Opdrachtgever Ministerie van Veiligheid en Justitie

Van Rapport

Postbus 60055, 6800 JB Arnhem Velperplein 8, 6811 AG Arnhem Telefoon (026) 355 13 55 Fax (026) 355 13 99 [email protected] www.kplusv.nl

Resultaatinventarisatie Polarisatie en Radicalisering Gemeente Amsterdam Stadsdeel GeuzenveldSlotermeer: 'Uitvoeringsplan preventie radicalisering en bevordering sociale cohesie' Opdrachtgever Ministerie van Veiligheid en

Referentie

Justitie

Arnhem, 1 november 2011 Ons kenmerk 1011477-034/hpo/aht

1 november 2011 Ons kenmerk 1011477-034/hpo/aht

Inhoud 1

Inleiding

1

1.1

Achtergrond resultaatinventarisatie

1

1.2

Opzet resultaatinventarisatie

1

1.3 2

Projectbeschrijving Voor de start van het project

1 4

2.1

Betrokkenheid

4

2.2

Draagvlak en beleid

4

2.3 3

Samenwerking met externe partijen Start en opzet van het project

5 7

3.1

Start en aanleiding

7

3.2

Doelgroep en doelstellingen

3.3

Samenwerking

13

3.4

Beschreven risicofactoren

14

3.5

Organisatie en communicatie

14

3.6

Verantwoording

15

4

Uitkomsten van het project

16

4.1

Realisatie producten/activiteiten

16

4.2

Realisatie versus budget

17

4.3 5

Monitoring, bijsturing en zelfevaluatie Doelbereik en reikwijdte

17 19

5.1

Doelbereik van het project

19

5.2 6

Reikwijdte van het project Leerpunten

20 22

6.1

Gebleken succes- en risicofactoren

22

6.2

Samenwerking

24

6.3 7

Lessons learned Borging van het project

25 26

Bijlagen 1

Relevante definities

8


1

Inleiding 1.1 Achtergrond resultaatinventarisatie In het kader van de uitvoering van het Actieplan Polarisatie en Radicalisering 2007-2011 vinden verschillende activiteiten plaats. Een deel hiervan wordt mede gefinancierd door het ministerie van Veiligheid en Justitie (VenJ). Dit gebeurt door toekenning van een decentralisatieuitkering aan gemeenten en door toekenning van een tijdelijke subsidie aan maatschappelijke organisaties. In opdracht van het ministerie van VenJ worden de resultaten van alle projecten en aanpakken waarvoor een decentralisatie-uitkering of een subsidie is toegekend geïnventariseerd. Met deze resultaatinventarisatie streeft het ministerie van VenJ een aantal doelen na: het bereik van projecten en aanpakken inzichtelijk maken; het resultaat van projecten en aanpakken te inventariseren; in kaart brengen van de beleids- en programmatheorie; te leren voor volgende projecten en aanpakken.

1.2 Opzet resultaatinventarisatie De resultaatinventarisatie van de lokale projecten is uitgevoerd door bestudering van het onderzoeksplan, de beschikbare achtergronddocumentatie en eventueel beschikbare eigen evaluatiedocumenten. De projectleider heeft parallel daaraan een webenquête ingevuld. De ingevulde webenquête vormde voor de onderzoekers, tezamen met vragen naar aanleiding van de overige documentatie, de gespreksrichtlijn voor de gesprekkenronde. De onderzoekers hebben gesproken met de projectleider sociale cohesie van voormalig Stadsdeel Geuzenveld-Slotermeer - nu stadsdeel Nieuw West - en met drie verschillende uitvoerders van deelprojecten: te weten twee jongerenwerkers en de directeur van een marketing en communicatiebureau dat zich specifiek richt op het bereiken van etnische doelgroepen. Doel van de gesprekkenronde was een nadere invulling en verdieping van de uit schriftelijke bronnen verkregen informatie, zoals de subsidieaanvraag, het projectvoorstel, de conceptrapportage en de eindrapportage van het onderzoek. Het resultaat is het onderhavige rapport. De diverse elementen uit de inventarisatie zijn weergegeven in de volgende paragrafen.

1.3 Projectbeschrijving Het project is opgestart door de Stadsdeel Geuzenveld-Slotermeer. In 2010 is Stadsdeel Geuzenveld-Slotermeer gefuseerd met de Stadsdelen Osdorp en Slotervaart tot Stadsdeel Nieuw-West. De projectnaam is: 'Uitvoeringsplan preventie radicalisering en bevordering sociale cohesie' en loopt van begin 2010 tot eind 2011.

Amsterdam Geuzenveld-Slotermeer

Pagina 1


Het project richt zich op de volgende vorm(en) van polarisatie en radicalisering: polarisatie: polarisatie tussen bevolkingsgroepen in het algemeen; polarisatie tussen allochtone en autochtone jongeren; polarisatie door focus op allochtone jongeren; rechtsradicalisering/extremisme; islamitische radicalisering/extremisme. In het plan van aanpak zijn de volgende doelstellingen opgenomen: 1. Jongeren (en hun opvoeding) centraal Het bevorderen van de bewustwording bij (moslim)jongeren en hun ouders. Het vergroten van de weerbaarheid van (moslim)jongeren in Stadsdeel GeuzenveldSlotermeer tegen vervreemding en radicale boodschappen. 2. Nadruk op preventie en (vroeg) signalering Het wegnemen van de voedingsbodem van radicalisering en het weerbaar maken van jongeren tegen radicale boodschappen. Radicaliserende jongeren en jongeren in vatbare groepen met andere ideeën (zoals ideeën die een positief zelfbeeld weergeven, erbij horen en een positieve binding met de samenleving en de wijk mogelijk maken) in aanraking laten komen. 3. Verstevigen sociale cohesie Verstevigen van maatschappelijke dwarsverbanden en het versterken van de schakel tussen het stadsdeel en het maatschappelijke middenveld. Bevorderen van interactie tussen verschillende bevolkingsgroepen en zelforganisaties. Bevorderen van contact tussen de stadsdeelorganisatie en de zelforganisaties. Ontsluiten van zelforganisaties en onbekende groeperingen. De deelactiviteiten die het Stadsdeel onderneemt om bovenstaande doelstellingen te realiseren zijn gecategoriseerd in de volgende vijf actielijnen: A. Het bevorderen van de bewustwording bij (moslim)jongeren en hun ouders en het vergroten van de weerbaarheid van (moslim)jongeren in Geuzenveld tegen vervreemding en radicale boodschappen. B. Verdiepen van het kennisniveau en signaleringscompetenties van betrokken professionals binnen de eigen stadsdeelorganisatie, maar ook bij de externe partners en onderwijsinstellingen. C. Versterken bestaande netwerken: bundeling en aanvulling van bestaande informatiestromen uit de verschillende beleidshoeken (jeugd, welzijn, onderwijs, veiligheid, et cetera) en van relevante externe partners. D. Het faciliteren van activiteiten in het onderwijs en bij jeugdvoorzieningen op het vlak van burgerschap, pluriformiteit in de samenleving en het tegengaan van discriminatie. E. Bevorderen van interactie tussen verschillende bevolkingsgroepen en zelforganisaties. In de onderstaande tabel is zijn de activiteiten, de categorie waartoe ze horen volgens de projectleider en de doelgroep weergegeven van dit project.


Pagina 2


Actielijn

Categorie activiteiten

Deelprojecten

Type doelgroep

A

Educatie/workshops voor de doelgroep

Voorlichtingsbijeenkomsten

Moslimjongeren en hun ouders, jongeren in het algemeen


Intergenerationele gesprekken in de moskee

Moslimjongeren en hun ouders


Voorlichtingsbijeenkomsten meiden

Moslimmeiden


Trajecten rond opvoedingsondersteuning

Ouders van kwetsbare groepen


Jongerendebatten religie en maatschappij

Moslimjongeren en jongeren in het algemeen


Vaardigheidstraining (weerbaarheid)

Moslimjongeren

Training professionals

Training docenten

Docenten


Training beleidsmedewerkers jeugd, onderwijs, welzijn e.a.

Ambtenaren


Training jongerenwerkers

Jongerenwerkers

Kennisuitwisseling tussen professionals

Inhuren themadeskundige

Stadsdeelorganisatie en maatschappelijke organisaties


Opzetten van het Netwerk Overleg Preventie en Cohesie

Maatschappelijke organisaties en zelforganisaties waaronder moskeeën en stadsdeelorganisatie


Professioneel signaleringsen ondersteuningsnetwerk jeugd ontwikkelen

Professionals die met jeugd werken


Schoolprojecten Identiteit en Diversiteit

Basisscholen, kinderen (en hun ouders)


Socratische gesprekken op scholen

Middelbare scholen, jongeren

Bevorderen contacten tussen doelgroepen en tussen professionals en de doelgroep

Ontmoetingsbijeenkomsten voor buurtbewoners en zelforganisaties van de verschillende bevolkingsgroepen. Interreligieuze bijeenkomsten/dialoogdagen.

Bewoners, jongeren, (religieuze) zelforganisaties

Onderzoek

Evaluatie preventieve aanpak

Stadsdeelraad, partners, doelgroepen en financiers

B

C

D

E

In totaal heeft het ministerie van VenJ aan de Stadsdeel Geuzenveld-Slotermeer een bedrag van € 137.250 toegekend voor het project 'Uitvoeringsplan preventie radicalisering en bevordering sociale cohesie'. De totale projectbegroting bedraagt € 334.500. Het Stadsdeel heeft een aanvraag van € 187.000 ingediend bij de Gemeente Amsterdam, bestuursdienst/directie Openbare Orde en Veiligheid (verder vermeld als Gemeente Amsterdam). Deze aanvraag dient volgens het uitvoeringsplan 'in ieder geval voor de trainingen voor professionals (actielijn B) en de inhuur 1

van de themadeskundige'. Daarnaast wordt de evaluatie vergoed door de Gemeente Amsterdam. De activiteiten die zijn vergoed door de Gemeente Amsterdam, zijn in bovenstaande tabel schuingedrukt. De voorliggende resultaatinventarisatie gaat hoofdzakelijk in op de overige deelactiviteiten, welke zijn vergoed door het ministerie van VenJ.

1

Gemeente Amsterdam/Stadsdeel Geuzenveld-Slotermeer: Uitvoeringsplan Preventie radicalisering en bevordering sociale cohesie, februari 2010, pagina 15.


Pagina 3


2

Voor de start van het project De volgende paragrafen gaan over de situatie voorafgaand aan de start van het project. We kijken hierbij in het bijzonder naar de bekendheid van de organisatie met het vraagstuk van polarisatie en radicalisering, het bestaande beleid en de samenwerking met externe partijen.

2.1 Betrokkenheid Bij betrokkenheid gaat het om de mate waarin de organisatie voor de start van het project al betrokken was bij het vraagstuk van polarisatie en radicalisering. Stadsdeel Geuzenveld-Slotermeer is bekend geraakt met de decentralisatie-uitkering via contacten binnen het eigen netwerk. Het stadsdeel is betrokken geraakt bij het vraagstuk van polarisatie en radicalisering door de aanpak van de Gemeente Amsterdam, die in 2004 startten met het programma 'Wij Amsterdammers', en in 2007 het 'Actieplan Amsterdam tegen Radicalisering presenteerden'.

2

Op basis van deze actieplannen, en op basis van het IMES onderzoek 'Processen van 3

Radicalisering - Waarom sommige Amsterdamse moslims radicaal worden (2006) , heeft Stadsdeel Geuzenveld-Slotermeer in 2008 het 'Actieplan Stadsdeel Geuzenveld-Slotermeer 4

tegen radicalisering, vervreemding en sociale uitsluiting' ontwikkeld. Het 'Uitvoeringsplan preventie radicalisering en bevordering sociale cohesie' is hier voor de periode 2010 - 2011 een praktische invulling van.

2.2 Draagvlak en beleid In deze resultaatinventarisatie is gevraagd naar het draagvlak binnen de organisatie voor het gestructureerd tegengaan van polarisatie en radicalisering. Het gaat om de aandacht op management en/of bestuurlijk niveau in de organisatie. Dit kan onder meer tot uiting komen in beleid en concrete doelstellingen. In het voorjaar van 2009 heeft het Dagelijks Bestuur van het Stadsdeel Geuzenveld-Slotermeer ingestemd met het 'Actieplan Stadsdeel Geuzenveld-Slotermeer tegen radicalisering, vervreemding en sociale uitsluiting'.

2

Gemeente Amsterdam: Actieplan Amsterdam tegen radicalisering, 2007.

3

Instituut voor Migratie en Etnische Studies: Processen van Radicalisering – Waarom sommige Amsterdamse moslims radicaal worden, 2006.

4

Stadsdeel Geuzenveld-Slotermeer: Actieplan Stadsdeel Geuzenveld-Slotermeer tegen radicalisering, vervreemding en sociale uitsluiting, 2008.


Pagina 4


Dit actieplan beschrijft en analyseert de problematiek in het stadsdeel en formuleert de uitgangspunten voor het beleid dat de geconstateerde problemen moet aanpakken. Op basis hiervan is een aantal actielijnen gepresenteerd met een aantal specifieke activiteiten. Na goedkeuring van dit actieplan is de uitvoeringsfase gestart volgens het 'Uitvoeringsplan 5

preventie radicalisering en bevordering sociale cohesie'.

De projectleider licht toe dat het stadsdeel voor aanvang van het Uitvoeringplan nog geen specifiek beleid had om polarisatie en radicalisering tegen te gaan. Desalniettemin bevatte het beleid van Geuzenveld-Slotermeer reeds elementen die relevant zijn voor de preventieve aanpak van radicalisering en vervreemding, zoals beleid ten aanzien van jeugd, onderwijs, leerplicht, veiligheid, wijkmanagement en opvoedingsondersteuning.

2.3 Samenwerking met externe partijen In de regel wordt voorafgaand aan de projecten al samengewerkt met diverse partijen. In het onderzoek is gevraagd naar de samenwerking en het succes van de samenwerking vóór de start van het project. De samenwerking met deze partijen tijdens het project en het succes daarvan komt in hoofdstuk 3.3 ter sprake. Stadsdeel Geuzenveld-Slotermeer werkte voorafgaand aan dit project al samen met: onderwijsinstellingen; sportverenigingen; welzijnswerk (bijvoorbeeld buurthuizen, jeugdcentra); multiculturele organisaties; politie; justitie; gemeente(n). Dit betrof samenwerking in het kader van stadsdeelbeleid op het gebied van jeugd, onderwijs, sport en wijkaanpak. Deze samenwerking was voorafgaand nog niet gericht op sociale cohesie, polarisatie en radicalisering. De projectleider kwalificeert de samenwerking met bovengenoemde organisaties als volgt: Type organisatie

De gemeente/organisatie kwalificeert de samenwerking als: (blanco indien geen samenwerking)

Onderwijsinstellingen

Enigszins succesvol

Sportverenigingen

Enigszins succesvol

Welzijnswerk (bijvoorbeeld buurthuizen, jeugdcentra)

Enigszins succesvol

Multiculturele organisaties

Enigszins succesvol

Politie

Enigszins succesvol

Justitie

Enigszins succesvol

Gemeente(n)

Enigszins succesvol

5

Uitvoeringsplan, pagina 3.


Pagina 5


Volgens de projectleider bevat het stadsdeel een aantal aandachtswijken (de zogenaamde Vogelaarwijken) waar relatief veel problemen worden ervaren, zoals schooluitval en overlast door jongeren. Bijkomend aspect bij deze problemen is dat verschillende beleidsambtenaren van het stadsdeel geen toegang hadden tot de doelgroepen van de ervaren problemen. Om die reden is het verbeteren van de samenwerking tussen de ambtenaren van het stadsdeel en organisaties die onderdeel uitmaken van, of toegang hebben tot de doelgroep onderdeel van het Uitvoeringsplan (Actielijn C).


Pagina 6


3

Start en opzet van het project Dit hoofdstuk gaat in op de start en opzet van het project. Het gaat hierbij om de aanleiding van het project, de initiatiefnemers en de beoogde doelen en doelgroepen bij de start van het project. Ook wordt ingegaan op de risicofactoren, de organisatie en de communicatie en de verantwoording.

3.1 Start en aanleiding In het stadsdeel Geuzenveld-Slotermeer wordt – mede naar aanleiding van het IMES onderzoek 'Waarom sommige Amsterdamse moslims radicaal worden' – duidelijk dat er sprake is van een 6

groep jongeren in het stadsdeel dat gevoelig is voor radicalisering. Dit beeld wordt ondersteund door veldwerk in het stadsdeel (gesprekken met scholen, jeugdhulpverleners, zelforganisaties et cetera) en door meldingen over mogelijke gevallen van radicalisering. In de projectaanvraag staat hierover het volgende beschreven: 'Bepaalde groepen jongeren in Stadsdeel Geuzenveld-Slotermeer lijken onder invloed van nationale en internationale gebeurtenissen ontvankelijk te zijn voor radicaal en extreem gedachtegoed en keren zich met de rug naar de samenleving. Ze herkennen zich niet in de maatschappij of voelen zich buitengesloten. Op zoek naar zingeving of erkenning trekken ze zich terug in een zelfverkozen vorm van maatschappelijk isolement, waardoor ze hun binding met de maatschappij verliezen. Indien deze zoektocht wordt gecombineerd met politiekactivisme kan dit in het uiterste geval leiden tot gewelddadig verzet tegen de maatschappij en haar instituties'.

7

Het Stadsdeel Geuzenveld-Slotermeer heeft naar aanleiding van deze signalen, alsmede naar aanleiding van de aanpak van de gemeente Amsterdam (project Wij Amsterdammers) besloten om stadsdeelbeleid te formuleren om polarisatie en radicalisering in Stadsdeel GeuzenveldSlotermeer tegen te gaan. Dit heeft geresulteerd in het 'Actieplan Stadsdeel GeuzenveldSlotermeer tegen radicalisering, vervreemding en sociale uitsluiting' (2008), wat begin 2009 bestuurlijk is vastgesteld. De projectleider geeft aan dat hij door het stadsdeel is aangenomen om de voornemens uit het actieplan te realiseren. Dit heeft geleid tot het opstellen (2009) en het uitvoeren (2010 - 2011) van het 'Uitvoeringsplan preventie radicalisering en bevordering sociale cohesie' voor de periode 2010-2011.

6

Instituut voor Migratie en Etnische Studies: Processen van Radicalisering – Waarom sommige Amsterdamse moslims radicaal worden, 2006.

7

Gemeente Amsterdam/Stadsdeel Geuzenveld-Slotermeer: Aanvraagformulier decentralisatie-uitkering polarisatie en radicalisering, 2010.


Pagina 7


Het project richt zich op de volgende vorm(en) van polarisatie en radicalisering: polarisatie: polarisatie tussen bevolkingsgroepen in het algemeen; polarisatie tussen allochtone en autochtone jongeren; polarisatie door focus op allochtone jongeren; rechtsradicalisering/extremisme; islamitische radicalisering/extremisme. Het project sluit aan bij de volgende doelen van het Actieplan Polarisatie en Radicalisering 2007-2011: Preventie: het voorkómen van (verdere) processen van isolatie, polarisatie en radicalisering door het (weer opnieuw) insluiten van mensen die dreigen af te glijden of zich af te keren van de Nederlandse samenleving en democratische rechtsorde. Pro-actie: het vroegtijdig signaleren van deze processen door bestuurders en professionals en het ontwikkelen van een adequate aanpak. Het project sluit aan bij de volgende acties van het Actieplan Polarisatie en Radicalisering 20072011: Bevorderen van de kennis en vaardigheden van democratisch burgerschap onder jongeren die zich aangetrokken voelen door rechtsextremisme of islamitische radicalisering. Betrekken van ouders via onderwijs, inburgeringtrajecten en opvoedingsondersteuning bij de maatschappij en de ontwikkeling van hun kinderen. Versterking van de binding van jongeren aan de samenleving door scholing, stageplekken en werk. Bevorderen kennis van jongeren in het algemeen over verschillende culturen en hun overeenkomsten, de beginselen van de democratische rechtsstaat, ons buitenlands beleid, religies en hun gezamenlijke, recente geschiedenis (via onderwijs en maatschappijleer). Stimuleren van pluriform aanbod van (niet extremistische) interpretaties van de islam. Contacten leggen en onderhouden met sleutelfiguren en moslimorganisaties ten einde gezamenlijk de weerbaarheid te vergroten. Ontwikkelen instrumenten/methodieken voor bestuurders, docenten, politie en jongerenwerkers om weerwoord te bieden tegen radicale uitingen. Kennisontwikkeling en visievorming op specifieke vraagstukken die samenhangen met polarisatie en radicalisering. Inzet van teams van deskundigen, imams en islamgeleerden die ondersteunen bij het omgaan met toenemende polarisatie en/of radicalisering. Organiseren van trainingen en workshops voor professionals.

3.2 Doelgroep en doelstellingen In het 'Actieplan Stadsdeel Geuzenveld-Slotermeer tegen radicalisering, vervreemding en sociale uitsluiting' (2008) staat beschreven dat de aanpak van het Stadsdeel GeuzenveldSlotermeer gebaseerd is op de constateringen en aanbevelingen van de volgende onderzoeksrapporten: AIVD (2004): Van Dawa tot Jihad. De diverse dreigingen van de radicale islam tegen de democratische rechtsorde. AIVD (2006): Gewelddadige Jihad in Nederland. AIVD (2007): Radicale Dawa in verandering: de opkomst van het islamitische neoradicalisme in Nederland.


Pagina 8


IMES (2006): Processen van radicalisering. Waarom sommige Amsterdamse moslims radicaal worden. Dit heeft geleid tot een drietal uitgangspunten, welke in het 'Actieplan Stadsdeel GeuzenveldSlotermeer tegen radicalisering, vervreemding en sociale uitsluiting' (2008) als volgt worden toegelicht: Jongeren (en hun opvoeding) centraal: Preventie van radicalisering houdt in dat jongeren weer kansen zien in plaats van bedreigingen en weer gaan geloven in de maatschappij waarin ze leven. Voor islamitische jongeren geldt bovendien dat zij extra kwetsbaar zijn, omdat er een kloof bestaat tussen de wereld thuis en de wereld buiten. Daarom worden ook opvoeders bij het actieplan betrokken. Nadruk op preventie en (vroeg-)signalering: De preventieve aanpak richt zich voornamelijk op het wegnemen van de voedingsbodem van radicalisering en op het weerbaar maken van jongeren tegen radicale boodschappen. Verder is het belangrijk dat radicaliserende jongeren en jongeren in vatbare groepen met andere ideeën in aanraking blijven komen. Hoe groter het gat om terug te keren, hoe sterker ze zich zullen vasthouden aan hun overtuigingen. Verstevigen sociale cohesie: De aanwezigheid van een sterk maatschappelijk middenveld, en de contacten vanuit het stadsdeel daarmee, is van groot belang om signalen in het stadsdeel in een vroeg stadium te herkennen en te interpreteren en vervreemding en radicalisering tegen te gaan. Bovenstaande uitgangspunten zijn vertaald naar een aantal doelstellingen. In de onderstaande tabel zijn de doelstellingen weergegeven zoals deze in het oorspronkelijke projectplan waren opgenomen. In het onderzoek is vervolgens gevraagd of de doelstellingen nog gelden. Ook is gevraagd of er doelstellingen zijn bijgekomen, dit bleek niet het geval. Doelstelling

Geldigheid doelstelling

Doelgroep

1. Jongeren (en hun opvoeding)

Doelstelling geldt nog

(moslim)Jongeren en hun ouders


(moslim)Jongeren en hun ouders

centraal: Het bevorderen van de bewustwording bij (moslim)jongeren en hun ouders Het vergroten van de weerbaar-heid van (moslim)jongeren in Standsdeel Geuzenveld-Slotermeer tegen vervreemding en radicale boodschappen 2. Nadruk op preventie en (vroeg)signalering: Het wegnemen van de voedingsbodem van radicalisering en het weerbaar maken van jongeren tegen radicale boodschappen Radicaliserende jongeren en jongeren in vatbare groepen met andere ideeën in aanraking laten komen


Pagina 9


Doelstelling

Geldigheid doelstelling

Doelgroep

3. Verstevigen Sociale cohesie:


Autochtone en allochtone

Verstevigen van maatschappelijke

bewoners van het stadsdeel

dwarsverbanden en het versterken van de schakel tussen het stadsdeel en het maatschappelijk middenveld (3.1) Bevorderen van interactie tussen verschillende bevolkingsgroepen en zelforganisaties (3.2) Bevorderen van contact tussen de stadsdeelorganisatie en zelforganisaties (3.3) Ontsluiten van zelforganisaties en onbekende groeperingen (3.4)

Deze doelstellingen zijn vervolgens vertaald in de volgende actielijnen: A. Het bevorderen van de bewustwording bij (moslim)jongeren en hun ouders en het vergroten van de weerbaarheid van (moslim)jongeren in Geuzenveld tegen vervreemding en radicale boodschappen. B. Verdiepen van het kennisniveau en signaleringscompetenties van betrokken professionals binnen de eigen stadsdeelorganisatie, maar ook bij de externe partners en onderwijsinstellingen. C. Versterken bestaande netwerken: bundeling en aanvulling van bestaande informatiestromen uit de verschillende beleidshoeken (jeugd, welzijn, onderwijs, veiligheid, et cetera) en van relevante externe partners. D. Het faciliteren van activiteiten in het onderwijs en bij jeugdvoorzieningen op het vlak van burgerschap, pluriformiteit in de samenleving en het tegengaan van discriminatie. E. Bevorderen van interactie tussen verschillende bevolkingsgroepen en zelforganisaties. Zowel in het Actieplan als in het Uitvoeringsplan is geen concrete koppeling beschreven tussen de doelstellingen en de actielijnen. Onderstaande tabel geeft de koppeling aan, zoals de projectleider deze weergeeft. Actielijn

Doelstelling

A

1 en 2

B

2

C

3.1 en 3.2

D

2

E

3.3 en 3.4

Per actielijn is een aantal deelactiviteiten opgesteld. De onderstaande tabel geeft de deelactiviteiten weer en het beoogde bereik daarvan.


Pagina 10


Actielijn Categorie activiteiten

Deelprojecten

Omvang beoogde doelgroep

A



400 moslimjongeren en hun ouders, jongeren in het algemeen



60 moslimjongeren en hun ouders



200 moslimmeiden



60 ouders van kwetsbare groepen



200 á 300 moslimjongeren en jongeren in het algemeen



24 moslimjongeren


Training docenten

30 docenten



Onbekend aantal ambtenaren



15 Jongerenwerkers



> 100 interne en externe contacten



12 organisatie en 60 personen (Maatschappelijke organisaties en zelforganisaties waaronder moskeeën en stadsdeelorganisatie)



30 professionals die met jeugd werken



10 basisscholen, 1000 kinderen en > 1000 ouders



1 middelbare school, 150 jongeren


Ontmoetingsbijeenkomsten voor buurtbewoners en zelforganisaties van de verschillende bevolkingsgroepen Interreligieuze bijeenkomsten/dialoogdagen

100 bewoners, jongeren, (religieuze) zelforganisaties

Onderzoek



(raming)

B

C

D

E

In het Uitvoeringsplan staat beschreven dat van de bovenstaande activiteiten het opzetten van het Netwerk Overleg Preventie en Cohesie de grootste prioriteit heeft (actielijn C). Het Netwerk overleg bestaat onder andere uit maatschappelijke organisaties (waaronder migrantenorganisaties, inclusief moskeeën), thuisorganisaties, sleutelfiguren en vertegenwoordigers uit 8

het stadsdeel. Indien relevant wordt ook de politie bij het Overleg betrokken (zie 3.3). Het stadsdeel geeft de volgende redenen aan voor de prioritering: Bestuurders en ambtenaren krijgen van het stadsdeel met dit overleg de gelegenheid om hun plannen en activiteiten toe te lichten, in de praktijk te toetsen en samenwerkingsverbanden voor de uitvoering te smeden. De betrokken organisaties – aan de andere kant - kunnen meedenken, signaleren en hun inbreng en visie geven over de activiteiten binnen het Uitvoeringsplan. Het stadsdeel heeft met het Overleg rechtstreeks contact met betrokkenen, waardoor de bereikbaarheid en betrokkenheid van meer bewoners structureel wordt vergroot. Tot slot moet het netwerk bijdragen aan het vertrouwen van deze organisaties in de overheid.

8

Stadsdeel Geuzenveld-Slotermeer: 'Netwerk Overleg Sociale Cohesie en Preventie Geuzenveld-Slotermeer', tekst voor beleidsstuk MT- en DB-besluit, januari 2010.


Pagina 11


Een tweede prioriteit is het organiseren van ontmoetingsbijeenkomsten (Actielijn E). Volgens de directeur van het marketing en communicatiebureau voor etnische groepen, die deze bijeenkomsten organiseert, ontstaat er een informeel netwerk op buurt-, wijken stadsdeelniveau doordat bewoners van verschillende afkomst op een positieve wijze met elkaar in gesprek te gaan over gemeenschappelijke doch complexe thema's en gezamenlijke belangen. Dit biedt op termijn een basis voor onderlinge solidariteit en daarmee voor de zelfredzaamheid en betrokkenheid van bewoners in de buurt. Ook wordt bewoners de gelegenheid geboden om mee te denken en mee te werken aan de sociaal bestuurlijke agenda van het stadsdeel. Dit vergroot het vertrouwen in de overheid. Een derde prioriteit is het organiseren van jeugddebatten (actielijn A). Volgens het Uitvoeringsplan is dit een laagdrempelige manier om de beleving en inbreng van jongeren te horen en te kanaliseren in het beleid. Voor de overige deelactiviteiten zijn de volgende uitgangspunten benoemd: Voorlichtingsbijeenkomsten: volgens de projectleider hebben voorlichtingsbijeenkomsten de volgende functies: beleidsvoorstellen toetsen; draagvlak voor beleid creëren; beleid beter aanpassen op de wensen en behoeften van bewoners; bewoner een podium geven om frustraties te uiten; vertrouwen in de overheid creëren. Intergenerationele gesprekken: de kloof tussen de belevingswerelden van ouders en jongeren overbruggen door ze met elkaar in gesprek te laten gaan. Dit verkleint de kans dat jongeren zich afkeren van hun ouders en vatbaar worden voor processen van radicalisering. Voorlichtingsbijeenkomsten meiden: jonge meiden die zich in een proces van identiteitsvorming bevinden weerbaar maken tegen 'ronselaars' door ze: te leren herkennen als ze geronseld worden; wat de consequenties van bepaalde keuzes zijn; wat ze moeten doen als iemand ze probeert te ronselen. Trajecten rond opvoedingsondersteuning: ouders equiperen om een proces van radicalisering te herkennen in het gedrag van hun kind en hier adequaat op de reageren, bijvoorbeeld door met hun kind in gesprek te gaan over de vraag waarom ze een bepaalde keuze hebben gemaakt. Het stadsdeel wil hiermee het gesprek tussen ouders en kinderen of radicalisering uit de taboesfeer halen. Jongerendebatten religie en maatschappij: een debat biedt volgens de projectleider een goede mogelijkheid om verschillende groepen met elkaar in gesprek te brengen. Deelnemende jongeren leren debatvaardigheden en kunnen hiermee in hun dagelijks leven frustraties uitdrukken in plaats van bijvoorbeeld agressief gedrag te vertonen. De input die jongeren in de debatten geven is bovendien waardevol voor beleidsambtenaren van bijvoorbeeld jeugd, onderwijs, veiligheid en wijkaanpak. Vaardigheidstraining (weerbaarheid): de training is er op gericht dat jongeren zich niet gaan isoleren. Volgens de betrokken jongerenwerkers is dit de remedie tegen radicalisering. De training zorgt er voor dat jongeren: (weer) kunnen participeren in de maatschappij; kritisch leren reflecteren op hun keuzes (bijvoorbeeld geen hand geven aan een vrouw) en op de gevolgen van deze keuzes (bijvoorbeeld voor bepaalde banen niet in aanmerking komen) en hier verantwoordelijkheid voor nemen;


Pagina 12


processen van radicalisering bij zichzelf en bij andere kunnen herkennen en een weerwoord kunnen bieden. Schoolprojecten Identiteit en Diversiteit: scholen zijn volgens de projectleider een belangrijke vindplaats van jongeren die op zoek zijn naar hun identiteit, evenals belangrijke personen in hun directe omgeving, zoals docenten en ouders. Het stadsdeel ondersteunt scholen (docenten, kinderen en ouders) met verschillende projecten gericht op signalering en preventie. Socratische gesprekken op scholen: zie uitleg 'Schoolprojecten Identiteit en Diversiteit' (vorige punt).

3.3 Samenwerking Binnen het project is samengewerkt met de volgende partijen: Type organisatie Onderwijsinstellingen Sportverenigingen Welzijnswerk (bijvoorbeeld buurthuizen, jeugdcentra, thuisorganisaties, vrijwilligersorganisaties) Multiculturele organisaties Politie Gemeente(n) Justitie Vrijwilligersorganisaties Jeugdinstellingen

Met onderwijsinstellingen wordt samengewerkt bij de diverse schoolprojecten. Bovendien hebben scholen een belangrijke signaleringsfunctie. Docenten zijn hiervoor getraind door de Gemeente Amsterdam. Deze signaleringsfunctie geldt eveneens voor sportverenigingen. Bovendien fungeert de projectleider als bemiddelaar om doelgroepjongeren in contact te brengen met sportverenigingen. Welzijnswerk, multiculturele organisaties, politie, beleidsambtenaren, vrijwilligersorganisaties en jeugdinstellingen zijn door het stadsdeel allemaal bij elkaar gebracht in het Netwerk Overleg Sociale Cohesie (zie 3.2). Door middel van dit netwerk kunnen relevante partijen betrokken worden bij beleidsvorming. Het netwerk vormt daarmee een podium voor beleidsmakers. Tegelijkertijd is het een podium voor maatschappelijke organisaties en sleutelfiguren die een belangrijke signaleringsfunctie hebben en bovendien een toegang vormen naar doelgroepen. Het netwerkoverleg vindt ongeveer tweemaandelijks plaats. Het stadsdeel werkt samen met justitie wanneer er sprake is van repressief beleid. Bovendien doet justitie regelmatig een beroep op het stadsdeel als bemiddelaar met of als toegang tot de doelgroep.


Pagina 13


3.4 Beschreven risicofactoren Risicofactoren zijn de factoren die een grote impact kunnen hebben op het welslagen van het project. In het Uitvoeringsplan zijn per deelactiviteit risicofactoren en beheersmaatregelen beschreven. Aangezien een aantal van deze risico's met elkaar overeenkomen, worden ze in dit rapport niet per deelactiviteit beschreven. De volgende risicofactoren en beheersmaatregelen zijn in het Uitvoeringsplan opgenomen: Werving van deelnemers uit de doelgroep is vaak moeizaam. Er wordt daarom extra ingezet op de werving door hier extra tijd voor in te ruimen en gebruik te maken van sleutelfiguren. Tijdens debatten kunnen hevige discussies ontstaan, waar niet iedereen goed mee overweg kan. De organisatie zorgt voor goede debatleiders en communicatie van debatregels. Weerbaarheidtrainingen voor jongeren zijn intensieve trajecten. Het risico bestaat dat jongeren tussentijds afhaken. De begeleiders van deze trainingen besteden daarom extra aandacht aan de motivatie van de deelnemende jongeren. Het betrekken en betrokken houden van organisaties en professionals in een Netwerk Overleg Preventie en Cohesie en een Signalering- en Ondersteuningsnetwerk Jeugd is moeilijk. Om te voorkomen dat organisaties of professionals afhaken, zorgt het stadsdeel dat de organisaties zich serieus genomen voelen en positieve effecten van de overleggen ondervinden. Het betrekken van scholen is moeizaam, omdat scholen een vol programma hebben en huiverig zijn om nieuwe taken op zich te nemen. Bovendien staat bij scholen een groot deel van het lesprogramma al vast en is het de vraag of er nog ruimte is voor nieuwe activiteiten. Het stadsdeel wil dit risico ondervangen door tijdig met scholen in gesprek te gaan over beide punten.

3.5 Organisatie en communicatie De uitvoering van het 'Uitvoeringsplan preventie radicalisering en bevordering sociale cohesie' valt volledig onder de verantwoordelijkheid van de projectleider. Een groot deel van de deelactiviteiten wordt uitbesteed aan organisaties als jongerenwerk en trainingsbureaus. In de activiteiten om netwerken te versterken (Actielijn C) heeft de projectleider zelf een groot aandeel. De projectleider geeft aan dat er voor de interne en externe communicatie over de activiteiten een plan is opgesteld. Ten behoeve van de interne communicatie worden periodiek expert meetings georganiseerd, waarbij alle relevante beleidsambtenaren aanwezig zijn en inzicht krijgen in ontwikkelingen op het gebied van sociale cohesie en hun rol daarin. Daarnaast vindt wekelijks overleg plaats tussen de projectleider, de veiligheidscoördinator en de wijkmanagers. De wijkmanagers zijn volgens de projectleider 'de ogen en oren' van de wijken. Ten aanzien van externe communicatie via media geeft de projectleider aan dat het stadsdeel bewust heeft gekozen voor een daadkrachtige aanpak met weinig communicatie naar buiten om negatieve aandacht te vermijden (dit zou spanningen ongewenst kunnen versterken). Wanneer toch extern wordt gecommuniceerd, gaat dit volgens de projectleider altijd in overleg met de Gemeente Amsterdam (IHH en DMO).


Pagina 14


3.6 Verantwoording De verantwoording aan bestuur/management over de voortgang en besteding van de middelen vindt plaats: door een mondelinge terugkoppeling, meerdere malen per jaar; er wordt informeel verantwoording afgelegd; door een schriftelijke projectrapportage, eenmaal per jaar. Er is een onafhankelijke evaluatie door het IMES gepland na afronding van het project.


Pagina 15


4

Uitkomsten van het project Dit hoofdstuk belicht datgene wat het project heeft opgeleverd aan producten of activiteiten. Ook wordt ingegaan op het budget en het proces van monitoring en zelfevaluatie.

4.1 Realisatie producten/activiteiten Actielijn Categorie activiteiten

Deelprojecten en/of activiteiten

Gerealiseerd?

(blanco indien categorie niet van toepassing) A

B*

C

D

E

Toelichting indien niet gerealiseerd



Ja, is uitgevoerd



Ja, is uitgevoerd



Ja, wordt uitgevoerd



Ja, is uitgevoerd






Ja, is uitgevoerd


Training docenten

Ja, is uitgevoerd



Ja, is uitgevoerd






Ja, is uitgevoerd


Opzetten van het Netwerk Overleg Ja, is uitgevoerd Preventie en Cohesie



Ja, is uitgevoerd






Ja, is uitgevoerd


Ontmoetingsbijeenkomsten voor Ja, wordt uigevoerd buurtbewoners en zelforganisaties van de verschillende bevolkingsgroepen. Interreligieuze bijeenkomsten/dialoogdagen

Opdracht is verstrekt, uitvoering is gepland voor oktober 2011

Onderzoek


Het budget is toegekend door Gemeente Amsterdam, maar de opdracht is nog niet verstrekt

Nee, het is niet uitgevoerd

Reeds twee gedaan, er zijn er nog twee gepland

Er zijn twee debatten geweest, er wordt nog een derde voorbereid

Wordt momenteel uitgevoerd onder regie van Gemeente Amsterdam

Er loopt één project. Het doel was om op 10 scholen projecten te doen

* De activiteiten uit Actielijn B zijn uitgevoerd onder regie van de Gemeente Amsterdam. Het Stadsdeel Geuzenveld-Slotermeer heeft geholpen bij de werving van deelnemers vanuit het netwerk.


Pagina 16


4.2 Realisatie versus budget Voor het project is een budget opgesteld. In dit budget is een verdeling opgenomen tussen een bijdrage door VenJ en de bijdrage door de gemeente (in uren en in een bijdrage aan de 'out of pocket'-costs). De uitvoering van het Uitvoeringsplan verloopt grotendeels zoals vooraf begroot. De uitvoering van intergenerationele gesprekken (Actielijn A) door een bureau bleek te duur en is daarom samengevoegd met de deelactiviteit voorlichtingsbijeenkomsten (zie 4.3).

4.3 Monitoring, bijsturing en zelfevaluatie Een onderdeel van projectmanagement is monitoring en vervolgens bijsturing. De realisatie van de activiteiten (bereik en doelstelling) wordt gemonitord door de projectleider. Alle activiteiten uit het uitvoeringsplan worden bijgewoond door één of meer betrokken ambtenaren van het Stadsdeel of de Gemeente Amsterdam. Afhankelijk van het onderwerp is dit bijvoorbeeld een ambtenaar jeugdbeleid, een ambtenaar veiligheidsbeleid, een ambtenaar wijkaanpak of de projectleider zelf. De projectleider zorgt continu voor afstemming met en tussen de collega's binnen het stadsdeel en is tevens contactpersoon voor de Gemeente Amsterdam. Van alle activiteiten wordt verslag gelegd (dit geldt ook voor alle Netwerk Overleggen). Deze verslagen worden gedeeld met alle betrokkenen (intern en extern). De realisatie van het bereik wordt gemonitord door de projectleider en opdrachtuitvoerders. Actielijn Categorie activiteiten

Deelprojecten en/of activiteiten (blanco indien categorie niet van toepassing)

A

B

C

Is er sprake geweest van bijsturing?



Nee



Ja



Nee



Ja



Nee



Nee


Training docenten

Nee



Nee



Nee



Nee


Eventuele toelichting

Uitvoering door gepland bureau bleek te duur. Daarom is deze activiteit samengevoegd met de uitvoering van bovenstaande voorlichtingsbijeenkomsten

De trajecten zijn ingezet op verzoek van een school waar veel problemen zijn. Dit was vooraf niet het plan, maar kwam volgens de projectleider zo goed uit

Pagina 17


Actielijn Categorie activiteiten

Deelprojecten en/of activiteiten (blanco indien categorie niet van toepassing)

D

E

Is er sprake geweest van bijsturing?


Opzetten van het Netwerk Overleg Ja Preventie en Cohesie



Nee



Nee



Nee


Ontmoetingsbijeenkomsten voor Nee buurtbewoners en zelforganisaties van de verschillende bevolkingsgroepen. Interreligieuze bijeenkomsten/dialoogdagen

Onderzoek


Eventuele toelichting

Het aantal deelnemende organisaties is als gevolg van de fusie groter dan beoogd (62 i.p.v. 9). Het overleg is daardoor te groot geworden. De projectleider werkt momenteel aan inperking van de groep en/of een opdeling in subgroepen

Nee

In deze resultaatinventarisatie is ook gevraagd of het stadsdeel een zelfevaluatie gaat uitvoeren. Volgens het projectplan wordt een evaluatie uitgevoerd door het IMES, gefinancierd door de Gemeente Amsterdam. De evaluatie zal plaatsvinden na afronding van de laatste deelactiviteiten, eind 2011.


Pagina 18


5

Doelbereik en reikwijdte Dit hoofdstuk belicht het doelbereik en de reikwijdte van het project.

5.1 Doelbereik van het project Bij doelbereik gaat het om de realisatie van de doelstellingen. Reikwijdte betreft de mate waarin in het project de beoogde doelgroepen zijn bereikt. De onderstaande tabel geeft het doelbereik weer zoals dat door het stadsdeel zelf wordt ervaren. Doelstelling

Realisatie doelstelling

1. Jongeren (en hun opvoeding) centraal:

Deels

Het bevorderen van de bewustwording bij (moslim)jongeren en hun ouders Het vergroten van de weerbaarheid van (moslim)jongeren in Standsdeel Geuzenveld-Slotermeer tegen vervreemding en radicale boodschappen 2. Nadruk op preventie en (vroeg)signalering:

Deels

Het wegnemen van de voedingsbodem van radicalisering en het weerbaar maken van jongeren tegen radicale boodschappen Radicaliserende jongeren en jongeren in vatbare groepen met andere ideeën in aanraking laten komen 3. Verstevigen Sociale cohesie:

Deels

Verstevigen van maatschappelijke dwarsverbanden en het versterken van de schakel tussen het stadsdeel en het maatschappelijk middenveld Bevorderen van interactie tussen verschillende bevolkingsgroepen en zelforganisaties Bevorderen van contact tussen de stadsdeelorganisatie en zelforganisaties Ontsluiten van zelforganisaties en onbekende groeperingen

De projectleider geeft aan dat nagenoeg alle deelactiviteiten zijn uitgevoerd. Dit maakt echter niet dat de doelstellingen 'volledig' zijn gerealiseerd, de projectleider kiest voor de aanduiding 'deels'. Volgens de projectleider blijven activiteiten zoals weerbaarheidtrainingen voor jongeren en het Netwerk Overleg nodig om polarisatie en radicalisering tegen te gaan. Hij maakt zich zorgen over borging van het Uitvoeringsplan in het stadsdeelbeleid (zie hoofdstuk 7). De onderzoekers merken op dat de algemene formulering van de doelstellingen meetbaarheid van de realisatie niet mogelijk maakt.


Pagina 19


5.2 Reikwijdte van het project De onderstaande tabel geeft de reikwijdte van het project weer. Deelactiviteit

Doelgroep

Is de beoogde doelgroep bereikt?

Omvang doelgroep?

Komt het gerealiseerde bereik overeen met de raming vooraf?


Moslimjongeren en hun ouders, jongeren in het algemeen

Ja

400

Ja


Moslimjongeren en hun ouders

Ja

100

Ja


Moslimmeiden

Ja

60

Nee, raming was 200. Nog niet alle bijeenkomsten hebben plaatsgevonden.


60 ouders van kwetsbare groepen

Ja

Onbekend

Onbekend


200 á 300 moslimjongeren Ja en jongeren in het algemeen

> 300

Ja


24 moslimjongeren voor vaardighedentraining

Ja

15

Ja en nee. Beoogd volgens het plan Jonge Geuzevelders actief was 15, beoogd volgens het Uitvoeringsplan was 24

Training docenten

30 docenten

Ja

Onbekend*

Onbekend


Onbekend aantal ambtenaren

Ja

Onbekend*

Onbekend


15 Jongerenwerkers

Ja

Onbekend*

Onbekend


> 100 interne en externe contacten

Ja

Onbekend*

Onbekend


12 organisaties en 60 personen (Maatschappelijke organisaties en zelforganisaties waaronder moskeeën en stadsdeelorganisatie)

Ja

62 organisaties, 60-70 personen

Ja

Professioneel signaleringsen ondersteuningsnetwerk jeugd ontwikkelen

30 professionals die met jeugd werken

Ja

37, waarvan 10 in een kerngroep die elke 6 weken overleg hebben met beleidsambtenaren

Ja


10 basisscholen, 1000 kinderen en > 1000 ouders

Ja

12 basisscholen, 1 middelbare school

Ja


1 middelbare school, 150 jongeren

Ja

250

Ja


Pagina 20


Deelactiviteit

Doelgroep

Is de beoogde doelgroep bereikt?

Omvang doelgroep?

Komt het gerealiseerde bereik overeen met de raming vooraf?

Ontmoetingsbijeenkomsten voor buurtbewoners en zelforganisaties van de verschillende bevolkingsgroepen. Interreligieuze bijeenkomsten/dialoogdagen

100 bewoners, jongeren, (religieuze) zelforganisaties9

Nee, activiteit heeft nog niet plaatsgevonden (in november 2011 vindt de eerste bijeenkomst plaats)

N.v.t.

N.v.t.



Nee, activiteit heeft (nog) niet plaatsgevonden

N.v.t.

N.v.t.

* Uitgevoerd door Gemeente Amsterdam.

9

Het projectplan geeft een beoogd aantal van 100. In het interview geeft de projectleider aan dat er door de fusie meer organisaties deel gaan nemen dan vooraf benoemd en dat daardoor het aantal deelnemers een veelvoud van 100 zal zijn.


Pagina 21


6

Leerpunten Dit hoofdstuk belicht de geconstateerde risicofactoren, de samenwerking en elementen in het project die eventueel kunnen dienen als goede voorbeelden.

6.1 Gebleken succes- en risicofactoren Zoals beschreven in 3.4, heeft het stadsdeel voorafgaand aan het project een aantal risicofactoren beschreven. Deze risicofactoren worden hieronder verkort weergegeven: Werving van deelnemers uit de doelgroep is vaak moeizaam. Er wordt extra tijd ingeruimd voor werving en er wordt gebruik gemaakt van sleutelfiguren. Tijdens debatten kunnen hevige discussies ontstaan. Om die reden zorgt de organisatie voor goede debatleiders en communicatie van debatregels. Het risico bestaat dat jongeren tussentijds willen afhaken bij de intensieve weerbaarheidtrainingen. De begeleiders besteden daarom extra aandacht aan de motivatie. Het betrekken en betrokken houden van organisaties en professionals in netwerken is moeilijk. Om te voorkomen dat ze afhaken, zorgt het stadsdeel dat de organisaties zich serieus genomen voelen en positieve effecten van de overleggen ondervinden. Het betrekken van scholen is moeizaam, omdat er weinig ruimte is voor nieuwe activiteiten. Het stadsdeel wil daarom tijdig met scholen in gesprek gaan over de behoeftes. Tijdens het interview is gevraagd hoe deze factoren en de bijbehorende beheersmaatregelen, in de praktijk hebben uitgepakt. De projectleider licht toe: De werving van deelnemers is over het algemeen goed verlopen. Het inruimen van extra tijd en het gebruik maken van sleutelfiguren is hierin volgens de projectleider succesvol geweest. Daarnaast maakt de projectleider gebruik van boeiende casuïstiek, waardoor mensen nieuwsgierig worden en naar bijeenkomsten komen. Als voorbeeld noemt hij het bespreken van het verhaal van de vriendin van Samir A. tijdens een bijeenkomst met moslimmeiden. Meiden kennen de casus en zijn benieuwd naar het verhaal er achter, dat trekt volgens de projectleider veel deelnemers. Het gebruiken van boeiende casuïstiek is volgens de projectleider een succesfactor. Er ontstaan tijdens debatten soms heftige discussies. Door de inzet van professionele debatleiders heeft dit niet tot vervelende situaties geleid. De projectleider vindt het waardevol dat de discussies kunnen plaatsvinden, omdat de impact van de debatten groter is als mensen daadwerkelijk hun mening uiten. De weerbaarheidtrainingen voor jongeren zijn volgens de uitvoerende jongerenwerkers inderdaad intensieve trajecten. De jongerenwerkers zijn zich bewust van het risico op uitval en hebben daarom tijdens de trainingen voortdurend nauw contact gehouden met de jongeren. Op het moment dat een jongere dreigde af te dwalen, hebben ze hier direct op ingespeeld door een gesprek aan te gaan over de beleving van die jongere op dat moment. Er zijn geen jongeren uitgevallen. Het betrekken van organisaties bij het Netwerk Overleg Preventie en Cohesie en een Signalering- en Ondersteuningsnetwerk Jeugd heeft volgens de projectleider veel inzet en tijd gevraagd. Inmiddels zijn alle relevante partijen vertegenwoordigd in de netwerken en zijn de groepen grotendeels zelfsturend geworden. De projectleider ontvangt regelmatig agenda's en verslagen van overleggen die plaatsvinden buiten zijn tussenkomst om.


Pagina 22


De projectleider is hier zeer over te spreken en ziet dit als een bewijs dat de deelnemende organisaties en professionals toegevoegde waarde ervaren van deelname aan de netwerken. Het betrekken van scholen is, zoals vooraf voorspeld, moeilijk gebleken. De projectleider benadrukt dat het geen zin heeft om scholen actief te overtuigen dat ze moeten deelnemen. De projectleider ziet meer resultaat door eerst een band op te bouwen met schoolbestuurders en deze zelf te laten ervaren wat het stadsdeel voor ze kan doen als het gaat om polarisatie en radicalisering. De projectleider geeft aan dat wanneer een vertrouwensband is opgebouwd, bestuurders vroeg of laat met vragen naar hem toekomen. Overigens benoemen scholen de thematiek van polarisatie en radicalisering bij voorkeur niet als dusdanig. Terugkijkend op het project tot nu toe noemt de projectleider aanvullend de volgende risicofactor: Het tijdelijke karakter van het project. Door de bezuinigingen is de voortzetting van de activiteiten onzeker. Volgens de projectleider is het een groot verlies als het project stopt, omdat het stadsdeel zich nu net in de fase bevindt waarin een netwerk is opgebouwd met het maatschappelijk middenveld en de doelgroep. Dit vormt een goede basis voor het uitvoeren van vervolgactiviteiten. Terugkijkend op het project tot nu toe noemt de projectleider aanvullend de volgende succesfactoren: De preventieve aanpak is volgens de projectleider een succesfactor omdat het zowel jongeren als ouderen bewustmaakt van de gevaren van radicalisering en vervreemding. Het Netwerk Overleg Preventie en Cohesie is volgens de projectleider een succesfactor omdat dit netwerk een waardevolle basis biedt voor: het signaleren van polarisatie en radicalisering; het betrekken van het maatschappelijk middenveld en de doelgroep bij beleidsvorming; het creëren van draagvlak voor beleid; het creëren van vertrouwen in de overheid; het aangaan van samenwerkingsverbanden voor de uitvoering van beleid. Terugkijkend op de deelactiviteit ontmoetingsbijeenkomsten voor buurtbewoners (Actielijn E), noemt de directeur van de uitvoerende organisatie de volgende succes- en risicofactoren: Risicofactor: werving van deelnemers. Dit kost veel tijd en energie. Een succesfactor bij werving is persoonlijk contact, bijvoorbeeld door het nabellen van uitnodigingen of door de straat op te gaan. De directeur ervaart dat wanneer mensen mondeling hebben toegezegd dat ze komen, 80% ook daadwerkelijk komt. Succesfactor: meerwaarde bieden voor de deelnemers tijdens de bijeenkomsten. Anders komen ze een volgende keer niet meer. Deelnemers moeten het gevoel hebben dat er naar ze wordt geluisterd en moeten met een goed gevoel de bijeenkomst verlaten. Risicofactor: terugkoppeling van het stadsdeel aan de deelnemers van de bijeenkomsten over wat er (al dan niet) door het stadsdeel is gedaan met hun input. De directeur voorziet dat als het stadsdeel niets meer laat horen aan de deelnemers, deze mensen in de toekomst niet geneigd zullen zijn om nogmaals aan dergelijke initiatieven deel te nemen.


Pagina 23


6.2 Samenwerking In het kader van het onderzoek is gevraagd of het project heeft bijgedragen aan een verbetering van de samenwerking met betrokken organisaties. In onderstaande tabel wordt aangegeven hoe de samenwerking met betrokken organisaties is ervaren. Type organisatie

De gemeente/organisatie kwalificeert de samenwerking als: (blanco indien geen samenwerking)

Onderwijsinstellingen

Enigszins succesvol

Sportverenigingen

Enigszins succesvol

Welzijnswerk (bijvoorbeeld buurthuizen, jeugdcentra)

Zeer succesvol

Multiculturele organisaties

Zeer succesvol

Politie

Zeer succesvol

Justitie

Enigszins succesvol

Gemeente(n)

Zeer succesvol

Vrijwilligersorganisaties

Zeer succesvol

Jeugdinstellingen

Zeer succesvol

De projectleider stelt dat de samenwerking met verschillende partners, zowel intern als extern, als gevolg van het project in het algemeen is verbeterd. Binnen het stadsdeel geldt dat collega's op het terrein van jeugd, onderwijs, veiligheid, et cetera, de projectleider goed weten te vinden als het gaat om vraagstukken ten aanzien van polarisatie en radicalisering. Met het Netwerk Overleg Preventie en Cohesie zijn de medewerkers van het stadsdeel in contact gekomen met externe partners, waardoor een goede basis is ontstaan voor samenwerking met het maatschappelijk middenveld en de doelgroep om polarisatie en radicalisering tegen te gaan. Bovendien heeft het Netwerk Overleg er voor gezorgd dat de samenwerking tussen stadsdeel en welzijnswerk, multiculturele organisaties, politie, vrijwilligersorganisaties en jeugdinstellingen sterk is verbeterd. De samenwerking met onderwijsinstellingen is volgens de projectleider verbeterd, maar zou nog beter kunnen. De projectleider merkt op dat onderwijsinstellingen nog steeds moeite hebben om aan te geven dat er bij hun op school mogelijk iets gaande is dat te maken heeft met radicalisering. Onderwijsinstellingen willen hier niet mee worden geassocieerd. Desalniettemin is de projectleider meerdere malen benaderd door scholen voor hulp en advies, zij het via omtrekkende bewegingen en bewust vermijden van de termen polarisatie en radicalisering. De onderzoekers constateren dat de samenwerking met justitie en sportverenigingen niet noemenswaardig is verbeterd ten opzichte van de situatie voorafgaand aan het project. Dit heeft mogelijk te maken met het feit dat de projectactiviteiten zich niet specifiek richten op deze partners.


Pagina 24


6.3 Lessons learned Er is sprake van een 'lessons learned'/positief voorbeeld als het afgeronde project of elementen ervan geschikt zijn als positief voorbeeld voor andere organisaties die een dergelijk project willen starten. De projectleider vindt de totale preventieve aanpak (actielijnen A tot en met E) van het Stadsdeel geschikt als positief voorbeeld. De projectleider licht toe dat deze aanpak alle betrokkenen (burgers, zowel jong als oud, professionals, ambtenaren, et cetera) bewust maakt van de risico's van polarisatie en radicalisering en ze bovendien in staat stelt om polarisatie en radicalisering te signaleren en hier adequaat op te reageren. Een adequate reactie kan zijn een ouder die een gesprek aan gaat met mijn/haar kind over zorgwekkende uitlatingen, of een melding van mogelijke radicalisering door een professional of sleutelfiguur bij het Stadsdeel. Op deze wijze kunnen processen van polarisatie en radicalisering tijdig worden gesignaleerd en kan actie worden ondernomen. Binnen de aanpak roemt de projectleider met name het Netwerk Overleg (Actielijn C) en de weerbaarheidstrainingen aan jongeren (Actielijn A). Het Netwerk Overleg is volgens de projectleider een positief voorbeeld omdat de deelnemers in toenemende mate het eigenaarschap van het Netwerk overnemen van het Stadsdeel. Dit betekent dat de deelnemers (waaronder ambtenaren van het Stadsdeel) de meerwaarde van de bijeenkomsten inzien. Als voorbeeld noemt de projectleider het feit dat er op eigen initiatief van deelnemers subgroepjes zijn ontstaan rondom bepaalde thematieken. De weerbaarheidstrainingen aan risicojongeren is volgens de projectleider een positief voorbeeld omdat de kwaliteit van de training hoog is. De trainers zijn goed in staat om de juiste doelgroep (risicojongeren) te bereiken, dit blijkt vaak een lastig punt. In de voortgangsrapportage staat beschreven dat meerdere jongeren dankzij de training, vanuit persoonlijk hulpvragen, zijn doorverwezen naar netwerkpartners zoals bijvoorbeeld schuldhulpverlening. Ook hebben vijf jongeren met hulp vanuit de training een baan 10

gevonden.

De projectleider vindt geen elementen van het project tegengevallen.

10

Praktica, Voortgangsrapportage Jonge Geuzevelders Actief. 2011.


Pagina 25


7

Borging van het project De borging heeft betrekking op de wijze waarop de uitkomsten en leerpunten van het project een structurele plaats hebben gekregen in het beleid van de gemeente/organisatie. Dit betekent, bijvoorbeeld, dat de kennis, contacten en producten die zijn ontstaan in het project, nu structureel worden toegepast door de initiatiefnemende organisatie en door andere betrokken organisaties. De projectleider licht toe dat aanvankelijk het plan bestond om het beleid om polarisatie en radicalisering in het stadsdeel Geuzenveld-Slotermeer structureel te borgen door het creëren van een vaste formatieplaats voor de functie van de projectleider. Sinds de fusie met de stadsdelen Osdorp en Slotervaart is er echter nog geen eenduidig, constructief beleid geformuleerd om polarisatie en radicalisering tegen te gaan. De borging van het beleid is daarom nog onzeker. Er zijn volgens de projectleider door middel van het Uitvoeringsplan een aantal belangrijke relaties gelegd tussen het maatschappelijk middenveld, doelgroepen en stadsdeelmedewerkers op het gebied van jeugd, veiligheid en onderwijs. Deze relaties hebben een belangrijke functie ten aanzien van signalering, draagvlak, toegang tot doelgroepen, uitzetten van preventief beleid en vertrouwen in de overheid. De projectleider is bezorgd dat deze relaties verdwijnen als het stadsdeel het Netwerk Overleg niet langer structureel faciliteert. Op dit moment is nog niet bekend hoe het beleid van Stadsdeel Nieuw-West vanaf januari 2012 wordt vormgegeven. De projectleider geeft aan dat de kans reëel is dat de functie van 'projectleider Sociale Cohesie' komt te vervallen. Uit voorzorg is de projectleider daarom begonnen met het overdragen van informatie. Daarbij merkt hij op dat andere beleidsterreinen eveneens te maken hebben met bezuinigingen en daarom mogelijk geen formatie hebben om activiteiten voort te zetten.


Pagina 26


Bijlage 1 Relevante definities Onderstaande toelichting is gebaseerd op de definities zoals die door de AIVD en het ministerie van VenJ worden gehanteerd: Activisme is de benaming voor het fenomeen waarbij personen of groepen op buitenparlementaire wijze maar binnen de grenzen van de wet, streven naar bepaalde idealen. Borging van projecten: de verankering van het beleid ontwikkeld in het project, de kennis opgedaan in het project en de resultaten van projecten in de dagelijkse uitvoering door betrokken organisaties. Borging blijkt onder anderen uit de wijze waarop het beleidsonderwerp aandacht krijgt in nieuw beleid, verantwoordelijkheden voor het beleidsonderwerp zijn toegewezen in de organisatie en middelen zijn toegekend om het beleidsonderwerp uit te werken en uit te voeren. Decentralisatie-uitkering: een uitkering die via het Gemeentefonds ter ondersteuning en stimulering van de aanpak op lokaal niveau door het Rijk wordt verstrekt aan gemeenten. Extremisme is het fenomeen waarbij personen of groepen, bij het streven naar bepaalde idealen, bewust over de grenzen van de wet gaan en (gewelddadige) illegale acties plegen. Polarisatie is de verscherping van tegenstellingen tussen groepen in de samenleving die kan resulteren in spanningen tussen deze groepen en toename van segregatie langs etnische en religieuze lijnen. Radicalisering is het proces van toenemende bereidheid om diep ingrijpende veranderingen in de samenleving (eventueel op ondemocratische wijze) na te streven, te ondersteunen of anderen daartoe aan te zetten. Ingrijpende veranderingen zijn ontwikkelingen die een gevaar kunnen opleveren voor de democratische rechtsorde (doel), vaak met ondemocratische methoden (middel), die afbreuk doen aan het functioneren van de democratische rechtsorde (effect). Subsidie: een financiële bijdrage op grond van een tijdelijke subsidieregeling die door het Rijk wordt verstrekt aan zelfstandige rechtspersonen met als doel de ondersteuning van bovenlokale activiteiten ten behoeve van het voorkomen of tegengaan van polarisatie en radicalisering onder jongeren. Terrorisme is het uit ideologische motieven dreigen met, voorbereiden of plegen van op mensen gericht ernstig geweld, dan wel daden gericht op het aanrichten van maatschappijontwrichtende zaakschade, met als doel maatschappelijke veranderingen te bewerkstelligen, de bevolking ernstige vrees aan te jagen of politieke besluitvorming te beïnvloeden. De aan polarisatie en radicalisering verbonden fenomenen en processen kunnen zich manifesteren vanuit rechtse of linkse politieke overtuiging, vanuit islamitische geloofsovertuiging, of vanuit verbondenheid met dierenrechten.


Pagina 1

Opdrachtgever Ministerie van Veiligheid en Justitie

Recommend Documents