op weg als zorgethisch coach over waardering, groeien, zorgethiek en learning community sTimul
1 oktober 2015 Dr. Madeleine Timmermann
Opzet Learning Community sTimul Competentie zorgethisch handelen Groeien als zorgethisch coach Waarderende projecten opzetten en begeleiden: om goede zorg te bevorderen zorgethische groeikansen te scheppen 2
Achtergrond Op het snijvlak van verpleegkunde en theologie/zorgethiek Goede zorg voor kwetsbare mensen: mensen met dementie, palliatieve zorg Bevruchting van praktijk en theorie
3
‘Ga je mee?’ vroeg de giraffe. ‘Waarheen?’ ‘Op ontdekkingsreis.’ ‘Om wat te ontdekken?’ ‘Ja, als ik dat wist was er geen ontdekkingsreis meer.’ Toon Tellegen
Learning Community • Lerende gemeenschap • Geschikt voor duurzame “vorming” • Bedoeld om met en van elkaar te leren: samen onderweg • 3 pijlers Learning Community sTimul:
– vanuit de zorg; referentiepersonen, leidinggevenden – vanuit het onderwijs – vanuit wetenschappelijke insteek: Mieke Grypdonck, Linus Vanlaere & Madeleine Timmermann
• Doel: goede zorg bevorderen; in eigen praktijk en in/via school • Door middel van: opleiden tot zorgethisch coach 5
zorgethiek Ethiek in de zorg: de juiste beslissingen nemen in ethische dilemma’s Zorgethiek: zorgende houding vanuit bekommernis met de ander als persoon: wat doet hem of haar in deze omstandigheden goed? – Juist ook over alledaagse zorg
– Relationele zorgopvatting en relationele afstemming • dwars door ziekte en aftakeling heen gezien worden als mens • als zorgverlener ook mens mogen zijn (i.p.v. ‘dingenwasser’) •Goede zorg is afgestemde zorg die ook daadwerkelijk gedaan wordt: de kern van competentie zorgethisch handelen is DOEN; voorbeeld: zachte handdoek (M. Timmermann: Goede zorg voor mensen met dementie)
6
5 deelcompetenties zorgethisch handelen
7
permanent leren; groeien • 5 deelcompetenties zijn de bakens – Per deelcompetentie aan de slag – Inzoomen – uitzoomen; onlosmakelijk verbonden
• Weefbewegingen tussen theorie en praktijk, ook filmfragmenten, literatuur, muziek • Rode draad: wat staat er voor wie op het spel? – Sensibiliseren: hoor ik wat jij NIET zegt? – Wat doe ik als jij wel wat zegt? Voorbeeld kou 8
De deelcompetenties • Anders leren Zien; perspectiefwisselingen • Weten bevat absoluut up to date beroepseigen kennis en kunde; ook zoeken naar betekenislagen ( wat staat er op het spel, wat is wel/niet van waarde) en dat kunnen verwoorden • Reflecteren is eigen aan ethiek; ‘doeners’ zijn dat niet gewend maar willen graag • Doen gaat over het goede zo goed mogelijk doen of laten; noodzakelijk is ‘de deugd van de middelmatigheid’ (L. Vanlaere, R. Burggraeve: Gekkenwerk) • Zijn blijkt steeds duidelijker het fundament te zijn van de vijf deelcompetenties 9
Op weg naar zorgethisch coachen Als uitgangspunten nemen we de 4 praktijken van ‘didactiek van de liefde’ (Rombout van den Nieuwenhof & Sven De Weerdt) en die gaan we al doende zorgethisch vullen en laten groeien: zorgethische groeididactiek • • • •
Aanwezigheid Verbondenheid Nederigheid Discipline 10
4 praktijken van ‘groeididactiek’ • Aanwezigheid • Aansluiten en afstemmen bij de coachee (voordoen wat je wilt overdragen) – Ervaringen thematiseren, verlangens aan het licht brengen – Nog beter worden in wat men goed kan – Geleidelijk aan de slag met wat men nog niet zo goed kan
• Motiverende ethiek (zien wat ‘al’ is) VIO • Presentie – aanwezigheid in presentie-betekenis (ook: zelfbetrapping) – Voorbeeld hoge tempo van wassen juist goed
11
4 praktijken van ‘groeididactiek’ • Verbondenheid • Leren is een samen-leren – eigen leerproces dienstbaar maken • Thema van ‘zorgethisch investeren’ • Congruentie ‘praat en daad’ • Aandacht voor kwetsbaarheid van deelnemers • Ontbolsteren
12
4 praktijken van ‘groeididactiek’ • Nederigheid • Niet willen beheersen • Leren luisteren naar de anderen en leren naar hun wijsheid (aanvaarden dat anderen het soms beter weten dan jij als coach) • Mild voor anderen én voor jezelf • Oefenen in je verhouden tot schaarste, tragiek en je eigen onmacht • Middelmatigheid /berg van Don Bosco (M. Grypdonck)
13
4 praktijken van ‘groeididactiek’ • Discipline • Moed om op weg te gaan • Beheersen van ongeduld en resultaatgerichtheid: moed om tijd te nemen en te geven en het uithouden • Verantwoordelijkheid nemen voor het eigen leerproces en om te doen wat de situatie vraagt • Durven in de angst en de onzekerheid stappen 14
Groei tot zorgethisch coach “Verbeter de wereld begin een eigen project” • Aansluiten bij wat er leeft en van waarde blijkt • Met collega’s die er zin in hebben • Vanuit de 5 deelcompetenties zorgethisch handelen • Vanuit 4 praktijken van groeididactiek 15
Voorbeelden van aanpak • Verdiepen rondom thematiek • Niet alleen met ‘droge kennis’ maar juist door de ander te helpen anders te zien en anders te weten • Exposure is hiervoor een krachtig middel • Reflecteren is daarbij onontbeerlijk
16
exposure • Exposure betekent letterlijk: blootstelling • In presentietheorie: exposure is een onderdompeling in en blootstelling aan de wereld van de ander (A. Baart en M. Grypdonck: Verpleegkunde en Presentie)
– ontdekking dat de leefwereld van de ander anders is dan je dacht of je je voorstelde – Het raakt je – Het voedt de nederigheid – Het nodigt uit tot omkering: • niet eigen goede bedoelingen staan centraal maar het (ont-dekken van het ) goed van de ander
17
Vormen van exposure • Het leven van de ander langdurig meeleven • De plaats min of meer innemen: aan den lijve ondervinden • Meelopen en observeren vanuit cliëntenperspectief • Lezen van kwalitatief belevingsonderzoek • Lezen en kijken: egodocumenten, romans en films 18
Vruchtbare exposure • Openheid: vertrekken van het niet weten – ‘Parkeren’ van wat je allemaal al weet of dacht te weten of wat je vindt
• Bereidheid zich te laten betrekken – Stel je eens voor dat jij of jouw moeder of… – ‘Gulden regel’ weer openen want jij bent niet de ander
• Nieuwsgierigheid: – Interessant om iets te leren in de wereld
• Ruimte voor nederigheid – Nederigheid is een belangrijk effect van exposure 19
Kleine oefening
20
Fragmentje uit satire Hubertusberg van Jiskefet
Inspiratie door beeld van de orchidee • Bevorderen van groei vraagt ruimte – Je eigen groei – De groei van anderen
• Niet: overbegieten en niet overbemesten – Trekken helpt niet – Aandacht en waardering helpen wel
• Met bezieling verantwoording opnemen en op weg gaan (denk aan Don Bosco) 21
‘Ga je mee?’ vroeg de giraffe. ‘Waarheen?’ ‘Op ontdekkingsreis.’ ‘Om wat te ontdekken?’ ‘Ja, als ik dat wist was er geen ontdekkingsreis meer.’
Toon Tellegen
Aan de horizon gloort goede zorg Als gids voor onderweg is er de Zorgethische coach met Waarderende projecten.
