OPEN MONUMENTENDAG IN DE GEMEENTE VEERE De gemeente Veere heeft ongeveer 250 monumenten. De meeste liggen in de stad Veere. In de 12de of 13de eeuw is het gehucht Campveere ontstaan en als stapelplaats van de Schotse wol in de 16e eeuw tot grote bloei gekomen. In de napoleontische tijd stopte de handel met Schotland en Veere verarmde snel. Door deze economische neergang was er geen geld voor vernieuwing en mede hier dankt Veere zijn huidige rijkdom aan monumenten aan. Na de bouw van de Veerse Gatdam (1961) is de stad een centrum voor de pleziervaart geworden. Rond Oostkapelle, in het beschermd natuurgebied de Manteling, staat nog een aantal monumentale buitenplaatsen waarvan er in het midden van de 18e eeuw ruim 200 op Walcheren stonden. De monumenten in Domburg dragen bij aan de herinnering van de grandeur van deze badplaats aan het einde van de 19e/begin 20e eeuw. De dorpen in het agrarische middengebied en langs de kust van de gemeente Veere hebben allemaal monumentale kerken en monumenten met een (vroegere) agrarische functie zoals boerderijen en molens. De statige vuurtoren van Westkapelle (oorspronkelijk de toren van een kerk) inspireerde Mondriaan tot het maken van prachtige schilderijen. Kortom, de gemeente Veere heeft een rijke schakering aan monumenten op haar grondgebied. Het Comité Open Monumentendag Veere heeft een flink aantal particuliere monumenteneigenaren bereid gevonden de deuren te openen. De in deze brochure opgenomen monumenten gaan (gedeeltelijk) open. De nummers van de monumenten zijn op een kaartje aangegeven. Dit jaar is het thema ‘Macht & Pracht’. In deze brochure vindt u nog een uitgebreide toelichting op dit thema.
1. Molen Weltevreden Roosjesweg 4, Domburg De ronde bakstenen grondzeiler is uit 1817. De molen is in 1970 door de gemeente aangekocht en in 1973 gerestaureerd. Molen Weltevreden was een inspiratiebron voor de in Domburg werkzame schilders zoals Mondriaan en Toorop. De laatste jaren krijgt de molenbiotoop meer aandacht: de wind moet ongehinderd door de wieken kunnen waaien en daarom mag de beplanting niet te hoog worden. De molen is geopend van 10.00 tot 14.00 uur. 2. Protestantse kerk en toren Markt 8, Domburg De oorspronkelijke 14e eeuwse kerk met de in de 15e eeuw aangebouwde noordbeuk brandde in 1848 af. Toen is de in de kerk aanwezige collectie Nehalennia-stenen, grotendeels verwoest. De restanten bevinden zich in het Zeeuws Museum in Middelburg. De bakstenen toren stamt uit het einde van de 14e eeuw. Dat is te zien aan het formaat van de bakstenen. In de bovenste helft van de toren zijn figuren in geglazuurde steen (bij een bepaalde lichtval) goed te zien. De 38 meter hoge toren is recent gerestaureerd en is nu weer te beklimmen (ingang via het kleine torentje aan de zuidzijde). De kerk is open van 10:00 tot 17:00 uur. Het orgel wordt de hele dag bespeeld door bekende organisten. Er is een grote boekenmarkt in “De Poort” naast de kerk, een fototentoonstelling van diverse restauraties, een rondleiding in de kerk en “De Poort en de wereldwinkel staat achter in de kerk met een verkoopstand. 3. Villa de Bruinvis Nehalenniaweg 14, Domburg Tot de eerste ‘bouwpakket’-huizen behoorden de chalets ‘Strandholm’ en ‘De Bruinvis’. In 1905 werden deze uit Noorwegen geïmporteerd. De Noorse huizen zijn ook te vinden in Het Gooi. Villa de Bruinvis ligt uniek en hoort tot de moderne monumenten. Het huis is alleen aan de buitenzijde te zien. 4. Buitenplaats Duinbeek Duinbeekseweg 19, Oostkapelle De buitenplaats is vermoedelijk ontstaan als versterking tegen de invallen van de Noormannen. Tijdens het beleg van Middelburg in 1574 is het oorspronkelijke kasteel door een rondtrekkende bende Geuzen geplunderd en in brand gestoken. In 1715 is opdracht gegeven voor de aanleg van de huidige buitenplaats. In 1973 is de villa zorgvuldig gerestaureerd. De gebouwen zijn niet opengesteld, maar het mooie park is wel toegankelijk voor het publiek. 5. Buitenplaats Berkenbosch Duinbeekseweg 25, Oostkapelle De buitenplaats Berkenbosch is ontstaan in de loop van de 17e en het begin van de 18e eeuw. Het huidige neo-classicistische herenhuis werd in 1862 gebouwd op de plaats van het oorspronkelijke herenhuis. De gebouwen zijn niet opengesteld. Het in geometrische stijl) aangelegde park is wel open. 6. Voormalig koetshuis buitenplaats Berkenbosch Duinbeekseweg 29, Oostkapelle Het vroeg 18e eeuwse stalgebouw is onderdeel van de historische buitenplaats ‘Berkenbosch’,ten westen van Oostkapelle. Het stalgebouw is eenvoudig van opzet en heeft een rechthoekige plattegrond onder een schilddak dat met gesmoorde pannen is gedekt. Alleen het erf is toegankelijk voor het publiek. 7. Protestantse kerk en toren Waterstraat 2, Oostkapelle De oorspronkelijk 15de eeuwse kerk is in de 17e eeuw ingrijpend verbouwd. De toren is enkele jaren geleden gerestaureerd en kunt u beklimmen. In de toren is
een Oudheidskamer.. 8. Molen d‘Arke Noordweg 4, Oostkapelle Tot 1858 stond er een standaardmolen aan de Grijpskerkseweg die door de te geringe windvang, moest worden afgebroken. Het bovenwiel van die molen is in deze molen verwerkt. In 1984 is de gemeente eigenaar geworden en in 2005 is de molen voor het laatst gerestaureerd. D’Arke is in uitstekende staat. Er zijn rondleidingen en bij voldoende wind maalt de molenaar en kunt u de meelproducten kopen. 9. Buitenplaats Overduin Dunoweg 4, Oostkapelle Oorspronkelijk was dit landgoed een hofstede uit de 16e eeuw. De huidige woning bij de boerderij dateert nog uit die periode. De villa, het park in Landschapsstijl en de boerenschuur zijn van 1839. De villa en het park vormen het centrum van een landgoed van circa 42 ha. en zijn waarschijnlijk aangelegd naar ontwerpen van K.G. Zocher (1796 - 1863). De boerderij wordt niet meer als zodanig gebruikt en de landbouwgronden zijn verpacht. Doelstelling van de eigenaar is, de instandhouding en het beheer van Overduin als particulier bewoond landgoed. Een aantal vertrekken van de benedenetage van de villa zijn toegankelijk voor het publiek. U krijgt informatie over de historie. Er zijn eventueel rondleidingen in het park en bos. 10. Buitenplaats Zeeduin Dunoweg 10, 12 en 14, Oostkapelle Het huidige landgoed Zeeduin, circa 80 ha., kent haar oorsprong in de twee historische buitenplaatsen Duno en Zeeduin. Van de buitenplaats Duno resteert nog het Hof Duno aan de Dunoweg. Rond het monumentale huis Zeeduin ligt een park in Landschapsstijl. De bijgebouwen en het park zelf (met hertenkamp) zijn ook een beschermd monument. De meeste gebouwen zijn niet toegankelijk. Het park, de moestuin en de oranjerie zijn op deze dag wel te bezichtigen. 11. Pelgrimskerk Fort den Haakweg 2, Vrouwenpolder Tijdens de opstand tegen Spanje werd deze kerk verwoest. In 1622 begon men met de herbouw. De preekstoel met boogpanelen dateert uit 1624. De middeleeuwse muurresten werden gebruikt om de typisch 17e-eeuwse zaalkerk te bouwen, vijf traveeën lang met dakruiter op de nok. De vroegere kerk was groter en hoger, zoals bij de restauratie in 1955 is gebleken. 12. Molen De Jonge Johannes Vrouwenpolderseweg 55a, Serooskerke De achtkantige houten beltmolen op bakstenen voet is vermoedelijk uit 1835. De molen is in particulier bezit. Er is een speeltuin, skelterbaan en mini – kinderboerderij, een restaurant en een winkeltje met streekproducten. 13. Johanneskerk Noordweg 1, Serooskerke De aan de apostel Johannes gewijde kerk is, vermoedelijk in de 15e eeuw, gebouwd als bedehuis van de Rooms-katholieken. De parochiekerk van Serooskerke behoorde destijds tot de moederkerk Oostkapelle. De oorspronkelijke kerk heeft, in tegenstelling tot de kerk van Gapinge die geheel gespaard bleef, behoorlijk geleden onder de gebeurtenissen in de beginjaren van de tachtigjarige oorlog omstreeks 1572-1574. Daarna volgde de eerste en waarschijnlijk grootste restauratie. Ook in augustus 1809, toen een Engels leger te Vrouwenpolder aan land kwam om het fort de Haak in te nemen, heeft het kerkgebouw ernstige schade opgelopen. Van de door Napoleon uitgekeerde schadeloosstelling van ƒ 750 kon de kerk worden hersteld. Nadat de toren in 1954 was gerestaureerd volgde in de jaren 1957-1958 een algehele, grondige restauratie van de
kerk. Er is een tentoonstelling van schilderijen. 14. Noodboerderij/Klein Museum Het Veerse Gat Landschuurweg 5, Veere In november 1944 werd tussen Veere en Vrouwenpolder de dijk gebombardeerd en stroomde het zeewater over dit deel van Walcheren. Ook de oude boerderij van de familie Besuyen werd verwoest. In de nabijheid is deze noodboerderij gebouwd. Het gebouw heeft ook jarenlang dienst gedaan als kantoor van de boswachter. Vanaf 2007 is hier het “Klein Museum Het Veerse Gat, een onderdeel van de Stichting Arduin, in gevestigd. Het boerderijtje is in oude glorie hersteld en ingericht zoals het was in de periode 1946-1954. Deze noodboerderij is geen officieel monument maar zeker de moeite waard om te bezoeken. Het museum is niet toegankelijk voor elektrische rolstoelen. 15. Stadhuis/stadhuismuseum De Vierschaar Markt 5, Veere Dit laatgotische gebouw dat door Evert Spoorwater is ontworpen heeft een gevel van gobertangersteen. Eeuwenlang werden de inwoners van Veere en omliggende dorpen vanuit het stadhuis bestuurd. In ‘De Vierschaar’, de ruimte waarin schout en schepenen tot 1881 recht spraken, is deze sfeer nog tastbaar. Ook de nog steeds in gebruik zijnde trouwzaal kan worden bezocht. Schilderijen en historische voorwerpen, waaronder de beroemde beker van Maximiliaan van Bourgondië, vormen een bewijs van de rijke bloeitijd van Veere. Sinds 1581 bestaat een bijzondere relaties tussen het Huis van Oranje–Nassau en de stad Veere. Tot de stadhuiscollectie behoren onder meer historische portretten van de Oranjevorsten. Het museum is van 13.00 tot 17.00 uur geopend. Er is een expositie ‘Zeeland Boven’ met Zee- en landkaarten uit de tijd van de Admiraliteit van Zeeland.
16. Winkelpand De Aquamarijn Markt 37, Veere Het monument bestaat uit een winkel en een woonhuis op nummer 39. Ooit was het een boerenschuur waar het vee in stond. Nu is het een mineralen, sieraden en fossielenwinkel. Het woonhuis is niet geopend, de winkel wel. 17. Winkelpand Het pand van Ferdinand Markt 17, Veere
Huis met topgevel uit de 17e- 18e eeuw. Links van de gevel ziet u nog een aanzetsteen van een vroegere gevelbekroning. In de onregelmatige gevel staat in de balk de inscriptie; "God die salomon zijnen tempel stiften dede, verleen dit huys geluck, voorspoedt en vrede". Op dit moment is er een winkel in het pand gevestigd. De winkel is open. 18. Museum de Schotse Huizen Kaai 25, Veere In deze panden, genaamd ‘Het Lammeken’ en ‘De Struys’, was vroeger de Schotse Kolonie gevestigd. Het museum toont originele voorwerpen en documenten die herinneren aan del eeuwenlange handelsbetrekkingen tussen Veere en Schotland. Het pand heeft een hoge bergstenen trapgevel met vele fraaie details. Er zijn stijlkamers en wisselexposities zoals ‘Hoogaarzen met Verve’, traditionele vissersschepen in olieverf, aquarel en ets; 250 jaar Historische Scheepswerf C.A. Meerman en een expositie ‘Zwoegen en Zwieren’, een jaar rond in Walcherse dracht. In de Beeldenzaal van het museum zijn de originele beelden van het Stadhuis te bezichtigen. Het museum is van 13.00 tot 17.00 uur geopend. 19. Kleine Kerk Kapellestraat 27, Veere Deze kleine kerk, die bestaat uit twee beuken, is gebouwd boven op de eerste kerk waaraan men in 1332 begon te bouwen. De kerk werd in 1348 parochiekerk. Na de bouw van de Grote Kerk deden drie beuken dienst als hallenkoor van de Grote Kerk. Eén beuk is intussen afgebroken. 20. Grote Kerk Oudestraat 26, Veere De bouw van deze grote middeleeuwse kerk is in 1521 voltooid. Sindsdien heeft de kerk heel wat doorstaan. In 1686 richtte een brand grote schade aan. In het begin van de 19e eeuw verloor het kerkgebouw definitief zijn bestemming voor de eredienst. Zware stormschade was de directe aanleiding. In de Franse tijd is de kerk gebruikt als militair hospitaal. Daarvoor werden een aantal vloeren in de kerk aangebracht en werden vensters gedeeltelijk dichtgemetseld. In de eerste helft van de 19e eeuw deed het gebouw ook dienst als werkhuis en gesticht. In 2004 is het interieur van de kerk verbouwd voor een structureel gebruik door Muziek Podium Zeeland. U kunt de toren beklimmen. 21. Protestantse Kerk Dorpsstraat 25/Schotse Hoek, Gapinge De kerk is opgericht als dochterkerk van de Noordmonsterparochie te Middelburg. De toren van deze kerk dateert van het begin van de 15e eeuw. Het koor stamt uit het midden van de 15e eeuw. Rond 1500 werd het schip op gelijke hoogte gebracht met het koor en werd de, aan de bovenkant achtkantige toren, ingebouwd, Het éénklaviersorgel is omstreeks 1760 door de Middelburger Ludovicus de Backer gemaakt en in 1903 in deze kerk geplaatst. Daarvoor stond het in de Hervormde Kerk te Oostkapelle die het in 1873 via een legaat van Abraham de Landmeter had verkregen. Het in 1985 gerestaureerde orgel wordt tijdens Open Monumentendag regelmatig bespeeld. 22. Michaëlskerk Kerkring 26, Grijpskerke Het twee-beukige gebouw heeft een zuidbeuk uit het begin van de 14e eeuw. Ongeveer een eeuw later werd het vergroot met een noordbeuk en in 1770 met een travee naar het westen. In de kerk is een fancy-fair met verkoop van zelfgemaakte spullen, koffie, thee en frisdrank. Het kerkorgel wordt bespeeld en er is een tentoonstelling over het thema van dit jaar “Macht en Pracht”. U kunt de toren van de kerk beklimmen. 23. Buitenplaats ’t Munnikhof
Jacob Catsweg 2, Grijpskerke Dit huis met kelder en schilddak en een achtzijdige traptoren met helmdak is het restant van een laatmiddeleeuwse uithof van de abdij van Middelburg. In de 17e eeuw is het een buitenplaats geworden. Na de afbraak van het hoofdgebouw in 1860, bleef deze vleugel gespaard als jachthuis. Eén zijde is een laatmiddeleeuwse gevel van breuksteen. Alleen de tuin is opengesteld voor publiek. 24. Molen de Lelie Middelburgsestraat 110, Koudekerke ‘De Lelie’ is een ronde, stenen stellingmolen die in 1872 als korenmolen is gebouwd. Voor de bouw van de molen werden tweedehands stenen gebruikt van een oud fort. De buitenkant van de romp werd voorzien van een pleisterlaag tegen het inregenen. Op 14 november 1940 is de molen door een zware noordwester storm op hol geslagen en verloor zijn wieken. Door de oorlog was herstel niet direct mogelijk en werd er op elektriciteit gemalen. In 1975 heeft de gemeente de molen gekocht en sinds 1980 kan de molen weer “malen”. De molen is van binnen nog zeer compleet. 25. Michaëlskerk Dorpsplein 1, Koudekerke De Protestantse Kerk is een 17e eeuws bakstenen zaalkerkje, verbouwd in 1836. Het eenklaviers orgel is midden 18e eeuw gemaakt voor een kerk in Maastricht. In 1778 werd het orgel afgebroken en overgeplaatst naar de Hervormde Kerk in Neerijnen. In 1866 werd het gekocht door Koudekerke. 26. Molen Oostweg 4, Biggekerke Deze witte, ronde bakstenen grondzeiler uit 1712 is in particulier bezit en zal bij voldoende wind draaien en malen. Het is de oudste molen in de gemeente Veere. De eigenaar die de molen bedrijfsmatig exploiteert, betrekt zijn graan van boeren uit de omgeving. Het meel wordt geleverd aan bakkers in en buiten Zeeland. Ook aan kleingebruikers verkoopt de molenaar meel, bloem en verschillende broodmixen. 27. Dorpskerk Kerkplein 1, Biggekerke De voet van de kerk en de koorsluiting dateren uit de 12e eeuw. Tussen deze beide delen stond eerst een houten kerk. De houten tussenbouw is later vervangen door een bakstenen schip. In 1955 - 1957 zijn de kerk en de toren ingrijpend gerestaureerd. In de kerk is een expositie. 28. Molen Molenweg 3, Meliskerke Net als de meeste andere molens dateert deze molen uit het einde van de 18e , begin van de 19e eeuw toen er een einde kwam aan het maalrecht van de steden en ambachtsheren. Er ontstond toen een ‘vrijere markt’ voor het malen van het graan. Deze in 1801 gebouwde grondzeiler is een bakstenen bovenkruier zonder stelling. De molen is geopend van 09:00 tot 17:00 uur. 29. Odulphuskerk Torenstraat 8, Meliskerke De kerk is meer dan zes eeuwen oud. Een eikenhouten preekstoel (houten broek), een ambachtsherenbank en het in 1744 door de Duitse orgelbouwer Peter Weidtman gebouwde kabinetorgel, verfraaien het gebouw. Dit jaar is er een expositie met als onderwerp ICONEN en een beamerpresentatie over dit onderwerp. Er zijn twee gidsen aanwezig die u op verzoek uitleg geven over kerk en expositie. De kerk is geopend van 13.30 tot 16.30.
30. Hof Groot Werendijke Werendijke 12, Zoutelande Aan de weg van Zoutelande naar Biggekerke ligt aan de rechterkant op het terrein van een voormalig middeleeuws klooster, een gerestaureerde boerderij. Het erf en de schuur zijn te bezichtigen. 31. Molen Molenweg 29, Zoutelande De ronde bakstenen bovenkruier zonder stelling is, net als de molen in Meliskerke, een grondzeiler. De molen is gebouwd in 1722. Er is een deel van de fundering van de voorganger van deze molen te zien. De molen is in 2008 gerestaureerd. U kunt meelproducten van de molen kopen. Er is een kans dat er onderhoudswerkzaamheden plaatsvinden, dan is de molen niet toegankelijk op Open Monumentendag. 32. Catharinakerk Willibrordusplein 1-3, Zoutelande De kerk bestaat uit een éénbeukig schip met spitsboogvensters tussen de steunberen. De zuilen in de noordmuur met Brabantse koolbladkapitelen zijn overblijfselen van een zijbeuk uit ongeveer 1500. De kerk is in 2011 schitterend gerestaureerd en is nu voor meerdere doeleinde geschikt. Op Open Monumentendag is het ook Koren Zoutelande. Tijdens de middaguren treden er verschillende koren op in de kerk en in het dorp. 33. Vuurtoren Zuidstraat 1, Westkapelle De 38 meter hoge vuurtoren is de toren van de in 1831 afgebrande Sint Willibrorduskerk die in 1470 werd gebouwd. In 1817 plaatste de Staat der Nederlanden een kustlicht op de toren. De kap werd verwijderd en de klokkenruimte werd verlaagd en ingericht als woonruimte voor de vuurtorenwachter. De toren kan worden beklommen en biedt een uniek uitzicht over een groot deel van Walcheren. 34. Molen de Noorman Molenwal 25 (ingang Vikingstraat) Westkapelle Tot de Tweede Wereldoorlog stonden er in Westkapelle drie molens. Alleen de Noorman heeft het bombardement van 1944 doorstaan. Het is een bovenkruier van baksteen met stelling uit 1851. Bij de laatste restauratie ( 2012-2013) is het metselwerk opnieuw gevoegd en is de hele bovenkant inclusief wieken hersteld. Op de gevelsteen bij de westelijke ingang staat: F T H V J LAVnz 18 8/30 52. Dit staat voor “Fonds Tot Heil Van Jongelingen, LA Verhulst nz., 30 augustus 1852. Dit fonds was in 1825 door drie 15 jarigen opgericht. Zij legden iedere week een dubbeltje in, om de werkgelegenheid en welvaart in Westkapelle te bevorderen. Aanvankelijk mestte ze varkens vet en in 1852 was er genoeg geld voor een molen. Verhulst werd de eerste molenaar en Piet Roelse is dat nu: als vrijwilliger. 35. Hof Hazenberg Prelaatweg 81, Aagtekerke Oorspronkelijk was dit hof een buitenplaats of zomerverblijf, bestaande uit een herenhuis, een hofstede en daarom gelegen tuinen en bossen. De bouwheer was de latere burgemeester van Middelburg Hubrecht de Haze. Het geheel kreeg zodoende omstreeks 1645 de naam ‘Hazenberg’. Het herenhuis is omstreeks 1834 afgebroken. De boerderij draagt nu nog de naam ‘Hazenberg’. Het huis is grotendeels gerestaureerd en ook een oude muur van de voormalige landbouwschuur is weer gedeeltelijk opgebouwd. Er is een (bloemen)pluktuin en er wordt koffie/thee en fris geschonken. Er is volop speelgelegenheid voor kinderen en de “vliedberg” kan bezocht worden.
36. Molen, Molenwegje 3, Aagtekerke Deze zeskantige houten bovenkruier dateert uit 1801. Het is een grondzeiler van het Zeeuwse type. In 1990 is de molen gekocht door de gemeente. De molen is in 1998 voor het laatst gerestaureerd. Naast de molen staat sinds begin 2013 de modelmolen Unicum, gebouwd door molenmaker Klaas de Troije 1882-1968. Toen hij 75 was liet hij nog één keer zien hoe het hoorde en bouwde hij dit Zeeuwse type op een schaal van 1:6. Na omzwervingen is de molen weer in de gemeente Veere en hersteld door Vereniging De Zeeuwse Molen. Bij voldoende wind zal de molen draaien. 37. Protestantse kerk Dorpsplein 4, Aagtekerke Dit pittoreske kerkje bestaat uit een éénbeukig bakstenen schip, dat zijn huidige gedaante bij een verbouwing in 1625 heeft gekregen. Net als bij de meeste kerken waren het kerkgebouw en de toren oorspronkelijk eigendom van de kerkelijke gemeente. Ten tijde van Napoleon werden de kerktorens geconfisqueerd door de burgerlijke gemeente omdat de torens bij veldslagen en oorlogen een belangrijke strategische rol (seintorens) konden spelen. Dit verklaart de huidige eigendomssituatie van kerkgebouwe mn en torens. Het orgel wordt bespeeld. In de kraam van de lokale handwerkclub worden zelfgemaakte spullen verkocht, jam, cake etc. Er is een kraam met koffie en versgebakken wafels. In de kerk is er een expositie ‘Het gezag van toen..’, oude foto’s en instrumenten van de dokter. 38. Monumentale woning Agatha Dorpsplein 21, Aagtekerke De woning is als pastorie gebouwd en waarschijnlijk net zo oud als de kerk. Tot 1589 heeft de dorpspastoor er gewoond. Na de hervorming heeft de woning nog dienst gedaan als hervormde pastorie tot 1721, In 1876 is het pand verkocht aan Simon Wisse, landbouwer uit Gapinge die twee ramen verving door mendeuren en een dorsvloer aanbracht. In 1970/1971 is het pand in oorspronkelijke staat hersteld. De tuin en woning zijn niet toegankelijk. ACTIVITEITEN EN EXPOSITIES IN KERKEN: Orgelspel in diverse kerken In diverse opengestelde kerken wordt tijdens de open monumentendag regelmatig het orgel bespeeld. Protestantse kerk in Aagtekerke Orgelspel en in de kraam van de lokale handwerkclub worden zelfgemaakte spullen verkocht, jam, cake etc. Er is een kraam met koffie en versgebakken wafels. In de kerk is er ook een expositie ‘Het gezag van toen..’, oude foto’s en instrumenten van de dokter. Dorpskerk in Biggekerke Een expositie. Protestantse kerk in Domburg Een grote boekenmarkt in “De Poort” naast de kerk, een fototentoonstelling van diverse restauraties, een rondleiding in de kerk en “De Poort en de wereldwinkel staat achter in de kerk met een verkoopstand. U kunt de toren beklimmen (ingang via het kleine torentje aan de zuidzijde). Odulphuskerk, Meliskerke
Dit jaar wordt hier een iconen geëxposeerd met een beamerpresentatie. Er zijn altijd twee gidsen aanwezig die u op verzoek uitleg geven over kerk en expositie. Michaëlskerk in Grijpskerke In de kerk is een fancy-fair van zelfgemaakte spullen, koffie, thee en frisdrank. Het kerkorgel wordt bespeeld en er is een tentoonstelling over Macht & Pracht: het thema van dit jaar. U kunt de toren beklimmen. Protestantse kerk in Oostkapelle De toren beklimmen en de Oudheidskamer bezoeken. Johanneskerk in Serooskerke Een tentoonstelling van schilderijen. Grote Kerk in Veere U kunt de imposante toren beklimmen, waarbij u een prachtig uitzicht heeft over het Veerse Meer en een deel van Walcheren. Catharinakerk in Zoutelande Tijdens de middaguren treden er verschillende koren op in de kerk.
Macht & Pracht in Veere In het verleden was het gebouw waar de stedelijke overheid zijn zetel had een toonbeeld van macht. De huidige gemeente Veere omvat drie steden: Domburg, Veere en Westkapelle. De voormalige stadhuizen van Domburg gebouwd in 1667 en Veere waarvan in 1474 de eerste steen werd gelegd, zijn nog te bewonderen. Het prachtige achttiende-eeuwse stadhuis van Westkapelle is in 1944 totaal vernietigd. Dat Veere ooit een machtige stad was kan ook worden afgelezen aan bestaande monumenten als de Grote kerk, de Campveerse toren en het stadhuis. Deze voorbeelden van macht en pracht zijn voornamelijk te danken aan de bouwlust van de Veerse adellijke families. Ook burgers toonden hun macht bij de bouw van woonhuizen, gasthuizen en kapellen. Buiten de steden, op het Veerse platteland waren in de middeleeuwen de ambachtsheren oppermachtig. Torens, kerken, kastelen en vliedbergen zijn hiervan de sporen. Kasteelbergen en ambachtsheren Verspreid over de gemeente Veere kunnen nog een aantal vliedbergen worden aangetroffen. In het verleden werd gesuggereerd dat de Walchenaren bij een watersnood hier droge voeten hielden of vanaf deze bergen de aanvallen van de Vikingen afweerden. Het gaat hier om overblijfselen van kasteelbergen. Het idee was waarschijnlijk afgekeken uit Frankrijk: een lage berg voorzien van een houten woontoren. Ze dateren uit de twaa1fde en dertiende eeuw en waren in het bezit van de ambachtsheren. Een aantal Veerse kernen ontleent de naam aan deze edelen, zoals heer Biggo (Biggekerke), heer Alaart (Serooskerke) en heer Griep (In 1181-1210 komt Grijpskerke voor als Gripeskirca). Een reconstructie van een kasteelberg staat in de heemtuin bij kasteel Westhove in Oostkapelle. Door het bezit van heerlijke rechten konden ambachtsheren wetten uitvaardigen, bestuurders benoemen en belastingen heffen. Ook steden konden eigenaar zijn van een heerlijkheid. Vooral in de zeventiende eeuw kochten steden nabijgelegen heerlijkheden, om zo macht te krijgen over het omliggende platteland. Middelburg was bijvoorbeeld eigenaar van Domburg. Heerlijkheden of heerlijke rechten konden worden verkocht, geveild, geërfd of geschonken. De eigenaren noemden zich dan naar hun nieuwe bezit. Een voorbeeld hiervan was Hendrik Thibaut, burgemeester van Middelburg, die de heerlijkheid Aagtekerke kocht. Hierbij hoorde ook het recht op een grafmonument in de dorpskerk. In 1669 vervaardigde de beroemde beeldhouwer Rombout Verhulst een marmeren epitaaf voor Hendrik Thibaut, ambachtsheer van Aagtekerke, zijn vrouw Isabella Porrenaer en hun dochter Jacoba. In 1667 was dit gezin aan de pest gestorven. In deze tijd waren veel ambachtsheren ook bewindhebber van de Verenigde OostIndische Compagnie. Soms noemden ze een VOC-schip naar hun heerlijkheid. Dit was ook het geval bij de familie Thibaut. In 1724 werd in Middelburg het schip Aagtekerke gebouwd. Aan geen van de voormalige Walcherse heerlijkheden kunnen rechten worden ontleend. Het is voor sommige personen en families interessant gebleven de naam van hun Walcherse heerlijkheid achter hun naam toe te voegen. Een voorbeeld hiervan is de familie Hoegen die zich sinds 1911 ‘Hoegen van Hoogelande’ mag noemen. De herstelde ruïne van de kapel van Hoogelande is verbonden aan deze familie. Stadhuis met status De elkaar opvolgende adellijke families Van Borsele, Van Bourgondië en Van Oranje hadden het lange tijd in Veere voor het zeggen. Dit toonden ze door het laten bouwen van stadsmuren, poorten, een kerk en een stadhuis. Ten tijde van heer Hendrik van Borsele werd het stadhuis gesticht. Dit blijkt uit het tijdvers dat heel vroeger hierover is
geschreven en dat luidt: HendrICk Van BorsseL LIet dIt hVIs hIer stICten oM Iders dIfferent daerIn te sLIChten (bij het optellen van alle letters die gelijk zijn aan Romeinse cijfers is de uitkomst 1470: het jaartal van de stichting). De eerste steen zou worden gelegd in 1474! De bouwmeester Evert Spoorwater begon in dit jaar met de bouw van het laatgotische stadhuis. In 1477 kon het Veerse stadsbestuur deze representatieve vergaderruimte en feestzaal in gebruik nemen. Gedurende deze periode functioneerden veel steden in Zeeland en Vlaanderen feitelijk als een zelfstandige staat. Dat gold ook voor Veere in haar middeleeuwse bloeitijd als internationale handelshaven en ligplaats van de Nederlandse oorlogsvloot. Nadrukkelijk werd met dit gebouw een zelfstandigheid van het stadsbestuur zichtbaar gemaakt. Dit kwam onder andere tot uitdrukking in de decoratie aan de gevel waarin beelden van de heren en vrouwen van Veere: Hendrik II van Borsele, Johanna van Hadewijn, Wolfert VI van Borsele, Charlotte van Bourbon, Filips van Bourgondië-Beveren, Anna van Borsele en Adolf van Bourgondië-Beveren. Zij personifieerden de soevereiniteit van de stad. Latere verbouwingen konden zowel functioneel als representatief zijn. Dit gold bijvoorbeeld voor de uit 1599 daterende toren en het bordes. De toren die werd ontworpen door Adriaen de Muer was aangebouwd tegen de bakstenen achtergevel en voorzien van een ranke bovenbouw en de karakteristieke uivormige spits. Onder de balustrade bevinden zich kariatiden, gesneden door Hans van Halewijn. De spits beëindigd met fraai smeedwerk en een windvaan. Een klokkenspel, trommelspeelwerk en uurwerk maakten de representatieve functie compleet. Het bordes uit 1588 was een vervanging voor een minder opvallende toegang. Beide aanpassingen speelden een belangrijke rol bij de inhuldigingen van de prinsen van Oranje tot markies van Veere. Vanaf de toren werd muziek gespeeld door beiaardier en trompetters, het bordes was een verheven plaats waar de markies zijn eed aan de bevolking aflegde. Het stadhuis paste gedurende de zeventiende en achttiende eeuw bij de status als stad met vertegenwoordigers in de Staten van Zeeland en de Staten-Generaal en de Verenigde Oost-Indische Compagnie. Ook de hechte band met het Huis van Oranje-Nassau rechtvaardigde een dergelijk stedelijk onderkomen. Vanaf 1581 waren alle stadhouders en Oranjevorsten markiezen en markiezinnen van Veere. Gedurende de eeuwen herbergde het gebouw een groot aantal uiteenlopende functies, in overeenstemming met het brede takenpakket van het stadsbestuur, dat zich tot de Franse tijd ook uitstrekte tot wetgeving en rechtspraak. Door de kaak, waarop veroordeelden te kijk werden gesteld, en de schandstenen die hierboven hangen, kwam aan de buitenkant de functie van gerechtsgebouw tot uiting. De inrichting met representatief meubilair en decoraties was van groot belang. Hiermee werd even te meer de rijkdom en de macht van de stad uitgedragen. Portretten van de markiezen en vorstelijke geschenken, zoals de vergulde beker van Maximiliaan van Bourgondië, maken nog steeds deel uit van de stadhuiscollectie. Na de Franse tijd werd de stad en latere gemeente Veere minder zelfstandigheid. Dit had zijn weerslag op de status en functie van het stadhuis. Weliswaar verloren de markiezen hun privileges maar bleef Veere een voorname rol spelen in de geschiedenis van het Oranjehuis. Regelmatig werd het stadhuis door de regerende koning of koningin bezocht. Koning Willem-Alexander is thans markies van Veere. Naast de functie van museum biedt het oude stadhuis meer: een sfeervolle ambiance, waarin veel huwelijken worden gesloten en ontvangsten en recepties worden gehouden. Ook is het de plaats van waaruit de gemeente Veere haar historisch waardevolle kunstcollectie beheerd. Peter Blom, Zeeuws Archief
Overige evenementen:
Monumentenwandeling 'Veere - Bakermat van de Nederlandse marine' In 2013 viert de Koninklijke Marine haar 525ste verjaardag. In het huidige Veere herinnert een aantal monumenten aan de tijd dat hier de oorlogsvloot lag. Archivaris Peter Blom wandelt zaterdag 14 september met u door Veere en vertelt over de rol die de stad speelde in de historie van de Nederlandse marine.
(Gezicht op Veere, 1630. Verzameling gemeente Veere) De stad Veere kan worden beschouwd als de bakermat van de Nederlandse zeemacht. Met de uitvaardiging van de Ordonnantie op de Admiraliteit door Maximiliaan van Oostenrijk in 1488 werd een permanente marine organisatie voor alle Nederlanden gesticht. Deze Admiraliteit der Nederlanden werd van uit Veere geleid door opeenvolgende Heren van Veere. In het Veers stadhuis geeft Peter Blom een toelichting op de tentoonstelling ‘Zeeland Boven’ met schitterende oude kaarten van Zeeland. Voor meer informatie over deze expositie zie: www.zeeuwsarchief.nl Informatie en aanmelden: ·Rondleider: dhr. P. Blom Duur: 1 zaterdag van 10.00-12.00 uur Aanvang: zaterdag 14 september 2013, 10.00 uur. Plaats: start bij het Stadhuis, Markt 5, Veere Deelnamebedrag: € 25,- ; Vrienden van het Zeeuws Archief / donateurs ZVU € 22,– Aanmelden: via website van de Volksuniversiteit in Zeeland (ZVU) www.volksuniversiteitzeeland.nl (de wandeling is een gezamenlijke activiteit van het Zeeuws Archief en de Zeeuwse Volksuniversiteit) Restauratie stadhuis Veere Vanaf oktober 2013 zal het stadhuis van Veere worden gerestaureerd. Meer informatie hierover kunt u vinden op de site van de gemeente Veere: www.veere.nl of volg de gemeente Veere op twitter en facebook
Museum de Schotse Huizen in Veere De expositie ‘Zwoegen en zwieren – een jaar rond in Walcherse dracht’. Bezoekers ervaren hoe vroeger het hele jaar hard werd gewerkt op het platteland: noeste handarbeid, zonder hulp van hedendaagse machinerieën. Maar af en toe was er tijd voor vertier.
Stadhuis Veere, museum De Vierschaar De expositie ‘Zeeland Boven’, met zeldzame Zeeuwse kaarten uit particulier bezit. De kaarten belichten de cartografische en maritieme geschiedenis van Zeeland uit de tijd dat Veere als admiraliteitsstad een belangrijke rol speelde. De expositie, een onderdeel van de manifestatie ‘Koninklijke Marine 525 jaar’, is het initiatief van twee particuliere verzamelaars en is georganiseerd door het Zeeuws Archief. Getoond worden 34 van de meest bijzondere en zeldzame zee- en landkaarten van Zeeland uit de collectie van twee Zeeuwse verzamelaars. Het merendeel van de getoonde kaarten stamt uit de 16e en 17e eeuw. De oudste kaart dateert uit 1482, de jongste uit 1744. Het zijn historieprenten van zeeslagen, zeekaarten en landkaarten. Behalve kaarten zijn enige archeologische vondsten uit particulier bezit en enkele objecten uit de Stadhuiscollectie Veere tentoongesteld. Uit de Stadhuiscollectie is onder andere een schilderij met een gezicht op Veere van Hendrick Cornelisz. Vroom (15661640) te zien. Bij de expositie is een catalogus verschenen. Deze is uitsluitend te koop is in het Stadhuismuseum, prijs €5,-. Klein Museum Het Veerse Gat Deze gerestaureerde noodboerderij is ingericht in de oorspronkelijke staat, zoals deze in 1946-1954 in gebruik was. Ook zijn boeken en documentatiemateriaal in te zien om een beeld te vormen van die tijd. Het museum is niet toegankelijk voor elektrische rolstoelen. Torens beklimmen Er zijn twee torens met een open torentrans die beklommen kunnen worden: de vuurtoren van Westkapelle en de kerktoren van Oostkapelle. Verder kunnen de torens van de kerk in Domburg, Grijpskerke en die van de Grote Kerk in Veere beklommen worden. Molens De molens in Aagtekerke, Biggekerke, Domburg, Koudekerke, Meliskerke, Oostkapelle, Serooskerke en Zoutelande zullen bij voldoende wind een hele dag, of een gedeelte van de dag geopend zijn en draaien. Bij sommige molens worden de producten van de molen ook verkocht en is een rondleiding mogelijk. Hof Hazenberg in Aagtekerke Bij deze boerderij is een pluktuin, deze is tijdens Monumentendag ook open. De vliedberg kan bezocht worden. Er wordt koffie, thee en fris geschonken en er is volop speelgelegenheid voor kinderen. Er is een foto-expositie van de Zeeuwse klederdracht door Lies Maljaars. Buitenplaatsen U kunt wandelen over de buitenplaatsen in de buurt van Oostkapelle, Duinbeek, Overduin, Zeeduin en Berkenbosch en in Grijpskerke ’t Munnikenhof. Soms kunt u ook binnen een kijkje nemen. Boekenmarkt in Veere Op monumentendag wordt in Veere weer de traditionele jaarlijkse boekenmarkt gehouden. Zo’n 30 marktkramen staan opgesteld rondom de historische Markt. Standhouders komen zowel uit Zeeland en elders uit Nederland. Er is een veelheid en diversiteit aan boeken te vinden, van gewonen roman tot het literaire werk, van oud tot (bijna) nieuw en van goedkoop tot duur. De toegang is gratis. Fietsroutes Er zijn fietsroutes uitgestippeld langs de deelnemende monumenten. Ze zijn gratis verkrijgbaar bij de deelnemers, het VVV kantoor of te downloaden van de website www.veere.nl.
De eerste route gaat langs het zuidelijke, vooral agrarische deel van de gemeente Veere met het typisch Walcherse landschap. De tweede route gaat richting het noorden van Walcheren. De meeste monumenten treft u op deze laatste route aan. Dat komt omdat het stadje Veere in deze route is opgenomen. Verder is dit een wat meer bosrijke route. Beide routes lopen via het bekende fietsknooppuntensysteem in Zeeland (Kaart Walcheren/Noord-Beveland). Gratis busvervoer Op deze dag is het openbaar stads(bus-) en (bus)streekvervoer in heel Zeeland gratis!
