Opdat wij onze patiënten gerust kunnen zeggen:

Opdat wij onze patiënten gerust kunnen zeggen: «U bent in goede handen» Preventie van nosocomiale infecties en beheersing van microbiële resistentie door de bevordering van handhygiëne. Een nationale campagne Programma docenten 14-09-07 Nationale Campagne “U bent in goede handen” 1

Nosocomiale infecties verwikkelen 5 tot 10% van de opnames in acute ziekenhuizen

Nationale Campagne “U bent in goede handen” 2

Handhygiëne

Eerste algemene of «standaard» voorzorgsmaatregel voor de bescherming van de zorgverstrekker en de patiënt: door elke zorgverstrekker bij elke patiënt Eerste preventiemaatregel tegen overdracht van infecties: Handen Patiënt Patiënt Materiaal Nationale Campagne “U bent in goede handen” 3

Handhygiëne en preventie van overdracht van infecties

1847 Ignaz Semmelweiss Eerste epidemiologisch bewijs van het nut van handhygiëne als preventie van overdracht van infecties



Handhygiëne en beheersing van infecties JAAR

AUTEURS

DIENST

RESULTATEN

Volwassenen IZA

Vermindering van het aantal endemische Klebsiella infecties

1982 Maki

Volwassenen IZA

Vermindering van het aantal ziekenhuisinfecties

2000 Larson et al.

Neonatologie

Significant verminderen van VRE

Ganse ziekenhuis

Vermindering van het aantal ziekenhuisinfecties en van MRSA

Neonatologie

Vermindering van het aantal ziekenhuisinfecties

1977 Casewell and Phillips

2000 Pittet et al. 2004 Won

Guideline for HH in healthcare settings Nationale Campagne “U bent in goede handen” 6

Ziekenhuisinfecties: Incidentie en «kost»

Gordts e.a., Noso-info 2006; 10(1):2-4


Meting van het correct uitvoeren van handhygiëne Alle ziekenhuiswerkers samen HUG, Genève, 1994 - 1997

Pittet et al. Lancet 2000;356:1307-1312 Nationale Campagne “U bent in goede handen” 8

Impact handhygiëne-compliance

Nationale Campagne “U bent in goede handen”

Pittet et al. Lancet 2000;356:1307-12

9

Hoe groot schat u de impact van handhygiëne die van 45% compliance naar 68% compliance stijgt -op de infectieratio - op het optreden van MRSA?


Impact van een verbetering van de handhygiëne op nosocomiale infecties en beheersing van resistentie 1994: 48%

1997: 66%

Prevalentie van infecties vermindert met 41% 1994: 16.9% 1998: 9.9% MRSA-verwerving vermindert met 56% 1994: 2.16/10.000 patiënt-dagen 1998: 0.93/10.000 patiënt-dagen



Residente flora Microbiologie: vooral Gram+ (CNS, Micrococcus propionibacterium, Corynebacterium sp.), ook Gram(Acinetobacter sp., sommige enterobacteriën). Karakteristieken Beschermende flora met blijvend karakter Persoonsafhankelijk Vermenigvuldigt zich in de bovenste lagen van het epiderm Lage virulentie behalve op steriel weefsel of bij een vreemd lichaam. Nationale Campagne “U bent in goede handen” 13

Transiënte flora: belangrijkste oorzaak van kruisinfecties Microbiologie: Bacteriën: Gram+ , Gram Virussen Gisten Karakteristieken Flora met tijdelijk karakter Afhankelijk van de aard van de contacten Verblijft in oppervlakkige epitheellagen en vermenigvuldigt zich nauwelijks Pathogeniciteit hangt af van Soort kiem Hoeveelheid kiemen Virulentie Weerstand van gastheer Nationale Campagne “U bent in goede handen” 14


Handhygiëne 1.

Wassen van de handen

2.

Ontsmetten van de handen Hydro-alcoholisch ontsmettingsmiddel

3.

Chirurgisch ontsmetten van de handen Hydro-alcoholisch ontsmettingsmiddel Antiseptische zeep

4.

Gebruik van handschoenen


Voorbereiding van de handen

Geen juwelen ter hoogte van handen en onderarmen (geen ringen / geen polshorloges) Kortgeknipte en zuivere nagels, geen kunstnagels Wondjes afgedekt door verband of handschoenen


Handhygiëne

1. Wassen van de handen


1. Wassen van de handen Handen wassen! Hoe? Handen wassen jaagt mij weg!

Water + gewone zeep Mechanische werking Detergent


1. Wassen van de handen WASSEN VAN DE HANDEN = Mechanisch verwijderen van vuil en microorganismen

ONTSMETTEN VAN DE HANDEN = Chemisch doden van micro-organismen


1. Wassen van de handen INDICATIES: Vóór aanvang van het werk of rustpauze. Na contact met eigen slijmvliezen of lichaamsvochten • Na snuiten van de neus • Na gebruik van het toilet Na visuele bevuiling


1. Wassen van de handen TECHNIEK: Uitvoering: Er wordt stromend water gebruikt met een matig debiet en een matige temperatuur De handen worden bevochtigd Er wordt een dosis gewone vloeibare zeep in de handpalm genomen door de hendel van de zeepdispenser met pols of elleboog in te drukken


1. Wassen van de handen TECHNIEK: Uitvoering: De handen worden gedurende minstens 10 seconden grondig ingewreven zodat alle delen van de handen (eveneens handrug, duim en interdigitale ruimten) worden bereikt De handen worden onder stromend water gespoeld tot vuil en zeepresten verwijderd zijn


1. Wassen van de handen TECHNIEK: Uitvoering: De handen worden afgedroogd met een papieren handdoekje De kraan wordt gesloten met pols of elleboog of door gebruik te maken van het papieren handdoekje


Handhygiëne

2. Ontsmetten van de handen


Alcohol om handen te ontsmetten: een oud concept ! 1880: bactericide activiteit van ethylalcohol 1890 -1900: huid antisepsis; alcohol 50% à 70% > alcohol 95% 1922: Inwrijven van de handen met isopropanol vermindert het aantal bacteriën op gecontamineerde handen 1935-1940: Price raadt aan: Inwrijven gedurende 3 min met alcohol 70% als chirurgische handontsmetting Inwrijven met alcohol 70% voor ontsmetting van besmette handen Price PB Arch Surg 1939, 38: 528-542


Vergelijking van de werking van verschillende producten voor handhygiëne Reductie log 10

Gewone zeep Antiseptische zeep Isopropanol 70°

2.7 3.1- 3.8 4.9

Procedure 1’

Swiss - Noso Nationale Campagne “U bent in goede handen” 27

Alcohol vs antiseptische zeep Uit Swiss-Noso

Ontsmetting met alcohol

Wassen met antiseptische zeep

Reductie van de transiënte flora:

99,999%

99,9%

Reductie van de residente flora :

99%

50%

Swiss - Noso Nationale Campagne “U bent in goede handen” 28

Sneller 40 - 80 seconden om de handen te wassen tegenover 20 seconden om te ontsmetten met alcohol Voor een ploeg van 12 personen in een afdeling voor intensieve zorgen op een werkdag van 8 uur:

Tijd nodig Werkbelasting

Wassen 16 uur 17%

Ontsmetten 4 uur < 5%

Voss A & Widmer AF

ICHE 1997;18:205-8


Altijd binnen handbereik


Betere opvolging

Referentie

Dienst

Opvolging Opvolging voor na 44% 59%

Graham 1990

ICU

Australia

Alzieu 1998

ICU

France

37%

56%

Bischoff 1998

ICU

USA

33%

42%

Pittet 2000

Hôpital

Suisse

48%

70%

Maury 2000

ICU

France

42%

61%

P


Beter verdragen IRRITATIE DERMATITIS Ongeveer 20% van het ziekenhuispersoneel heeft er last van Roodheid, droge huid, schilfering, kloven, pijn De frequentie van voorkomen hangt af van: Ras Seizoen (winter > zomer) Individuele gevoeligheid Geslacht (vrouw > man)


Minder irritatiedermatitis: is bewezen ! Hypothesen: Warm water: NEEN Zeep: NEEN Papieren handdoekjes: NEEN Vergelijking van de twee procedures: Water / zeep vs alcoholoplossing in gel: Eerste prospectieve gerandomiseerde studie vergelijkt de uitdroging en de irritatie door de twee technieken uitgevoerd door verpleegkundigen tijdens hun beroepsactiviteit

Boyce JM. Infect Control Hosp Epidemiol 2000;21:442-448 Nationale Campagne “U bent in goede handen” 33

Effect van handalcohol op de huid Gerapporteerde schade Droog 6

OK

Watergehalte van de huid OK

27 25

5 4 3 2 1 0

23 21 19 17 15

Baseline

2 weken

handalcohol

water en zeep

Droog Baseline handalcohol

2 weken water en zeep

~ Handalcohol geeft minder irritatie van de huid ~ Boyce J, Infect Control Hosp Epidemiol 2000;21(7):438-441. Nationale Campagne “U bent in goede handen” 34

Minder irritatiedermatitis: is bewezen !

Gerapporteerde schade

Score voor

Score na 2 weken

effect

Water + zeep

2.0 ± 1.89

4.8 ± 3.43

P<0.0001

Alcohol

2.72 ± 2.09

2.0 ± 1.82

P= .08

Water + zeep

0.59 ± 1.21

1.21 ± 1.52

P=.05

Alcohol

0.55 ± 0.95

0.55 ± 1.35

NS

Water + zeep

25.86 ± 7.49

20.49 ± 5.40

P=0.0003

Alcohol

24.77± 6.79

25.67± 7.31

NS

Zichtbare schade

Watergehalte van de huid


Voordelen van handalcohol Doeltreffender dan water en zeep Ook werkzaam tegen nosocomiale pathogenen Snelle werking en snel uitgevoerd (30 seconden) Bevordert de naleving van handhygiëne Geen wastafel nodig Minder vervuilend voor het milieu Steeds binnen handbereik Minder irriterend voor de huid Boyce JM.Infect Control Hosp Epidemiol 2000;21:438-441 Daschner Fr. Am J Infect Control 2000;28: 386 Nationale Campagne “U bent in goede handen” 36

LET OP !

Alcohol reinigt niet, dus moeten de handen ook gewassen worden als ze bevuild zijn!



Effect van handontsmetting (handalcohol) op de huidflora Voor ontsmetting

Na ontsmetting Nationale Campagne “U bent in goede handen” 39

Indicaties voor het ontsmetten van de handen

3 4 2 1

5

5

indicaties voor handhygiëne Nationale Campagne “U bent in goede handen” 40


VÓÓR patiëntencontact


NA patiëntencontact


VÓÓR een zuivere of invasieve handeling


NA blootstelling aan lichaamsvochten of slijmvliezen


NA contact met de directe patiëntenomgeving



Geen juwelen, uurwerken, kunstnagels, nagellak,…


Met een zakflacon

Neem een ruime hoeveelheid handalcohol en wrijf de handen gedurende 30 seconden in op volgende wijze: Nationale Campagne “U bent in goede handen” 49

Met een pompflacon

Neem een ruime hoeveelheid handalcohol en wrijf de handen gedurende 30 seconden in op volgende wijze: Nationale Campagne “U bent in goede handen” 50

1. Handpalm tegen handpalm Nationale Campagne “U bent in goede handen” 51

2. Rechter handpalm over linker handrug en omgekeerd Nationale Campagne “U bent in goede handen” 52

3. Handpalm tegen handpalm met de vingers van beide handen tussen elkaar Nationale Campagne “U bent in goede handen” 53

4. Achterkant van de vingers in de andere handpalm brengen en de vingers tegen deze handpalm heen en weer wrijven Nationale Campagne “U bent in goede handen”

54

5. Duim van elke hand inwrijven met palm van andere hand Nationale Campagne “U bent in goede handen” 55

6. Vingertoppen van elke hand draaiend inwrijven in palm van andere hand Nationale Campagne “U bent in goede handen” 56

Zones die vaak worden vergeten bij toepassing van handhygiëne

L.J. Taylor, BRN, SMC, Nursing Times, January 12, 1978 Nationale Campagne “U bent in goede handen” 57

Effect van handontsmetting (handalcohol) op de huidflora Voor ontsmetting

Na ontsmetting Nationale Campagne “U bent in goede handen” 58

Verschillende technieken Wassen Gebruikt product

Zachte zeep

Ontsmetten Alcohol oplossing

Verwijderen van organisch materiaal

+

-

Elimineren van de transiënte flora

90%

99.999%

Elimineren van de residente flora

geen effect

Duur

30 seconden

Huidirritatie

+

99% 15-25 seconden (+)

Simon A.C., Louvain Med. 122: 75-81, 2003 Nationale Campagne “U bent in goede handen” 59

Verklaringen voor het niet naleven van handhygiëne Huidirritatie door de producten Geen toegang hebben tot wastafel of afwezigheid van benodigdheden (zeep, papier) Meer belang hechten aan de patiëntenverzorging Tijdsgebrek, personeelsgebrek Vergetelheid Geen druk vanuit de instelling of door oversten, collega’s Scepticisme over de noodzaak van de maatregelen

Larson E and Killien M , Am J Infect Control 1982;10:93 Zimakoff J et al. Am J Infect Control 1992;20:58 Sproat LJ et al, J Hosp Infect 1994; 26:137 Pittet D et al. Annals Intern Med 1999; 130:126 Nationale Campagne “U bent in goede handen” 60

Nog meer redenen voor het niet naleven van handhygiëne:

Risicoactiviteiten voor overdracht Arts zijn (versus verpleegkundige) Man zijn (versus vrouw) Hoge activiteitsindex Huidirritatie door desinfectantia Werken in een reanimatieafdeling Handschoenen dragen Werken op weekdagen (versus WE) Geen rolmodel Larson E and Killien M , Am J Infect Control 1982;10:93 Zimakoff J et al. Am J Infect Control 1992;20:58 Sproat LJ et al, J Hosp Infect 1994; 26:137 Pittet D et al. Annals Intern Med 1999; 130:126 Nationale Campagne “U bent in goede handen” 61

Handhygiëne

3. Chirurgisch ontsmetten van de handen


3. Chirurgisch ontsmetten van de handen CHIRURGISCHE HANDONTSMETTING:

MET EEN ONTSMETTENDE ZEEP

MET EEN ALCOHOLISCHE OPLOSSING


3. Chirurgisch ontsmetten van de handen INDICATIES:

Vóór elke heelkundige ingreep Vóór uitvoering van bepaalde invasieve technieken Vóór elke bevalling


Handhygiëne

4. Gebruik van handschoenen


4. Gebruik van handschoenen Het bevorderen van handhygiëne omvat ook het correct gebruik van handschoenen. Het gebruik van handschoenen vervangt geenszins de handhygiëne. Handschoenen beschermen de handen van de zorgverstrekker (AVM) en bijgevolg de patiënt (preventie van besmetting). Verwijder/vervang handschoenen zodra de indicatie verstreken is. - na contact met besmet materiaal - na contact lichaamsvochten ( en voorwerpen bevuild met lichaamsvochten ) en telkens zich een indicatie voor handen wassen of ontsmetten stelt. Ontsmet de handen onmiddellijk na het verwijderen van de handschoenen. Nationale Campagne “U bent in goede handen” 66

STERIELE HANDSCHOENEN AANGEWEZEN

NIET-STERIELE HANDSCHOENEN AANGEWEZEN

GEEN HANDSCHOENEN AANGEWEZEN


STERIELE HANDSCHOENEN AANGEWEZEN

Chirurgische procedure, invasieve procedure (arteriografie, …); plaatsen van centraal veneuze katheter; plaatsen van blaassonde; bevalling; manipulatie van steriel materiaal; aseptische handelingen onder laminar airflow (bereiden TPN en cytostatica)


NIET-STERIELE HANDSCHOENEN AANGEWEZEN (als AVM) Potentiële blootstelling aan bloed, lichaamsvochten, secreties/ excreties en voorwerpen (zichtbaar) bevuild met deze vochten

RECHTSTREEKS PATIËNTENCONTACT: contact met bloed; contact met slijmvliezen en niet-intacte huid; bloedname; plaatsen van een perifere intravasculaire katheter; verwijderen van intravasculaire katheter;vaginaal en anaal onderzoek; intiem toilet; endotracheale aspiratie (‘no touch’ techniek); mogelijke aanwezigheid van besmettelijke micro-organismen (bv. MRSA,HIV, C. difficile) ONRECHTSTREEKS PATIËNTENCONTACT: opruimen van lichaamsvochten; ledigen van recipiënt met lichaamsvochten (bv. bedpan, urinaal, nierbekken); manipulatie of reiniging van gebruikte instrumenten (bv. pincet, kocher, schaar); manipulatie van voorwerpen (zichtbaar) bevuild met lichaamsvochten (bv. compres, beademingsslang); manipulatie van afval


GEEN HANDSCHOENEN AANGEWEZEN (als AVM) Geen potentiële blootstelling aan bloed, lichaamsvochten, secreties / excreties en voorwerpen (zichtbaar) bevuild met deze vochten RECHTSTREEKS PATIËNTENCONTACT: meten van parameters (bv. bloeddruk, temperatuur en pols); toedienen van SC en IM inspuitingen; wassen (excl. Intiem toilet) en aankleden van de patiënt; vervoer van de patiënt; zorg aan ogen en oren (zonder aanwezigheid van secreties); manipulatie van vasculaire leidingen (zonder lekkage van bloed), wondzorg (‘no touch’ techniek) ONRECHTSTREEKS PATIËNTENCONTACT: gebruik van de telefoon; noteren van gegevens in het patiëntendossier; toedienen van orale medicatie; toedienen van voeding; opdienen en afruimen van patiëntenvoeding; bedopschik; toedienen van zuurstof (bv. bril, masker, sonde) / aërosol: contact met patiëntenmeubilair

! Deze contacten vereisen wel handschoenen bij aanwezigheid van microorganismen die specifieke maatregelen vergen. Nationale Campagne “U bent in goede handen” 70

STERIELE HANDSCHOENEN AANGEWEZEN Chirurgische procedure, invasieve procedure (arteriografie, …); plaatsen van centraal veneuze katheter; plaatsen van blaassonde; bevalling; manipulatie van steriel materiaal; aseptische handelingen onder laminair airflow (bereiden TPN en cytostatica)

NIET-STERIELE HANDSCHOENEN AANGEWEZEN Potentiële blootstelling aan bloed, lichaamsvochten, secreties/ excreties en voorwerpen (zichtbaar) bevuild met deze vochten RECHTSTREEKS PATIËNTENCONTACT: contact met bloed; contact met slijmvliezen en niet-intacte huid; bloedname; plaatsen van een perifere intravasculaire katheter; verwijderen van intravasculaire katheter; vaginaal en anaal onderzoek; intiem toilet; endotracheale aspiratie (‘no touch’ techniek); mogelijke aanwezigheid van besmettelijke micro-organismen (bv. MRSA,HIV, C. difficile) ONRECHTSTREEKS PATIËNTENCONTACT: opruimen van lichaamsvochten; ledigen van recipiënt met lichaamsvochten (bv. bedpan, urinaal, nierbekken); manipulatie of reiniging van gebruikte instrumenten (bv. pincet, kocher, schaar); maniputatie van voorwerpen (zichtbaar) bevuild met lichaamsvochten (bv. compres, beademingsslang); manipulatie van afval)

GEEN HANDSCHOENEN AANGEWEZEN tenzij aanwezigheid van besmettelijke micro-organismen overdraagbaar via contact) Geen potentiële blootstelling aan bloed, lichaamsvochten, secreties / excreties en voorwerpen (zichtbaar) bevuild met deze vochten RECHTSTREEKS PATIËNTENCONTACT: nemen van parameters (bv. bloeddruk, temperatuur en pols); toedienen van SC en IM inspuitingen; wassen (excl. Intiem toilet) en aankleden van de patiënt; vervoer voor de patiënt; zorg aan ogen en oren (zonder aanwezigheid van secreties); manipulatie van vasculaire leidingen (zonder lekkage van bloed), wondzorg (‘no touch’ techniek) ONRECHTSTREEKS PATIËNTENCONTACT: gebruik van de telefoon; noteren van gegevens in het patiëntendossier; toedienen van orale medicatie; toedienen van voeding; opdienen en afruimen van patiëntenvoeding; bedopschik; toedienen van zuurstof (bv. bril, masker, sonde) / aërosol: contact met patiëntenmeubilair


Gebruik van handschoenen AANTREKKEN VAN HANDSCHOENEN: Kies het juiste type en de juiste maat van handschoenen Steek de handen in de handschoenen


Gebruik van handschoenen VERWIJDEREN VAN HANDSCHOENEN:

Neem de buitenkant van de handschoen bij de pols / de handpalm vast Trek de handschoen binnenste buiten uit Hou de handschoen vast in de andere (gehandschoende) hand Schuif de (wijs)vinger onder de rand van de nog aanwezige handschoen (binnenzijde) Wikkel af vanuit de binnenzijde, waarbij een zak wordt gemaakt voor beide handschoenen Werp de handschoenen weg


«Hand washing is simple, effective infection control; so why won’t people wash their hands?» G. Insberg 1972

« Handontsmetting met alcohol is 10 maal gemakkelijker en 100 maal doeltreffender om infecties te voorkomen. We hebben dus geen enkel excuus meer om dit niet toe te passen! » De werkgroep van de nationale campagne voor de bevordering van handhygiëne 2005


Referenties WWW.HEALTH.FGOV.BE/CSH_HGR Aanbevelingen van de Hoge Gezondheidsraad voor de preventie van ziekenhuisinfecties (in verwerking) WWW.CDC.GOV/NCIDOD/HIP/GUIDE/GUIDE.HTM Guideline for hand hygiene in healthcare settings WWW.WHO.INT/PATIENTSAFETY/EVENTS/05/HH_EN.PDF WHO guidelines on hand hygiene in healthcare WWW.SFHH.NET Recommandations françaises pour l ’hygiène des mains Hand hygiene, the crusade of the infection control specialist. Alcohol-based handrub: the solution! A. Simon, Acta Clin Belg. 2004; 59:189-93 Review HYGIËNE IN HET ZIEKENHUIS. Handboek infectiepreventie voor verpleegkundigen. M. Vande Putte. Acco Leuven, 2004, 240 p. www.health.fgov.be

www.hicplatform.be


Opdat wij onze patiënten gerust kunnen zeggen:

Recommend Documents