W E R K D O C U M E N T
OPZET VOOR HET CHEMISCH EN BACTERIOLOGISCH ONDERZOEK T .B.V. DE DRINliiJATERVOORZIENTNG door Ir. E.J.J. Cals
augustus
i2163 I
I 1
I J K S D I E N S T V O O R D E I J S S E L M E E R P O L D E R S S M E D I N G H U I S L E L Y S T A D
7150
I. INLEIDING In deze notitie wordt een opzet voor het chemisch en bacteriologisch onderzoek t.b.v. de drinkwatervoorziening gegeven. Nu het waterleidingbedrijf in Flevoland enige omvang heeft gekregen is te het noodzakelijk de aandacht niet alleen op de opbou~fui~breiding richten maar ook een volwaardige opzet voor het beheer te maken. Het chemisch en bacteriologisch onderzoek is daarbij het belangrijkste beheersinstrument om na te gaan of de drinkwatervoorziening aan zijn primaire taak voldoet: het dienen van de volksgezondheid. Op grond van deze eis van volksgezondheid wordt in deze notitie gepleit voor een routine-matig kwaliteitsonderzoek. Daarnaast is het van belang dat kennis en ervaring wordt opgedaan over het gedrag van het water in de diverse stadia tussen grond- en drinkwater. Daartoe wordt voorgesteld de mogelijkheid van Research in de opzet op te nemen. Voor het opbouwen en vastleggen van ervaringen en de_terugkoppeling techniek-kwaliteit, wordt daarnaast in deze opzet geintroduceerd S.D.O. (Stuurgroep Drinkwater Onderzoek). Tot slot zij nog opgemerkt dat deze opzet geen totaal nieuw concept bevat, maa'r dat het in feite slechts gaat om het structureren van drinkwateronderzoek dat thans ook reeds plaatsvindt, maar ongestructureerd en daardoor vaak weinig zinvol. Bij deze opzet wordt uitgegaan van de reeds twee jaar geleden genomen beslissing om het onderzoek, waar het beheersaspecten betreft, onder te brengen bij de W.A. In deze opzet is buiten beschouwing gebleven het onderzoek benodigd voor het tot ontwikkeling brengen van nieuwe zuiveringsstations (Harderbroek, Fledite 11). Opzet van het chemisch en bacteriologisch onderzoek t.b.v. de drinkwatervoorziening I1 BEGRIPPEN Om praktische redenen worden in deze notitie een viertal "waters" onderscheiden: grondwater: water onttrokken aan waarnemingsputten ruwwater:
water onttrokken aan winputten
reinwater: water onttrokken aan reinwaterkelders op de winstations drinkwater: water onttrokken aan het leidingnet
..-
I11 V P E N VAN ONDERZOEK A Kwaliteitsonderzoek Dit onderzoek is gericht op her vaststellen van de aanwezigheid van en de gehalten van allerlei componenten, en het beantwoorden van de vraag of de samenstelling van het water voldoet aan de (wettelijke) normen en in hoeverre de samenstelling van het water veranderd.
B Research In dit kader wordt onder Research verstaan het onderzoek naar: a. de oorzaak van veranderingen in de gehalten van de in het water bepaalde componenten b. de mogelijkheid om optredende veranderingen ongedaan te maken.
C Overig onderzoek
Het kwaliteitsonderzoek en de research houden zich bezig met onderzoek binnen het functionerende waterleldingbedrijf (winning, zuivering en distributie ..). Daarnaast is echter onderzoek noodzakelijk v66r het in gebruik nemen van onderdelen die tot het complex van winning, zuivering en distributie moeten gaan behoren. Met name geldt dit voor de bacteriologische controle op nieuw gelegde leidingen. IV BEGELEIDING VAN HET ONDERZOEK Ten einde een vast keder te scheppen binnen het onderzoek begeleid en gestuurd kan worden, wordt ingesteld de "Stuurgroep Drinkwater Onderzoek". In deze S.D.O. zijn vertegenwoordigd de afdeling O.N. en de Wetenschappelijke Afdeling (Laboratoria, Waterhuishouding) alsmede facultatief externe deskundigen. De S.D.O. vergadert 3-5 maalper jaar. Zijn taken en bevoegdheden worden nader uitgewerkt bij de beschrijving van de opzet van het Kwaliteitsonderzoek en van de Research.
v
OPZET KWALITEITS-ONDERZOEK (K.O. j
Bij de opzet van het K.O. moeten worden vastgesteld: a. de kwaliteitsparameters per water b. de uitgangssituatie per parameter per water c. plaats en frequentie van de bemonstering. ad a. Op bijlage 1 is aangegeven welke parameters in welk water bepaald moeten worden. De parameters zijn gekozen in overeenstemming met de in het waterleidingbesluit genoemde parameters voor zover zij zinvol zijn voor de kwaliteitsbeoordeling van het uit grondwater gewonnen drinkwater en/of voor zover zij aan maximale/minimale waarden moeten voldoen ingevolge hetzelfde waterleidingbesluit of ingevolge.de aanbevelingen van de VEWIN. Wijziging van deze lijst geschiedt alleen door de S.D.O., die zich daarbij, waar het onderzoek van drinkwater betreft, laat bijstaan door de regionale inspecteur volksgezondheid. ad b. Voor het grondwater is per winput van een aantal parameters het gehalte bekend op het moment van in gebruikneming van deze winput. Deze gegevens zullen als uitgangssituatie worden gehanteerd. Ten aanzien van het reinwater wordt vooralsnog als uitgangssituatie genomen een gehalte dat onder de (wettelljke) normen ligt (bijlage 2). De S.D.O. dient na te gaan in hoeverre deze uitgangssituaties exacter kunnen worden gefonnuleerd en i'nhoeverre er per parameter marges aanwezig zijn waarbinnen niet van kwalitestsverandering van het onderzochte water kan worden gesproken. ad c. Gebaseerd op de bijlagen I en 2 is op de bijlagen 3 a t/m d aangegeven waar en met welke frequenti'e bemonsterd dient te worden. De S.D.O. is gerechtigd plaats enlof frequent?e te wijzigen onder het voorbehoud dat in ieder geval het wettelijk voorgeschreven onderzoek wordt nageleefd. Dit wettelijk onderzoek wordt bepaald door de regionale inspecteur. Omdat het K.O., juist door dit wettelijk aspect, ook een controlerende taak heeft is het gewenst duidelijk vast te leggen wie binnen de R.1J.P. verantwoordelijk zijn: - De afdeling O.N. voor het bemonsteren - De W.A. voor het onderzoek; en voor de presentatie en interpretatie van de resultaten t.b.v. de S.D.O.
Verantwoordelijk voor het handhaven van de wettelijk vereiste kwaliteit blijft uiteindelijk de afdeling O.N. VI OPZET VAN DE RESEARCH Op grond van de resultaten van het K.O. zal de S.D.O. kunnen beslissen nader onderzoek nodig te vinden. Daarnaast zal Research nodig zijn bij het voorbereiden van nieuwe activiteiten (opzet nieuw pompstation). De verantwoordelijkheid voor de Research berust geheel bij de S.D.O. De S.D.O. bepaalt niet alleen of Research nodig is maar zal ook aangeven door wie de Research wordt verricht en op welke wijze gerapporteerd zal worden. VII OPZET OVERIG ONDERZOEK Het overig onderzoek wordt in deze notitie we1 genoemd omdat het in deze fase van ontwikkeling van het waterleidingbedrijf de oorzaak is van een grote toevloed van "bacteriologische monsters". Alvorens een gelegde leiding in gebruik genomen kan worden, moet vaststaan dat die leiding ook bacteriologisch goed is. Dit onderzoek vraagt thans gemiddeld 3 mandagenlmaand alleen voor het onderzoek in het lab. Het is om die reden dat het overig onderzoek bij de verdere - personele - uitwerking van deze notitie nietbuiten beschouwing gelaten kan worden. VIII OMVANG VAN HET ONDERZOEK Voor het kwaliteitsonderzoek en het overig onderzoek kan een vrij nauwkeurige schatting van het aantal monsters worden gemaakt, terwijl ook kan worden aangegeven hoeveel mandagen nodig zijn voor het nemen, het onderzoeken en het presenteren van de resultaten van de monsters. Een en ander is in onderstaande tabel verzameld.
manuren nemenlvervoeren zijn geincorporend in taak op-
De i n de t a b e l aangegeven mandagen voor onderzoek e n p r e s e n t a t i e komen n e e r op ca. 44 man per maand op h e t l a b . t . b . v . h e t drinkwateronderzoek. H i e r b i j i s uitgegaan van de thans aanwezige a p p a r a t u u r . Te verwachten v a l t d a t aanschaf van een auto-analyser d i t a a n t a l met 2 kan terugbrengen, zodat c a . 24 manmaand voor d i t onderzoek op h e t 1 a b . m o e t worden u i t g e trokken.
Bijlage 1 Bremerberg Fledite Aquaterp Grond Ruw Rein Drink Grond Ruw Rein Drink Drink zwevende stof geleidingsverm. radio-activeteit pH KMn04-gebruik zuurstof vrij koolzuur hydrocarbonaat chloride nitriet nitraat sulfaat fosfaat ammonium kalium natrium calcium magnesium ijzer mangaan totale hardheid hydrocarb. hardheid kalk aggr. koolzuur fluoride lood koper zink arsenicurn cyanide selenium chromium fenolen echl. koelwater %acteriologie
x
x
x
x x x
x
x x x x x x x x
x
x x x
x
x x x x x x x x x x x x
x
x
x x
x x
x x x x
x x
x x x x x
x x x x x
x x x X
x x
x x x x x x x
x
IX
x x
x x
x x x
x x
x
x
x
x x x
x
x x
x
x x
x x x x x
x
x x x x
x
x
x x
x
x x x x x
x
x x
x x x
x
x x x x x x x
x x x x x
x x x x
x
x
x
x x x x x
x x x x
x x x x x x x x x
x x x x x
x x x
x
x x x
x
x
'
~ulsituatie grondwaterf ruwwater Br.berg Fledite tolerantie eenhei zwevende stof geleidingsverm. radio-activiteit pH KM 0 -gebruik n 4 zuurstof vrij koolzuur hydrocarbonaat chloride nitriet nitraat sulfaat fosfaat ammonium kalium natrium calcium magnesium ijzer mangaan totale hardheid hydrocarb. hardheid kalk aggr. koolzuur fluoride lood koper zink arsenicum cyanide selenium chromium fenolen gechl. koelwater bacteriologie
Bijlage 2
-----+Eisen reinwaterl drinkwater
opmerkingen
<
10
pc/l (VEWIN)
< >
10 6
mg/l (VEWIN) mg/l (VEWIN)
< I00
mg/l (VEWIN) mg/l (wet) mgll (wet)
<
0,l < I00
<
0,05
mg/l (VEWIN)
< < <
O,05, 0,Ol
mg/l (VEWIN) mgll (VEWIN) mg/l (VEWIN)
5
< <
2 0,l
(VEWIN) mg/l (VEWIN) mg/l (wet)
< < < <
0,2 O,OI 0,05 0,05
mg/l mg/l mg/l mg/l
niet aggressief
(wet) (wet) (wet) (wet)
GRONDWATER
Bijlage 3a
onderzoek G2 GI zwevende sto£ geleidingsverm. radio-activiteit PH KM 0 -gebruik n 4 zuursto£ vrij koolzuur hydrocarbonaat chloride nitriet nitraat sulfaat fosfaat ammonium kalium natrium calcium magnesium ijzer mangaan totale hardheid hydrocarb. hardheid kalk aggr.koolzuur fluoride lood koper zink arsenicum cyanide selenium chromium fenolen gechl. koelwater bacteriologie
Monsterplaatsen x
x x
x x
x x x x
x
x x
Bremerberg: 13 waarnemingsputten met totaal 65 filters Fledite: 7 waarnemingsputten met totaal 16 filters ljarderbroek: 2 waarnemingsputten met totaal 13 filters Monsterfrequentie Ieder putfilter 1 x per jaar onderzoek G I en I x per twee jaar onderzoek G2
RUWWATER
Rl zwevende stof geleidingsverm. radio-activiteit PH KM 0 -gebruik n 4 zuurstof vrij koolzuur hydrocarbonaat chloride nitriet nitraat sulfaat fosfaat ammonium kalium natrium calcium magnesium ij zer mangaan totale hardheid hydrocarb. hardheid kalk aggr. koolzuur fluoride lood koper zink arsenicum cyanide selenium chromium fenolen gechl. koelwater
bacteriologic
R2
Bijlage 3b
R3 Monsterplaatsen (Br.berg en Tledite)
x x x
x
x x x x x x x
~onsterfrequentie x
R I l x per 3 maanden .gemengd ruwwaterR2 l x per jaar
.afzonderlijke winput R3 lx per jaar x
x x
x x x
x
x
x x
x
x x x x
x x
x x x x
x
.ieder filtergebouw "gemengd" ruwwater B) .iedere winput A)
X
P.S. Onderzoek R I is het onderzoek zoals bedoeld in het waterleidingbesluit (art .6IIA)
REINWATER W1 . W 2 .. W 3 zwevende stof geleidingsverm. radio-activiteit PH KMn04-gebruik zuurstof vrij koolzuur hydrocarbonaat chloride nitriet nitraat sulfaat fosfaat ammonium kalium natrium calcium magnesium ijzer mangaan totale hardheid hydrocarb. hardheid kalk aggr. koolzuur fluoride lood koper zink arsenicum cyanide selenium chromium fenolen gechl. koelwater bacteriologic
. .
.
.
.
.
Monsterplaatsen Bremerberg Fledite
x x x x x x
...
. . ..
Bijlage 3c
A
.ieder filtergebouw: gemengd
reinwater B .iedere reinwaterkelder: zuigleiding naar pompen C .ieder filter: afvoer filter
x
x
Aquaterp
x x
.zuigleiding naar pompen
x
x
x
Monsterfrequentie gemengd reinwater lx 3 maanden zuigleiding Ix maand ieder filter: Ix week ieder filter gedurende een cyclus: Ix jaar W1 plus W1 is het westelijk onderzoek (art .6IIC en 6IIDa)
W1: W2: W3: W4:
x x
x x
x
x x
x
x
DRINKWATER . . . . . .
zwevende stof geleidingsverm. radio-activiteit pH KMn04-gebruik zuurstof vrij koolzuur hydrocarbonaat chloride nitriet nitraat sulfaat fosfaat amonium kalium natrium calcium magnesium ijzer mangaan totale hardheid hydrocarb hardhefd kalk aggr. koolzuur fluoride lood koper zink arsenicum cyanide selenium chromium fenolen gechl. koelwater
.
bacteriologic
,
. .
Bijlage 3d
. . . .
Monsterplaatsen A .per voorzieningsgebied
afh. aantal inwoners op vaste plaatsen per jaar (Br:4; Aq.:8; F1:4) Monsterfrequentie D l : lx 3 maanden
D2: lx maand D3: Ix jaar (wettelijk eis is onderzoeb
