Algemene informatie over de verkiezing gemeenteraad op 19 maart 2014 Inleiding Op 19 maart 2014 wordt de verkiezing voor de gemeenteraad gehouden. De gemeenteraad wordt rechtstreeks gekozen door de burgers van de gemeente. Elke vier jaar vindt in elke gemeente in Nederland deze verkiezing plaats. Dan kunnen de burgers stemmen op de kandidaat van hun keuze. Organisatie verkiezingen Bureau Verkiezingen, afdeling Publiekszaken verzorgt de organisatie van verkiezingen en referenda in Nijmegen.
Stempas Ongeveer drie weken vóór de verkiezing worden de stempassen aan de kiesgerechtigde inwoners van Nijmegen verstuurd (25 februari 2014). Op de stempas staat wel het adres van een stemlokaal bij u in de buurt, maar u bent niet verplicht om daar te stemmen. Als het u beter past om in een ander stemlokaal te stemmen dan kan dat. Mocht het vermelde stemlokaal op de stempas onverhoopt geheel niet in uw buurt liggen, dan stellen wij het op prijs als u bureau verkiezingen hiervan op de hoogte stelt, zodat wij dit kunnen corrigeren.
Kandidatenlijst Rond 6 maart wordt op ieder adres in Nijmegen een kandidatenlijst bezorgd. Hierop staan per politieke groepering de verkiesbare kandidaten genoemd. Ook staan alle stembureaus in Nijmegen op de kandidatenlijst vermeld. De 39 stemlokalen die ook scootmobiel- en rolstoeltoegankelijk zijn, zijn aangegeven met een rolstoelsymbool . De kandidatenlijsten worden gepubliceerd op onze website www.nijmegen.nl; digitale balie, verkiezingen, kandidatenlijsten. Vanaf 6 maart zijn de kandidatenlijsten ook verkrijgbaar bij Publieksinformatie van de Stadswinkel, Mariënburg 75. Mocht u onverhoopt op 8 maart nog geen exemplaar hebben ontvangen, dan kunt u deze afhalen in de Stadswinkel of u kunt verzoeken om een exemplaar naar u te laten zenden via telefoonnummer 14024. Mailen is ook mogelijk naar
[email protected] Stemlokalen Er zijn 94 stemlokalen, waarvan 39 toegankelijk voor mindervaliden. Het stemlokaal dat op de stempas van de kiezers staat, is een stemlokaal dat bij de wijk hoort. Als het u beter past om in een ander stemlokaal te stemmen in Nijmegen dan kan dat. Meenemen naar het stembureau Als u gaat stemmen, moet u de volgende zaken meenemen naar het stembureau: • een identiteitsdocument, zie hieronder bij identificatieplicht. Als u zich niet kunt identificeren mag u niet stemmen. Zie ook vraag 13 en 14. • uw (vervangende) stempas. Identificatieplicht Kiezers die hun stem uitbrengen dienen zich te identificeren. Deze identificatieplicht is ingevoerd om vast te stellen dat degene die stemt daadwerkelijk de kiesgerechtigde is. De kiezer kan zich identificeren met een identiteitsdocument zoals genoemd in de Wet op de identificatieplicht. Dit zijn: • • • •
Nederlandse pasoorten, rijbewijzen of identiteitskaarten; Paspoorten, rijbewijzen of identiteitskaarten uitgegeven door lidstaten van de Europese Unie en Liechtenstein, IJsland en Noorwegen; Nederlandse verblijfsdocumenten; Nederlandse documenten voor geprivilegieerden.
Deze mogen bij het stemmen maximaal 5 jaar zijn verlopen.
Verkiezing gemeenteraad: vraag en antwoord 1. Kan ik iemand anders voor mij laten stemmen? U kunt een andere kiezer in Nijmegen via de stempas machtigen om uw stem uit te brengen. Hiervoor vult u de achterkant van de stempas in. Vervolgens ondertekent u allebei de stempas. Daarna kan de gemachtigde de pas meenemen. U geeft ook uw geldige identiteitsbewijs (of een kopie ervan) aan de gemachtigde mee. Dit kan tot op de dag van de stemming. LET OP: in de Kieswet is expliciet opgenomen dat een kiezer geen volmacht mag verlenen in het stemlokaal. Een kiezer die zich in het stemlokaal bevindt, is immers in staat om zelf aan de stemming deel te nemen. Als u de stempas nog niet heeft ontvangen, kunt u van tevoren schriftelijk bij de gemeente een verzoek doen om hem of haar te machtigen. Voor de verkiezing voor de gemeenteraad op 19 maart 2014 is de uiterste datum hiervoor 14 maart 2014. De gemachtigde moet voor deze verkiezing wel in dezelfde gemeente wonen. De gemachtigde kan een volmachtstem uitsluitend tegelijk met de eigen stem uitbrengen! Met het indienen van een schriftelijk verzoek hoeft u niet te wachten tot u uw stempas heeft ontvangen. Het benodigde formulier vindt u bij de informatie over machtigen. 2. Ik wil voor iemand anders een stem uitbrengen, wat moet ik doen? U kunt een andere kiezer, die een stempas heeft gekregen om te gaan stemmen, machtigen om voor u uw stem uit te brengen. Hiervoor vult degene die zijn stem wil laten uitbrengen de achterkant van de stempas in. Vervolgens ondertekent u allebei de stempas. U krijgt ook een identiteitsbewijs (of een kopie ervan) van de volmachtgever mee. Deze mag bij het stemmen maximaal 5 jaar zijn verlopen. Daarna dient u, als gemachtigde, de stempas mee te nemen. Vergeet niet ook uw eigen stempas mee te nemen en een identiteitsbewijs. Dit kan tot op de dag van de verkiezingen. LET OP: in de Kieswet is expliciet opgenomen dat een kiezer geen volmacht mag verlenen in het stemlokaal. Een kiezer die zich in het stemlokaal bevindt, is immers in staat om zelf aan de stemming deel te nemen. Als de volmachtgever wel in Nijmegen woont maar de ontvangst van de stempas niet kan afwachten, kunnen u en de volmachtgever uiterlijk twee weken van tevoren schriftelijk bij de gemeente een verzoek doen om u te machtigen. Voor de verkiezing van de gemeenteraad is de uiterste datum 14 maart 2014. U kunt een volmachtstem alleen tegelijk met de eigen stem uitbrengen! U en de volmachtgever hoeven niet te wachten met het indienen van een schriftelijk verzoek tot de volmachtgever zijn stempas heeft ontvangen. U vindt het formulier bij de informatie over machtigen. 3. Hoe kan ik in een andere gemeente gaan stemmen? Bij de verkiezing voor de gemeenteraad is het alleen mogelijk in de eigen gemeente te stemmen. 4. Sinds ik mijn stempas heb ontvangen ben ik verhuisd, waar kan ik mijn stem uitbrengen? Met uw stempas kunt u uw stem nog steeds overal in Nijmegen uitbrengen. Bent u verhuisd naar een andere gemeente, dan kunt u niet in die andere gemeente stemmen. U moet in Nijmegen uw stem uitbrengen. 5. Mijn stempas is weg, kan ik nu nog mijn stem uitbrengen? Bij bureau Verkiezingen in de Stadswinkel, Mariënburg 75 kunt u tot en met 18 maart 2014, 12.00 uur een vervangende stempas krijgen. U moet hiervoor een geldig identiteitsbewijs meenemen. Na 18 maart 2014 is dit niet meer mogelijk en kunt u niet meer aan de stemming deelnemen! 6. Ik heb geen stempas ontvangen PostNL bezorgt de stempassen. Als u op 5 maart nog geen stempas hebt gehad, dan kunt u bij het bureau verkiezingen een vervangende stempas aanvragen. Dit kan tot uiterlijk 18 maart tot 12.00 uur. 7. Ik heb geen kandidatenlijst ontvangen Op 6 maart worden huis-aan-huis de kandidatenlijsten bezorgd (1 per adres). Als u geen kandidatenlijst heeft ontvangen en uw buren wel, dan is dat vervelend. Onze excuses voor het ongemak. Wij stellen het enorm op prijs als u aangeeft welke straat het betreft waar niet is geleverd
zodat wij dit de volgende verkiezing kunnen verbeteren. De kandidatenlijsten zijn ook af te halen bij Publieksinformatie van de Stadswinkel, Mariënburg 75. U kunt verzoeken om een exemplaar naar u te laten zenden via telefoonnummer 14024. Mailen is ook mogelijk naar:
[email protected] De lijst wordt u dan thuisgestuurd. De lijst is online te raadplegen op www.nijmegen.nl 8. Het is vandaag 19 maart 2010 en ik heb geen stempas. Helaas, dan kunt u vandaag niet stemmen. Ook als u u meldt bij uw vertrouwde stembureau en uw identiteitsbewijs laat zien, krijgt u géén nieuwe stempas. Een stempas is namelijk het bewijs dat u nog niet hebt gestemd. Zonder dit bewijs mag u niet stemmen. 9. Wie mag stemmen? U mag stemmen als: U op 19 maart 2014 achttien jaar of ouder bent U op 3 februari 2014 in de gemeente Nijmegen woont en daar ook bent ingeschreven U de Nederlandse nationaliteit heeft Naast deze eisen zijn ook Europese onderdanen van andere landen die in Nederland wonen kiesgerechtigd als zij: - rechtmatig in Nederland verblijven op grond van artikel 8 vreemdelingenwet of op grond van een overeenkomst tussen een internationale organisatie en de Staat der Nederlanden. - ten minste vijf jaar ingezetene zijn van Nederland onmiddellijk voorafgaand aan 3-2-2014. Alleen personen die uitgesloten zijn van kiesrecht worden niet opgeroepen. 10. Het is 19 maart 2014. Ik sta in het stemlokaal en ben mijn stempas vergeten. U moet dan thuis uw stempas ophalen. Zonder stempas kunt u namelijk niet stemmen. Ook als u u meldt bij uw vertrouwde stembureau en uw identiteitsbewijs laat zien, krijgt u géén nieuwe stempas. Een stempas is namelijk het bewijs dat u nog niet hebt gestemd. Zonder dit bewijs mag u niet stemmen. 11. Kan ik zelf bepalen in welk stembureau ik stem? Met uw stempas kunt u zelf bepalen in welk stembureau in Nijmegen u stemt. 12. Ik ben op 19 maart de hele dag op mijn werk, maar wil wel stemmen. Kan dat? De stembureaus zijn lang open, namelijk tussen 7.30 uur en 21.00 uur. Kunt u toch niet stemmen? Dan kunt u iemand anders machtigen om namens u te stemmen. 13. Mijn identiteitsbewijs is verlopen. Kan ik nog stemmen? Als u (kort) voor de verkiezing merkt dat uw identiteitsbewijs is verlopen, kunt u een nieuw identiteitsbewijs aanvragen bij de gemeente. Dit duurt ongeveer vijf werkdagen. Echter het identiteitsbewijs mag bij het stemmen maximaal 5 jaar zijn verlopen. 14. Ik ga een volmachtstem uitbrengen. Moet ik voor die persoon ook een identiteitsbewijs meenemen? Ja, u moet een kopie van het legitimatiebewijs meenemen van de persoon namens wie u stemt. 15. Hoe moet ik stemmen? Stemmen gaat met een papieren stembiljet en een rood potlood. Nadat u uw stempas op het stembureau hebt afgegeven, krijgt u een stembiljet. In het stemhokje vult u dit stembiljet in. U kleurt dan het vakje bij de kandidaat van uw keuze rood. Als u meer hokjes inkleurt, wordt uw biljet ongeldig. Als u uw biljet per ongeluk ongeldig hebt gemaakt, of als u zich heeft vergist, kunt u één keer een nieuw stembiljet vragen. 16. Ik wil nog meer weten Heeft u andere vragen of wilt u meer weten? Neem dan contact op met het bureau verkiezingen van de gemeente Nijmegen via telefoon 14024. Mailen kan ook op
[email protected]. Verder vind u op www.kiesraad.nl en www.uheefthetvoorhetzeggen.nl veel handige informatie.
Wanneer zijn de gemeenteraadsverkiezingen? Woensdag 19 maart 2014. Vanaf hoe laat en tot hoe laat kan er gestemd worden? Er kan gestemd worden van 7.30 uur tot 21.00 uur. Het stembureau waar ik zojuist was is nog niet geopend, klopt dat? Neen. Indien u als kiezer constateert dat een stembureau nog niet open was om 7.30, dan danken wij voor u informatie en vragen u aan ons door te geven welk stembureau het betreft. Het probleem zal zo spoedig mogelijk door bureau Verkiezingen worden opgelost. U als kiezer kunt binnen heel Nijmegen met de stempas stemmen. Het stembureau wat het dichst bij het niet geopende stembureau bevindt, staat op de huis-aan-huis kandidatenlijst vermeld. Mogen mensen die wegens een geestelijke beperking onder curatele zijn gesteld stemmen? Ook personen die onder curatele zijn gesteld mogen stemmen. Eerder waren onder curatele gestelden uitgesloten van het kiesrecht. Bepalend is dat zij hun wil kunnen bepalen. Kan een kiezer verzoeken om zich als kiesgerechtigde uit te laten schrijven? Nee, het is niet mogelijk je als kiesgerechtigde uit te laten uitschrijven. Dit komt omdat de kiesgerechtigdheid gekoppeld is aan de Basisregistratie Personen (BRP). Wat zijn de kenmerken van de stempas? Op de stempas wordt een volgnummer vermeld. Bij ministeriële regeling zijn verder echtheidskenmerken voor de stempas vastgesteld, ter voorkoming van misbruik (zoals het kopiëren van stempassen). Daarbij kan worden gedacht aan bijvoorbeeld kleurendruk, speciaal papier en watermerken. Ook is een model vastgesteld voor de stempas. In dit model wordt voorgeschreven welke informatie er op de stempas moet worden vermeld. Wat is het Uittreksel Ongeldige Stempassen (UOS)? Elk stembureau beschikt over een uittreksel van ongeldig verklaarde stempassen. Dit register moet voorkomen dat een niet-kiesgerechtigde aan de stemming deelneemt of dat iemand tweemaal stemt. Dit kiezersregister dient op de dag van stemming in alle stembureaus binnen de gemeente beschikbaar te zijn (en op tafel te liggen). Voor de dag van stemming stelt de burgemeester het UOS vast. Is de werkgever verplicht om werknemers de gelegenheid te geven om te stemmen? Iedere werkgever is verplicht te zorgen dat iedere kiezer die bij hem in dienst is, de gelegenheid krijgt zijn stem uit te brengen. Dit doet de werkgever voor zover dit niet mogelijk is buiten de vastgestelde arbeidstijd en als de kiezer daardoor niet meer dan twee uur verhinderd is om te werken. Hoeveel leden dienen aanwezig te zijn op het stembureau? Op een stembureau dienen permanent minimaal drie leden aanwezig te zijn, onder wie de voorzitter. Mogen stembureauleden hun politieke voorkeur uiten? Nee, stembureauleden mogen tijdens het uitoefenen van hun functie geen politieke voorkeur uiten. Leden van het stembureau mogen tijdens de uitoefening van hun functie bijvoorbeeld geen speldjes, buttons of dassen van politieke partijen dragen. De voorzitter van het stembureau moet hierop toezien. Als een lid van het stembureau tijdens de uitoefening van zijn functie blijk geeft van zijn politieke gezindheid, kunnen burgemeester en wethouders, het lid met onmiddellijke ingang van zijn
taak ontheffen. Ook kunnen kiezers op dit punt bezwaren bij het stembureau inbrengen. Deze bezwaren moeten in het proces-verbaal van de zitting worden vermeld. Als het bezwaar terecht is, kan betrokkene via het gemeentebestuur op zijn onjuiste handelwijze worden gewezen. Eventueel kan het stembureaulid van een toekomstige benoeming worden uitgesloten. Wat is de procedure als een mobiel stembureau naar een andere locatie vertrekt? De procedure is als volgt: De sleuf van de stembus wordt door de voorzitter van het stembureau onder toeziend oog van de aanwezige kiezers afgesloten en verzegeld. De voorzitter bewaart de sleutel waarmee de stembus is afgesloten, tijdens het verplaatsen naar de volgende standplaats. De voorzitter opent op de volgende locatie onder toeziend oog van de aanwezige kiezers de stembus. Hoe moet het stemlokaal ingericht zijn? In het stemlokaal staan een tafel voor het stembureau, een stembus en een of meer stemhokjes. De tafel voor het stembureau is zo geplaatst dat de kiezers de verrichtingen van het stembureau kunnen zien. Op de tafel voor het stembureau ligt het uittreksel van ongeldige stempassen. Ieder stembureau beschikt over de wettelijke voorschriften die op de stemming betrekking hebben. Wat zijn de vereisten voor de stemhokjes? In elk stemlokaal zijn voldoende stemhokjes aanwezig, zodat de stemming voorspoedig verloopt. De toegang tot de stemhokjes moet zichtbaar zijn voor het publiek. Het stemhokje bestaat uit een achterwand en twee zijwanden die elk ten minste een meter breed en twee meter hoog zijn. Wordt het stemhokje met de achterzijde tegen een ondoorzichtig deel van een wand van het stemlokaal geplaatst, dan kan de achterwand vervallen. In elke stemhokje bevindt zich een lessenaar met rood potlood. In ieder stemhokje bevindt zich een handleiding voor de kiezer. Wat zijn de vereisten voor de stembus? De bus moet kunnen worden afgesloten met een deksel dat voorzien is van een slot. In het midden van het deksel zit een sleuf, waardoor de stembiljetten in de bus kunnen worden gestoken. De sleuf moet zo zijn afgesloten dat deze daarna slechts kan worden geopend, nadat het deksel is losgemaakt. De stembus staat bij de tafel, binnen het bereik van het lid van het stembureau dat erop toeziet dat de kiezer het stembiljet in de stembus steekt. Tijdig voor de aanvang van de stemming sluit het stembureau de stembus, na gecontroleerd te hebben dat zij leeg is. Nadat de laatste kiezer heeft gestemd, wordt de sleuf van de stembus afgesloten. Is het stemgeheim in het stemlokaal gewaarborgd? Het stembureau moet zo zijn ingericht dat het stemgeheim is gewaarborgd. De stemhokjes moeten zodanig worden opgesteld dat zowel de stembureauleden, als de kiezers in het stemlokaal niet kunnen zien hoe een kiezer zijn stem uitbrengt. Daarnaast moet de toegang tot de stemhokjes altijd zichtbaar zijn voor het publiek en de stembureauleden. Dit vereiste vloeit voort uit het beginsel van vrije, in het openbaar gehouden verkiezingen. De zichtbaarheid van de toegang tot de stemhokjes mag er uiteraard niet toe leiden dat het stemgeheim in het gedrang komt. Dit kan worden opgelost door stemhokjes op enige afstand (op advies van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties minimaal twee meter) van het publiek en de stembureauleden te plaatsen en vooraf de gewenste looproute van de kiezers te bepalen. Het inrichten van het stembureau gebeurt veelal door de gemeente. Het stembureau dient er op toe te zien dat dit goed is gebeurd. Mogen er gordijntjes voor het stemhokje hangen? Het aanbrengen van gordijnen is in Nederland niet mogelijk. De Kieswet en het Kiesbesluit staan dit niet toe, want daarin is dwingend en gedetailleerd bepaald hoe de stemhokjes eruit moeten zien. Het ophangen van gordijnen wordt daarin niet genoemd.
Wat kan een kiezer doen als hij vindt dat het stemgeheim niet gewaarborgd is in het stemlokaal? De stembureaus maken na afloop van de stemming een proces-verbaal op. Als de stemming naar de mening van een kiezer niet correct verloopt, kan de kiezer op de dag van stemming bezwaar maken bij het stembureau. Dat wordt dan opgenomen in proces-verbaal van het stembureau. Indien het stembureau de mening van de kiezer deelt, neemt het stembureau contact op met de gemeente om een oplossing te vinden. Welke maatregelen moet de gemeente nemen om het stembureau toegankelijk te maken voor gehandicapten? De gemeente moet ervoor zorgen dat ten minste 25% van de stembureaus zodanig zijn gelegen en ingericht dat kiezers met lichamelijke beperkingen zoveel mogelijk hun stem zelfstandig kunnen uitbrengen. De toegankelijkheid van stembureaus is een verantwoordelijkheid van de gemeenten. Locaties dienen dus te worden geselecteerd op toegankelijkheid, of moeten toegankelijk worden gemaakt voor kiezers met een handicap. Bij het toegankelijk maken van stembureaus kan gedacht worden aan een oprijplank bij opstapjes of drempels, goede verlichting in een stembureau, een loep bij het stempaneel of stembiljet en eventueel een extra leeslamp. De gemeente kan er via voorlichting op wijzen dat in bepaalde stemlokalen aanvullende voorzieningen voor gehandicapten zijn gerealiseerd. Nijmegen voldoet aan de vereisten: 39 van de 94 locaties zijn toegankelijk voor gehandicapten. Zie op nijmegen.nl, digitale balie, stemlokalen de locaties! Hoe brengt de kiezer zijn stem uit? Om te kunnen stemmen moet de kiezer een stempas en/of volmachtbewijs en een geldig identiteitsbewijs meenemen. Zonder de stempas en identiteitsbewijs mag de kiezer niet stemmen. Heeft de kiezer een geldig identiteitsdocument en een geldige stempas en is vastgesteld dat de kiezer de rechtmatige houder van de stempas is, dan neemt de voorzitter de stempas in en overhandigt hij de kiezer een stembiljet. De kiezer kan nu zijn stem uitbrengen in één van de stemhokjes. Hij maakt op het stembiljet een wit stipje vóór de kandidaat van zijn keuze, rood. Hij vouwt vervolgens het stembiljet dicht. Het derde lid van het stembureau ziet erop toe, dat de kiezer het stembiljet in de stembus steekt. Sinds de verkiezingen voor het Europees Parlement in 2009 stemt Nederland weer alom met (rood) potlood en papier. Het stemgeheim kon met stemmachines namelijk niet voldoende worden gewaarborgd. Ook was de betrouwbaarheid en transparantie van de telling van de stemmen in het geding. Moet de kiezer een vakje van het stembiljet rood maken? De kiezer kan op het stembiljet een wit stipje vóór de kandidaat van zijn keuze rood maken. Hij kan er ook voor kiezen om een blanco stem uit te brengen. Iemand stemt blanco als hij geen enkel vakje van het stembiljet roodmaakt. Met welk identiteitsbewijs mag de kiezer stemmen? Geldige identiteitsbewijzen zijn het Nederlandse paspoort, identiteitskaart of rijbewijs. Identificatie met andere pasjes en kaarten, zoals een openbaarvervoerkaart, bedrijfspas, collegekaart, bankpas of zwemabonnement, is niet toegestaan. De kiezer mag een identiteitsbewijs gebruiken dat op 19 maart 2014 (de dag van de stemming) maximaal 5 jaar is verlopen. Men mag dus een paspoort, identiteitskaart of rijbewijs gebruiken waar op staat “geldig tot 20 maart 2009” of elke latere datum. Kiezers van wie het identiteitsdocument gestolen of vermist is, mogen een proces-verbaal over de vermissing van het identiteitsdocument in combinatie met een pasje met naam en foto tonen. Klopt het dat het identiteitsbewijs 5 jaar verlopen mag zijn? Ja, bij het stemmen mag deze 5 jaar zijn verlopen. De regeling geldt niet als een kiezer zich aan de balie van het gemeentehuis moet legitimeren met een identiteitsbewijs bij het aanvragen van een vervangende stempas.
Waarom moet ik mij identificeren? Bij het stemmen in een willekeurig stemlokaal, beschikt het stembureau niet over een lijst met alle kiezers die in dat stemlokaal hun stem kunnen uitbrengen. Het stembureau moet dus op een andere manier zeker stellen dat u de rechtmatige houder van de stempas bent. Dat doet het stembureau door de persoonsgegevens van uw stempas te vergelijken met de persoonsgegevens van uw identiteitsbewijs. Anders zou het kunnen gebeuren dat u uw stempas kwijt raakt en een andere kiezer, die zich voor u uitgeeft, uw stem uit brengt. Ook wordt zo voorkomen dat stempassen “geronseld” worden en door derden gebruikt worden om mee te stemmen. Kan een kiezer een nieuw stembiljet invullen na vergissing? Ja, als een kiezer zich bij de invulling van zijn stembiljet vergist, geeft hij het stembiljet aan de voorzitter terug. Deze verstrekt hem op zijn verzoek eenmaal een nieuw biljet. Het teruggegeven stembiljet wordt door de voorzitter onmiddellijk onbruikbaar gemaakt door het woord ‘onbruikbaar’op beide zijden van het stembiljet aan te brengen. Het is dus niet geoorloofd een nieuw biljet uit te reiken, als de kiezer het oude biljet heeft verscheurd of op andere wijze onbruikbaar heeft gemaakt. Mogen kiezers met een verstandelijke beperking hulp krijgen bij het stemmen? Nee, alleen kiezers met een lichamelijke beperking mogen geholpen worden met het stemmen. Hulp aan analfabeten of laaggeletterden mag dus ook niet. In hulp aan verstandelijk gehandicapten is niet voorzien. De wetgever gaat er van uit dat indien verstandelijk gehandicapten niet zonder hulp kunnen stemmen, zij ook niet zelfstandig hun wil kunnen bepalen. Deze zelfstandigheid is het uitgangspunt bij de uitoefening van het kiesrecht. Het is uiteraard aan het stembureau erop toe te zien dat zich in het stembureau geen praktijken voordoen die in strijd zijn met de Kieswet. Mogen kiezers kinderen meenemen in het stemhokje? In beginsel niet, tenzij duidelijk is dat van enige beïnvloeding van een kiezer absoluut geen sprake kan zijn (bijv. moeder met een kind van drie jaar). Het is aan het stembureau om hierin tot verstandige keuzes te komen. Kunnen kiezers bezwaren inbrengen als de stemming niet volgens de wet gebeurt? Ja, kiezers kunnen mondeling bezwaren inbrengen, als de stemming niet volgens de wet gebeurt. De bezwaren moeten in beginsel in het proces-verbaal van de zitting van het stembureau worden vermeld. Kiezers mogen in het stemlokaal zijn. Dit is toelaatbaar voor zover de orde daardoor niet wordt verstoord en de voortgang van de zitting niet wordt belemmerd. Ook personen die niet in het betreffende stemlokaal aan de stemming deelnemen, mogen tegen de gang van zaken bij de stemming bezwaren inbrengen. Maar die moeten dan wel (aantoonbaar) kiezer zijn. Als een kiezer bij het stembureau een bezwaar meldt dat de verkiezing raakt, noteert het stembureaulid de bezwaren in het proces-verbaal. Het lid kijkt wat hij/zij kan doen om het bezwaar weg te nemen of te verlichten. Kan de zitting van het stembureau worden geschorst? Ja, de zitting van het stembureau kan door de voorzitter van het stembureau geschorst worden als zich naar het oordeel van het stembureau omstandigheden voordoen in of bij het stemlokaal die de voortgang van de zitting onmogelijk maken, zoals een brand. De voorzitter doet hiervan mededeling aan de burgemeester. De burgemeester bepaalt vervolgens wanneer en de zitting wordt hervat. Kunnen er waarnemers worden toegelaten tijdens de stemming? Ja, de minister van Buitenlandse Zaken kan voor de uitvoering van een verdrag of een internationale afspraak personen toelaten die als waarnemer getuige mogen zijn van het verloop van de verkiezingen. Een waarnemer is bevoegd in het stemlokaal te vertoeven gedurende de tijd dat het stembureau zitting houdt. Kan een kiezer in elk stembureau stemmen? Iedere kiesgerechtigde met een stempas kan stemmen in een willekeurig stembureau binnen de eigen gemeente.
Waarom kan ik met mijn stempas niet in een andere gemeente stemmen? Het stemmen met een stempas is beperkt tot het stemmen in de eigen gemeente om te voorkomen dat mensen meer dan één keer stemmen. Als u uw stempas kwijt bent of u heeft de stempas niet ontvangen, kunt u namelijk eenmalig een nieuwe stempas aanvragen. Uw oorspronkelijke stempas wordt dan ingetrokken. De gemeente houdt een register bij van ingetrokken stempassen (UOS = uittreksel ongeldige stempassen). Dat register bestaat alleen op het niveau van de gemeente, er is geen landelijk register (dat zou namelijk veel te omvangrijk zijn). In welke gemeente stemt een kiezer als hij is verhuisd naar een andere gemeente? De dag van kandidaatstelling (3 februari 2014) is bepalend voor het antwoord op de vraag in welke gemeente een kiezer mag stemmen. Als hij vóór 3 februari 2014 is verhuisd, stemt hij in de nieuwe gemeente. Als een kiezer ná 3 februari 2014 is verhuisd naar een andere gemeente, dan stemt hij in de oude gemeente. Hoe kan de kiezer zijn stem uitbrengen als hij niet in staat is om zelf te gaan stemmen (bijvoorbeeld door werk, ziekte of vakantie)? Is de kiezer niet in de gelegenheid is zelf te gaan stemmen, bijvoorbeeld door werk, ziekte of vakantie, dan kan hij een andere kiezer machtigen dit voor hem te doen. Met de stempas kan hij een volmacht geven aan iemand die in dezelfde gemeente woont. Dit wordt ook wel een 'onderhandse volmacht' genoemd. Ook is het mogelijk schriftelijk een volmacht aan te vragen bij de gemeente waar hij is ingeschreven. Hoe kan een kiezer iemand onderhands machtigen? Om een machtiging te geven, gebruikt een kiezer het gedeelte van stempas (achterzijde) dat hiervoor is bestemd. Kiezer en gemachtigde moeten beiden tekenen. De gemachtigde moet op de dag van kandidaatstelling (3 februari 2014) in dezelfde gemeente als de volmachtgever als kiezer geregistreerd staan. Bij het stemmen dient de gemachtigde een (kopie van het) geldig identiteitsbewijs van de volmachtgever over te leggen. Hoe kan een kiezer iemand schriftelijk machtigen? Om een schriftelijke volmacht aan te vragen, stuurt de kiezer uiterlijk 14 maart een verzoekschrift naar de burgemeester van de gemeente waar hij woont. Voor het aanvragen van de schriftelijke volmacht is een formulier beschikbaar (model L8). Dit is aan te vragen bij de gemeente. De kiezer en degene die hij machtigt vullen allebei een deel van dit formulier in. Het is bij een schriftelijke volmacht niet nodig om een (kopie van een) geldig legitimatiebewijs mee te sturen. Voor kiezers zonder een geldig legitimatiebewijs is dit dan ook de enige manier om hun stem uit te brengen. De gemachtigde ontvangt bij inwilliging van het verzoek een volmachtbewijs waarmee hij namens de andere kiezer kan stemmen. Er kan geen nieuwe schriftelijke volmacht aangevraagd worden als de oude kwijt is geraakt. Kan een onderhandse volmacht worden ingetrokken? Ja, een volmachtgever die uiteindelijk toch in de gelegenheid is om zelf te gaan stemmen kan de onderhandse volmacht intrekken. In dat geval moet de volmachtgever zijn tot volmacht omgezette stempas terugvragen bij de gemachtigde. Met deze stempas kan hij stemmen, zonder stempas kan hij niet stemmen. Kan een schriftelijke volmacht worden ingetrokken? Nee, een volmachtgever die uiteindelijk toch in de gelegenheid is om zelf te gaan stemmen kan de schriftelijke volmacht niet intrekken, tenzij er nog niet over de schriftelijke aanvraag is beslist door de gemeente. Als een volmacht schriftelijk is aangevraagd en goedgekeurd, wordt de stempas van de
volmachtgever immers ongeldig verklaard. Het volgnummer van zijn stempas wordt vervolgens op de lijst van ongeldige stempassen geplaatst, waardoor het niet mogelijk is dat de volmachtgever zijn stem nog uitbrengt. Met hoeveel volmachten mag een kiezer stemmen? Een kiezer kan maximaal twee onderhandse of schriftelijke volmachten aannemen en de daarbij behorende stemmen gelijktijdig met zijn/haar eigen stem uitbrengen. Samen met zijn eigen stem zijn dit dus in totaal maximaal drie stemmen. Mag een kiezer eerst zijn eigen stem uitbrengen en op een later moment terugkomen om de volmacht uit te brengen? Nee, een kiezer kan de volmachtstem alleen tegelijkertijd met zijn eigen stem uitbrengen. Wat kan er gedaan worden als een volmachtgever niet in staat is om een volmacht te ondertekenen? Als een kiesgerechtigde niet in staat is om zelf zijn volmacht te tekenen als gevolg van een lichamelijke beperking, kan een ambtenaar van de gemeente bij wijze van service aan huis een proces-verbaal opmaken. Hierin wordt vastgelegd dat de betrokkene volmacht verleent aan een door hem aangewezen persoon. Als een kiesgerechtigde niet in staat is om zelf zijn volmacht te tekenen als gevolg van een verstandelijke beperking, kan de kiezer geen volmacht afgeven. Het uitgangspunt van het Nederlandse kiesstelsel is namelijk dat de kiezer zijn wil kenbaar moet kunnen maken. Als een kiezer met een verstandelijke beperking niet zelf zijn volmacht kan ondertekenen, kan daaruit geconcludeerd worden dat hij niet zelf zijn wil kenbaar kan maken en dus niet mag stemmen of een volmacht afgeven. Een notariële volmacht is niet voldoende om namens een ander te stemmen. Dit komt doordat het kiesrecht een persoonlijk recht is dat alleen door middel van een volmacht op grond van de Kieswet verleend kan worden aan een ander (schriftelijke of onderhandse volmacht). Mag iemand mensen benaderen om een volmacht af te geven aan hem/haar? Het stelselmatig aanspreken van personen of op een andere manier mensen persoonlijk benaderen om een volmacht af te geven, heet ronselen. Dit is strafbaar. Iemand mag ook niet een kiezer omkopen door middel van een gift of een belofte of de kiezer op een andere manier dwingen om een volmacht af te geven. Volmachtverlening is bedoeld om kiezers die feitelijk niet in staat zijn in persoon te stemmen, en die dat wel willen, in de gelegenheid te stellen toch te stemmen door een ander aan te wijzen. Het initiatief hiertoe behoort bij de kiezer te liggen, niet bij de ander. Politieke partijen mogen op hun website of in hun informatiemateriaal kiezers oproepen om eventueel contact op te nemen met een contactpersoon van die partij, wanneer zij niet zelf kunnen stemmen, mits de volmachtgever degene is die contact dient op te nemen en wel weet wie er voor hem of haar gaat stemmen. Wat kan er tegen ronselen van volmachtstemmen worden gedaan? Of er in een bepaald geval sprake is van ronselen, is geen zaak van de Kiesraad of het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, maar van het Openbaar Ministerie. Het is raadzaam het voorval te melden bij de gemeente. Mogen er andere activiteiten in of in de omgeving van het stembureau plaatsvinden? De Kieswet laat zich niet specifiek uit over andere activiteiten in of in de omgeving van het stembureau. Bijvoorbeeld het plaatsen van collectebussen in stembureaus, het testen van een stemmachine, het organiseren van een tweede stemming of een referendum of activiteiten die door de gemeente zelf worden bedacht, zoals het uitreiken van ‘prijzen’ om de opkomst te bevorderen. Wel is bepaald dat in het stembureau geen activiteiten mogen plaatsvinden die erop zijn gericht de kiezers in hun keuze te beïnvloeden. Het stemproces moet ongestoord kunnen plaatsvinden en mag
niet worden beïnvloed door factoren en activiteiten die daar los van staan. Het verdient daarom aanbeveling om andere acties in of in de omgeving van de stembureaus te ontmoedigen. Hoe laat mag het stembureau beginnen met de stemopneming? Na 21.00 uur moeten de stembureaus beginnen met de stemopneming (het tellen van de stemmen). Dit geldt ook voor een bijzonder of mobiel stembureau dat eerder sluit. Dit is bepaald om te voorkomen dat binnen een gemeente van sommige stembureaus de uitslag al vastgesteld is, terwijl in andere nog gestemd kan worden. Kan het stembureau hulp krijgen bij het tellen van de stemmen? De leden van het stembureau kunnen bij het tellen van de stemmen geholpen worden door plaatsvervangende leden, tellers en door ambtenaren van de gemeente, die door burgemeester en wethouders zijn aangewezen. Er zijn dus twee opties. De eerste optie is dat het stembureau zich laat bijstaan door plaatsvervangende leden en tellers, die daartoe zijn benoemd. De tweede optie is dat het stembureau zich laat bijstaan door ambtenaren van de gemeente die daartoe zijn aangewezen (zij hoeven dus niet te worden benoemd, maar worden aangewezen). In het stemlokaal aanwezige personen mogen niet helpen bij het tellen van de stemmen, zonder dat sprake is van een van de hiervoor genoemde situaties. Wanneer is een stem geldig/ongeldig? Geldige stem: - Stembiljetten waarop één wit stipje voor een kandidaat geheel of gedeeltelijk is rood gemaakt (Als het duidelijk is dat er voor één kandidaat is gekozen, kunnen eventuele andere kleine rode puntjes over het hoofd worden gezien. Een half rood en half blauw stipje is eveneens geldig); - Opmerkingen die op het stembiljet staan waarvan een stipje voor een kandidaat rood is gemaakt, maar waarbij de identiteit van de kiezer niet achterhaald kan worden; - Een stembiljet waarop geen enkel stipje voor een kandidaat rood is gemaakt en waarop niet is geschreven of getekend (dit is een blanco stem). Ongeldige stem: - Opmerkingen die op het stembiljet staan waarvan een stipje voor een kandidaat rood is gemaakt, maar waarbij de identiteit van de kiezer achterhaald kan worden; - Een stembiljet waarop geen enkel stipje voor een kandidaat rood is gemaakt en waarop is geschreven of getekend; - Als de stem op een ander stembiljet is uitgebracht dan op het stembiljet voor de betreffende verkiezingen (geen wettelijk voorgeschreven model of voor een andere provincie). Kunnen kiezers tijdens de stemopneming bezwaren inbrengen? Ja, kiezers kunnen bezwaren inbrengen tegen de beslissing van het stembureau over de geldigheid van een stembiljet. Ze kunnen ook bezwaren indienen over de wijze van telling en de bekendmaking door het stembureau van de aantallen stemmen die zijn uitgebracht. Wat is een kiesdeler? Het aantal stemmen dat nodig is voor het behalen van één zetel, wordt de kiesdeler genoemd. De kiesdeler wordt verkregen door alle geldig uitgebrachte stemmen in het hele kiesgebied te delen door het totaal aantal te verdelen zetels. Voor de gemeente 39 leden. Uitgebrachte stemmen bij de gemeenteraadsverkiezing van 2010 was: 72135. Dus de kiesdeler: 72135/39 = 1849 24/39. Heeft een blanco stem invloed op de zetelverdeling? Het uitbrengen van een blanco stem heeft, net als niet-stemmen, geen enkele invloed op de zetelverdeling. Voor de berekening van de uitslag en de kiesdeler/kiesdrempel worden uitsluitend de op de kandidaten uitgebrachte stemmen geteld. Het is dus een misvatting dat een niet-uitgebrachte stem naar de grootste partij gaat. Een blanco stem wordt wel meegenomen bij het bepalen van de opkomst: het aantal mensen dat naar het stembureau is gekomen om te stemmen.
Wat is een lijstencombinatie? Een lijstencombinatie wordt ook wel een lijstverbinding genoemd. Een lijstencombinatie kan door twee of meer politieke groeperingen worden aangegaan. Bij een lijstencombinatie dient elke politieke groepering een eigen lijst in. Op het stembiljet staat dan onder de aanduiding van die partijen'(gecombineerd met lijst...)'. Het aangaan van een lijstencombinatie kan voordelig zijn voor het behalen van een (extra) restzetel. De combinatie wordt daarvoor namelijk als één lijst gezien. Binnen de lijstencombinatie kan de ene partij echter ten koste van de andere partij een zetel behalen. Voorlopige uitslagen door ANP (en NOVUM) op 19 maart 2014 Doorgaans maakt het ANP en Novum op de dag van stemming ’s avonds de voorlopige verkiezingsuitslagen bekend. Deze zijn gebaseerd op gegevens die het zij rechtstreeks van gemeenten ontvangt. Deze uitslagen hebben geen officiële status. Verkiezingsuitslag door het centraal stembureaus op 20 maart 2014 Het centraal stembureau stelt vervolgens de uitslag van de verkiezing van Nijmegen vast.
