Open Kerk- en Torendag
Ver eniging van Vrienden van de G r ote Kerk t e Dordrecht
Pb 982, 3300 AZ Dordrecht,
[email protected], www.vriendengrotekerkdordrecht.nl
Open Kerk- en Torendag zaterdag 14 juni 2014 3 2
Programma 11 1
10.30
Opening
2
10.35
Lezing Gildenramen
Teun Hocks
Aansluitend start film productieproces
Gerard Hovius
Lezing ‘De kerk als blikvanger
Rob van Roon,
voor de amateurtekenaar en -schilder’
Studio ‘76
3
Entree
4
11.00
Rondje rond de kerk
Henk Oldenziel
5
11.15
Bezoek Synodetentoonstelling
Fred van Lieburg
6
11.30
Lezing ‘De Grote Kerk en de synode’
Fred van Lieburg
7
12.00
Onthulling 1e steen, banner oorkonde
Henk Oldenziel
8
12.45
Rondje rond de kerk
Henk Oldenziel
9
14.00
KNA zingt in de Torenhal
10
14.15
Beiaardconcert
11
14.30
KNA zingt in het Hoogkoor
12
14.45
Beiaardprogramma
Boudewijn Zwart
13
15.30
Bespeling KAM-orgel
Cor Ardesch
1 4
8
6
5
11.00
Boudewijn Zwart
13 7
En verder de hele dag Rondleidingen kerkinterieur (start vanaf de winkel) 9
10
12
Toren
om 10.30, 11.00, 11.30, 14.00 en 14.45 uur Schilderpresentatie Studio ‘76 De Grote Kerk door de eeuwen verbeeld Puzzeltocht Productieproces Gildenramen
‘t Klockhuis 2
3
Gildenramen Ontworpen door kunstenaar Teun Hocks zijn de Gildenramen van de Grote Kerk nog altijd spraakmakend. Waar de een spreekt van een ‘vuilnisbelt’ roemt de ander de ramen om de eigentijdse manier van afbeelden. Met de ramen wil de kunstenaar de gilden van vandaag laten zien. Hij schuwt ook de persoonlijke noot niet. De donateurs zijn te vinden op een paar foto’s die uit een portemonnee vallen. (De ramen zijn gedoneerd door de Broere Foundation, een liefdadigheidsorganisatie van de familie Broere van de gelijknamige Dordtse scheepvaart- en oliemaatschappij Gebr. Broere N.V.) Maar ook de kunstenaar zelf is aanwezig in de figuur die over de rivier kijkt. De ramen werden onthuld op 19 mei 2006. Kunstenaar Teun Hocks houdt om 10.35 uur een lezing in de St. Joriskapel, onder de ramen.
4
5
Wanneer je werk schildert dat op zo'n bijzondere plek wordt getoond, ligt het voor de hand om een thema te kiezen dat een verband legt met de kerk. Voor sommigen is deze plek een stukje hemel op aarde. Voor anderen is de kerk vooral een historische en markante plek, die stemt tot nadenken. In alle gevallen biedt de Grote Kerk van Dordrecht een plaats die uitnodigt tot rust. Dat de leden van Studio ‘76 hun gedachten hebben laten gaan over het thema tonen zij op
Tussen hemel en aarde
zeer uiteenlopende wijze door hun brede kijk op al wat tussen hemel en aarde is. Voor de bezoekers maakt dit de tentoonstelling heel afwisselend en soms zelfs verrassend. De leden van Studio ‘76 hopen dat ze de bezoekers van de Grote
Speciaal voor de Grote Kerk hebben de leden van Studio ‘76
Kerk kunnen prikkelen en op gedachten brengen, maar in ieder geval kunnen
de afgelopen tijd enthousiast gewerkt aan de expositie
plezieren met het werk dat zij met veel inzet en creativiteit hebben gemaakt.
‘Tussen hemel en aarde'. Enkele leden van Studio ‘76 zullen actief schilderend aanwezig zijn in de Grote Kerk. Om 11.00 uur zal daarbij door de heer Rob van Roon een korte lezing worden gehouden: ‘De kerk als blikvanger voor de amateurtekenaar/-schilder’. Wat doet deze ruimte met je. En wat doet het licht. Wat doen de kleuren en wat doet het licht met die kleuren. Dat er in de loop der eeuwen al veel schilders zijn geweest, die werden geboeid door de hemel boven de Dordtse aarde vertellen de riviergezichten in het Mariakoor. Het ‘Gezicht op de Oude Maas bij Dordrecht’ op deze pagina is van Jan van Goyen en hangt in het Dordrechts Museum.
6
7
Om 11.30 uur belicht Fred van Lieburg* ‘een andere kant’ van de wereldberoemde synode. Zijn lezing heeft de titel ‘de rol van de Grote Kerk binnen de synode’. Deze internationale gebeurtenis had destijds maatschappelijk grote gevolgen voor onze stad. Waar werden al die voorname buitenlanders gehuisvest, waar aten ze, waar leefden ze. En waar gingen ze bijvoorbeeld naar de kerk. Een interessante lezing, deze keer niet over de inhoudelijke meningsverschillen,
De Grote Kerk en de Dordtse Synode
maar vooral over de invloed van de synode op de stad. * Prof. dr. F.A. van Lieburg is bijzonder hoogleraar Geschiedenis van het Nederlands protestantisme aan de VU in Amsterdam.
Om 11.15 uur starten we bij de synode-tentoonstelling. Op informele wijze kunnen we daar kennismaken met de ‘Dordtse synode van 1618/1619’.
8
9
Collectie het Utrechts Archief, inv. 216-950-1, het archief van het Domkapittel in Utrecht.
Als stenen konden spreken Er was een steen in de Grote Kerk. Een steen met een verhaal: ‘Ik ben gesticht in het jaar van Jezus 1339 de 16e juni Ik ben met het overige verbrand 1457 de 28e juni.’ Maar waar gaat het hier over. Wie is hier gesticht en wat is verbrand. De steen wordt vermeld bij oudere schrijvers als Balen, Van Beverwyck en Van Oudenhoven. Waar Van Dalen spreekt over een graf, neemt dr. E.H. ter Kuile aan dat de steen betrekking heeft op de bouw van een nieuwe toren. De steen heeft in ieder geval niets van doen met de voorloper van de Grote Kerk, die afgebeeld staat in het zegel hiernaast. Dit zegel aan een oorkonde uit 1064 vertelt ons wel dat de Grote Kerk in 2014 negenhonderdvijftig jaar geleden is gesticht! 'Thuredrith cum capella noviter constructa' Om 12.00 uur zal Henk Oldenziel ons meer over steen en zegel vertellen.
Vrienden van de Grote Kerk, veertig van de negenhonderdvijftig jaar: een héél klein steentje aan die Grote Kerk.
10
11
Kleurplaat
De Beiaard Als er iets Engelser is dan Change-ringing is dat wel change-ringing. Vandaar dat er vijfduizend installaties in Engeland zijn, maar slechts één op het vasteland van Europa. En u raadt al waar: In de Grote Kerk van Dordrecht. Maar dat is niet het enige: ook de enorme ‘Jan Noorland klok’ geeft onze stad internationale allure binnen de klokkenwereld. En zo kunnen we wel even doorgaan. We mogen trots zijn op onze Grote Kerk. We mogen minstens zo trots zijn op de toren met haar geweldige geluid. ‘Hoor, de toren zingt’, zegt een kind, dat beneden in de oude straten speelt met zijn gedachten en de tijd even stil doet staan met zijn blijdschap* Om 14.15 uur kunt u buiten luisteren naar stadsbeiaardier Boudewijn Zwart. Hij bespeelt voor ons de 67 bronzen klokken van de imposante Dordtse beiaard. Om 14.45 uur neemt Boudewijn u mee naar de beiaard in de toren en zal hij vertellen over de enige wissellluid-installatie op het vaste land van Europa.
* Randschrift op één van de bronzen klokken van het carillon.
14
15
Het Koninklijk Dordrechts Mannenkoor KNA Het Koninklijk Dordrechts Mannenkoor KNA is in 1898 opgericht door en voor de fabrieksarbeiders van de Dordtse Gasmeterfabriek. KNA staat voor "Kunst Na Arbeid". In 1905, zeven jaar na de oprichting, mochten alle mannen van Dordrecht en omgeving zich aanmelden als lid. Het koor groeide in de loop der jaren zowel in omvang als in kwaliteit en scoorde in de periode tussen de twee wereldoorlogen op landelijke zangcompetities steeds beter. Historisch hoogtepunt was het behalen van het Nederlands kampioenschap in de hoogste categorie, dat plaatsvond in 1934 in Amsterdam. Bij terugkomst in Dordrecht was de stad uitgestroomd om de kampioenen toe te juichen, waarna het koor in open rijtuigen een ware triomfrit door de stad ten deel viel. Mede hierdoor werd in 1938, bij het 40jarig bestaan, de titel Koninklijk door Hare Majesteit aan de vereniging toegekend.De vereniging bloeide als nooit tevoren: een prachtig koor, te vergelijken met de Maastreechter Staar, waarmee goede banden waren. De afgelopen jaren heeft KNA zich nadrukkelijk vernieuwd en zijn bijzondere thema’s aan de orde gekomen. Op het herdenkingconcert van de Dordtse organist en componist Adriaan Roest in 2005 werd de door hem gecomponeerde Mis uitgevoerd. Mannenkoorzang heeft een prominente plaats in het repertoire gekregen. Werken van Franz Schubert, Felix Mendelssohn-Bartholdy, maar ook Edward Elgar en Benjamin Britten, spelen hierin een grote rol. 14 juni 2014 Vandaag zal KNA een bijdrage leveren door twee mini-concerten te geven. Om 14.00 uur in de Torenhal een Engels repertoire en Charles Gounod 16
om 14.30 uur in het Hoogkoor de Messe Breve van Charles Gounod. 17
Over ridders en orgels Cor Ardesch studeerde orgel bij Piet Kee aan het Sweelinck Conservatorium te Amsterdam. Daarnaast volgde hij een opleiding Improvisatie bij Bert Matter aan het Koninklijk Conservatorium te Den Haag. Sinds 1998 is Cor Ardesch organist van de Grote of Onze Lieve Vrouwekerk te Dordrecht. Op 26 september 2007 werd Cor Ardesch tijdens de ingebruikname van het Bach-orgel benoemd tot stadsorganist van Dordrecht. Er verscheen een aantal CD’s, waarop hij het Kam-orgel van de Grote kerk te Dordrecht bespeelt. In december 2008 startte Cor Ardesch een groot project waarbij alle werken van Johann Sebastian Bach, gespeeld op het Bach-orgel, op CD zullen worden vastgelegd. Op 29 april 2011 werd hij benoemd tot Ridder in de Orde van Oranje Nassau voor zijn inzet op het gebied van de orgelcultuur en de orgels van de Grote Kerk in het bijzonder. Waar het nieuwe Bach-orgel vooral gebouwd is voor muziek uit de Barok, heeft het Kam-orgel veel meer een Romantisch klankbeeld. Samen met het koororgeltje, mag de Grote Kerk trots zijn op de mogelijkheid muziek uit het complete spectrum van de orgelcultuur te kunnen laten horen. Vanmiddag speelt Cor om 15.30 uur op het grote Kam-orgel.
18
19
Puzzeltocht Vanuit de winkel, sla je rechtsaf de kerk in. Vraag 1
Vraag 8
In de 2e kapel zie je een Gouden Avondmaal- en Doopstel staan.
Loop even naar links, naar het prachtige koorhek.
Hoeveel voorwerpen tel je?
Waarvan is het gemaakt?
Vraag 2 Je loopt door en aan het eind zie je op de muur rechts van het orgel
Wie heeft het ontworpen? Wie heeft het betaald?
een bord hangen met daarop de 10 geboden.
Vraag 9
Wat is het 8e gebod?
Ga door de hekken het Hoogkoor in.
Vraag 3
Wat zie je links en rechts?
In welk jaar is het pijp- en binnenwerk van het orgel vernieuwd?
Vraag 10
En door wie?
Blijf in het Hoogkoor en loop door tot het graf waar zwarte koorden omheen
Vraag 4 Je maakt een uitstapje naar de torenhal rechts.
staan. Wie ligt hier begraven? Je verlaat het Hoogkoor door het hek rechts en gaat linksom.
Hoe heet de grootste klok? En hoe zwaar is hij? Vraag 5 Terug naar de kerk, weer rechtsaf. Kijk goed naar de vloer, welke voorwerpen zie je in twee zerken gebeiteld? Van welk gilde zijn dit de symbolen? Je kunt dit lezen op de grafsteen links. Gilde is een ander woord voor beroep.
Vraag 11 In de St. Joriskapel zie je drie moderne gildenramen. Dit zijn de nieuwste ramen in de kerk, ze zijn geplaatst in 2006. Wie is de kunstenaar die ze heeft ontworpen? Wat vind jij van deze ramen? We lopen verder door de kooromgang, in de volgende kapel zie je drie ramen die te maken hebben met de geschiedenis van Dordrecht. Het linker raam laat de
Vraag 6
St. Elisabethsvloed van 1421 zien, zoek eens of je het drijvende wiegje met
Wanneer werd de Synode van Dordrecht gehouden?
een baby erin kunt vinden? De poes erop hield alles in evenwicht.
Vraag 7
Vraag 12
Hoeveel contragewichten tel je bij de zogenaamde windas?
Op de muur iets verder zie je een afbeelding van De Man van Smarten.
20
21
Vrienden van
de Grote Kerk Ja, ik wil ook een vriend worden van de Grote Kerk Hoe heet zo’n kunstuiting? Een olieverfschilderij, een fresco of een tekening?
Hierbij meld ik mij aan als lid van de Vereniging van Vrienden van de Grote Kerk te Dordrecht. Ik betaal een jaarlijkse contributie van
Vraag 13
€
Ga naar rechts, naar het witte Bach-orgel. Rechts daarvan op de muur staat de
de heer/mevrouw *
(minimum bijdrage €15,00).
legende van St. Sura. Lees de uitleg en bekijk de tekeningen, linksonder beginnen en omhoog zigzaggen. Hoeveel penningen/munten zaten er iedere dag in de
adres
portemonnee van Sura? Vraag 14
postcode / plaats
Vervolg je tocht dicht langs de buitenmuur aan je rechterhand. Wie heeft het
mail-adres
monument ter herinnering aan de schilder J.C. Schotel ontworpen?
telefoon datum
handtekening
Vraag 15 Loop nog even naar de preekstoel. Welke materialen zijn er gebruikt? De kansel is van: De trapleuningen zijn van: Het klankbord is van:
Dank je wel voor het invullen van alle vragen. Vond je het leuk in de Grote Kerk? Hieronder kun je nakijken of je de vragen goed hebt beantwoord. Vraag 1: 9 • Vraag 2: Je mag niet stelen. • Vraag 3: W.H. Kam te Rotterdam Vraag 4: Jan Noorlandklok, 9830 kg • Vraag 5: Schoen en laars, Schoenmakersgilde Vraag 6: 1618-1619 • Vraag 7: 9 • Vraag 8: Koper, Adriaan Crantz, Philippe Diodati Vraag 9: Koorbanken • Vraag 10: Mr. Ocker Gevaerts • Vraag 11: Teun Hocks Vraag 12: Fresco • Vraag 13: 3 • Vraag 14: G.N. Itz • Vraag 15: marmer, koper, hout 22
* S.v.p. doorhalen wat niet van toepassing is. Stuur de ingevulde kaart op naar: Vrienden van de Grote Kerk Pb 982, 3300 AZ Dordrecht Na aanmelding ontvangt u een dvd en een boekje over de Grote Kerk. Op vertoon van uw ledenpas heeft u tevens gratis toegang tot de orgelconcerten.
23
k r e K e t o r G De n is va l a a m e l l a s on
r per jaa 5 euro 1 n a f v a g n a in V riend! ndhoud Word v ij aan de insta n Dordrecht. ub nt va draagt onume otste m het gro
www.vriendengrotekerkdordrecht.nl
