Open en closed source software in een win – win model Een doorbraak
Probleemstelling
Open en closed source software hebben beiden bestaansrecht en daarom is de vraag hoe met respect voor de verschillende businessmodellen bij het overheidsbeleid ‘polarisatie’ kan worden vermeden en juist het maximale kan worden gehaald uit de optelsom van ‘open en closed’.
14-07-10
Erik Gerritsen, vz werkgroep doorbraak en ambassadeur NOiV
2
Feiten over de sector (1) •
De softwaresector is een volwaardige en belangrijke economische sector in Nederland, met een omzet van 25 miljard euro en een bruto toegevoegde waarde van 17,3 miljard euro. Hiermee draagt de softwaresector 2,8 procent (BNP) bij aan de Nederlandse economie. Deze toegevoegde waarde is hoger dan de meeste sleutelgebieden van het Innovatieplatform.
•
Met de directe verkoop van door bedrijven zelf ontwikkelde software is 10,5 miljard gemoeid, zowel product- en maatwerk (9,7) als embedded (0,8). Programmeerwerk voor derden levert 4.2 miljard op. De rest van de omzet wordt behaald met implementatie, testen, beheer, support en consultancy op software. Software productie heeft belangrijke economische uitstralingseffecten.
•
De omzetwaarde uit software is feitelijk nog groter omdat ook veel software wordt ontwikkeld en verkocht door bedrijven die formeel buiten de definitie van de softwaresector vallen zoals die door het CBS wordt gehanteerd (SBI-categorie 62*). Als deze activiteit wel wordt meegeteld kan de omvang van de toegevoegde waarde oplopen tot 24,3 miljard euro. Dat is een bijdrage van 3,9 procent (BNP) aan de economie.
Bron: onderzoek Dialogic d.d. 18/8/2010
14-07-10
Erik Gerritsen, vz werkgroep doorbraak en ambassadeur NOiV
3
Feiten over de sector (2)
Op basis van het aantal bedrijven in de softwaresector dat software produceert, wordt geschat dat er tussen de 30.000 en 35.000 softwareproducten op de Nederlandse markt zijn gebracht. Een kwart van de bedrijven in de softwaresector heeft eindproducten die gedeeltelijk of volledig open source zijn. Vaak worden maatwerkdiensten aangeboden bovenop een open source product De softwaresector in Nederland is sterk op de binnenlandse markt gericht. Daarnaast is er ook export: 1,93 miljard euro van de inkomsten is afkomstig uit het buitenland. Hiervan nemen de productsoftwarebedrijven een ruime meerderheid voor hun rekening.
Bron: onderzoek Dialogic d.d. 18/8/2010 NB. De software sector bestaat uit software voor de administratieve sector (o.a. overheid) maar ook software voor o.a. gaming, industrie, embedded software etc.
14-07-10
Erik Gerritsen, vz werkgroep doorbraak en ambassadeur NOiV
4
Aanloop marktsegmentering (1)
14-07-10
Er komt steeds meer open source software die als volwassen is te kenschetsen: is het voorkeursbeleid nog voor alle segmenten nodig of is differentiatie de sleutel tot een doorbraak? Hoe generieker de functionaliteit, hoe meer open source software hiervoor beschikbaar is. Hoe meer belanghebbenden bij een bepaalde functionaliteit in open source software, hoe volwassener (continuiteit, kennis en services etc.) deze open source software is c.q. kan worden. Hoe specifieker de functionaliteit is en hoe kleiner het aantal potentiële gebruikers, hoe minder (volwassen) open source software beschikbaar is. Dienstverleners en pakketleveranciers gebruiken steeds meer open source binnen hun oplossingen (bij system integration, software as a service (SAAS), cloud computing etc.).
Erik Gerritsen, vz werkgroep doorbraak en ambassadeur NOiV
5
Aanloop marktsegmentering (2) Er komt steeds meer open source software die als
volwassen is te kenschetsen: is het voorkeursbeleid nog voor alle segmenten nodig of is differentiatie de sleutel tot een doorbraak?
14-07-10
Overheden gebruiken zowel generieke functionaliteiten als veel (taak)specifieke software. Wanneer taakspecifieke software als pakketsoftware beschikbaar is (en dat is zo voor met name decentrale overheden) heeft pakketsoftware de voorkeur van overheden boven het in opdracht laten (of zelf) ontwikkelen van software (maatwerk). Overheden ontwikkelen over het algemeen zelf geen software maar geven (veelal individueel) opdracht tot de ontwikkeling (en het beheer en onderhoud) van taakspecifieke software (maatwerk).
Erik Gerritsen, vz werkgroep doorbraak en ambassadeur NOiV
6
Aanloop marktsegmentering (3) Overheid heeft verschillende rollen:
Overheden zitten in de rol van afnemer bij pakketsoftware en willen keuzemogelijkheid. De keuzemogelijkheid voor (taakspecifieke)pakketsoftware wordt bepaald door de omvang van de markt en de terugverdienmogelijkheden van de investeringen (in kennis / software). Overheden zijn opdrachtgever voor de ontwikkeling van (taak)specifieke software in de vorm van ‘maatwerk’ (en het beheer en onderhoud daarvan). Bij decentrale overheden (gemeenten) is er meer herhaalbaarheid mogelijk van taakspecifieke software dan bij centrale overheden vraagbundeling: winst zou zijn te behalen door een vorm van maatwerk waarbij er een generieke basis is ( ‘specificatie’ van functionaliteit) die door middel van parameters specifiek is te maken. In een dergelijke model wordt de herbruikbaarheid groter. (dienstverlening, services, sourcing blijft buiten beschouwing)
14-07-10
Erik Gerritsen, vz werkgroep doorbraak en ambassadeur NOiV
7
Aanloop marktsegmentering (4) Rollen overheid bij open source software:
Overheid als afnemer (veelal via systemintegrators) van open source software: als deze beschikbaar en volwassen is en voldoet aan de gestelde eisen (the best source) Overheid als ontwikkelaar van open source software: – overheden ontwikkelen zelf nauwelijks software en starten zelf geen ‘open source projecten’, op de manier zoals open source software normaliter ontstaat (ontwikkeling). In tegenstelling tot de Nederlandse overheid ziet men dat wel meer bij EU instellingen en ook in Spanje, Duitsland en Frankrijk (deels wordt met Partners gewerkt, regie in handen van overheid)
Overheid als “beschikbaar steller’ van software voor hergebruik/ medegebruik: – het aantal belanghebbenden rondom specialistische software is beperkt, maar het opdoen van ervaringen met hergebruik kan tot verrassende effecten leiden als dienstverleners / pakketleveranciers innovatieve verdienmodellen kunnen ontwikkelen waardoor er win – win ontstaat (open source projecten met accent op gebruik, beheer en doorontwikkeling)
14-07-10
Erik Gerritsen, vz werkgroep doorbraak en ambassadeur NOiV
8
Aanloop marktsegmentering (5)
Overheid als opdrachtgever voor de ontwikkeling van software: –
open source software in specifieke domeinen met een beperkte omvang - bijvoorbeeld decentrale overheden - ontstaat niet vanzelf. Gezamenlijk opdrachtgeverschap op basis van vergaande standaardisatie (standaardisatie met de grote S) en publiek / private samenwerking met passende verdienmodellen kan voor alle partijen aantrekkelijk zijn omdat: •
de noodzakelijke kennis van dit domein blijft behouden
•
de zo ontwikkelde software breed draagvlak kan ontwikkelen en op termijn als open source beschikbaar kan komen
•
Er plaats komt voor hybride modellen
•
14-07-10
win – win
Erik Gerritsen, vz werkgroep doorbraak en ambassadeur NOiV
9
Marktsegmenten
14-07-10
Sommige segmenten zijn meer competitief en heeft open source software een stevige positie zoals:
•
Besturingssytemen: zeer veel Linux varianten >150 stuks!
•
Op Database gebied is er veel keuze, op terrein RDBMS is keuze nog steeds goed. De opkoop van zeer populaire open source rdbms als vMySQL, Berkeley DB door Oracle heeft wel veel “vraagtekens” opgeleverd. Keuze is daardoor weer wat onder druk gekomen. Opkomst van NO-SQL open source databases groeit hard, met name voor web/content-gebaseerde systemen.
•
Op Ontwikkelsoftware gebied is er een enorme keuze aan open source software producten.
Erik Gerritsen, vz werkgroep doorbraak en ambassadeur NOiV
10
Marktsegmenten
14-07-10
•
Middleware integratie: nog te beperkte keuze. Er zijn maar enkele goede oplossingen beschikbaar
•
Content Management systemen: vrij veel aanbod ( kanttekening: als men echter niet alleen naar de toepassing kijkt maar naar het het geheel van software en onderliggende technologie (Microsoft, Java, PHP, Python,…) dan is het keuzeaanbod nog niet voldoende.
•
Kantoorautomatisering: veel aanbod op onderdelen, marktdominantie MS is zo sterk dat een echte doorbraak nog (lang?) op zich laat wachten. Open source Email is goed en groeiende
Erik Gerritsen, vz werkgroep doorbraak en ambassadeur NOiV
11
Marktsegmenten
14-07-10
•
Taakgenerieke of pakket software: wereldwijd groeiend (ook in cloud). Het aanbod specifiek gericht op de Nederlandse markt is nog vrij beperkt. Investeringen zijn hoog. Meestal is het bestaande closed software die open source wordt gemaakt OF het betreft software die uit een project voortkomt en door een service/consultancybedrijf als open source wordt aangeboden. Dikwijls gericht op ‘onderkant van het marktsegment’. Voorbeeld OpenERP, ERP5, Compiere, SugarCRM
•
Maatwerksoftware: keuze uit open source ontwikkelsoftware is ruim, voorinvesteringen beperkt, tenzij businessmodel (contractduuur) een ROI toont of via de gemaakte maatwerkoplossing andere klanten kunnen worden aangeboord. Vaak strategische beslissing van bedrijven om wel te investeren. Broncode kan na bereiken van ROI door leverancier als open source worden aangeboden. Wanneer het eigendom van het maatwerk bij de overheid berust – hetgeen bij de rijksoverheid meestal het geval is – kan deze het maatwerk als open source software aanbieden.
Erik Gerritsen, vz werkgroep doorbraak en ambassadeur NOiV
12
De doorbraak win -win (1) Van brede inmenging naar gerichte inmenging → alleen daar waar dat nodig is om marktimperfectie op te heffen: een verfijning van het voorkeursbeleid voor open source software tot op segmentniveau, waarbij per jaar op basis van de stand van zaken bezien wordt voor welke segmenten het voorkeursbeleid kan worden losgelaten. 2010: open source software heeft een stevige positie in een aantal segmenten (zie voorgaande) en het voorkeursbeleid kan daarom in die segmenten worden losgelaten. Er is een volwaardige positie op de markt voor besturingssystemen, databases, ontwikkel en beheersoftware, contentmanagementsystemen, … via een
enquete aan doelgroep vragen van welke segmenten zij vinden dat ‘inmenging’ noodzaak is omdat de keuzevrijheid nog onvoldoende is?
Onderken dat softwareontwikkeling professionaliteit vraagt en dat investeringen van leveranciers moeten kunnen worden terugverdiend: software ontwikkelen kost tijd dus veel geld en dat gaat ook op voor open source software Hybride oplossingen waarin open source software wordt gebruikt geven ook een stimulans aan innovatie en maken segmenten meer competitief ondanks dat het eindresultaat (nog) geen open source kan zijn vanwege het ontbreken van een passend verdienmodel we noemen dit zilver en dat mag gewaardeerd worden
14-07-10
Erik Gerritsen, vz werkgroep doorbraak en ambassadeur NOiV
13
De doorbraak win – win (2) Manieren die de beschikbaarheid van meer open
source kunnen bevorderen:
14-07-10
Overheid als opdrachtgever: gezamenlijk opdrachtgeverschap – vraagbundeling - met respect voor publiek private samenwerking en de bestaande ecosystemen. Standaardisatie met een 'grote S' krijgt tevens vorm wanneer in plaats van individuele opdrachten overheden aan vraagbundeling doen en zo gaan standaardiseren. Dit draagt bij aan win -win door publiek/ private samenwerkingsverbanden en partnership. Het hergebruik van specialistische software kan tot verrassende effecten leiden als dienstverleners / pakketleveranciers innovatieve verdienmodellen kunnen ontwikkelen waardoor er win – win ontstaat (open source projecten met accent op gebruik, beheer en doorontwikkeling)
Erik Gerritsen, vz werkgroep doorbraak en ambassadeur NOiV
14
De doorbraak win – win (3)
Open data levert een impuls aan het gebruik van open standaarden en geeft een stimulans aan innovatie Certificering door een instituut (zoals KING voor gemeenten) op het gebruik van open standaarden draagt bij aan de implementatie van die standaarden en biedt een waarborg dat de onderhavige software versie voldoet en zo bijdraagt aan de interoperabiliteit Het 'afwegingsmodel' biedt hulp bij het maken van zakelijke afwegingen De marktplaats is een instrument om hergebruik te stimuleren Links
14-07-10
https://noiv.nl/marktplaats/ het afwegingsmodel: https://wiki.noiv.nl/xwiki/bin/view/NOiV/Afwe gingsmodel
Erik Gerritsen, vz werkgroep doorbraak en ambassadeur NOiV
15
Doelstellingen Actieplan NOiV 1. vergroten van de interoperabiliteit tussen en met de verschillende bouwstenen en vormen van dienstverlening van de eOverheid door versnelling aan te brengen in het gebruik van open standaarden; 2. verminderen van de afhankelijkheid van leveranciers bij het gebruik van ICT door versnelde inzet van open standaarden en open source software; 3. bevorderen van een gelijk speelveld op de softwaremark en voorts het bevorderen van de innovatie en de economie door het gebruik van open source software krachtig te stimuleren en bij opdrachten de voorkeur te geven aan open source software bij gelijke geschiktheid. Bron: actieplan
14-07-10
Competitieve markt volgens wikipedia
-
14-07-10
Om economisch gezien te kunnen spreken van een competitieve markt moet aan volgende voorwaarden voldaan zijn: het verhandelde goed moet homogeen zijn, m.a.w., eenheid en kwaliteit moeten overal identiek zijn; de markt moet onvoorwaardelijk open zijn; toegankelijk voor iedereen; er moeten veel vragers en veel aanbieders zijn; de markt moet transparant zijn, wat betekent dat alle informatie (aanbod, prijs, kwaliteit, voorwaarden, verkooplocaties, ...) voor iedereen beschikbaar moet zijn.
Erik Gerritsen, vz werkgroep doorbraak en ambassadeur NOiV
17
