ORFEO CLAUDIO MONTEVERDI

1

ORFEO CLAUDIO MONTEVERDI – 3 t/m 6 september 2014

MEER WETEN

Inleidingen door Willem Bruls Plaats Nationale Opera & Ballet, foyer 2de balkon Tijd 19.15/12.45 uur Lengte 30 minuten Toegang gratis op vertoon van een plaatsbewijs voor de betreffende voorstelling

Productie Sasha Waltz & Guests Coproductie met De Nationale Opera, Amsterdam, Les Théâtres de la Ville de Luxembourg, Bergen International Festival, Opéra de Lille

Met steun van de Vereniging Vrienden van De Nationale Opera

Sasha Waltz & Guests wordt gesteund door Hauptstadtkulturfonds Berlin en Kulturverwaltung des Landes Berlin

De voorstelling van 6 september wordt live uitgezonden op Radio 4 (NTR Opera Live) om 19.30 uur.

WILT U MEER WETEN OVER ORFEO? Het luxe, fraai uitgegeven operaboek Orfeo is verkrijgbaar in Nationale Opera & Ballet. Daarin staan onder meer een uitgebreide synopsis en het libretto in het Italiaans en Nederlands. De prijs is € 8.

Orfeo wordt gesteund door Kulturstiftung des Bundes en LOTTO-Stiftung Berlin. Made in Radialsystem®

03

ORFEO

Nieuwe productie Claudio Monteverdi 1567-1643 Favola in musica Libretto Alessandro Striggio Wereldpremière 24 februari 1607 Palazzo Ducale, Mantua Première 3 september 2014 Volgende voorstellingen 5, 6 september 2014 20.00 uur Nationale Opera & Ballet De voorstelling duurt circa 2 uur en 30 minuten, inclusief 1 pauze. De opera wordt in het Italiaans gezongen, Nederlands en Engels boventiteld. Nederlandse boventitels gebaseerd op de libretto­ vertaling van Janneke van der Meulen. Engelse boventitels: Kenneth Chalmers, met dank aan ROH Covent Garden.

Regie en choreografie Sasha Waltz Decor Alexander Schwarz Kostuums Beate Borrmann Licht Martin Hauk Video Tapio Snellman Dansers Davide Camplani, Juan Kruz Diaz de Garaio Esnaola, Luc Dunberry, Hwanhee Hwang, Michal Mualem, Virgis Puodziunas, Sasa Queliz, Zaratiana Randrianantenaina, Orlando Rodriguez, Judith Sánchez Ruíz, Yael Schnell, Joel Suárez Gómez

Muzikale leiding Pablo Heras-Casado La Musica/Euridice Anna Lucia Richter Orfeo Georg Nigl La Messagiera/La Speranza Charlotte Hellekant Caronte Douglas Williams Proserpina Luciana Mancini Plutone Konstantin Wolff Ninfa/Pastore 1 Cécile Kempenaers Apollo/Eco/Pastore 4 Julián Millán Pastore 2/Spirito Kaspar Kröner Pastore 3/Spirito Kevin Skelton Pastore 5/Spirito Hans Wijers Freiburger BarockConsort Vocalconsort Berlin Instudering Torsten Johann

04

TEAM & TECHNIC SASHA WALTZ & GUESTS

Repetition Dance Antonio Ruz Assistant Musical Direction Torsten Johann Stage Manager Jean-Michel Criqui Assistant Direction Friederike Schulz Steffen Döring Internship Direction Sally Blackwood Speech Coach Serena Malcangi Correpetition Sabine Erdmann Assistant Costumes Jasmin Lepore Wardrobe Mistresses Manja Beneke Emily Abel Petra Becker Dorothea Andrae Dresser Gabriela Bujack Hair & Make-up Kati Heimann Urte Kusserow Stefanie Kinzel Internship Costumes Christin Noel

PRODUCTIETEAM NATIONALE OPERA & BALLET

Assistant Light Olaf Danilsen Video Karl Wedemeyer Stage/Props Masaya Natsume Assistant Stage Christof Piaskowski Assistant Technical Direction Leonardo Bucalossi Technical Direction Reinhard Wizisla

Voorstellingsleider Alvin Williams Kostuumassistent Hanne Oosterveer 1ste toneelmeester Edwin Rijs 1ste belichter Co van Diepen 1ste rekwisiteur Jurgen van Tiggelen 1ste kleder Krystyna Peda 1ste grimeur Renée Roelofs Titelregie Ruud Rockx Bediening boventiteling Jan Hemmer Productieleiding Kees Rutgers

06

KORTE INHOUD

PROLOOG De Muziek stelt zich voor en bezingt de macht van de door haar gepersonifieerde kunstvorm. Dan maant ze tot algehele stilte: ze gaat het verhaal van Orpheus vertellen. EERSTE AKTE Herders en nimfen bezingen het geluk van Orpheus, die na lang zuchten en wachten vandaag eindelijk met zijn geliefde Eurydice in het huwelijk trad. Ze smeken Hymen, de huwelijksgod, om het jonge bruidspaar duurzaam geluk te bezorgen en uiten hun vreugde met muziek en dans. Hiertoe aangezet door een van de herders getuigt ook Orpheus zelf van zijn opperste geluk. Eurydice beantwoordt zijn lofzang met een al even gelukzalig lied. TWEEDE AKTE Omringd door de herders en nimfen zoekt Orpheus op een lommerrijke oever verpozing en gedenkt de treurnis en wanhoop waaraan hij nog maar zo kort geleden ten prooi was. Plotseling verschijnt een van Eurydices vriendinnen met een onheilstijding: terwijl ze bloemen aan het plukken was, werd Eurydice gebeten door een slang en stierf even later. Overmand door verdriet besluit Orpheus in de onderwereld af te dalen. Met zijn lier zal hij de schimmenvorst Pluto trachten te overreden hem Eurydice terug te geven. Lukt dit niet, dan zal hij bij haar in het dodenrijk blijven. De boodschapster, de herders en nimfen blijven diep bedroefd achter.

DERDE AKTE Begeleid door de godin van de Hoop heeft Orpheus de poorten van de hel bereikt. Hier is Charon, die de zielen der gestorvenen met zijn boot naar de andere oever brengt. Nu moet Orpheus alleen verder. Hoewel Orpheus’ klaagzang en lierspel hem niet onberoerd laten, blijft Charon bij zijn besluit nooit meer een levende tot de onderwereld toe te laten. De schoonheid van de muziek maakt echter dat de veerman in slaap valt. Orpheus neemt deze kans te baat en roeit zelf naar de overzijde. VIERDE AKTE Proserpina − zelf ooit door Pluto geschaakt en tot koningin van de onderwereld gemaakt − smeekt de schimmenvorst Orpheus’ bede te verhoren en Eurydice naar het rijk der levenden te laten terug­ keren. Pluto stemt hierin toe. Voorwaarde is echter dat Orpheus, zolang hij nog in de onderwereld is, niet naar Eurydice om zal zien. Doet hij dat wel, dan verliest hij haar voorgoed. Dankbaar looft Orpheus zijn almachtige lier, waaraan hij deze gunstige wending te danken heeft. Langzamerhand wordt hij echter door angst en argwaan bekropen: komt Eurydice inderdaad wel achter hem aan? Hoort hij daar niet de Furiën, die hem van zijn geliefde willen beroven? Geschrokken draait hij zich om en kijkt verrukt in Eurydices ogen. Vervuld van liefde en droefenis geeft zij opnieuw de geest. Orpheus wil met haar in het dodenrijk blijven, maar een duistere macht drijft hem terug naar het gehate licht.

07

VIJFDE AKTE Ontroostbaar doolt Orpheus over de Thracische velden. Bij Echo − de door Narcissus versmade nimf, die enkel nog als stem voortleeft − vindt hij weerklank voor zijn verdriet. In een laatste lofzang zweert hij Eurydice eeuwige trouw. Alle andere vrouwen zijn grillig en harteloos; nooit zal een van hen zijn liefde kunnen wekken. Apollo, zijn vader, daalt uit de hemel neer en spreekt hem vermanend toe: hij weet toch dat aards geluk nooit duurzaam is? Als hij meegaat naar de hemel, kan hij van het onsterfelijke leven genieten. Daar, te midden van de zon en de sterren, zal hij Eurydices evenbeeld voor altijd kunnen aanbidden. Zingend stijgen Apollo en Orpheus ten hemel, terwijl de herdersschare het herwonnen geluk van de goddelijke zanger bezingt. Janneke van der Meulen

08

SYNOPSIS

PROLOGUE Music introduces herself and hymns the power of the art that she personifies. Calling for complete silence, she announces that she will tell the story of Orpheus. ACT I Shepherds and nymphs sing of Orpheus’ happiness, for after much sighing and waiting he has finally today been married to his beloved Eurydice. They implore Hymen, the god of marriage, to grant the young couple lasting happiness and express their own joy in music and dance. Encouraged by one of the shepherds, Orpheus himself sings of his supreme happiness. Eurydice replies to his praises in equally rapturous phrases. ACT II Surrounded by the shepherds and nymphs, Orpheus seeks rest on a shady bank. He remembers the sorrow and despair to which he was only too recently prey. One of Eurydice’s friends suddenly appears with evil news: Eurydice was bitten by a snake while gathering flowers and has just died. Overcome with sorrow, Orpheus resolves to descend to the Underworld. With his lyre he will attempt to convince Pluto, the Prince of the Shades, to return Eurydice to him. If he does not succeed, he will remain in the realm of the dead for ever. The Messenger, the shepherds and the nymphs, deeply moved, remain behind.

ACT III Accompanied by the goddess Hope, Orpheus reaches the gates of Hell. There he meets Charon, who ferries the souls of the dead on his boat to the further shore. Orpheus must now go on alone. Although moved by Orpheus’ lament and lyre-playing, Charon remains firm in his resolution never again to allow a living soul to enter the Underworld. The beauty of Orpheus’ music nevertheless causes Charon to fall asleep; Orpheus seizes his chance and himself rows the boat to the further shore. ACT IV Proserpina, who herself had been abducted by Pluto and made Queen of the Underworld, implores the Prince of the Shades to hear Orpheus’ prayer and to allow Eurydice to return to the kingdom of the living. Pluto grants her request, but with the condition that Orpheus may not look at Eurydice as long as he still remains in the Underworld; if he should do so, then he will lose her for ever. Orpheus gratefully hymns the all-powerful lyre that has brought about this happy turn of events. Slowly fear and suspicion overcome him; is Eurydice really following him? Are those the Furies he hears, who have come to rob him of his beloved? Terrorstruck, he turns around and looks with rapture into Eurydice’s eyes. Filled with love and with sorrow, she dies a second time. Orpheus wishes to remain with her in the realm of the dead, but dark forces compel him to return to the hated light.

09

ACT V Orpheus wanders inconsolable over the Thracian fields. Echo, the nymph whom Narcissus scorned and who now exists only as a voice, responds to his grief. In a final ode he swears eternal faithfulness to Eurydice; all other women are capricious and heartless and will never be able to awaken love in him. Apollo, the father of Orpheus, descends from the heavens and reproaches him: surely he knows that earthly happiness cannot last? If Orpheus will but ascend with him into the heavens, he will enjoy eternal life. There, amidst the sun and the stars, he will be able to adore Eurydice’s image for ever. Apollo and Orpheus ascend into the heavens singing as the shepherds praise the refound happiness of the divine singer. Janneke van der Meulen Translated by Peter Lockwood

10

ARTISTIEK TEAM EN CAST

Michael Mualem, Juan Kruz Diaz de Garaio Esnaola, Judith Sánchez Ruíz, Markus Schuck, Friederike Schulz, Steffen Döring, Olaf Danilsen, Sasa Queliz, Charlotte Hellekant, Anne-Kristin Zschunke, Masaya Natsume, Florian Feth, Manja Beneke, Antonio Ruz, Sasha Waltz (voor), Anna Lucia Richter (liggend) met Georg Nigl, Virgis Puodziunas, Yael Schnell, Douglas Williams, Katja Kunze, Urte Kusserow, Sally Blackwood, Matthias Jahrmärker, Jean-Michel Criqui, Stefanie Kinzel, Kati Heimann, Kai-Uwe Fahnert, Zaratiana Randrianantenaina, Julián Millán,

Kevin Skelton, Hwanhee Hwang, Konstantin Wolff, Luc Dunberry, Davide Camplani, Luciana Mancini, Cécile Kempenaers, Beate Borrmann, Hans Wijers, Jasmin Lepore, Christin Noel, Torsten Johann, Wiebke Kretzschmar, Joel Suárez Gómez, Kaspar Kröner, Orlando Rodriguez, Florian Schmitt, Antje Rux Niet op de foto: Alexander Schwarz, Martin Hauk, Tapio Snellman, Sabine Erdmann, Serena Malcangi, Karl Wedemeyer, Christof Piaskowski, Aline Bittencourt, Leonardo Bucalossi, Reinhard Wizisla

11

SASHA WALTZ (regie en choreografie), geboren in Duitsland, studeerde dans en choreografie in Amsterdam en New York. In 1993 richtte ze samen met Jochen Sandig het gezelschap Sasha Waltz & Guests op in Berlijn. Van 2000 tot 2005 was Waltz een van de artistiek leiders van de Berlijnse Schaubühne am Lehniner Platz. Met haar gezelschap werkt ze samen met verschillende theaters, operahuizen en musea. Ze houdt zich met name bezig met het ontwikkelen van vernieuwende vormen van performance en creatie binnen het choreografische muziektheater. Voor haar choreografieën kreeg zij talrijke prijzen en onderscheidingen waaronder de benoeming tot Officier de l’Ordre des Arts et des Lettres (Frankrijk 2010) en een Verdienst­ orden der Bundesrepublik Deutschland (2011). Sinds juni 2013 is Sasha Waltz tevens lid van de Akademie der Künste in Berlijn. DNO-debuut PABLO HERAS-CASADO (muzikale leiding) kan bogen op een buitengewoon gevarieerde carrière als dirigent. Op zijn cv staan grote symfonische werken naast opera, historisch verantwoorde uitvoeringen van oude muziek naast uitvoeringen van hedendaagse composities. Hij is chef-dirigent van het Orchestra of St. Luke’s in New York en werd door Musical America uitgeroepen tot dirigent van het jaar 2014. Heras-Casado’s opnamen worden uitgebracht door Deutsche

Grammophon en harmonia mundi. Recent: debuten bij de New York Philharmonic, het London Symphony Orchestra en het Gewandhaus Orchester Leipzig, evenals bij de Metropolitan Opera in New York (Rigoletto) en het Festival d’Aix-en-Provence (Die Zauberflöte). De Spaanse dirigent keerde terug naar de San Francisco Symphony, het Koninklijk Concertgebouworkest en het Rotterdams Philharmonisch Orkest. Eerste samenwerking met Sasha Waltz: Matsukaze. Toekomst: Metropolitan Opera (Carmen), Chicago Sym­pho­ny Orchestra, Staatskapelle Berlin en het Mariinsky Theater. DNO-debuut ALEXANDER SCHWARZ (decor) studeerde architectuur aan de Eidgenössische Technische Hochschule in Zürich, de Staatliche Akademie der Bildenden Künste in Stuttgart en de Universität Stuttgart. Sinds 1996 werkt hij voor David Chipperfield Architects, waarvan hij in 2001 partner werd. Als directeur ontwerpen is hij verantwoordelijk voor het ontwerp van een groot aantal projecten en wedstrijden, zoals het Neues Museum en de James Simon Galerie op het Museumsinsel in Berlijn, het Literaturmuseum der Moderne in Marbach en het Museum Folkwang in Essen. Daarnaast bekleedde Alexander Schwarz diverse academische onderwijsfuncties. Orfeo is zijn eerste samenwerking met Sasha Waltz. DNO-debuut

12

BEATE BORRMANN (kostuums) studeerde mode, kostuum- en decorontwerp in Berlijn, Sint-Petersburg en Krakau. Naast haar werk als assistent kostuum- en decorontwerper bij de Schaubühne am Lehniner Platz, Staatsoper Unter den Linden (beide in Berlijn) en Kleist-Theater Frankfurt/Oder, maakte ze ook eigen ontwerpen. Vanaf 2003 werkt de Duitse ontwerpster regelmatig samen met Sasha Waltz. Ze creëerde de kostuums voor Gezeiten, Dialoge 06 – Radiale Systeme en Jagden und Formen (Zu­stand 2008). In samenwerking met Hussein Chalayan en Sasha Waltz ontstonden de kostuums voor de choreografische opera Passion (Parijs). In 2012 ontwierp Beate Borrmann de kostuums voor gefaltet en MusicTanz – Carmen, in 2013 die voor Dialoge 2013 − Kolkata (India). DNO-debuut MARTIN HAUK (licht) is geboren in Duitsland. Hij studeerde theater-en eventtechnologie en werkte als technisch directeur voor de Art Lab Studios in Berlijn. Vanaf 1993 richt hij zich vooral op lichtontwerp. Hij ontwierp lichtplannen voor Cora Frost, Gayle Tufts, Tim Fischer en voor de dansproducties van Alex B. en Tanzfabrik Berlijn. Vanaf 1996 werkt hij als lichtontwerper met Sasha Waltz voor onder andere Zweiland, Körper, S, noBody, insideout, Impromptus, Gezeiten, Jagden und Formen (Zustand 2008), Continu en Matsukaze (2011). Voor Métamorphoses (2010) was hij tevens verantwoordelijk voor de scenografie. In 2012

ontwierp hij het licht voor MusikTanz − Carmen (Berlijn) en in 2013 voor Dialoge 2013 − Kolkata. DNO-debuut TAPIO SNELLMAN (video) is flimmaker, beeldend kunstenaar en architect. Hij is geboren in Finland, studeerde in Londen en Stuttgart. Tot zijn artistieke oeuvre behoren conceptuele films en installaties, bewegende beelden, experimentele 3D-animatie en documentaires. Werk van hem was te zien in locaties als het Victoria & Albert Museum, Guggenheim Museum New York, Kiasma Museum in Helsinki, tijdens de Architectuur Biënnale in Venetië, in het Design Museum in Londen en Tate Modern. Momenteel doceert Tapio Snellman aan de Universität Innsbruck, eerder aan onder meer de University of Bath, de Architectural Association in Londen en het Southern California Institute of Architec­ ture in Los Angeles. Met Sasha Waltz & Guests werkte hij samen aan Dialoge 2013 – Kolkata. DNO-debuut TORSTEN JOHANN (instudering Vocalconsort Berlin) initieerde reeds als scholier de concertserie Alte Musik Sengwarden, inmiddels bekend tot ver buiten de regio. Hij studeerde kerkmuziek aan de Hochschule für Musik und Theater in Hannover en voltooide daar zijn klavecimbelopleiding. De Duitse klavecimbelsolist en continuospeler was medeoprichter van

13

het Freiburger Barockorchester. Op basis van onderzoek in bibliotheken over de hele wereld stelde hij een indrukwekkend repertoire van de 17de eeuw samen. Torsten Johann geeft voor een belangrijk deel invulling aan het concertprogramma van het Freiburger BarockConsort. DNO-debuut GEORG NIGL (Orfeo) begon zijn carrière als sopraansolist bij de Wiener Sängerknaben. De Oostenrijkse bariton is bekend om zijn interpretaties van opera’s van de 20ste eeuw. Hij was te gast bij het Teatro alla Scala in Milaan, Bolsjoj Theater Moskou, Théâtre des Champs-Élysées Parijs, Bayerische Staatsoper München, Staatsoper Unter den Linden in Berlijn, de Brusselse Munt en op de festivals van Salzburg, Aixen-Provence en Wenen. Hij werkte samen met regisseurs als Andrea Breth, Pierre Audi, Frank Castorf, Peter Mussbach en Dmitri Tcherniakov. Componisten als Pascal Dusapin, Wolfgang Rihm en Peter Eötvös creëerden operarollen speciaal voor hem. Recent: Cortez Die Eroberung von Mexico (Madrid), titelrol Wozzeck (Tokio). Met Sasha Waltz werkte hij samen in Passion (Parijs). Toekomst: Orfeo (Berlijn). DNO-producties: Dionysos en De speler ANNA LUCIA RICHTER (La Musica/Euridice) studeerde zang bij Kurt Widmer, Klesie Kelly and Margreet Honig. De Duitse so­praan won verscheidene prijzen, waaronder de eerste prijs van de Internationale

Robert Schumann Wettbewerb 2012 en de eerste prijs van de the Felix Mendelssohn-Bartholdy Hochschulwettbewerb 2011. Ze werkte met het Gürzenich Orchester uit Keulen en met het WDR-, MDR- en NDR-Sinfonieorchester onder leiding van Paavo en Kristjan Järvi, Marin Alsop en Iván Fischer. Naast talloze orkest­ engagementen zong zij ook in diverse opera­ producties, waaronder Hänsel und Gretel, Le nozze di Figaro en Don Giovanni (Düssel­ dorf/Duisburg). Toekomst: La Musica/ Euridice (onder meer Berlijn, Luxemburg). DNO-debuut CHARLOTTE HELLEKANT (La Messagiera/ La Speranza) studeerde aan de Eastman School of Music en het Curtis Institute of Music. De Zweedse mezzosopraan zong onder meer Charlotte Werther, Ino Semele, Marguerite La damnation de Faust, Cornelia Giulio Cesare, Nerone L’incoronazione di Poppea, titelrol Carmen, Judith Blauwbaards burcht en Erika Vanessa. Ze was te gast bij onder andere de Opéra national de Paris, Théâtre du Châtelet in Parijs, de Vlaamse Opera, New Israeli Opera, Deutsche Oper Berlin, English National Opera, de Brusselse Munt, Opernhaus Zürich, Washington Opera en Lyric Opera of Chicago, alsmede op de festivals van Salzburg, Glynde­bourne, Aix-en-Provence en Santa Fe. Met Sasha Waltz & Guests werkte zij mee aan Matsukaze. DNO-producties: Kát’a Kabanová, Samson, Hercules, Giulio Cesare en Les Troyens

14

DOUGLAS WILLIAMS (Caronte) werkte samen met dirigenten als Nicholas McGegan, Helmut Rilling, Sir Neville Marriner, John Nelson en Christoph Rousset in theaters als het Lincoln Center, Kennedy Center, de Mozart-Saal (Stuttgart) en Alte Oper Frankfurt. Hoogtepunten op het concertpodium zijn onder andere: Messiah (Houston Symphony Orchestra), Missa Solemnis (Cathedral Choral Society), de Matthäus-Passion (Chicago Bach Project) en de Johannes-Passion (met Les Talens Lyriques). Recente rollen van de jonge Amerikaanse bas-bariton zijn onder meer: Laurence Le Magnifique (Opera Lafayette), Aeneas Dido and Aeneas en Polyphemus Acis and Galatea (Boston Early Music Festival) en King Arthur (Les Talens Lyriques, Salle Pleyel, Parijs). DNO-debuut KONSTANTIN WOLFF (Plutone) studeerde aan de Hochschule für Musik in Karlsruhe. De Duitse bas-bariton trad recentelijk onder meer op als Figaro Le nozze di Figaro (Opéra National de Montpellier en Freiburger Barockorchester, Europese tournee), Il Conte di Almaviva Le Nozze di Figaro (Volksoper Wien), Zoroastro Orlando (de Brusselse Munt, Beaune, Amsterdam, Parijs), Don Alfonso Così fan tutte (Festspielhaus Baden-Baden) en Masetto Don Giovanni (Festspielhaus Baden-Baden). Daarnaast werkte Konstantin Wolff mee aan een groot aantal concerten. Toekomst: onder meer Le Grand-Prètre de

Jupiter/Une voix Castor et Pollux (Toulouse) en Marchese d’Obigny La traviata (Baden-Baden). DNO-debuut LUCIANA MANCINI (Proserpina) studeerde aan het Koninklijk Conservatorium in Den Haag zowel klassieke zang als interpretatie oude muziek. Recente engagementen van de Chileens-Zweedse mezzosopraan waren onder meer Annio La clemenza di Tito (Drottningholm Festival), Messaggiera Orfeo (Gulbenkian, Lissabon), Die sieben letzten Worte unseres Erlösers am Kreuze (Bergen Philharmonic), Vita Mondana en Prudentio Rappresentatione di Anima et di Corpo (Staatsoper Berlin), Volupia en Didone Egisto (Opéra-Comique, Opéra de Rouen), Amastre Serse (Theater an der Wien), Il Paride (Musikfestspiele Sanssouci), Messaggiera Orfeo (Choeur de Chambre de Namur), La Fenice (Vantaa Baroque Festival, Festival Baroque de Pontoise, Bilbao en Warschau) Amastre Serse (verschillende theaters in Duitsland en Polen). DNO-debuut JULIÁN MILLÁN (Apollo/Eco/Pastore 4) studeerde viool en zang. De Spaanse bariton trad op als ensemblezanger en als solist tijdens gerenommeerde festivals en in vooraanstaande operahuizen. Hij werkte samen met dirigenten als Jordi Savall, Philippe Herreweghe, Hans-Christoph Rademann en Daniel Reuss. Hij zong

15

onder meer in Händels Messiah, Orffs Carmina burana, Buxtehudes Membra Jesu nostri, Bachs Magnificat en verschillende cantates, Faurés en Duruflés requiems, en Beethovens Chorfantasie. Op operagebied zong hij onder meer Il Conte di Almaviva Le nozze di Figaro, Pastore en Apollo Orfeo, Drunken Poet en Winter The Fairy Queen en Vater Hänsel und Gretel. Recent: Pastore in Orfeo (Ambronay Festival and Academy). Toekomst: Noé Il diluvio universale en La Dafne. DNO-debuut CÉCILE KEMPENAERS (Ninfa/Pastore 1) studeerde zang aan het Koninklijk Muziekconservatorium te Gent. De Belgische sopraan is hoofdzakelijk actief als concertsoliste en werkt samen met dirigenten als Philippe Herreweghe, Marcus Creed, Attilio Cremonesi, Enrico Onofri, Hans Christoph Rademann, Paul Dombrecht, Paul Van Nevel en Daniel Reuss. Zij zingt met ensembles als Collegium Vocale Gent, Akademie für Alte Musik Berlin, Freiburger Barockorchester, Il Fondamento, Ensemble 1800, Vocalconsort Berlin, Huelgas Ensemble, Orlando di Lasso Ensemble, Cappella Amsterdam en The Amsterdam Baroque Choir. Ze werkte met Sasha Waltz & Guests in verschillende producties waaronder Dido & Aeneas, Medea en Passion. DNO-debuut

KASPAR KRÖNER (Pastore 2/Spirito) studeerde viool en zang aan de Hochschule für Musik in Berlijn. Aan het Koninklijk Conservatorium in Den Haag volgde hij behalve de opleiding Oude Muziek ook vele masterclasses. De countertenor heeft een gevarieerd repertoire van lied, orato­­ rium en opera, als solist en met ensembles als het Nederlands Kamerkoor, Amsterdam Baroque Choir, Huelgas Ensemble, Cinquecento en Cappella Amsterdam. Hij vertolkte operarollen als Arsamene Serse, Medoro Orlando, Tolomeo Giulio Cesare en Apollo Apollo & Hyazinth, en werkte met dirigenten als Ton Koopman, Daniel Reuss, Pablo Heras-Casado, Risto Joost, Paul Van Nevel, Mike Fentross, Jörg-Peter Weigle, Richard van Schoor en Hermann Bäumer. DNO-debuut KEVIN SKELTON (Pastore 3/Spirito) zingt met name 17de-eeuwse muziek en evangelistenpartijen (oratoria Bach). De Canadese tenor werkt regelmatig met bekende oude-muziekensembles als de Nederlandse Bachvereniging, L’Arpeggiata, Concerto Palatino en Toronto Consort. Hij zong in tal van zalen waaronder het Concertgebouw Amsterdam en Carnegie Hall, en op festivals voor oude muziek. Onder de naam Vox Æterna begon hij een initiatief waarin klassieke zang en hedendaagse dans gecombineerd worden. Zijn nieuwste productie Divine Rapture ging 2013 in première (Festival Les Nuits de Septembres, Wallonië).

16

Recent: Giasone (Toronto Consort), The Fairy Queen (co-productie Nederlandse Reisopera en Veenfabriek). DNO-debuut HANS WIJERS (Pastore 5/Spirito) studeerde zang aan het Arnhemse Conservatorium (Aafje Heynis) en aan het Koninklijk Conservatorium in Den Haag (Meinard Kraak), waarna hij lessen volgde bij Margreet Honig en Diane Forlano. Naast zijn optreden als solist in zowel opera- als oratoriumuitvoeringen, zingt de Nederlandse bariton regelmatig met gerenommeerde ensembles als het Nederlands Kamerkoor en Cappella Amsterdam. Hij is lid van Ton Koopmans Amsterdam Baroque Choir, van Thomas Hengelbrocks Balthasar-­ Neumann-Chor en van het Vocalconsort Berlin. Maar bovenal is hij lid en mede­­op­ richter van het Egidius Kwartet, waarmee hij veel concerten verzorgde in Europa, Zuid-Amerika en de Verenigde Staten. Met Sasha Waltz & Guests werkte hij samen in Pascal Dusapins Medea. DNO-debuut DAVIDE CAMPLANI (dans) is geboren in Marone, Italië. Hij heeft moderne dans gestudeerd bij Giulia Gussago en Claudio Gasparotto en aan de Folkwang Universität der Künste in Essen, waar hij in 1999 afstudeerde. Hij maakt sinds 1999 deel uit van Sasha Waltz & Guests als danser en repetitor.

JUAN KRUZ DIAZ DE GARAIO ESNAOLA (dans) is geboren in Legazpi, Spanje. Hij heeft een muziekopleiding gevolgd aan het Conservatorio Superior de Música de San Sebastián en aan de Akademie voor Oude Muziek (Amsterdam). Hij sloot zich in 1996 aan bij het gezelschap van Sasha Waltz als danser en repetitor, en voor muziekregie en compositie. LUC DUNBERRY (dans) is geboren te Valleyfield, Canada. Hij studeerde muziek aan het Collège de Sherbrooke, drama aan de Université du Québec à Montréal en dans bij Les Ateliers de Danse Moderne de Montréal. Sinds 1996 maakt hij deel uit van Sasha Waltz & Guests, als danser en repetitor. HWANHEE HWANG (dans) is geboren in Busan, Zuid-Korea. Ze heeft haar bacheloren masterdiploma in Fine Arts behaald aan School of Dance van de Korea National University of Arts. Ze werkt sinds 2012 met Sasha Waltz. MICHAL MUALEM (dans) is geboren in Israël. In de periode 1982-1989 heeft ze professioneel geturnd. Ze begon haar dansopleiding in 1991 bij The Kibbutz Contemporary Dance Company. Sinds 2001 werkt ze samen met Sasha Waltz.

17

VIRGIS PUODZIUNAS (dans) is geboren in Kaunas, Litouwen. Hij studeerde bij het Modern Dance Theatre AURA (Kaunas), de Eric Hawkins Dance School New York, de Tish School of Arts New York, het Bennington College en de London Contemporary Dance School. Hij werkt samen met Sasha Waltz sinds 1999. SASA QUELIZ (dans) is geboren in Santo Domingo, Dominicaanse Republiek. Ze heeft klassiek ballet gestudeerd aan de Dance Academy Articentro Miriam Bello en theater aan de National Art Academy for Drama, Bellas Artes Santo Domingo. Sinds 2005 maakt zij deel uit van het gezelschap van Sasha Waltz. ZARATIANA RANDRIANANTENAINA (dans) is geboren in Antananarivo, Madagascar. Van 1996 tot 2000 studeerde ze moderne dans aan het Conservatoire National Supérieur de Musique et de Danse de Paris, waar ze cum laude afstudeerde. Ze sloot zich aan bij Sasha Waltz in 2009. ORLANDO RODRIGUEZ (dans) is geboren in Caracas, Venezuela. Zijn theater- en dansopleiding volgde hij aan de Escuela Superior de Artes Escénicas Juana Sujo, Taller Permanente de Danza de la Escuela Técnica de Artes Visuales Cristóbal Rojas en het Instituto Universitario de Danza (Caracas). Hij werkt sinds 2009 samen met Sasha Waltz.

JUDITH SÁNCHEZ RUÍZ (dans) is geboren in Cuba en begon op elfjarige leeftijd haar dansopleiding bij de National School of Arts, Ciudad de La Habana Cuba. Ze werkte voor het eerst met Sasha Waltz samen in 2012. YAEL SCHNELL (dans) is geboren in Haifa, Israël. Ze werkt sinds 2007 met Sasha Waltz & Guests als danser en repetitor. JOEL SUÁREZ GÓMEZ (dans) is geboren in Holguín, Cuba. Hij volgde zijn opleiding aan de Escuela Elemental de Ballet ‘Alejo Carpentier’ en studeerde af aan de Escuela Nacional de Ballet de La Habana in klassiek ballet, moderne Cubaanse danstechnieken en Cubaanse volksdans. In 2013 begon zijn samenwerking met Sasha Waltz.

18

SASHA WALTZ & GUESTS

FREIBURGER BAROCKCONSORT

Sasha Waltz & Guests werd opgericht door Sasha Waltz en Jochen Sandig in Berlijn in 1993. Tot op heden hebben meer dan 250 kunstenaars en ensembles − architecten, beeldend kunstenaars, choreo­grafen, filmmakers, ontwerpers, muzikanten, zangers en dansers − uit 25 landen meegewerkt als ‘Gasten’ aan ruim 80 producties, Dialoge-projecten en films. Sasha Waltz & Guests werkt in een internationaal en voortdurend evoluerend netwerk van productie- en gastprogram­ meringspartners. Het gezelschap speelt ongeveer 80 voorstellingen per jaar wereldwijd. In Berlijn werkt het gezelschap dikwijls samen met theaters, operahuizen en musea en heeft het bijgedragen aan de oprichting van innovatieve productie-eenheden voor artistieke dialoog. De ontwikkeling van vernieuwende vormen op het gebied van performance en creatie in choreografisch muziektheater werd het speerpunt in het werk van Sasha Waltz & Guests. Recent: Sacre (Sint-Petersburg, Parijs, Brussel, Luxemburg en Berlijn).

Het Freiburger BarockConsort, de kamermuziekformatie van het Freiburger Barockorchester, specialiseert zich in de minder vaak gespeelde muziek van de 17de en 18de eeuw, met als doel herontdekte stukken te presenteren of om een bekend werk in een nieuw daglicht te plaatsen en te spelen vanuit een tot dusverre ongebruikelijk perspectief. De horizon van het ensemble strekt zich uit van Engelse muziek (A Masque of Beauty) tot Noord-Duitse muziek (Abendt-Musick, Bach und Freunde), van composities uit de Habsburgse tijd (Habsburger Serenade) en vroege Italiaanse barokmuziek tot combinaties van barok en eigentijdse muziek. De kern van het repertoire wordt uitgemaakt door de virtuoze composities van Heinrich Ignaz Franz Biber, Johann Heinrich Schmelzer, Georg Muffat en Antonio Bertali, en door de kamermuziek van Georg Philipp Telemann.

Tour Manager Karsten Liske Artistic Planning/Production Bärbel Kern General Management Jochen Sandig

Project Management Freiburger Barockorchester Sebastian Dedemeyer Tour Manager Freiburger Barockorchester Stefan Lippert Managing Director Freiburger Barockorchester Hans-Georg Kaiser

19

VOCALCONSORT BERLIN

Het Vocalconsort Berlin is gespecialiseerd in vroeg- en hoogbarok, maar zingt ook regelmatig muziek uit de romantiek en van hedendaagse componisten. De variëteit en flexibiliteit van de groep uit Berlijn maakt het mogelijk dat het ensemble optreedt als bijvoorbeeld kwartet of als een groter kamerkoor met verschillende solopartijen, niet alleen concertant maar ook op het (opera)toneel. De homogene en dynamische klank van Vocalconsort Berlin leidde ertoe dat de groep samenwerkte met bekende dirigenten als Marcus Creed, René Jacobs, Jos van Immerseel, Gary Cooper, Olof Boman, Ottavio Dantone en Christophe Rousset, met ensembles als Accademia Bizantina, Elbipolis Barock­ orchester Hamburg en het Belgische barok­orkest B’Rock. Sinds 2006, werkte het koor voor talrijke projecten samen met de Akademie für Alte Musik Berlin en met Sasha Waltz & Guests. Project Management Vocalconsort Berlin Kirsten Junglas llka Seifert Artistic Direction Vocalconsort Berlin Markus Schuck Kai-Uwe Fahnert

20

FREIBURGER BAROCKCONSORT

VOCALCONSORT BERLIN

Viool 1 Petra Müllejans Viool 2 Christa Kittel Altviool 1 Werner Saller Altviool 2 Lothar Haass Viola da gamba Hille Perl Lirone Frauke Hess Violone Sarah Perl Contrabasso de viola James Munro Zink 1 Rodrigo Calveyra Zink 2/blokfluit 2 Matthijs Lunenburg Trompet 2 François Petit-Laurent Trombone 1 Miguel Tantos Trombone 2 Kate Rockett Trombone 3 Keal Couper Trombone 4 Werner Engelhard Trombone 5 Bernhard Rainer Trompet 1 Jaroslav Roucek

Sopraan Cécile Kempenaers Katja Kunze Antje Rux Mezzosopraan Anne-Kristin Zschunke Alt Wiebke Kretzschmar Kaspar Kröner Luciana Mancini Tenor Florian Feth Florian Schmitt Markus Schuck Kevin Skelton Bariton Matthias Jahrmärker Julián Millán Bas Kai-Uwe Fahnert Hans Wijers Douglas Williams Konstantin Wolff

Blokfluit 1 Isabel Lehmann Chitarrone/luit/ gitaar 1 Lee Santana Chitarrone/luit/ gitaar 2 Johannes Gontarski Harp Johanna Seitz Klavecimbel 1 Torsten Johann Klavecimbel 2/orgel/ regaal Sebastian Wienand Slagwerk Michael Metzler

21

NATIONALE OPERA & BALLET

CENTRALE AFDELINGEN

Raad van Toezicht Voorzitter Antony Burgmans Else Bos Jean-François van Boxmeer Pieter Maarten Feenstra Victor Halberstadt Sir Peter Jonas Bernadette Langius Barbara Leach Jos Nijhuis Corinne Vigreux

De Techniek Frans Huneker, directeur

Directie Algemeen directeur Els van der Plas Directeur De Nationale Opera Pierre Audi Directeur Het Nationale Ballet Ted Brandsen Adjunct-directeur Frans Huneker

De Nationale Opera Directeur Pierre Audi Chef-dirigent Marc Albrecht Artistieke zaken Jesús Iglesias Noriega, hoofd Dramaturgie Klaus Bertisch Zakelijke leiding Tanja Mlaker Muziekbibliotheek Ed Versteeg, hoofd Koor Artistiek leider Ching-Lien Wu Zakelijk leider Jannie Fransman

Integrale planning Liesbeth Kruyt

Decoratelier Rolf Hauser, hoofd

Kap- en grimeafdeling Alexander Kinds, hoofd

Onderhoud theatertechniek Dirk Bakker, hoofd

Productie- en voorstellingsleiding Dein Schmidt, hoofd

Toneel- en belichtingsdienst Hugo van Uum, hoofd

Marketing, Communicatie & Verkoop Sandra Eikelenboom, hoofd

AVC-dienst Hans-Willem de Haan, hoofd Rekwisietendienst Erik de Haan, hoofd Special effects Ruud Sloos, hoofd Facilitaire Dienst Martin Haars, hoofd/projectmanager ICT & Informatisering Wim Turksma, hoofd Kostuums, kap en grime Robby Duiveman, directeur

Educatie en Participatie Mechteld van Gestel, hoofd a.i. Fondsenwerving & Relatiebeheer Eline Danker, hoofd Financiën Sandra Post van Leeuwen, financieel manager Personeel & Organisatie Joke Manson, hoofd a.i. Horeca & Publieksbegeleiding Bas Schotsman, hoofd

22

STEUN DE NATIONALE OPERA

De Nationale Opera brengt al decennia bijzondere muziektheatervoorstellingen van het allerhoogste niveau. Met grote gedrevenheid en artistieke durf werken we aan producties waarin we traditie en vernieuwing samensmeden. Dat bezorgt ons al vele jaren nationale en internationale faam. We zijn artistiek en zakelijk kerngezond en om dat te blijven, hebben we uw steun nodig. Natuurlijk door onze voorstellingen te blijven bezoeken, maar – indien mogelijk – ook door middel van een financiële bijdrage. Met uw steun kunnen wij spraakmakende producties van het allerhoogste niveau blijven maken. Voorstellingen die u verrassen, raken en inspireren! Meer weten? Voor meer informatie over de mogelijkheden, fiscale aspecten en/of het opvragen van de brochure kunt u contact opnemen met Eline Danker via [email protected] of 020 551 8312, of kijken op operaballet.nl/operadonateurs.

DE NATIONALE OPERA DANKT:

AkzoNobel Alle OperaDonateurs en de Vrienden van DNO

SUBSIDIËNT

23

VRIENDEN VAN DE NATIONALE OPERA

COLOFON

Word Vriend van De Nationale Opera en steun De Nationale Opera! De Vereniging biedt u operafilmavonden, opera­reizen en de exclusieve mogelijkheid tot het bijwonen van repetities. Er is een speciaal Vriendenabonnement en u krijgt vijfmaal per seizoen het Vriendenbulletin. Elk najaar verschijnt een fraai Fotojaarboek van het voorafgaande DNO-seizoen. Aanmelding of meer informatie: [email protected] of 020-551 8282 (dinsdag 14.00-16.00 uur, woensdag 10.00-12.30 uur).

Eindredactie Frits Vliegenthart Bijdragen Janneke van der Meulen (korte inhoud) Anke van Lith (biografieën) Vertaling korte inhoud Peter Lockwood Productie Sander van der Duin Grafisch ontwerp Lesley Moore Lay-out Milo Hoogzaad Foto’s Monika Rittershaus Druk en afwerking Tuijtel, Hardinxveld-­Giessendam Uitgever Nationale Opera & Ballet Postadres Postbus 16822, 1001 RH Amsterdam Bezoekadres Amstel 3, Amsterdam Tel kassa 020 625 5455 [email protected] Tel kantoor 020 551 8117 [email protected]

Fidelio, Jonge Vrienden van De Nationale Opera Jonge mensen t/m 29 jaar kunnen lid worden van Fidelio, Jonge Vrienden van DNO. Voor deze leden worden speciale activiteiten georganiseerd, terwijl ook alle activiteiten en voordelen van de Vereniging Vrienden van De Nationale Opera voor hen openstaan. Voor meer informatie: [email protected], of kijk op fidelio-opera.nl. Opera op het witte doek Uitgestelde avond! Donderdag 25 september 2014, 19.00 uur Filmzaal van het Stadhuis ‘Ancora Verdi’: Falstaff en Otello Producties en solisten in heden en verleden

operaballet.nl © Copyright 2014 Nationale Opera & Ballet

24

NATIONALE OPERA & BALLET AGENDA Opera —

Ballet —

Arnold Schönberg Een romantische Schönberg 2 – 23 september 2014

Hans van Manen Krzysztof Pastor David Dawson Ernst Meisner Ode aan de grootste componist aller tijden 11 – 19 oktober 2014

GURRE-LIEDER

Ballet —

GALA

Feestelijke seizoensopening 13 september 2014 Ballet —

HET ZWANENMEER

Rudi van Dantzig ‘Van Dantzigs versie is de mooiste…’ de Volkskrant 14 – 28 september 2014 6 – 15 november 2014 1 – 8 maart 2015 Opera —

L’ÉTOILE

Emmanuel Chabrier Absurd en vrolijk 4 – 26 oktober 2014

BACK TO BACH

Ballet —

DE KLEINE GROTE KIST Ernst Meisner Betoverend ballet voor kleuters 27 oktober – 2 november 2014 Opera —

LOHENGRIN

Richard Wagner De opera met ‘hét’ bruidskoor terug in Amsterdam 10 – 29 november 2014 Opera —

LA BOHÈME

Giacomo Puccini Geliefde klassieker 4 – 30 december 2014