Opdat wij onze patiënten gerust kunnen zeggen:

Opdat wij onze patiënten gerust kunnen zeggen: «U bent in goede handen» Preventie van nosocomiale infecties en beheersing van microbiële resistentie door de bevordering van handhygiëne. Een nationale campagne Programma docenten 14-09-07 Nationale Campagne “U bent in goede handen” 1

1

Nosocomiale infecties verwikkelen 5 tot 10% van de opnames in acute ziekenhuizen

Nationale Campagne “U bent in goede handen” 2

2

Handhygiëne Eerste algemene of «standaard» voorzorgsmaatregel voor de bescherming van de zorgverstrekker en de patiënt: door elke zorgverstrekker bij elke patiënt Eerste preventiemaatregel tegen overdracht van infecties: Handen Patiënt Patiënt Materiaal Nationale Campagne “U bent in goede handen” 3

Een goede handhygiëne laat ons toe twee doelen tegelijk te bereiken: ze beschermt ons als gezondheidswerker en ze voorkomt de overdracht van infecties.

3

Handhygiëne en preventie van overdracht van infecties

1847 Ignaz Semmelweiss Eerste epidemiologisch bewijs van het nut van handhygiëne als preventie van overdracht van infecties


In 1847 toonde Semmelweiss aan dat handhygiëne het percentage perinatale mortaliteit verminderde. Sinds dan hebben we het epidemiologisch bewijs dat handhygiëne de belangrijkste maatregel is tegen ziekenhuisinfecties. Ondanks de boodschap van Semmelweis en de gerealiseerde vooruitgang in de preventie van infecties en de ziekenhuisepidemiologie blijft de toepassing van deze eenvoudige en alledaagse handeling slecht.

4


Ignaz Semmelweiss is gynaecoloog en werkt in Wenen op een afdeling materniteit, die uit twee afzonderlijke eenheden bestaat (rood en groen). Op de rode dienst is het sterftecijfer van de bevallen vrouwen abnormaal hoog en veel hoger dan op de groene dienst. Deze moeders overlijden tengevolge van kraambedkoorts. Er is echter een verschil tussen beide diensten. De vroedvrouwen zorgen voor de bevallingen op de groene dienst en de studenten geneeskunde op de rode dienst. Naast deze opdracht voeren de studenten geneeskunde ook de autopsies uit op de overleden moeders. Semmelweiss bedenkt dat er een verband is tussen deze twee activiteiten. Dit vermoeden wordt bevestigd wanneer zijn vriend anatomopatholoog, die zich tijdens een autopsie verwond heeft, overlijdt met eenzelfde ziektebeeld (wat men vandaag een septisch ziektebeeld zou noemen). Hij besluit dat ‘lijkpartikels’ via de handen van de autopsiezaal naar de bevallingskamer gebracht worden en vraagt dat zijn collega’s vanaf nu de handen inwrijven met 4% chloorkalk. Zonder het te weten heeft hij zo het epidemiologisch bewijs geleverd van het belang van handhygiëne in de overdracht van infecties.

5

Handhygiëne en beheersing van infecties JAAR

AUTEURS

DIENST

RESULTATEN

1977 Casewell and Phillips

Volwassenen IZA

Vermindering van het aantal endemische Klebsiella infecties

1982 Maki

Volwassenen IZA

Vermindering van het aantal ziekenhuisinfecties

2000 Larson et al.

Neonatologie

Significant verminderen van VRE

2000 Pittet et al.

Ganse ziekenhuis

Vermindering van het aantal ziekenhuisinfecties en van MRSA

2004 Won

Neonatologie

Vermindering van het aantal ziekenhuisinfecties

Guideline for HH in healthcare settings Nationale Campagne “U bent in goede handen” 6

Het merendeel van deze studies werd gevoerd in het kader van een epidemie op een risicodienst. De meest overtuigende studie is diegene die in 2000 door Didier Pittet uitgevoerd werd en die het effect van de verbeterde compliance van handhygiëne in het hele ziekenhuis volgde.

6

Ziekenhuisinfecties: Incidentie en «kost»

Gordts e.a., Noso-info 2006; 10(1):2-4


7

Meting van het correct uitvoeren van handhygiëne Alle ziekenhuiswerkers samen HUG, Genève, 1994 - 1997

Pittet et al. Lancet 2000;356:1307-1312 Nationale Campagne “U bent in goede handen” 8

Op deze grafiek ziet men duidelijk de progressieve toename van de compliance van handhygiëne, tweemaal per jaar gemeten. Deze toename is te danken aan het effect van een campagne gebaseerd op de invoering van handalcohol en op een wijziging van het gedrag van de gezondheidswerkers door een sensibilisatie en feedback over de resultaten met betrekking tot het handhygiënegedrag.

8

Impact handhygiëne-compliance

Nationale Campagne “U bent in goede handen”

Pittet et al. Lancet 2000;356:1307-12

9

Inderdaad, dankzij een sensibilisatiecampagne met feedback naar de gezondheidswerkers over hun performantie, zijn Didier Pittet en zijn team erin geslaagd de naleving van handhygiëne te doen stijgen van 48% naar 70% tussen 1994 en 1997. Tegelijkertijd werd er een daling van de incidentie (annual attack rates) van MRSA met bijna 50% vastgesteld. Ook de jaarlijkse prevalentie van nosocomiale infecties vertoonde voor dezelfde periode een significante daling.

9

Hoe groot schat u de impact van handhygiëne die van 45% compliance naar 68% compliance stijgt -op de infectieratio - op het optreden van MRSA?


10

Impact van een verbetering van de handhygiëne op nosocomiale infecties en beheersing van resistentie 1994: 48%

1997: 66%

Prevalentie van infecties vermindert met 41% 1994: 16.9% 1998: 9.9% MRSA-verwerving vermindert met 56% 1994: 2.16/10.000 patiënt-dagen 1998: 0.93/10.000 patiënt-dagen


Pittet heeft kunnen aantonen dat een verbetering van de compliance van handhygiëne met 18%, het aantal ziekenhuisinfecties verminderde met 41% en de MRSA-incidentie met 56% en dit over een periode van 4 jaar.

11


12

Residente flora Microbiologie: vooral Gram+ (CNS, Micrococcus propionibacterium, Corynebacterium sp.), ook Gram(Acinetobacter sp., sommige enterobacteriën). Karakteristieken Beschermende flora met blijvend karakter Persoonsafhankelijk Vermenigvuldigt zich in de bovenste lagen van het epiderm Lage virulentie behalve op steriel weefsel of bij een vreemd lichaam. Nationale Campagne “U bent in goede handen” 13

13

Transiënte flora: belangrijkste oorzaak van kruisinfecties Microbiologie: Bacteriën: Gram+ , Gram Virussen Gisten Karakteristieken Flora met tijdelijk karakter Afhankelijk van de aard van de contacten Verblijft in oppervlakkige epitheellagen en vermenigvuldigt zich nauwelijks Pathogeniciteit hangt af van Soort kiem Hoeveelheid kiemen Virulentie Weerstand van gastheer Nationale Campagne “U bent in goede handen” 14

14


Afdrukken van de handen na contact met het haar (dat ‘s morgens gewassen was).

15

Handhygiëne 1.

Wassen van de handen

2.

Ontsmetten van de handen Hydro-alcoholisch ontsmettingsmiddel

3.

Chirurgisch ontsmetten van de handen Hydro-alcoholisch ontsmettingsmiddel Antiseptische zeep

4.

Gebruik van handschoenen


16

Voorbereiding van de handen

Geen juwelen ter hoogte van handen en onderarmen (geen ringen / geen polshorloges) Kortgeknipte en zuivere nagels, geen kunstnagels Wondjes afgedekt door verband of handschoenen


17

Handhygiëne

1. Wassen van de handen


18

1. Wassen van de handen Handen wassen! Hoe? Handen wassen jaagt mij weg!

Water + gewone zeep Mechanische werking Detergent


Er bestaan meerdere mogelijkheden / manieren om de handen te wassen. Ten eerste water en zachte zeep (zonder toevoeging van een antisepticum). Hier combineert men de detergerende werking van de zeep, de mechanische werking van het wrijven van de handen evenals de mechanische werking van het stromend water, dat zeepresten en microorganismen verwijdert en tenslotte de mechanische werking van het drogen van de handen.

19

1. Wassen van de handen WASSEN VAN DE HANDEN = Mechanisch verwijderen van vuil en microorganismen

ONTSMETTEN VAN DE HANDEN = Chemisch doden van micro-organismen


20

1. Wassen van de handen INDICATIES: Vóór aanvang van het werk of rustpauze. Na contact met eigen slijmvliezen of lichaamsvochten • Na snuiten van de neus • Na gebruik van het toilet Na visuele bevuiling


21

1. Wassen van de handen TECHNIEK: Uitvoering: Er wordt stromend water gebruikt met een matig debiet en een matige temperatuur De handen worden bevochtigd Er wordt een dosis gewone vloeibare zeep in de handpalm genomen door de hendel van de zeepdispenser met pols of elleboog in te drukken


22

1. Wassen van de handen TECHNIEK: Uitvoering: De handen worden gedurende minstens 10 seconden grondig ingewreven zodat alle delen van de handen (eveneens handrug, duim en interdigitale ruimten) worden bereikt De handen worden onder stromend water gespoeld tot vuil en zeepresten verwijderd zijn


23

1. Wassen van de handen TECHNIEK: Uitvoering: De handen worden afgedroogd met een papieren handdoekje De kraan wordt gesloten met pols of elleboog of door gebruik te maken van het papieren handdoekje


Huidirritatie ten gevolge van het veelvuldig wassen van de handen kan voorkomen worden door: -De handen te bevochtigen vooraleer zeep te nemen, zodat de geconcentreerde zeep niet rechtstreeks op de huid komt -De handen goed na te spoelen om zeepresten op de huid te vermijden -De handen goed te drogen omdat vochtige huid kwetsbaarder is -De handen bij het drogen te deppen in plaats van te wrijven om huidbeschadiging te beperken -Gebruik te maken van een huidbeschermend product wanneer de handen gedurende een bepaalde tijd niet gewassen zullen worden, bv. vóór het middagmaal, bij het verlaten van het werk,…

24

Handhygiëne

2. Ontsmetten van de handen


25

Alcohol om handen te ontsmetten: een oud concept ! 1880: bactericide activiteit van ethylalcohol 1890 -1900: huid antisepsis; alcohol 50% à 70% > alcohol 95% 1922: Inwrijven van de handen met isopropanol vermindert het aantal bacteriën op gecontamineerde handen 1935-1940: Price raadt aan: Inwrijven gedurende 3 min met alcohol 70% als chirurgische handontsmetting Inwrijven met alcohol 70% voor ontsmetting van besmette handen Price PB Arch Surg 1939, 38: 528-542


Men praat al sinds enkele jaren over handalcohol, maar het is reeds sinds lang dat men dit type van handontsmetting predikt. Price beveelt, reeds in de jaren ’30, het gebruik van alcohol voor de chirurgische handontsmetting aan. Waarom is dit niet sneller aanvaard / ingevoerd? Waarschijnlijk omdat men nog geen middel had gevonden om alcohol niet irriterend voor de huid te maken.

26

Vergelijking van de werking van verschillende producten voor handhygiëne Reductie log 10

Gewone zeep Antiseptische zeep Isopropanol 70°

2.7 3.1- 3.8 4.9

Procedure 1’

Swiss - Noso Nationale Campagne “U bent in goede handen” 27

Wanneer men het effect van het inwrijven van de handen gedurende 1 minuut vergelijkt voor een gewone zeep, een ontsmettende zeep en isopropanol 70% ziet men onmiddellijk dat de reductie van het aantal bacteriën bijna 5 log is voor alcohol wat betekent dat wanneer men bij de start 1.000.000 kiemen op de handen heeft, men er niet meer dan 10 heeft na 1 minuut (in)wrijven.

27

Alcohol vs antiseptische zeep Uit Swiss-Noso

Ontsmetting met alcohol

Wassen met antiseptische zeep

Reductie van de transiënte flora:

99,999%

99,9%

Reductie van de residente flora :

99%

50%

Swiss - Noso Nationale Campagne “U bent in goede handen” 28

Op deze tabel ziet u dat handalcohol veel doeltreffender is dan zeep, zelfs dan ontsmettende zeep (met chloorhexidine of povidone-jodium) en dit zowel voor de residente als voor de transiënte flora.

28

Sneller 40 - 80 seconden om de handen te wassen tegenover 20 seconden om te ontsmetten met alcohol Voor een ploeg van 12 personen in een afdeling voor intensieve zorgen op een werkdag van 8 uur:

Tijd nodig Werkbelasting

Wassen 16 uur 17%

Ontsmetten 4 uur < 5%

Voss A & Widmer AF

ICHE 1997;18:205-8


In een activiteitenmodel van een shift (werkperiode) van 8 uur op een Intensieve Zorgen Afdeling berekenden Voss en Widmer dat 12 verpleegkundigen tot 6,4 uur per shift bezig zijn met het wassen van de handen indien ze dit in 40% van de indicaties zouden doen. Indien er een opvolging zou zijn van 100%, spenderen ze 16 uur aan het wassen van de handen. Dit wil zeggen dat er 2 extra FTE dienen aangetrokken te worden die de ganse dag de handen wassen, terwijl de anderen werken. Realistisch? Wanneer men kiest om vooral de handen te ontsmetten met handalcohol, bedraagt de benodigde tijd niet meer dan 4 uur.

29

Altijd binnen handbereik


30

Betere opvolging

Referentie

Dienst

Opvolging Opvolging voor na 44% 59%

Graham 1990

ICU

Australia

Alzieu 1998

ICU

France

37%

56%

Bischoff 1998

ICU

USA

33%

42%

Pittet 2000

Hôpital

Suisse

48%

70%

Maury 2000

ICU

France

42%

61%

P


De toegankelijkheid van handalcohol verbetert in belangrijke mate de opvolging van handhygiëne zoals men in deze tabel kan vaststellen.

31

Beter verdragen IRRITATIE DERMATITIS Ongeveer 20% van het ziekenhuispersoneel heeft er last van Roodheid, droge huid, schilfering, kloven, pijn De frequentie van voorkomen hangt af van: Ras Seizoen (winter > zomer) Individuele gevoeligheid Geslacht (vrouw > man)


Het is het lot van zorgverleners die vaak met de handen in het water zitten om irritatiedermatitis te vertonen, die niets te zien heeft met een allergie die in het algemeen contactdermatitis geeft. Deze irritatiedermatitis vertoont verschillende symptomen gaande van droogte, al dan niet vergezeld van roodheid tot erg pijnlijke kloven. Dit irritatief fenomeen kan variabel zijn, zeker in functie van de seizoenen, de winterkoude accentueert dit fenomeen. Vrouwen zijn hieraan ook veel gevoeliger, maar zij cumuleren ook de risicofactoren aangezien zij meer de afwas doen…

32

Minder irritatiedermatitis: is bewezen ! Hypothesen: Warm water: NEEN Zeep: NEEN Papieren handdoekjes: NEEN Vergelijking van de twee procedures: Water / zeep vs alcoholoplossing in gel: Eerste prospectieve gerandomiseerde studie vergelijkt de uitdroging en de irritatie door de twee technieken uitgevoerd door verpleegkundigen tijdens hun beroepsactiviteit

Boyce JM. Infect Control Hosp Epidemiol 2000;21:442-448 Nationale Campagne “U bent in goede handen” 33

Alcohol heeft de reputatie irriterend te zijn voor de huid en het is juist indien men deze gebruikt zonder toevoeging van huidverzorgende bestanddelen. De huidige gecommercialiseerde handalcohol(en) zijn allemaal ontwikkeld om de epidermidis te beschermen. Mooie studies hebben nu het bewijs geleverd dat handalcohol minder irriterend is dan water en zeep. Verschillende hypothesen zijn naar voor gekomen. Te koud water of te warm water beschadigt de huid. Het water kan hard zijn. De zeep met zijn detergenten elimineert de beschermende laag van de epidermis. Het papier gebruikt voor het drogen is misschien irriterend, maar vooral de wijze waarop men het gebruikt (door wrijven i.p.v. deppen).

33

Effect van handalcohol op de huid Gerapporteerde schade Droog 6

OK

Watergehalte van de huid OK

27 25

5 4 3 2 1 0

23 21 19 17 15

Baseline

2 weken

handalcohol

water en zeep

Droog Baseline handalcohol

2 weken water en zeep

~ Handalcohol geeft minder irritatie van de huid ~ Boyce J, Infect Control Hosp Epidemiol 2000;21(7):438-441. Nationale Campagne “U bent in goede handen” 34

•Handalcohol is minder irriterend voor de huid dan water en zeep. •Grafiek links: toestand van de huid zoals beoordeeld door de gezondheidswerkers zelf. Men stelt vast dat handalcohol minder beschadiging geeft van de huid na 2 weken gebruik ten opzichte van water en zeep: minder droge huid en minder huidkloven. •Grafiek rechts: watergehalte (hydratatie) van de huid. Na 2 weken gebruik van water en zeep daalt het watergehalte van de huid duidelijk, wat niet het geval is bij gebruik van handalcohol.

34

Minder irritatiedermatitis: is bewezen !

Gerapporteerde schade

Score voor

Score na 2 weken

effect

Water + zeep

2.0 ± 1.89

4.8 ± 3.43

P<0.0001

Alcohol

2.72 ± 2.09

2.0 ± 1.82

P= .08

Water + zeep

0.59 ± 1.21

1.21 ± 1.52

P=.05

Alcohol

0.55 ± 0.95

0.55 ± 1.35

NS

Water + zeep

25.86 ± 7.49

20.49 ± 5.40

P=0.0003

Alcohol

24.77± 6.79

25.67± 7.31

NS

Zichtbare schade

Watergehalte van de huid


John Boyce heeft een eerste prospectieve studie gepubliceerd die het niveau van uitdrogen en irritatie van twee technieken van handhygiëne vergelijkt. Water en zeep versus handalcohol in het kader van professionele activiteiten van zorgverleners. De twee groepen werden gedurende 15 dagen geobserveerd. Een groep moest enkel water en zeep gebruiken, terwijl de andere zoveel mogelijk handalcohol diende te gebruiken (80% van de indicaties / opportuniteiten). De twee groepen waren volledig vergelijkbaar op het punt van drie geregistreerde criteria te weten: klachten van het personeel betreffende de toestand van de huid (gerapporteerde schade t.h.v. de handen), de vaststellingen door een verpleegkundige (zichtbare schade) en een objectief criterium (‘epidermal water content’): meting van de concentratie aan water in de oppervlakkige epidermislagen, gemeten op twee plaatsen: ter hoogte van de duim en de handrug. Na 15 dagen waren de twee groepen helemaal niet meer vergelijkbaar… Men observeerde een toename van het schadelijk effect van handhygiëne gerapporteerd door de verpleegkundige, alsook van de schadelijke effecten vastgesteld door de observator bij gebruik van water en zeep. De waterconcentratie van de cellen van de oppervlakkige laag van de epidermis verminderde op significante wijze. De twee groepen, volledig vergelijkbaar bij de start van de studie, waren significant verschillend voor de drie onderzochte criteria. 35

Voordelen van handalcohol Doeltreffender dan water en zeep Ook werkzaam tegen nosocomiale pathogenen Snelle werking en snel uitgevoerd (30 seconden) Bevordert de naleving van handhygiëne Geen wastafel nodig Minder vervuilend voor het milieu Steeds binnen handbereik Minder irriterend voor de huid Boyce JM.Infect Control Hosp Epidemiol 2000;21:438-441 Daschner Fr. Am J Infect Control 2000;28: 386 Nationale Campagne “U bent in goede handen” 36

36

LET OP !

Alcohol reinigt niet, dus moeten de handen ook gewassen worden als ze bevuild zijn!


Handalcohol heeft geen reinigende werking (bevat geen detergens) en de werkzaamheid wordt verminderd in aanwezigheid van organisch materiaal. Bevuilde handen moeten dus eerst worden gewassen.

37


38

Effect van handontsmetting (handalcohol) op de huidflora Voor ontsmetting

Na ontsmetting Nationale Campagne “U bent in goede handen” 39

De handen inwrijven met handalcohol leidt tot een significante daling van de besmetting van de handen.

39

Indicaties voor het ontsmetten van de handen

2 34 1

5

5

indicaties voor handhygiëne Nationale Campagne “U bent in goede handen” 40

40


Op deze affiche worden de 5 indicaties voor handhygiëne afgebeeld. De eenvoudige presentatie van de boodschap moet bijdragen tot het memoriseren van deze belangrijke indicaties.

41

VÓÓR patiëntencontact


42

NA patiëntencontact


43

VÓÓR een zuivere of invasieve handeling


44

NA blootstelling aan lichaamsvochten of slijmvliezen


45

NA contact met de directe patiëntenomgeving


46


Op deze affiche wordt de correcte techniek voor handhygiëne met handalcohol toegelicht.

47

Geen juwelen, uurwerken, kunstnagels, nagellak,…


48

Met een zakflacon

Neem een ruime hoeveelheid handalcohol en wrijf de handen gedurende 30 seconden in op volgende wijze: Nationale Campagne “U bent in goede handen” 49

49

Met een pompflacon

Neem een ruime hoeveelheid handalcohol en wrijf de handen gedurende 30 seconden in op volgende wijze: Nationale Campagne “U bent in goede handen” 50

50

1. Handpalm tegen handpalm Nationale Campagne “U bent in goede handen” 51

51

2. Rechter handpalm over linker handrug en omgekeerd Nationale Campagne “U bent in goede handen” 52

52

3. Handpalm tegen handpalm met de vingers van beide handen tussen elkaar Nationale Campagne “U bent in goede handen” 53

53

4. Achterkant van de vingers in de andere handpalm brengen en de vingers tegen deze handpalm heen en weer wrijven Nationale Campagne “U bent in goede handen”

54

54

5. Duim van elke hand inwrijven met palm van andere hand Nationale Campagne “U bent in goede handen” 55

55

6. Vingertoppen van elke hand draaiend inwrijven in palm van andere hand Nationale Campagne “U bent in goede handen” 56

56

Zones die vaak worden vergeten bij toepassing van handhygiëne

L.J. Taylor, BRN, SMC, Nursing Times, January 12, 1978 Nationale Campagne “U bent in goede handen” 57

Bepaalde delen van de handen worden vaak onvoldoende ingewreven en ontsmet, vandaar het belang om een gestandaardiseerde techniek aan te leren.

57

Effect van handontsmetting (handalcohol) op de huidflora Voor ontsmetting

Na ontsmetting Nationale Campagne “U bent in goede handen” 58

De handen inwrijven met handalcohol leidt tot een significante daling van de besmetting van de handen.

58

Verschillende technieken Wassen Gebruikt product

Zachte zeep

Ontsmetten Alcohol oplossing

Verwijderen van organisch materiaal

+

-

Elimineren van de transiënte flora

90%

99.999%

Elimineren van de residente flora

geen effect

Duur

30 seconden

Huidirritatie

+

99% 15-25 seconden (+)

Simon A.C., Louvain Med. 122: 75-81, 2003 Nationale Campagne “U bent in goede handen” 59

59

Verklaringen voor het niet naleven van handhygiëne Huidirritatie door de producten Geen toegang hebben tot wastafel of afwezigheid van benodigdheden (zeep, papier) Meer belang hechten aan de patiëntenverzorging Tijdsgebrek, personeelsgebrek Vergetelheid Geen druk vanuit de instelling of door oversten, collega’s Scepticisme over de noodzaak van de maatregelen

Larson E and Killien M , Am J Infect Control 1982;10:93 Zimakoff J et al. Am J Infect Control 1992;20:58 Sproat LJ et al, J Hosp Infect 1994; 26:137 Pittet D et al. Annals Intern Med 1999; 130:126 Nationale Campagne “U bent in goede handen” 60

Bij de redenen, die door de gezondheidswerkers vernoemd worden om hun slechte naleving van deze eenvoudige handeling te verantwoorden, vinden we…

60

Nog meer redenen voor het niet naleven van handhygiëne:

Risicoactiviteiten voor overdracht Arts zijn (versus verpleegkundige) Man zijn (versus vrouw) Hoge activiteitsindex Huidirritatie door desinfectantia Werken in een reanimatieafdeling Handschoenen dragen Werken op weekdagen (versus WE) Geen rolmodel Larson E and Killien M , Am J Infect Control 1982;10:93 Zimakoff J et al. Am J Infect Control 1992;20:58 Sproat LJ et al, J Hosp Infect 1994; 26:137 Pittet D et al. Annals Intern Med 1999; 130:126 Nationale Campagne “U bent in goede handen” 61

De observatie in de praktijk toont echter aan dat de ‘compliance’ van handhygiëne significant minder goed is vóór een contact met om het even welke patiënt dan nadien. Dit betekent dat we onszelf beter beschermen dan dat we de patiënt beschermen. Het feit een geneesheer te zijn in tegenstelling tot een verpleegkundige, een man te zijn, een hoge activiteitsgraad te hebben t.t.z. een hoog aantal opportuniteiten te hebben voor handhygiëne blijken onafhankelijke factoren te zijn voor een slechte handhygiëne.

61

Handhygiëne

3. Chirurgisch ontsmetten van de handen


62

3. Chirurgisch ontsmetten van de handen CHIRURGISCHE HANDONTSMETTING:

MET EEN ONTSMETTENDE ZEEP

MET EEN ALCOHOLISCHE OPLOSSING


63

3. Chirurgisch ontsmetten van de handen INDICATIES:

Vóór elke heelkundige ingreep Vóór uitvoering van bepaalde invasieve technieken Vóór elke bevalling


64

Handhygiëne

4. Gebruik van handschoenen


65

4. Gebruik van handschoenen Het bevorderen van handhygiëne omvat ook het correct gebruik van handschoenen. Het gebruik van handschoenen vervangt geenszins de handhygiëne. Handschoenen beschermen de handen van de zorgverstrekker (AVM) en bijgevolg de patiënt (preventie van besmetting). Verwijder/vervang handschoenen zodra de indicatie verstreken is. - na contact met besmet materiaal - na contact lichaamsvochten ( en voorwerpen bevuild met lichaamsvochten ) en telkens zich een indicatie voor handen wassen of ontsmetten stelt. Ontsmet de handen onmiddellijk na het verwijderen van de handschoenen. Nationale Campagne “U bent in goede handen” 66

66

STERIELE HANDSCHOENEN AANGEWEZEN

NIET-STERIELE HANDSCHOENEN AANGEWEZEN

GEEN HANDSCHOENEN AANGEWEZEN


67

STERIELE HANDSCHOENEN AANGEWEZEN

Chirurgische procedure, invasieve procedure (arteriografie, …); plaatsen van centraal veneuze katheter; plaatsen van blaassonde; bevalling; manipulatie van steriel materiaal; aseptische handelingen onder laminar airflow (bereiden TPN en cytostatica)


68

NIET-STERIELE HANDSCHOENEN AANGEWEZEN (als AVM) Potentiële blootstelling aan bloed, lichaamsvochten, secreties/ excreties en voorwerpen (zichtbaar) bevuild met deze vochten

RECHTSTREEKS PATIËNTENCONTACT: contact met bloed; contact met slijmvliezen en niet-intacte huid; bloedname; plaatsen van een perifere intravasculaire katheter; verwijderen van intravasculaire katheter;vaginaal en anaal onderzoek; intiem toilet; endotracheale aspiratie (‘no touch’ techniek); mogelijke aanwezigheid van besmettelijke micro-organismen (bv. MRSA,HIV, C. difficile) ONRECHTSTREEKS PATIËNTENCONTACT: opruimen van lichaamsvochten; ledigen van recipiënt met lichaamsvochten (bv. bedpan, urinaal, nierbekken); manipulatie of reiniging van gebruikte instrumenten (bv. pincet, kocher, schaar); manipulatie van voorwerpen (zichtbaar) bevuild met lichaamsvochten (bv. compres, beademingsslang); manipulatie van afval


69

GEEN HANDSCHOENEN AANGEWEZEN (als AVM) Geen potentiële blootstelling aan bloed, lichaamsvochten, secreties / excreties en voorwerpen (zichtbaar) bevuild met deze vochten RECHTSTREEKS PATIËNTENCONTACT: meten van parameters (bv. bloeddruk, temperatuur en pols); toedienen van SC en IM inspuitingen; wassen (excl. Intiem toilet) en aankleden van de patiënt; vervoer van de patiënt; zorg aan ogen en oren (zonder aanwezigheid van secreties); manipulatie van vasculaire leidingen (zonder lekkage van bloed), wondzorg (‘no touch’ techniek) ONRECHTSTREEKS PATIËNTENCONTACT: gebruik van de telefoon; noteren van gegevens in het patiëntendossier; toedienen van orale medicatie; toedienen van voeding; opdienen en afruimen van patiëntenvoeding; bedopschik; toedienen van zuurstof (bv. bril, masker, sonde) / aërosol: contact met patiëntenmeubilair

! Deze contacten vereisen wel handschoenen bij aanwezigheid van microorganismen die specifieke maatregelen vergen. Nationale Campagne “U bent in goede handen” 70

70

STERIELE HANDSCHOENEN AANGEWEZEN Chirurgische procedure, invasieve procedure (arteriografie, …); plaatsen van centraal veneuze katheter; plaatsen van blaassonde; bevalling; manipulatie van steriel materiaal; aseptische handelingen onder laminair airflow (bereiden TPN en cytostatica)

NIET-STERIELE HANDSCHOENEN AANGEWEZEN Potentiële blootstelling aan bloed, lichaamsvochten, secreties/ excreties en voorwerpen (zichtbaar) bevuild met deze vochten RECHTSTREEKS PATIËNTENCONTACT: contact met bloed; contact met slijmvliezen en niet-intacte huid; bloedname; plaatsen van een perifere intravasculaire katheter; verwijderen van intravasculaire katheter; vaginaal en anaal onderzoek; intiem toilet; endotracheale aspiratie (‘no touch’ techniek); mogelijke aanwezigheid van besmettelijke micro-organismen (bv. MRSA,HIV, C. difficile) ONRECHTSTREEKS PATIËNTENCONTACT: opruimen van lichaamsvochten; ledigen van recipiënt met lichaamsvochten (bv. bedpan, urinaal, nierbekken); manipulatie of reiniging van gebruikte instrumenten (bv. pincet, kocher, schaar); maniputatie van voorwerpen (zichtbaar) bevuild met lichaamsvochten (bv. compres, beademingsslang); manipulatie van afval)

GEEN HANDSCHOENEN AANGEWEZEN tenzij aanwezigheid van besmettelijke micro-organismen overdraagbaar via contact) Geen potentiële blootstelling aan bloed, lichaamsvochten, secreties / excreties en voorwerpen (zichtbaar) bevuild met deze vochten RECHTSTREEKS PATIËNTENCONTACT: nemen van parameters (bv. bloeddruk, temperatuur en pols); toedienen van SC en IM inspuitingen; wassen (excl. Intiem toilet) en aankleden van de patiënt; vervoer voor de patiënt; zorg aan ogen en oren (zonder aanwezigheid van secreties); manipulatie van vasculaire leidingen (zonder lekkage van bloed), wondzorg (‘no touch’ techniek) ONRECHTSTREEKS PATIËNTENCONTACT: gebruik van de telefoon; noteren van gegevens in het patiëntendossier; toedienen van orale medicatie; toedienen van voeding; opdienen en afruimen van patiëntenvoeding; bedopschik; toedienen van zuurstof (bv. bril, masker, sonde) / aërosol: contact met patiëntenmeubilair


71

Gebruik van handschoenen AANTREKKEN VAN HANDSCHOENEN: Kies het juiste type en de juiste maat van handschoenen Steek de handen in de handschoenen


72

Gebruik van handschoenen VERWIJDEREN VAN HANDSCHOENEN:

Neem de buitenkant van de handschoen bij de pols / de handpalm vast Trek de handschoen binnenste buiten uit Hou de handschoen vast in de andere (gehandschoende) hand Schuif de (wijs)vinger onder de rand van de nog aanwezige handschoen (binnenzijde) Wikkel af vanuit de binnenzijde, waarbij een zak wordt gemaakt voor beide handschoenen Werp de handschoenen weg


73

«Hand washing is simple, effective infection control; so why won’t people wash their hands?» G. Insberg 1972

« Handontsmetting met alcohol is 10 maal gemakkelijker en 100 maal doeltreffender om infecties te voorkomen. We hebben dus geen enkel excuus meer om dit niet toe te passen! » De werkgroep van de nationale campagne voor de bevordering van handhygiëne 2005


74

Referenties WWW.HEALTH.FGOV.BE/CSH_HGR Aanbevelingen van de Hoge Gezondheidsraad voor de preventie van ziekenhuisinfecties (in verwerking) WWW.CDC.GOV/NCIDOD/HIP/GUIDE/GUIDE.HTM Guideline for hand hygiene in healthcare settings WWW.WHO.INT/PATIENTSAFETY/EVENTS/05/HH_EN.PDF WHO guidelines on hand hygiene in healthcare WWW.SFHH.NET Recommandations françaises pour l ’hygiène des mains Hand hygiene, the crusade of the infection control specialist. Alcohol-based handrub: the solution! A. Simon, Acta Clin Belg. 2004; 59:189-93 Review HYGIËNE IN HET ZIEKENHUIS. Handboek infectiepreventie voor verpleegkundigen. M. Vande Putte. Acco Leuven, 2004, 240 p. www.health.fgov.be

www.hicplatform.be


75

Opdat wij onze patiënten gerust kunnen zeggen:

Recommend Documents