote gezelschappen.

bezoeker uitzicht biedt over het gehele park en de omgeving van de Heilig Land Stichting.

Bezoekerscentrum, winkels, informatiebalie en kassa Op de benedenverdieping van het bestaande gebouw wordt het bezoekerscentrum ondergebracht met informatie over de ontstaansgeschiedenis van het park en een introductie-expositie aan Orientalis. Verder zijn er diverse themawinkels, een informatiebalie en kassa. Na het passeren van de kassa komt de bezoeker in een expositieruimte met een doorgang naar het museumpark. Deze expositieruimte is onderdeel van de aan de achterzijde nieuw te bouwen uitbreiding.


36


37


38


39

7.

Marketing en doelgroepen

De volgende doelgroepen worden onderscheiden. 7.1.1

Educatieve markt (jongeren en volwassenen)

7.1.3

(Cultuur)-historisch geïnteresseerden en wetenschappers

De scholenmarkt is vanouds een belangrijke markt voor

Dit is een brede doelgroep die geïnteresseerd is in kunst en

Orientalis. Gelet op de bewezen behoefte bij het onderwijs

cultuur en vaak musea bezoekt.

aan educatieve programma’s op dit gebied en de

Dit is ondermeer het segment van de museumkaart

bestaande netwerken, is deze markt weer snel aan te boren.

bezoeker, dat ca. 16% van het totaal bezoek uitmaakt. Tot

De scholenmarkt was in 2009 goed voor 22% van de

deze groep behoort ook de groeiende groep babyboomers

bezoekers. Deze markt zou binnen enkele jaren weer terug te

en actieve 50-plussers die tijd hebben en vooral ook

veroveren zijn en op termijn moeten kunnen groeien naar

inspirerende en leerzame activiteiten zoeken. Ze komen

25%. Speciale doelgroep binnen deze markt moet worden

zowel in individueel verband als in groepen.

de multicultureel samengestelde scholen, vooral het v.m.b.o.-onderwijs. Daarnaast is er ook een interessante

7.1.4

Bezoekers met een religieuze achtergrond en spiritueel

markt op het gebied van volwassenenonderwijs die kan

geïnteresseerden

worden aangeboord (o.a. cursussen op het gebied van

Orientalis zal zich specifiek moeten gaan richten op dit

integratie en inburgering).

getalsmatig grote segment, ondermeer door het stimuleren van groepsbezoek door middel van

7.1.2

Familiemarkt (groot)-ouders met kinderen

arrangementen. Deze doelgroepen moeten worden bereikt

Een groot deel van het individueel bezoek wordt gevormd

via kerkelijke of andere identiteitsgebonden organisaties,

door de familiemarkt. Het aandeel van het individueel

omroepen, etc. De bestaande contacten en netwerken van

bezoek was in 2009 ongeveer 60% van het totaal aantal

Orientalis moeten daarvoor weer worden geactiveerd en

bezoeken. Ook de komende jaren blijft de familiemarkt een

uitgebreid.

belangrijk segment. De verwachting is dat dit op termijn door

Het aantal van de groepenmarkt was in 2009 14%. Dit

de vergrijzing enigszins zal teruglopen.

percentage kan binnen enkele jaren weer worden bereikt, maar moet door gerichte doelgroepenmarketing worden verhoogd naar 25% van het totaal bezoek. De groep spiritueel geïnteresseerden zal een aparte benadering vragen, aangezien zij vaak meer individueel actief zijn.


40

7.1.5

Zakelijke markt

7.2

Productenaanbod – jaarthema’s

De zakelijke markt bestaat wat betreft Orientalis tot nu toe

Het productenaanbod zal zorgvuldig moeten worden uitgewerkt en

hoofdzakelijk uit personeelsfeesten etc. die via

afgestemd op de verschillende doelgroepen.

evenementenorganisatie Carpe Diem worden geboekt.

In het totaalaanbod zal samenhang worden aangebracht door

Deze markt is tijdelijk enigszins teruggelopen als gevolg van

middel van jaarthema’s. Ieder jaar zal een nieuw thema worden

de recessie, maar blijft op termijn interessant. Als nieuwe

gekozen, waardoor er steeds nieuwe activiteiten in het museumpark

activiteit in dit segment zijn er ook

zijn en herhalingsbezoek wordt gestimuleerd.

ontwikkelingsmogelijkheden op het vlak van teambuilding en trainingen waarbij Multi-religiositeit van de werknemers

In grote lijnen zal het aanbod bestaan uit de volgende onderdelen:

een rol speelt. Orientalis heeft op dit terrein interessante ervaringen opgedaan met een aantal groepen van het

•

Vaste presentaties met ‘living en oral history’

Duitse staalbedrijf Krupp-Mannesmann, die het museumpark

•

Tijdelijke tentoonstellingen

bezochten in het kader van hun interne bedrijfsopleiding.

•

Doelgroepgerichte rondleidingen en wandelroutes

Dergelijke programma’s kunnen breder worden

•

Educatieve programma’s voor scholen en andere

aangeboden aan bedrijven met werknemers en klanten met multireligieuze achtergronden. Te denken valt aan

educatieve instellingen •

overheidsinstellingen, onderwijsinstellingen, zorginstellingen,

Evenementen en festivals (bijv. Romeinenfestival, multiculturele festivals, etc)

politie, defensie etc.

•

Kinderactiviteiten, verjaarsfeestjes

In dit kader kan Orientalis ook het inhoudelijk kader bieden

•

Programma met debatten, lezingen, workshops en films

voor programma’s op het gebied van integratie en

•

Speciale arrangementen voor de zakelijke en particuliere

inburgering, bijvoorbeeld van de R.O.C.’s.


markt (events)

41

7.3

Marketingdoelstellingen en productmarktcombinaties

In dit plan worden de volgende marketing-doelstelingen gehanteerd. •

In drie jaar na heropening moet een bezoekersaantal worden bereikt van 100.000 bezoekers, zijnde het aantal dat het museum in 2005 realiseerde.

•

De educatieve en scholenmarkt moet daarna doorgroeien van 22 tot 25% van het totaalbezoek in 2020

•

De familiemarkt zal nar 3 jaar op ruim 50% van het totaal aantal bezoekers moeten zitten

•

De groepenmarkt moet binnen 3 jaar gaan groeien naar 25% van het totaal aantal bezoekers in 2015;

•

Vanaf 2015 moet het totaal bezoek in de verschillende segmenten doorgroeien met 10-15% per jaar tot 175.000 in 2020.

Bij deze doelstellingen is ervan uit gegaan, dat een fundamentele upgrading van het museumpark en de presentaties plaatsvindt en de publieksvoorzieningen worden aangepast aan de eisen van deze tijd.


42

Schematisch kan het volgende overzicht van de productmarktcombinaties worden gegeven: jaar aantal bezoekers markten scholen markt doelstelling naar 22% in 2015 en 25% in 2020 Familiemarkt -individueel

Groepenmarkt Nederland Doelstelling naar 10 % in 2015

2009 70.820 producten 22% educatieve programma's bo vo rondleidingen programma's bedrijven 64% tentoonstellingen living en oral history educatieve informatie evenementen kinderactiviteiten gezinswandelroutes 7,00% arrangementen

Groepenmarkten: bedrijven cultuurgeïntereseerden studenten wetenschappers religieus geïnteresseerde groepen Groepenmarkt buitenland doelstelling naar 15% in 2015 Groepenmarkten: bedrijven cultuurgeïntereseerden studenten wetenschappers religieus geïnteresseerde groepen Totaal

2012 50.000

2013 65.000

2014 80.000

2015 100.000

2016 115.000

2017 130.000

2018 145.000

2019 160.000

2020 175.000

3000

10.000

16.000

22.000

26.000

31.000

36.250

40.000

43.000

40.000

44.000

48.000

53.000

60.000

67.000

73.000

82.000

89.000

3500

5000

7000

10.000

11.500

13.000

14.000

16.000

17.000

3500

6000

9000

15.000

17.500

19.000

21.750

24.000

26.000

50000

65.000

80.000

100.000

115.000

130.000

145.000

162.000

175.000

voor verschillende doelgroepen rondleidingen lezingen, debat, workshops, film kinderarrangementen speciale wandelroutes bedrijfsarrangementen 7 arrangementen voor verschillende doelgroepen rondleidingen lezingen, debat, workshops, film kinderarrangementen speciale wandelroutes bedrijfsarrangementen 100%


43

7.4

Marketingcommunicatie

7.4.1

Doelgroepgerichte benadering

7.4.2

Duitse markt

Orientalis zal een doelgroepgerichte benadering kiezen, waarbij

Orientalis had een groot aantal buitenlandse bezoekers,

internet en de nieuwe sociale media een belangrijke rol gaan

voornamelijk uit de Duitse markt (ca. 30%).

spelen. Dit om speciaal de ‘digital born’ doelgroepen goed te

Een groot deel van deze bezoekers is de afgelopen jaren

kunnen bereiken.

afgehaakt, maar zal weer terug gewonnen moeten worden. Hiervoor zullen speciale marketingacties nodig zijn.

Ook zal zoveel mogelijk worden samengewerkt met intermediaire organisaties in partnerships om toegang te krijgen tot de

7.4.3

verschillende groepen. Te denken valt aan omroepen, de

Kansrijk is de toeristische markt uit België, vooral Midden-België dat

Universiteiten en Hogescholen, ROC’s, kerkelijke en

op ca. 1 uur rijafstand van Nijmegen ligt.

levensbeschouwelijke organisaties, touroperators, etc.

Ook hier zullen specifieke marketingactiviteiten ervoor moeten

Per specifieke doelgroep zullen gerichte communicatiemiddelen

zorgen dat dit deel van de buitenlandse markt wordt bewerkt en

worden ingezet, bestaande netwerken worden geactiveerd en

nieuwe bezoekers gaat genereren.

Belgische markt

uitgebreid. Bijzondere aandacht zal worden besteed aan de communicatie naar de doelgroep die Orientalis de afgelopen jaren is kwijtgeraakt (met name de doelgroep met een religieuze achtergrond). Met speciaal op deze groep afgestemde communicatiemiddelen en activiteiten zal worden getracht deze groep opnieuw weer aan Orientalis te binden. De Vriendenvereniging van Orientalis zou hierbij een stimulerende rol kunnen spelen.


44

8

8.1

Bestuur en organisatie

Bestuurlijke structuur

8.2

Ontvlechting met de Heilige Land Stichting

Orientalis krijgt een nieuwe bestuurlijke structuur die is gestoeld op

Tot voor kort was er sprake van één bestuurlijke en personele unie

de principes van Cultural Governance.

tussen de beheerstichting voor Museumpark Orientalis en de

Gekozen wordt voor het zgn. Raad van Toezicht model, waarbij de

moederstichting (Heilig Landstichting). Vanaf 18 juni 2010 is er sprake

directeur de bestuurder is.

van twee afzonderlijke stichtingsbesturen met eigen

De structuur wordt vastgelegd in nieuwe statuten en daarbij

verantwoordelijkheden.

behorende reglementen voor de Raad van Toezicht en de directie. In het kader van de door subsidiegevers gewenste transparantie Om ervoor te zorgen dat de organisatie de nodige expertise op de

vindt ook een volledige ontvlechting plaats tussen beide

uiteenlopende terreinen kan aanboren, zal een Raad van Advies

stichtingen. Dit betekent dat er een strikte scheiding zal zijn op het

worden ingesteld. Daarin hebben wetenschappers, specialisten en

gebied van personeel en financiën. Deze ontvlechting wordt uiterlijk

ervaringsdeskundigen zitting, die de directie en medewerkers

per 1 januari 2011 voltooid.

adviseren bij de verdere inhoudelijke en zakelijke ontwikkeling van

Waar er sprake is van praktische samenwerking vanwege

Orientalis.

gezamenlijke huisvesting, zullen afspraken tussen beide stichtingsbesturen worden vastgelegd in een convenant.

Een specifiek onderdeel van deze raad zou kunnen bestaan uit een

In dit convenant zullen tevens de gezamenlijk na te streven ideële

groep actieve jongeren, die de directie specifiek kan adviseren

doelen worden geborgd en vastgelegd.

over de marketing van jongeren en de toepassingsmogelijkheden van de nieuwe sociale media daarbij.


45

8.3

Eigendomsverhoudingen

De grond en gebouwen die Orientalis in beheer heeft, zijn

Voor de toekomstige exploitatie van Orientalis zijn de gronden en

eigendom van de moederstichting. De exploitatie van de

gebouwen van essentieel belang.

betreffende vaste materiële activa is door de moederstichting

Om een grotere zelfstandigheid, alsook een heldere scheiding in

(Heilige Landstichting) verhuurd aan de beheersstichting (Stichting

verantwoordelijkheden tussen beide stichtingen te creëren, wordt

Beheer Bijbels Openluchtmuseum). Daarvoor is op 1 juni 2002 een

voorgesteld om de gronden die bij Orientalis in gebruik zijn in

huurovereenkomst aangegaan voor vijf jaar, met een optie van vijf

langdurig erfpacht uit te geven aan de stichting Beheer Bijbels

maal zes jaren.

Openluchtmuseum (Orientalis).

Een deel van de eerder genoemde vaste activa wordt gebruikt ten behoeve van de exploitatie van de begraafplaats. Dit gedeelte

Tegelijkertijd zou dan een recht van

wordt door de Stichting Beheer Bijbels Openluchtmuseum weer

opstal moeten worden gevestigd tot het in eigendom hebben van

onderverhuurd aan de Eerste Hulpstichting die de begraafplaats

museumgebouwen welke gebouwen tegelijkertijd in eigendom

exploiteert.

worden overgedragen aan de dezelfde stichting (Orientalis). Hierdoor wordt de stichting eigenaar van de gebouwen en

De huidige exploitatie van Museumpark Orientalis is gebaseerd op

rechtstreeks verantwoordelijk voor de exploitatie en instandhouding

een huurovereenkomst en een samenwerkingsovereenkomst met

en eventueel uitbreiding van de gebouwen en het park.

de Heilig Land Stichting en Eerste Hulpstichting der Heilig Land

Professioneel beheer en exploitatie komen dan in één hand.

Stichting.

Hierdoor kan de volledige ontvlechting tussen de beide stichtingen

Deze complexe constructie met allerlei onderlinge verrekeningen is

worden voltooid.

uitsluitend te verklaren uit de voorgeschiedenis.


46

8.4

Organisatie

Sinds de sluiting van het park en het ontslag van het personeel per 1

De organisatie zal er als volgt uit komen zien:

januari 2010, is er nauwelijks meer sprake van een organisatie. Er is

a. Een hoogwaardige professionele kern van 8 à 10 vaste

een kleine kernformatie overgebleven voor de lopende beheerstaken.

formatieplaatsen voor aansturing en vaste taken b. Een flexibele schil van seizoencontractanten (ca. 15) voor

Deze vaste formatie bestaat uit een directeur, een conservator, een administrateur, een secretaresse en een technisch medewerker

seizoengebonden werkzaamheden c. Een grote pool van vrijwilligers (ca. 150) voor seizoengebonden

(totaal 4,4 fte).

werkzaamheden d. Een pool van leerlingen en stagiaires (ca. 20) voor allerlei

Om een kansrijke nieuwe start voor Orientalis te kunnen maken, zal eerst begonnen moeten worden met de opzet van een nieuwe

uiteenlopende werkzaamheden e.

professioneel functionerende organisatie.

Specialistische werkzaamheden die niet tot de kerntaken behoren worden uitbesteed. Dit zal ondermeer het geval zijn met management van groenbeheer en dierverzorging, horeca

Gelet op de aard van het bedrijf (seizoengebonden) zal de nieuwe

en retail, ict-dienstverlening, evenementenorganisatie etc.

organisatiezo flexibel mogelijk moeten zijn en tegen zo laag mogelijke vaste kosten moeten kunnen opereren.

De bedrijfsfilosofie van Orientalis zal worden gebaseerd op de volgende kernwaarden:

Het bedrijf Orientalis is een seizoenbedrijf en geopend van 1 april tot

-

1 november en gedurende de kerstperiode. De organisatie zal organisch mee kunnen groeien met de

Zo laag mogelijke kosten, zo hoog mogelijk maatschappelijk rendement

-

ontwikkeling van Orientalis en de groei van bezoekersaantallen.

Duurzaamheid en goed rentmeesterschap in behoud en beheer cultuur en natuurhistorie

-

Zeer gastvrij en dienstbaar aan het publiek en alle doelgroepen

-

Maatschappelijk ondernemen door inzet van veel vrijwilligers, stagiaires, leerwerkplaatsen, reïntegratietrajecten etc.


47


48

8.5 Mogelijke organisatorische samenwerking met Nederlands

Met de directie van het Openluchtmuseum zijn de eerste

Openluchtmuseum

verkennende gesprekken gevoerd over mogelijke samenwerking.

Er zijn belangrijke redenen om bij de nieuwe start voor Orientalis

De grondhouding van de directie van het Openluchtmuseum is in

serieus te kijken naar samenwerkingsmogelijkheden met het

beginsel positief. Binnenkort zal verder worden gesproken over een

Nederlands Openluchtmuseum in Arnhem.

gezamenlijke visie en de wederzijdse voordelen van een dergelijke samenwerking.

Het Nederlands Openluchtmuseum (NOM) is een succesvol groot museum en heeft een professionele museumorganisatie.

8.6

Samenwerking en partnerships

De aard van het museum (gebouwen, park, presentaties,

Orientalis kan zijn ambities slechts realiseren in goede samenwerking

overdracht, laagdrempelig) en het museumbedrijf is vergelijkbaar

met een breed scala van organisaties, bedrijven en overheden en

met datgene dat Orientalis is, cq. wil worden.

fondsen. Samenwerking en partnerships kunnen vorm krijgen op vele terreinen en in verschillende vormen. Daarbij zal uiteraard

Het NOM heeft veel specialistische kennis en ervaring op het gebied

verder worden gebouwd op de bij reeds bestaande netwerken en

van personeel-, vrijwilligers-, gebouwen- en collectiemanagement,

contacten.

marketing & sales, horeca en commerciële zaken. Deze kennis en

Er wordt zoveel mogelijk gewerkt volgens het ‘zwaan-kleef-aan’-

ervaring is voor Orientalis interessant. Kennisuitwisseling en –deling

principe.

op genoemde terreinen biedt daarom voordelen en ligt daarom voor de hand.

Genoemd moeten hier in ieder geval worden:

Vooral samenwerking op genoemde gebieden kan van groot nut

Overheden: Ministeries van O.C.W. (cultuur en onderwijs), V.RO.M.

zijn bij de doorstart en een goede opbouw van de nieuwe

(integratie) financiering; de provincie Gelderland voor wat betreft

organisatie voor Orientalis. Ook op andere terreinen is

de financiering en planologische medewerking, cultuurtoerisme en

samenwerking denkbaar (shared-services, inkoopbeleid).

promotie,


49

Fondsen: Orientalis zet graag de samenwerking met de grote

Groenbelang en leerwerkbedrijf via Kristallis, Helicon, e.a.

landelijke fondsen voort en wil op die manier bijdragen aan het

reïntegratietrajecten: groenbeheer en dierverzorging

realiseren van de doelstellingen van deze fondsen. Ook zullen

Museumlandschap Groesbeek: samenwerking met de musea in

contacten worden voortgezet en/of aangeboord bij particuliere

Groesbeek (Afrika Museum, Bevrijdingsmuseum 1944-1945) op

fondsen.

gebied van promotie

Wetenschap: Radboud Universiteit, Nijmegen Faculteit

Collega-musea: Catharijneconvent in Utrecht, Bijbels Museum en

Geesteswetenschappen (Religiewetenschappen en

O.L. Heer op Zolder en Joods Historisch Museum in Amsterdam;

Cultuurwetenschappen wat betreft wetenschappelijke inhoudelijke

samenwerking op het gebied van programmering, bruiklenen,

inbreng, stages, rondleidingen, kenniscentrum, ontmoeting en

marketing en educatie

debat. Media-partnerships: Mogelijke samenwerking met de landelijk Onderwijs: Hoge School Arnhem Nijmegen: stagiaires Economie en

omroepen: KRO, NCRV, EO, IKON, Joodse Omroep, etc.

management, Communicatie, Evenementenmanagement,

regionaal: Gelderlander, Omroep Groesbeek, Omroep Gelderland,

Stagiaires PABO voor begeleiding van schoolgroepen. Bedrijven en maatschappelijke organisaties: Orientalis wil de R.O.C. Nijmegen: leerlingenstages; samenwerking bij

bestaande samenwerking met het Duitse staalconcern Hüttenwerke

inburgeringprogramma’s

Krupp Mannesmann (programma voor multireligieuze dialoog voor hun nieuwe jonge werknemers) voortzetten en uitbouwen naar

Voortgezet onderwijs regio Nijmegen: maatschappelijke stages

Nederlandse bedrijven en organisaties (overheden, politie, onderwijs en zorginstellingen).

Educatie: Stichting Onderwijs Levensbeschouwing: productontwikkeling educatie en intermediair scholen


50

9

Financiën

9.1

Meerjarenbegroting

Algemeen: gestreefd wordt naar een bedrijfsmodel dat nagenoeg

•

De personeelskosten zijn gebaseerd op een vaste kernformatie

dan wel geheel exploitabel is zonder structurele

van afgerond 9 fte en een groeiende flexibele schil, afhankelijk

overheidsfinanciering. Wèl zal worden gebruik gemaakt van

van de groei van het bezoekersaantal.

investeringssubsidies en projectsubsidies van overheden en fondsen.

•

Huisvestingskosten en kantoorkosten zijn gebaseerd op de

Hierdoor kunnen ook de kapitaalslasten zo laag mogelijk worden

werkelijke kosten 2009; hierin is geen post voor groot onderhoud

gehouden en zullen deze slechts in beperkte mate drukken op de

gebouwen en park opgenomen; deze dienen door aparte

exploitatiebegroting.

jaarlijkse dotatie uit een onderhoudsfonds te worden gefinancierd (zie ook 9.3).

De opgestelde meerjarenbegroting is gebaseerd op de volgende

•

geraamd op gemiddeld 10% van omzet uit kaartverkoop.

uitgangspunten: •

•

Er wordt uitgegaan van heropening medio 2012; het eerste half

Marketingkosten zijn (met uitzondering van eerste 2 jaar)

•

Er is rekening gehouden met basisbedrag voor programmering,

jaar wordt gerekend op 50.000 betalende bezoekers; dit aantal

dat kan worden ingezet als matchinggeld bij fondsenwerving

loopt jaarlijkse met ca. 15.000 per jaar op tot 175.000 in 2020.

voor bijzondere of aanvullende programmering.

Gerekend is met een volle entreeprijs van € 12,50 (volwassenen)

•

Basis is prijspeil 2010; er is geen indexering toegepast.

en een gemiddelde opbrengst van € 8.00 per bezoeker; overige

•

•

opbrengsten (horeca, winkel, rondleidingen, parkeergelden)op

De meerjarenbegroting laat zien dat het break-evenpoint na zeven

€ 2,25 per bezoeker;

jaar kan worden bereikt, ervan uitgaande dat heropening in 2012

Met uitzondering van de bijdrage van de gemeente Groesbeek,

mogelijk is. Indien dit later wordt dan zal dit punt evenredig in tijd

wordt in principe geen rekening meer gehouden met structurele

later bereikbaar zijn.

exploitatiesubsidies van de overheden

Voor de komende zeven jaar zullen dus overbruggingssubsidies

Er is geen rekening gehouden met vaste inkomsten uit

noodzakelijk zijn. Uitgaande van deze meerjarenbegroting

sponsoring, donaties, etc.; deze zullen uitsluitend voor

gaat het voor de overbruggingsperiode van zeven jaar om een

incidentele uitgaven worden ingezet.

totaalbedrag van € 2,6 miljoen.


51

Meerjarenbegroting 2011-2015

jaar aantal bezoekers BATEN entree pachtinkomsten horeca winkel en rondleidingen parkeergelden commerciële verhuringen subsidies Provincie-OCW Groesbeek Overige baten TOTAAL BATEN LASTEN personeelslasten kernformatie seizoencontracten vrijwilligers overige p&o kosten

huisvestingskosten Kantoorkosten Programmering presentaties Marketing TOTAAL LASTEN TOTAAL BATEN Saldo

2011

2012 50.000

2013 65.000

2014 80.000

2015 100.000

10.000 0 0 0 2500

400.000 50.000 37.500 25.000 7.500 520.000

520.000 65.000 48.750 32.500 10.000 676.250

640.000 80.000 60.000 40.000 20.000 840.000

800.000 100.000 75.000 50.000 30.000 1.055.000

197.500 20.000

197.500 20.000

0 20.000

0 20.000

0 20.000

230000

737.500

696.250

860.000

1.075.000

357.000 0 25.000 10.000 392000

459.000 50000 50.000 15.000 574000

459.000 100000 75.000 25.000 659.000

459.000 150000 100.000 25.000 734.000

459.000 175000 100.000 25.000 759.000

300.000

360.000

360.000

360.000

360.000

100.000 25.000 50.000 867000 230.000 -637.000,00

100.000 50.000 100.000 1184000 737.500 -446.500,00

100.000 50.000 75.000 1244000 696.250 -547.750,00

100.000 50.000 75.000 1.319.000 860.000 -459.000,00

100.000 50.000 75.000 1.344.000 1.075.000 -269.000,00


52

Meerjarenbegroting 2016-2020

jaar aantal bezoekers BATEN entree pachtinkomsten horeca winkel en rondleidingen parkeergelden commerciële verhuringen subsidies Provincie-OCW Groesbeek Overige baten TOTAAL BATEN LASTEN personeelslasten kernformatie seizoencontracten vrijwilligers overige p&o kosten

huisvestingskosten Kantoorkosten Programmering presentaties Marketing TOTAAL LASTEN TOTAAL BATEN Saldo

2016 115.000

2017 130.000

2018 145.000

2019 160.000

920.000 115.000 86.250 57.500 40.000 1.218.750

1.040.000 130.000 97.500 65.000 50.000 1.382.500

1.160.000 145.000 108.750 72.500 60.000 1.546.250

1.280.000 160.000 120.000 80.000 70.000 1.710.000

0 20.000

0 20.000

0 20.000

0 20.000

1.238.750

1.402.500

1.566.250

1.730.000

459.000 200000 125.000 25.000 809.000

459.000 225000 125.000 25.000 834.000

459.000 250000 150.000 25.000 884.000

459.000 275000 150.000 25.000 909.000

360.000

360.000

360.000

360.000

100.000 75.000 100.000 1.444.000 1.238.750 -205.250,00

100.000 75.000 100.000 1.469.000 1.402.500 -66.500,00

100.000 75.000 100.000 1.519.000 1.566.250 47.250,00

100.000 75.000 100.000 1.544.000 1.730.000 186.000,00


2020 toelichting 175.000 bezoekers; heropening medio 2012 1.400.000 175.000 131.250 87.500 80.000 1.873.750

€ 8,00 per bezoeker (netto) € 1,00 per bezoeker (netto) € 0,75 per bezoeker (netto) € 0,50 per bezoeker (netto) 30 weken; tot 2015 1x p.w.; daarna 2x 3 maal p.w.

0 vanaf 2012 geen structurele bijdrage meer 20.000 1.893.750

459.000 300000 stelpost 150.000 1500 pj max; onkostenvergoedingen 25.000 Gem. € 2.500 per fte per jaar 934.000 360.000 2008 + 10% index vanaf 2012 (incl. afschrijvingen inrichting) erfpacht=gelijk aan huidige huur; groot onderhoud excl. 100.000 75.000 100.000 1.569.000 1.893.750 324.750,00

53

9.2

Investeringsraming

Van een succesvolle nieuwe start en een goede ontvangst van het

Deze investeringen staan in onderstaand samenvattend

publiek kan alleen maar sprake zijn als de restauratie van de

totaaloverzicht

gebouwen in het museumpark Is voltooid en infrastructuur en publieksvoorzieningen geheel op orde zijn en aan de eisen van de

Nr.

Omschrijving investering

tijd zijn aangepast. Er zal dus eerst aanzienlijk geïnvesteerd moeten

1.

Resterend tekort restauratie

worden.

rijksmonumenten (gebouwen) 2.

Dit betekent: -

3. 4. 5.

Renovatie en herinrichting niet-

3.100.000

Museumpark uitbreiding fase 1

6.350.000

Museumpark uitbreiding fase 2

5.000.000

(expositieruimten en auditorium)

Realisatie van een vervoerssysteem door het park en het

6.

verzorgen van een goede routing met aantrekkelijke -

2.450.000

(entreegebied en hoofdgebouw)

Goede publieksfaciliteiten in het gehele park (picknickplaatsen, speelvoorzieningen, evenemententheater, kinderboerderij)

-

Renovatie, infrastructuur en herinrichting

rijksmonumenten (gebouwen)

Renovatie en uitbreiding van het hoofdgebouw met entreehal, horeca, museumwinkels, expositieruimten en auditorium

-

250.000 15

landschap

Restauratie en renovatie bestaande gebouwen en herstellen van de monumentale zichtlijnen in het park

-

Totaal

Museumpark uitbreiding fase 3 (ontwikkeling

Pm.

e

nieuwe 4 locatie)

publieksinformatie en goede bewegwijzering

7.

Herinrichting en vernieuwing van de presentaties op diverse

Totaal

Onvoorzien (5%)

850.000 18.000.000

locaties De totale investeringskosten worden geraamd op € 18 miljoen Ten behoeve van dit bedrijfsplan is een zo compleet mogelijke inventarisatie gemaakt van alle investeringen die noodzakelijk zijn.14

(excl. b.t.w. prijspeil 2010)). Een belangrijk deel van dit bedrag is nodig voor renovatie en herinrichting van bestaande gebouwen en het park, te weten € 5,8 miljoen (33%). Voor de restauratie van de rijksmonumenten is er momenteel nog een ongedekt tekort van € 250.000.

14

Kostenraming Museumpark Orientalis, Duckers & De Cock en Berns MuseumManagement, 25 augustus 2010


15

Na aftrek van toegezegde subsidies van rijk en provincie van totaal € 1,6 miljoen

54

In de post uitbreiding museumpark fase 1 zijn de volgende

Het is de bedoeling dat het geheel in een masterplan verder wordt

onderdelen opgenomen:

uitgewerkt. Daarin moeten alle onderdelen van het totale project van restauratie en renovatie, herinrichting, verbetering van

Fase 1:

infrastructuur en uitbreiding van het hoofdgebouw en daarbij

a. Aanleg van parkeervoorziening voor 300 auto’s binnen het

behorende voorzieningen, in samenhang worden behandeld.

museumterrein b. Overkapping atrium en herinrichting hoofdgebouw

Ook moet daarin nader worden aangegeven op welke wijze

c. Uitbreiding Karavanserai met logiesmogelijkheden (10

prioritering en fasering kan worden aangebracht. Deelprojecten

slaapplaatsen)

worden pas uitgevoerd als de financiering geheel rond is.

d. Aanleg van een vervoersysteem e. Nieuwe bedoeïenententen en realisatie van een overkapt f.

9.3

Financieringsmogelijkheden

buitentheater in de woestijn (Ain Ibrahim)

De totale kosten van dit plan bedragen ca. € 21 miljoen. Dat wil

Speelvoorzieningen en picknickplaatsen

zeggen de dekking van de aanlooptekorten in de exploitatie gedurende de eerste 7 jaar (totaal € 2,6 miljoen) en € 18 miljoen

Fase 2:

aan investeringen.

a. de uitbreiding van het hoofdgebouw aan de boven- en achterzijde in twee lagen met expositieruimten,

Thans beschikbare budgetten cq. toezeggingen:

vergaderfaciliteiten en een auditorium.

a.

Bijdrage Provincie Gelderland voor Infrastructuur € 1 miljoen

b.

Bijdrage Ministerie van O.C.W. voor infrastructuur € 0,24

b. Het leggen van de verbinding van het hoofdgebouw via extra expositieruimten naar het park.

miljoen c.

Voor een heropening is de realisatie van fase 1 in ieder geval

Toezegging V.S.B. fonds t.b.v. Inrichting Museummoskee: € 250.000.

essentieel. Fase 2 kan zo nodig later worden gerealiseerd, indien voor deze fase nog niet voldoende financiële middelen

Hiermee rekening houdend zal er voor de uitvoering van dit

beschikbaar zijn.

bedrijfsplan een bedrag van € 19,5 miljoen nodig zijn. Wat de dekking van dit bedrag betreft, kunnen de volgende opties worden genoemd.


55

Eigen middelen

Fondsen

De Heilig Landstichting is eigenaar van het terrein van het

In eerste instantie, komen de fondsen in beeld waarmee Orientalis

museumpark. Met de opbrengst van verkoop cq. verpachting van

de afgelopen jaren een goede samenwerking mee heeft

een aantal gronden kan in de toekomst een fonds worden

opgebouwd. Dat zijn in ieder geval:

gevormd. De jaarlijkse revenuen kunnen worden ingezet voor de exploitatie of voor investeringen van Orientalis. Uit dit fonds zouden

•

V.S.B.fonds

in ieder geval de kosten van meerjarig grootonderhoud van

•

Skanfonds

gebouwen en park moeten worden gefinancierd.

•

Stichting Doen

Daarnaast kan ook worden gedacht aan opbrengsten van de

•

Bank Giro Loterij

mogelijk (deels) door derden te ontwikkelen en te exploiteren

•

Mondriaan Stichting

•

SNS-Reaalfonds

gronden voor de

4e

nieuwe locatie. Hierbij wordt gedacht aan een

thema-conferentieoord met overnachtingsmogelijkheden voor

•

Stichting Levi Lassen

groepen (zakelijke markt).

•

Sultanaat van Oman

•

Prins Bernhard Cultuurfonds

Overheden Er zal een beroep worden gedaan op de overheden om een

Overige mogelijkheden

substantiële bijdrage aan de financiering van dit plan te leveren.

Uiteraard zal ook naar alle andere mogelijke fondsen worden

Daarbij wordt gedacht aan het rijk (Ministeries van O.C.W. en

gekeken die kunnen bijdragen aan de realisatie van de plannen.

V.R.O.M.), de provincie Gelderland en de gemeente Groesbeek.

Gedacht wordt verder aan:

Bezien moet worden of ook een beroep kan worden gaan op

•

Vermogensfondsen: Rabo Cultuurfonds, Triodos Cultuurfonds,

Euregionale programma’s (Interreg) en de Europese Commissie

•

Particulier mecenaat: Schenken en nalaten

(Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling)

•

Bedrijfsleven

•

Vrienden van Orientalis

Fondsenwervingsplan Ten behoeve van de fondsenwerving zal een fondsenwervingplan en een ‘bidbook’ worden opgesteld.


56

10 Projectmatige aanpak en planning

De uitvoering van de plannen vergt een planmatige aanpak en

Projectorganisatie

een goede fasering.

Voor de uitvoering van de projecten wordt een projectorganisatie

Het totale project wordt daarom opgeknipt in een Masterplan voor

in het leven geroepen.

de inrichting van het park en een aantal deelprojecten:

Naast de kennis die binnen de eigen organisatie beschikbaar is, zal gebruik worden gemaakt van expertise van externe adviseurs van

Projectonderdeel Masterplan inrichting park

Inhoud Op basis van bedrijfsplan en programma van eisen uitwerking van totale inrichting van het park en de daarin opgenomen deelprojecten Voorbereiding en uitvoering van de restauratie en renovatie van de gebouwen in het park Opstellen fondsenwervingsplan voor financiering van de deelprojecten

start 15 september 2010

Deelproject entreegebied en hoofdgebouw

Opstellen van programma van eisen, voorlopig en definitief ontwerp, bestek, aanbesteding en uitvoering (fasering)

Zodra financiering rond is

Deelproject infrastructuur en publieksvoorzieningen

Opstellen concept en van programma van eisen, voorlopig en definitief ontwerp, bestek, aanbesteding en uitvoering (fasering)

Zodra financiering rond is

Deelproject organisatie en

Opstarten nieuwe organisatie met

1 januari 2011

marketing

kernformatie; opstellen marketingplan

Deelproject heropening

Opstellen plannen voor heropening

Deelproject uitvoering restauratie en renovatie Deelproject fondsenwerving en financiering

te formeren Raad van Advies en van Klankbordgroepen. Planning en fasering De doorlooptijd van het totale project is sterk afhankelijk van de

1 november 2010

beschikbaarheid van de benodigde financiële middelen. Gefaseerde uitvoering is in goed mogelijk. De doorlooptijd voor de

1 november 2010

voltooiing van het totale project wordt met de huidige inzichten geschat op een periode van twee en een half tot drie jaar.

Ca. 1 jaar voor heropening


57

Bijlagen


58

Bijlage 1 Geraadpleegde literatuur -

Open Your Mind, Missie en aanpak Museumpark Orientalis

-

over de periode mei 2008- februari 2009

2007-2011 -

De Heilige Land Stichting, eeuwenoude elementen in een

Rapportage publieksonderzoek Museumpark Orientalis

-

Museummonitor 2009, Ijzeren wetten en trends; Letty Ranshuysen, Rotterdam 2009

nieuw jasje; doctoraal scriptie Religiewetenschappen, Fransje School, 26 mei 2010 -

God in Nederland 1996-2006, T. Bernts e.a., Ten Have RKK 2007

Cultuurhistorische waardering Heilig Landstichting; Eindrapport, SB4 Bureau voor historische tuinen, parken en landschappen, januari 2009;

-

Geloven in het publieke domein, Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid 2006

-

Marketingonderzoek voor Businessplan Orientalis, Rosalie Hans, 18 augustus 2010;

-

Toeristische Monitor KAN-gebied 2005, ZKA Consultants Breda

-

-

-

Plan van aanpak ‘Heilig Land mooi voor alle mensen’, Peter Berns 23 juni 2010

-

De toekomst dichterbij, een studie naar en visie op het

-

Ledentelling Medianet, 2009 Forum, Instituut voor Multiculturele Vraagstukken. De

entreegebied van Bijbels Openluchtmuseum, Reinoud van

positie

Assendelft B.V, 2000

Factbook 2010. Maart 2010

Onderzoek naar nieuw vervoerssysteem Bijbels

van moslims in Nederland, feiten en cijfers.

-

The Changing Jewish Community, Berlijn 2002

-

NOM Print Monitor 2009-I/2009-II

Openluchtmuseum, Royal Haskoning, 2007 -

Bijbels Openluchtmuseum, Reizen naar de oorsprong van onze cultuur, Tinker imagineers, 2000

-

Kostenraming Museumpark Orientalis, Duckers & De Cock en Berns MuseumManagement, 25 augustus 2010


59

Bijlage 2 Deelnemers Expertmeeting ‘Toekomst Orientalis’ in Museumpark Orientalis 5 juli 2010: Wim Weiland, directeur Rijksmuseum Oudheden, Leiden Jan Peters, emeritus hoogleraar theologie, arabist, bestuurslid Orientalis Dolly Verhoeven, Storia Apeldoorn, bijzonder hoogleraar Nijmeegse Geschiedenis Alex van Hooff, directeur Burgers Zoo Arnhem Petra Katzenstein, hoofd educatie Joods Historisch Museum Jeroen Branderhorst, accountmanager Goede Doelen Bankgiro Loterij Hans Winters, voorzitter Raad van Commissarissen Kuiper Bouwgroep Arnhem Huub Doek, voorzitter bestuur Orientalis Marian Louppen, secretaris bestuur Orientalis Peter Berns, directeur a.i. Orientalis Rita Keymeulen, conservator Orientalis

Moderator: Max Meijer, TiMe Amsterdam


60

Colofon

Uitgave:

Museumpark Orientalis, september 2010

Tekst:

Peter Berns, Museumpark Orientalis

Visualisaties:

Gert Grosfeld en Anet Schurink, GSG Architecten, Apeldoorn

Foto’s:

Frans Aleven, Berg en Dal

Met dank aan:

Rita Keymeulen, Michel Thijsen en Wil Brink (Museumpark Orientalis) Ger Eickmans, Heilig Land Stichting Kees Tak en Stefanie Weser, Tak Architecten, Arnhem Max Meijer, TiMe Amsterdam Albert Scheffers, Klinkaart B.V., Voorburg Sunita Gajadharsing, Stichting Résidence Zijpendaal, Arnhem


61

Orientalis: zinvol beleven. Bedrijfsplan

Recommend Documents