Op de puzzelpagina vindt u alle informatie. met de

Donderdag 03.11.2011

PUZZEL MEE EN WIN!

MAAK DEZE WEEK KANS OP 2 entreevouchers voor twee personen van de Veluwsebron, t.w.v. À 59,-

depers.nl

DAGELIJKS WINNEN Cryptogrammen Tips&Trucs boek

! !!

Op de puzzelpagina vindt u alle informatie.

GRATIS, MAAR NIET GOEDKOOP

Wilde zwijnen Daar hoef je niet voor naar de Veluwe

....

Pagina 20

Dansen met de

duivel

Als de Grieken echt een referendum gaan houden over de eurochaos, waarom doen wij in Nederland dan niet het zelfde?

....

Pagina 3

GETTY IMAGES/BEELDBEWERKING DE PERS

Ons volk heeft niet veel bondgenoten.

Nog grotere sukkels

Egel met rattenkop

Hillen meldde niet alles over het helikopterdrama.

Lekker de lokale fauna opsmikkelen in Albanië.

Geert Wilders moet de Afrikaners redden. Pagina 4

Pagina 7

Pagina 10

....

....

....

09:00 uur

15:30 uur

18:00 uur

Toppie Start G20-top in Cannes waarbij het woord ‘euro’ meermalen zal vallen.

Boevenvangers Reünie rechercheteam Heinekenontvoering in café Heffer (020).

Bikkels Deel politietrainingsgroep Kunduz terug op Vliegbasis Eindhoven.

2

Dagblad De Pers Donderdag 3 november 2011

Eerst

Wat moeten we nou kiezen: biologisch of fairtrade? Morele keuzestress in de supermarkt. Pagina 6

School zit fout met ontslag homo

Cartoon Argus

Mauro

#Homoleraar

Zijn christelijke school had homoleraar Duran Renkema niet zomaar mogen ontslaan. Ze had op z’n minst een serieus gesprek moeten voeren. Dirk Jacob Nieuwboer Amsterdam

Een christelijke school die moeite heeft met een homoseksuele leraar moet daar eerst met de docent over in gesprek. De gereformeerde Dr. K. Schilderschool in Oegstgeest liet het na. En daarom mag ze volgens de kantonrechter in Leiden Duran Renkema niet op straat zetten. De docent ging dit voorjaar samenwonen met een man en is de eerste homoseksueel die zijn ontslag

Krokettenmerken gaan fuseren tot één bedrijf

24-uursstaking ov is definitief van de baan

Tilburg De fabrikanten van de krokettenmerken Van Dobben, Kwekkeboom en Mora hebben aangekondigd de krachten te willen bundelen. Als de fusie doorgaat ontstaat een onderneming met circa 1.100 medewerkers in Nederland en België. De twee bedrijven (Ad van Geloven en Royaan) hebben samen een omzet van 246 miljoen euro. De fusie moet eind dit jaar afgerond zijn.

Den Haag De 24-uursstaking in het openbaar vervoer in Den Haag, Amsterdam, Rotterdam gaat zondag definitief niet door. Vakbond Abvakabo had de staking aangekondigd uit onvrede over de aangekondigde bezuinigingen in het ov. Maar omdat de FNV-bond in druk overleg is verwikkeld met Melanie Schultz van Haegen (Infrastructuur) over de kabinetsplannen, is de actie van de baan.

Rijksten zijn weer een beetje rijker geworden

Syrië stemt in met plan voor einde geweld

Amsterdam De rijkste Nederlanders zijn ook dit jaar weer rijker geworden. Na het inktzwarte jaar 2009 en de omslag in 2010 is de rijkdom in Nederland weer terug op het niveau van voor de crisis. Dit meldt de gisteren verschenen jongste editie van de Quote 500, het blad met de jaarlijkse lijst van rijkste Nederlanders. Zij zagen hun vermogen dit jaar met 5,6 procent toenemen, tot een totaal van 143,2 miljard euro.

Caïro Syrië heeft gisteren ingestemd met een plan dat tot het einde van het bloedvergieten moet leiden. Ook moeten personen die tijdens protesten zijn opgepakt, worden vrijgelaten. Tevens moet Syrië worden opengesteld voor internationale waarnemers en journalisten. De regering moet een dialoog met de oppositie beginnen. Bij de protesten zijn volgens de VN al meer dan 3.000 doden gevallen.

Start up

1 2

In de mini-sudoku gebruikt u op elke horizontale rij, op elke verticale rij en in elk vak de cijfers 1 tot en met 6 één keer. X Meer puzzelen? Zie pagina 24

© SANDERS-PUZZELLAND

Mini-sudoku

3

1 4 5 6 6 1 4 2 5 6 1

Wapenhandelaar Bout veroordeeld in VS

VS: diep teleurgesteld over beslissing Israël

New York Een jury in New York heeft de voormalige Russische wapenhandelaar Viktor Bout schuldig bevonden aan onder meer wapenhandel en samenzwering met moord als doel. Bout stond terecht omdat hij zou hebben geprobeerd wapens te verkopen aan mensen van wie hij dacht dat het Colombiaanse militanten waren die Amerikaanse militairen wilden aanvallen.

Washington De Amerikaanse regering zal laten weten ‘diep teleurgesteld’ te zijn over de Israëlische beslissing om de uitbreiding van de nederzettingen te versnellen nadat Unesco de Palestijnen het volwaardige lidmaatschap had gegeven. Dat zegt een Amerikaanse functionaris. EU-buitenlandchef Ashton zei in een verklaring ‘diep bezorgd’ te zijn over het Israëlische besluit.

door een christelijke school aanvecht. Volgens de school kan Renkema door de homorelatie niet meer geloofwaardig de gereformeerde grondslag van de school uitdragen. Daar zou de seksuele moraal bij horen die uitgaat van ‘een duurzame huwelijksrelatie tussen man en vrouw’.

Brief Maar volgens de rechter is de homorelatie op zich te weinig reden om iemand te ontslaan. En dat Renkema openlijk heeft verteld over zijn relatie – onder andere in een brief aan de ouders van de leerlingen – maakt ook niet uit. De school, vindt de rechter, heeft ‘door een inhoudelijk gesprek uit de weg te gaan’ zich er onvoldoen-

de van vergewist’ of hij de grondslag van de school nog uit kan dragen. Renkema zelf zegt dat hij dat nog prima kan. Ook na deze uitspraak blijft het onduidelijk wanneer een christelijke school een homo wel mag ontslaan. Volgens de wet mogen geaardheid en een homorelatie op zich geen reden zijn, maar kunnen er wel ‘bijzondere omstandigheden’ zijn waardoor een school een homo toch mag ontslaan. Homo-organisatie COC en veel politieke partijen willen van die bepaling af. Renkema heeft zijn zaak ook voorgelegd aan de Commissie Gelijke Behandeling, die wellicht meer duidelijkheid kan geven over wat wel en niet mag.

591 keer boven Gaddafi gevlogen

De F-16’s die vanaf maart missies boven Libië hebben uitgevoerd, zijn teruggekeerd op de luchtmachtbasis Leeuwarden. Vanaf de Italiaanse luchtmachtbasis

Decimomannu op Sardinië hebben de toestellen in het kader van de NAVO-operatie Unified Protector in totaal 591 missies uitgevoerd. FOTO: ANP

‘Grieken krijgen ons geld pas na afloop van het referendum’ #Eurocrisis

Als Griekeland geen lening meer krijgt voor het referendum, zoals persbureau’s gisteren meldden, bestaat de kans dat het land niet aan al zijn betalingsverplichtingen kan voldoen. Redactie economie Amsterdam

Eerst zou het geld in oktober op zijn, toen in november en nu zou het pas in december zo ver zijn. Ook als de bodem van de schatkist pas volgende maand wordt bereikt, bestaat er een gerede kans dat de volgende tranche van de noodlening voor Griekenland te laat komt. Want de miljarden van de eurozone en het IMF komen op zijn vroegst pas na afloop van het re-

ferendum, zo meldden persbureaus gisteravond. Dat referendum wordt volgens Griekse media op zijn vroegst ergens in december gehouden. Als de bodem van de schatkist dan al bereikt is, zal de overheid allerlei betalingen moeten stopzetten – de facto een faillissement. Frankrijk en Duitsland hebben Papandreou gisteren gewaarschuwd dat er half december duidelijkheid moet zijn over de Griekse medewerking. Of het referendum doorgaat is onduidelijk. Alles hangt af van een vertrouwensstemming morgen in het parlement. Als de regering-Papandreou dan valt, komt er geen referendum, maar komen er nieuwe verkiezingen.

DNB: doe iets aan renteaftrek huis Amsterdam Het kabinet moet de aftrek van de hypotheekrente inperken. Dat zegt Klaas Knot, president van De Nederlandsche Bank. Knot wil dat huizenbezitters hun schuld niet meer dertig jaar volledig mogen aftrekken, zoals nu het geval is. In plaats daarvan zouden de eigenaren elk jaar moeten aflossen – bankspaarhypotheken zouden op die manier sneuvelen. Knot vindt het onverantwoord dat Nederlanders zulke hoge schulden hebben, terwijl de huizenprijzen dalen. Zulke duidelijke taal van DNB over een politiek gevoelig onderwerp is nieuw. Staatssecretaris van Financiën Frank Weekers (VVD) liet meteen weten dat ‘dit kabinet niet tornt aan de hypotheekrentaftrek’.

Lokkertje

Zuivere koffie

Helaas pindakaas

India deelt onder meer auto’s en televisies uit aan mensen die zich laten steriliseren. Doel is het terugdringen van de bevolkingsgroei.

Nederlandse en Zwitserse ambtenaren zijn het minst corrupt. Ambtenaren uit China en met name Rusland zijn makkelijker om te kopen.

Wegens een mislukte pinda-oogst dreigen de prijzen van pindakaas de komende maanden met tientallen procenten te stijgen.

3


Het dilemma is voor of tegen Europa, voor of tegen de euro.

Eerst

George Papandreou Premier van Griekenland

Europese referenda Volksraadplegingen over verdragen, toetreding tot de EU, de Europese grondwet en de euro

Ierland

Denemarken

Frankrijk

Finland

Zweden

Nederland

Spanje

Luxemburg

ϑ ϑ ϑ ϑ

ϑ ϑ

Verenigd Koninkrijk

Oostenrijk

ϑ ϑ ϑ ϑ ϑ

ϑ ϑ

ϑ

ϑ

ϑ

ϑ

ϑ

7

6

3

2

2

1

1

1

1

1

GRAPHIC: ELS ENGEL

De Griekse gok is zo gek nog niet #Euro Operatie ‘Red de euro’ loopt uit op een chaos. Tijd om net als in Griekenland het volk aan het woord te laten? Peter Wierenga Den Haag

De paria van Europa heeft een gezicht gekregen. Papandreou. Van de Duitse minister van Financiën Schäuble tot PvdA’ er Ronald Plasterk, ze spugen die naam uit. Pa-pan-dre-ou. De Griekse premier die het in zijn hoofd haalde om ineens een referendum aan te kondigen: ‘Het dilemma is ja of nee tegen deze deal, ja of nee tegen Europa, ja of nee tegen de euro.’ De beurzen doken naar beneden. Merde, brieste Sarkozy. Hij dreigt de geldkraan à la minute dicht te draaien als het referendum doorgaat. Regelrechte chantage. Het zijn begrijpelijke reacties, maar iets te makkelijk. Misschien is Papandreous noodgreep – die hij trouwens al in juni opperde – zo gek nog niet. Zeker, de Grieken hebben de boel jarenlang bedonderd. Zij die hun zakken vulden, pootjebadend bij hun belastingvrije privé-zwembad, sluisden miljarden weg. Maar nu moet de complete bevolking op de blaren zitten, door ongekende bezuinigingen. Menige Griek verbouwt zijn eigen groente weer.

Staatsgreep En dat mede om een munt te redden waar Yannis en Anastasia nooit om hebben gevraagd. Dus spat de sociale onrust dag na dag van de buis. Het land zou serieus wel eens in een burgeroorlog kunnen belanden. Laten we niet vergeten dat er al doden zijn gevallen. Dat het kabinet eergisteren ook de complete legertop verving, voedt de geruchten dat de kolonels – die decennia terug de baas waren – een staatsgreep wilden plegen. Nee, je kunt het de Grieken moeilijk kwalijk nemen dat ze zich beroepen op hun soevereiniteit, nu ze voor de belangrijkste keuze uit hun leven staan. Misschien moeten we zelfs een voorbeeld aan ze nemen. Want ook hier brokkelt de steun steeds verder af. Tot nu toe kon het kabinet-Rutte aankloppen bij de linkse oppositie. Maar zelfs de ‘eurofiele’ partijen laten zich sceptisch uit over de jongste red-

dingsplannen. Too little, vindt bijvoorbeeld D66-woordvoerder Wouter Koolmees – al is het nog niet too late in zijn ogen. Veel Nederlanders denken daar anders over. Zeven van de tien is tegen steun aan de Grieken. Niet voor niets daagde Geert Wilders D66-leider Alexander Pechtold al uit om een Nederlands referendum te houden daarover. Die maakte zich er vanaf met een grapje. ’Oké. Schrijf maar nieuwe verkiezingen uit.’ Maar het punt was wel gemaakt.

Weeffout Volgens diehard eurolovers is de fundamentele weeffout dat de muntunie niet gekoppeld is aan een politieke

unie. In deze crisis komt nÓg een weeffout genadeloos aan het licht, namelijk dat de meeste Europeanen zich er überhaupt nooit over hebben uitgesproken. Eigenlijk is de gezamenlijke munt een deal tussen de Franse president Mitterand en diens collega Kohl, die in ruil groen licht kreeg voor de Duitse eenwording. Een deal die bekrachtigd werd in Maastricht, in 1992, toen Ruud Lubbers nog onze premier was. Ook die heeft nooit aan de kiezer gevraagd: wilt u deze munt, ja of nee? Het is geen sinecure, met zeventien landen. Maar we kunnen zo langzamerhand niet om de conclusie heen dat je een mandaat van de kiezer wel kunt blijven oprekken, maar dat het

elastiek op zeker moment knapt. Precies wat er nu gebeurt. De noordelijke landen willen geen geld meer sluizen naar het zuiden; daar vragen kiezers zich af waarom zij alle klappen moeten opvangen.

Hypergevoelig Dat gaat een keer mis. Maar we moeten wel eerlijk zijn: het is kiezen tussen twee kwaden. Ook de risico’s van referenda zijn gigantisch. De hypergevoelige financiële markten zullen elke volksraadpleging als een bedreiging opvatten. Timing is essentieel – afspraken uit de reddingsplannen moeten intussen gewoon door gaan, om een ‘wanordelijk’ Grieks faillissement inclusief kettingreactie op het

hele continent te voorkomen. En als massaal het ‘nee’ klinkt, is dat het einde van de munt, geen misverstand daarover. Maar we hoeven ook niet de struisvogel uit te hangen. De euro zit allang in een existentiële crisis: de operatie ‘Red de euro’ is tot nu toe een en al slappe hap. Ondubbelzinnige steun van de bevolking, al zal dat vooral in het Noorden lastig zijn, kan als breekijzer fungeren. De markten voelen dondersgoed aan dat politici nu met handen en voeten gebonden zijn, juist omdat ze het vertrouwen van hun kiezers ontberen. Wie dat wil herwinnen, moet misschien durven dansen met de duivel. Zoals Papandreou.

TABLETSTUNT! VAN €27.50

€12.50

iPAD2

16GB

P/M*

AG D KNALLER!

+ NOKIA C1-02

GRATIS!

DInclusief 300 belminuten p/mnd! D+ internet (€10.- voor €5.- p/mnd)* D9 maanden hoge korting! Icm Tele2 Voordeelbundel 300 2-jr *Korting geldt de 1e 9 mnd

DAGKNALLER! IEDERE DAG EEN NIEUWE SUPERSCHERPE AANBIEDING!

Regels zijn regels

Inzakgevaar

Stapel overstuur

Een 92-jarige Engelse vrouw werd bij de buurtsuper een fles whisky geweigerd. Ze kon niet bewijzen dat ze meerderjarig was.

Verschillende Chinese kuststeden dreigen deels de grond in te zakken. Het door zout water verontreinigde grondwater verzwakt de bodem.

De frauderende ex-hoogleraar Diederik Stapel is ziek in een opvang opgenomen. Volgens zijn vrouw zit hij ‘geestelijk compleet aan de grond’.

4


Ons volk heeft niet veel bondgenoten.

Eerst

Louis Marais Afrikaner

In Zuid-Afrika zijn er nu ook straatarme blanken. IAN BERRY / MAGNUM PHOTOS/HOLLANDSE HOOGTE

#Afrikaners Een groep witte Zuid-

Afrikanen hoopt dat de PVV ze wil helpen. Die partij, zo vinden ze, moet de discriminatie van blanken en de moord op blanke boeren ‘internationaal op de kaart zetten’.

Remco Tomesen Amsterdam

‘Ik heb veel over de PVV gelezen en weet waar de partij voor staat’, zegt de 25-jarige Louis Marais uit Kaapstad. ‘Daarom denk ik dat de PVV de situatie van ons, de Afrikaners, begrijpt’. De Afrikaners – afstammelingen van Nederlanders, en ook Fransen en Duitsers – worden in het huidige Zuid-Afrika gemarginaliseerd door het ANC, vindt Marais. Ze hebben volgens hem minder kans op werk, hun taal wordt niet meer gesproken op veel scholen en ze krijgen geen ruimte voor cultuuruitingen. Bovendien is er veel geweld tegen ze. Juist Nederland, het ‘oerland’ van het ‘witte’ Zuid-Afrika, moet zich de discriminatie van zijn afstammelingen aantrekken, vinden Marais en anderen Afrikaners. Zeker nadat ons land jarenlang een van de internationale voortrekkers is geweest in de strijd tegen apartheid. De politieke partijen in Nederland zeiden tot nu toe echter niets over die discriminatie tegen witte Zuid-Afrikanen, vinden deze Afrikaners, maar met de PVV is er, zo denken ze, einde-

lijk een grote Nederlandse partij die het voor ze kan opnemen. Ze hadden al langer hun zinnen gezet op de PVV, en putten nu extra hoop uit uitspraken van PPV’er Martin Bosma, die afgelopen zaterdag in Het Parool een connectie legde tussen de regerende ANC en de onderdrukking van het Afrikaner volk. Bosma kwam eerder ook al op voor de Afrikaners en hun taal: in het NRC en tijdens een toespraak voor de Interparlementaire Commissie van de Nederlandse Taalunie.

Rechts-conservatief Voor Marais waren de uitspraken van Bosma hartverwarmend. De oprichter van Afrikaner Vryheid, een rechtsconservatieve vereniging voor jonge Afrikaners, die opkomt voor de ‘Afrikaner zaak’, stuurde Bosma daarom een e-mail. Daarin vraagt hij de PVV’er een boek en andere informatie over moorden op blanke boeren te lezen. ‘Ik hoop dat u deze boodschap ter harte neemt. Ons volk heeft niet veel bondgenoten’, sluit hij zijn email af. Afrikaners die in de PVV een internationale bondgenoot zien, zijn

Wilders is de laatste hoop voor Afrikaners vooral in de activistische rechts-conservatie hoek te vinden. Een andere club waar steun voor de PVV te vinden is, is PRAAG, de Pro Afrikaner Aktie Groep, dat een redelijke achterban heeft, en door sommigen als extreem-rechts wordt gezien. Bij ontmoetingen vorig jaar in Zuid-Afrika met de oprichter van PRAAG, Dan Roodt, viel zijn fascinatie voor de PVV op. Hij hoopt dat er door de PVV een andere wind gaat waaien in Nederland, en dat ons land gaat inzien dat de witte Zuid-Afrikanen worden gediscrimineerd en er een ‘genocide’

Blanke vluchteling Item over een blanke Zuid-Afrikaan die de vluchtelingenstatus kreeg in Canada. X www.depers.nl/qr3

plaatsvindt tegen blanke boeren. Op weblogs en fora kom je ze ook tegen, de Afrikaners die hopen dat de PVV ze helpt. Op het Forum voor de Vrijheid, waar veel PVV-aanhangers komen, staat een oproep van ene JH du Toit vanuit Zuid-Afrika: ‘Afrikaners benodig die PVV’. ‘Wij zijn blij dat de partij van Geert Wilders het zo goed doen. Ik hoop dat Afrikaners en Nederlanders zo dichter bij elkaar komen’.

Terreur Het Alternatiewe Nuusportaal Pespektief kopt: ‘Waarom die PVV die Afrikaner se saak behoort op te neem’. De schrijver van het stuk vermoedt dat de PVV wel eens de grootste partij van Nederland kan worden, en Geert Wilders minister-president. De schrijver vervolgt: ‘Voor Afrikaners is het haast ondenkbaar dat het eens zo linkse Nederland tot zijn zinnen komt. In de jaren tachtig heeft het land aktief bijgedragen aan de ondergang van de Afrikaners door de communistische terreurgroep ANC aktief te ondersteunen.’ Een uitspraak die doet denken aan wat Bosma in Het Parool schreef: ‘Spijtig dat links

Nederland het ANC aan de macht heeft geholpen.’ Of er ook contacten zijn tussen de PVV en rechtse groepen in Zuid-Afrika is trouwens onduidelijk. De PVV zegt in een reactie geen tijd te hebben om antwoord te geven op vragen daarover. Dan Roodt bracht vorig jaar een bezoek aan Europa, en kon toen niet spreken met de PVV, maar had wel ontmoetingen met andere partijen, waaronder het Vlaams Belang. Marais heeft nog geen antwoord gekregen op de mail die hij stuurde aan Martin Bosma.

Le Pen En wat als de PVV écht actie gaat ondernemen, wat zou de partij dan moeten doen volgens Marais? Pleiten voor een volksstaat voor Afrikaners? Marais: ‘Nee, dat hoeft niet. De partij moet internationaal aankaarten dat het ANC ons onderdrukt.’ En als de PVV het niet doet, dan zijn er nog andere partijen in Europa, waar Marais zijn zinnen op zet. ‘Onze eerste focus ligt op Nederland. Maar we kijken ook naar Frankrijk en Duitsland. Misschien dat Marine Le Pen ons wel wil helpen.’

Liplezen

DXK

Levensvreugde

Mannen kijken bij kennismaking met een vrouw direct naar haar lippen. Goed nieuws voor de 52% van de vrouwen die tevreden is over haar lippen.

De affaire rond Dominique Strauss-Kahn en het Guineese kamermeisje leeft voort in een pornofilm. DSK zal zelf niet in de productie schitteren.

Oudere mensen die zich blij en gelukkig voelen hebben 35% minder kans om te overlijden dan ongelukkige ouderen. Dat blijkt uit onderzoek.


Ik vraag me af of brouwerijen integere zakenpartners zijn.

Eerst

Lodewijk van der Grinten Koninklijke Horeca Nederland

5

Kroegen willen af van dure biercontracten #Bier

Onderzoek bevestigt wat veel kroegbazen al riepen: de horecamarkt is verziekt door bierbrouwers. Henk Willem Smits Den Haag

In Nederland zijn veel cafés gebonden aan bierbrouwers. In de rest van Europa is dat niet toegestaan, maar omdat de situatie historisch zo is ontstaan, maakt Brussel voor Nederland een uitzondering. Daar wil brancheorganisatie Koninklijke Horeca Nederland (KHN) van af, want uit een

gisteren gepresenteerd onderzoek blijkt dat het de horecamarkt verziekt. KHN zal een lobby beginnen in Brussel om de uitzondering op te laten heffen, zo kondigde directeur Lodewijk van der Grinten van KHN gisteren in Den Haag aan. Brouwers pakken flinke marges, kroegbazen verdienen zo goed als niks of draaien verlies, zo blijkt. ‘Ik vraag me af, gezien dit onderzoek, of brouwerijen wel integere zakenpartners zijn’, aldus Van der Grinten. ‘Wordt hier niet strategisch nagedacht om ondernemers zo te binden dat ze geen kant meer op kunnen?

Het doet me denken aan graaiende bankiers en aan woekerpolissen van verzekeraars. Juridisch zit het zo in elkaar dat brouwers er mee weg komen, maar dit is niet langer maatschappelijk verantwoord.’ Eén op de zes cafépanden is in eigendom van of wordt gehuurd door de vier grote brouwers in Nederland; Heineken, Inbev (Jupiler, Dommelsch), Grolsch en Bavaria. Hierdoor kan de brouwer een exploitant verplichten zijn bier (en andere dranken als wijn en fris, die ook worden geleverd door de grote vier) af te nemen. Daarnaast is er nog een andere

vorm van binding, namelijk het in bruikleen geven van de tapinstallatie of het afgeven van een borgstelling. De gebonden kroegen staan op de beste plekken, zoals stadscentra. 75 procent van de bierafzet via cafés is ‘gebonden afzet’, zo blijkt. Het systeem is uitermate lucratief voor de brouwers. Het zorgt ervoor dat kroegbazen niet kunnen onderhandelen over de prijs. Een hectoliter bier kost in de supermarkt tussen de 113 en 127 euro. Een kroegbaas betaalt tussen de 177 en 217 euro. Ook laten brouwers gebonden exploitanten betalen voor glazen en reclame-

materiaal. ‘Ze worden van twee kanten gepakt’, aldus Van der Grinten. Hoe kan het dan dat er toch mensen in deze zaken stappen? ‘Vaak hebben ze geen relevante horeca-opleiding. De jager kiest zijn prooi.’ Directeur Philip de Ridder van Heineken Nederland was zo sportief het onderzoek in ontvangst te nemen. ‘Wij kiezen onze prooi? Daar herken ik mij niet in.’ Ook Heineken wil van het Nederlandse systeem af, aldus De Ridder. ‘Maar niet alle brouwers denken er zo over.’ X www.depers.nl/brouwers

Balkenende en Bos onder ede gehoord Den Haag Oud-premier Jan Peter Balkenende en oud-minister van Financiën Wouter Bos moeten dit najaar getuigen voor de parlementaire enquêtecommissie die onderzoek doet naar de maatregelen die het kabinet eind 2008, begin 2009 nam tijdens de kredietcrisis. Het kabinet redde toen onder meer ABN Amro en steunde andere banken en verzekeraars als ING, Aegon en SNS Reaal met vele miljarden euro’s.

Word nu klant bij Essent en ontvang € 180 korting op een iPad 2.

Aanslag op islamkritisch Frans satirisch tijdschrift Parijs Als gevolg van een aanslag met een brandbom is het kantoor van het Franse satirische weekblad Charlie Hebdo in Parijs in de nacht van dinsdag op woensdag zwaar beschadigd. Bovendien is de website van het blad door hackers belaagd. De site toonde gisteren enige tijd een moskee, een Korantekst en de klacht dat het blad de persvrijheid schandelijk misbruikt met een karikatuur van de profeet Mohammed.

Rechter: Assange kan uitgeleverd worden Londen De stichter van de website WikiLeaks, de Australiër Julian Assange, kan worden uitgeleverd aan Zweden. Dit heeft een Britse rechter gisteren in hoger beroep bepaald. Assange wordt in Zweden beschuldigd van seksuele misdrijven. Hij kan nog in beroep bij het Hooggerechtshof tegen de uitspraak. De Australiër werd in december in Engeland aangehouden.

Populariteit Berlusconi naar nieuw dieptepunt

et Nu mig hand . e app

Moest u ook onverwacht bijbetalen op uw jaarafrekening bij uw huidige energieleverancier? Alleen bij Essent stelt u uw maandelijkse voorschot direct zelf bij met de handige VerbruiksManager. Zo komt u niet meer voor verrassingen te staan. De VerbruiksManager is er nu ook als handige app voor smartphone of tablet en is gratis te downloaden voor klanten van Essent.

Rome Nog slechts 22 procent van de Italianen heeft vertrouwen in het beleid van hun premier Silvio Berlusconi. Dit blijkt uit een gisteren gepubliceerde opiniepeiling van de onderneming IPR Marketing Institute. Berlusconi heeft het nog nooit zo slecht gedaan in peilingen. In september had de premier nog het vertrouwen van bijna een kwart van de 1.000 ondervraagden. 66 procent heeft nu geen enkel vertrouwen in hem.

Kijk voor de actie op essent.nl/iPad of bel 0900 – 1550 lokaal tarief.

Cupmaat

Serious business

Kunstcentrale

Een Zweedse lingerieketen laat bij medewerksters de cupmaat op het naamkaartje zetten. De vakbond is boos en overweegt een rechtszaak.

Een 10-jarig jochie heeft in Amerika een 28-jarige man bedreigd met een pistool, nadat deze grapte dat hij zijn Halloweensnoep ging afpakken.

Een gesloten Duitse kerncentrale wordt wellicht op kunstzinnige wijze hergebruikt. Kunstenaar Anselm Kiefer wil de centrale opkopen.

6


Kims leven is overgenomen door scriptschrijvers.

Eerst

Column Femmetje de Wind

Reality?

n mei vroeg Kris (26) zijn Kim (31) ten huwelijk. Eind augustus trouwden de twee in Montecito, Amerika. Een romantische aangelegenheid die de kersverse echtgenoten geen windeieren legde. Alleen al voor de huwelijksfoto’s ontvingen ze anderhalf miljoen dollar. Helaas was de marital bliss op 31 oktober alweer voorbij. Afgelopen maandag maakte Kim Kardashian bekend te gaan scheiden. De wereld is geschokt. Ja tjeemig, het is me ook wat, en dan hebben wij het maar steeds over Mauro. Gisteren ging mijn telefoon: ‘Hallo, met Shownieuws, zou jij misschien een quote kunnen geven over de scheiding van Kim Kardashian?’ ‘Natuurlijk’ antwoord ik. Net als Kim heb ik een zwak voor de camera. Trouwens, als u het even niet meer weet (en dat mag best), Kim is de dochter van Robert Kardashian, de advocaat die de verdediging voerde van O.J. Simpson. Kim is een niet te missen verschijning, die de hele handel van nature heeft. O, en ze kan ook nog prachtig glimlachen als er een camera in de buurt is. Verder is ze vooral bekend om haar turbulente privéleven. En vanwege een uitgelekte sekstape, (zo beginnen de meest succes-

I

Wilt u milieu-onvriendelijke chocola of kindgemaakte chocola? ANP

Snoepen met een schoon geweten is toch lastig #Keurmerkjes

Wie arme boeren wil helpen met een fairtrade product, vernietigt de planeet. Met een biologische variant buit je weer kinderen uit. Waarom kun je niet lief zijn voor iedereen? Marijn Schrijver Amsterdam

Albert Heijn heeft iets nieuws. De chocoladeletters van het eigen, wereldverbeterende ‘puur&eerlijk’merk zijn dit jaar echt puur en eerlijk. Ze zijn namelijk biologisch én fairtrade. In tegenstelling tot de chocoladerepen van puur&eerlijk even verderop tussen alle andere repen. Die zijn het één of het ander. Met welke verbeter je de wereld nou het meest? De biologische reep heeft het eko-keurmerk en dan weet je zeker dat de chocola voor minstens 95 procent uit biologische ingrediënten bestaat en dat het productieproces nauwelijks ten koste gaat van de planeet. Klinkt prima. Hoewel... De fairtrade variant ligt er pal naast en heeft een ander labeltje dat de wereld verbetert. Het garandeert een eerlijke prijs voor de cacaoboeren en sluit kinderarbeid uit. Huh, heb je die garantie dan niet bij een biologisch product? Nee, blijkbaar niet. Daar sta je dan in de supermarkt. Is er geen chocola waarmee je iedereen blij maakt? Nauwelijks. Chocola, koffie, bananen en andere producten uit ontwikkelingslanden hebben in reguliere supermarkten meestal maar één van de twee keurmerken. Als ze überhaupt al een label hebben.

Aardig inkomen Ook bij het hippe, ‘slaafvrije’ Tony’s Chocolonely zijn ze er nog niet in geslaagd het eko-keurmerk voor een beter milieu te scoren. De chocola is wel helemaal fairtrade. ‘Wij staan voor een verbeterde inkomenspositie

van de cacaoboer en zijn ervan overtuigd gedwongen arbeid en kinderarbeid volledig uit te kunnen bannen in West-Afrika’, zegt oprichter Henk Jan Beltman. En daar zijn geen biologisch gecertificeerde cacaoplantages, laat staan biologische fairtradeplantages. Voor Beltman is het vooral belangrijk cacaoboeren een aardig inkomen te bezorgen. ‘De fairtradepremie zorgt voor een verbeterde inkomenspositie van de boer. Nog steeds te weinig in mijn optiek, maar een stuk meer dan de gemiddelde niet-gecertificeerde cacaoboer’, zegt Beltman

Fairtrade@Work

Eerlijk werken

Verantwoord eten begint na de supermarkt ook door te dringen in de bedrijfskantine. Sodexo, de grootste cateraar van Nederland, en koekfabrikant Hoppe wonnen van de week zogeheten Gouden Dienbladen voor hun eerlijke bedrijfseten. Hoppe bakte daar ’s werelds grootste fairtrade Cream Cookie ever voor: 101 bij 70 centimeter. In de bedrijfsrestaurants van Sodexo konden bezoekers zelf een fairtrade menu samenstellen met receptkaartjes. De Gouden Dienbladen zijn een award van stichting Max Havelaar voor bedrijven die eerlijk eten op kantoor promoten. In hoeverre eerlijk in dit verband ook eko is, is niet bekend. (Jan-Jaap Heij)

vanuit Afrika waar hij op zoek is naar biologische bonen. Als de arbeidsomstandigheden van die cacaoboeren in Zuid-Amerika en Afrika zo beroerd zijn, wat voor amateur-idealist maakt dan nog biologische chocola zonder goede arbeidsomstandigheden te garander e n ? ‘ B i o l o g i s c h i s g e wo o n populairder dan fairtrade’, zegt Derek Wilson, pojectmanager internationaal van MVO Nederland. Duurzaamheid is volgens hem al lang geen hype meer, sinds 2000 is de vraag van consumenten constant gegroeid. ‘Het past in de tijdsgeest om gezond en verantwoord te eten’, zegt Wilson. ‘En omdat Albert Heijn een commercieel bedrijf is ziet het z’n kans om dat marktaandeel te veroveren.’ Dat is volgens Wilson juist goed. Want als een bedrijf met één keurmerk begint, dan is de kans groot dan er een volgende komt. Hij erkent dat de verschillende labels verwarring veroorzaken. ‘Maar koop iets met een logo dat je bekend voorkomt, het is een verkeerde stap om niks te kiezen.’ Dan maar een biologische reep met de kans dat hij gemaakt is door onderbetaalde kinderhandjes? ‘Als je echt iets wil doen en je niet naar je portemonnee hoeft te kijken, dan is fairtrade een goede keuze. Dat keurmerk biedt de garantie dat boeren altijd een degelijk inkomen krijgen.’ Het mooiste is natuurlijk een combinatie van fairtrade en eko. Dat is toevallig precies wat Albert Heijn zeer binnenkort gaat doen. De supermarkt voegt in navolging van de chocoladeletters z’n biologische en fairtrade chocoladerepen samen in één helemaal goed product met beide labels. Welke wijziging precies heeft plaatsgevonden, kan Albert Heijn niet helemaal uitleggen. ‘Je moet ervan uitgaan dat steeds meer fairtradeboeren biologisch werken’, zegt een woordvoerder.

volle carrières). Het is dan ook niet gek dat ‘Hollywood’ haar een eigen realityshow aanbood: Keeping up with the Kardashians. Bij een realityshow moet je je overigens niets realistisch voorstellen: alles wat je ziet is verzonnen. Kims leven is jaren geleden overgenomen door een groepje scriptschrijvers die recent bedachten dat Kim maar eens moest trouwen, liefst met iemand bij wie ze niet zo goed past, zodat een scheiding ook weer rap zou volgen. Of althans dat wordt nu beweerd in de media, dat Kims leven volledig gescript is. Ik vraag me af wat daar eigenlijk zo erg aan is. Een leven dat je zelf schrijft is vaak niet minder ingewikkeld, alleen verdien je er dan niets mee. En een ander voordeel van een bedacht leven is dat je je nooit schuldig hoeft te voelen als je faalt. Je zegt gewoon ‘stond in het script’ en slaat de bladzij om.

Femmetje de Wind is freelance journalist.

Ziekenhuis reageerde niet goed op bacterie

Uiterlijk in 2020 treinen zonder spoorboekje

Den Haag Als het Rotterdamse Maasstad Ziekenhuis adequaat had gereageerd op de uitbraak van de Klebsiellabacterie, was de situatie niet zo ernstig geweest. Dat oordeelt de Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) in een rapport dat gisteren verscheen. Volgens de IGZ heeft de leiding van het ziekenhuis de omvang van de uitbraak onderschat, evenals de ernst en de duur.

Den Haag Uiterlijk in 2020 moeten op de drukste spoortrajecten zes intercity’s en zes sprinters per uur rijden, werd gisteren bekend. Het gaat om de trajecten SchipholAmsterdam-Almere-Lelystad, Schiphol-Utrecht-Arnhem-Nijmegen, Alkmaar-AmsterdamUtrecht-Den Bosch-Eindhoven en Den Haag-Rotterdam-BredaEindhoven. De treinen rijden dan niet volgens een spoorboekje.

gekste en De nieuwste, n records in éé spannendste oek! waanzinnig b TM

95

€24,

Grootste afro kap sel Nu overal te koop

ISBN 9789026129186

www.defonteintirion.nl

Dikkerds weer welkom

Geen strooiende vrouwen

Foutje

Personen met een tatoeage of overgewicht worden weer toegelaten tot het Chinese leger. Tot voor kort werden zij geweigerd.

Bij de Zutphense Sinterklaasintocht mogen alleen mannen nog voor Zwarte Piet spelen. Vrouwen zouden niet weerbaar genoeg zijn.

Een bejaarde Duitse dame die bij de slager vlees kwam kopen, kreeg per ongeluk een zak kassageld mee. Ze bracht de 2.000 euro eerlijk terug.

'DYHUHQGH

Sirte is een goed verdedigde garnizoensstad. MIVD wist wel degelijk van het gevaar.

Helikopterdrama nóg groter #Helikopter

Minister Hillen meldde essentiële informatie over de mislukte evacuatie van de helikopterbemanning niet, zo valt af te leiden uit nieuw onderzoek. Camil Driessen Den Haag

De mislukte poging om een Nederlander met een helikopter op te pikken van het strand van de Libische stad Sirte zat nog knulliger in elkaar dan tot nu toe bekend was. Dat blijkt uit een onderzoek van de Commissie van Toezicht betreffende de Inlichten- en Veiligheidsdiensten (CTIVD). Het lijkt er gezien enkele passages in het onderzoek verdacht veel op dat het ministerie van Defensie bewust belangrijke informatie achterhield rondom de evacuatie. Op 27 februari vetrok om 16.15 uur een helikopter van marineschip Hr. Ms. Tromp om een Nederlandse ingenieur te evacueren van het strand van Sirte. Een uur later werden hij en de drie bemanningsleden gevangen genomen door dertig Libische soldaten. De landingsplaats op het strand bleek op een steenworp afstand van een Gaddafi-paleis te liggen. De blunder was wereldnieuws. Op 11 maart kwamen de bemanningsleden vrij. De oppositie in de Tweede Kamer reageerde fel omdat de reddingsoperatie was uitgevoerd zonder te wachten op een analyse van de Mi-

litaire Inlichtingen en Veiligheidsdienst (MIVD). Premier Rutte, minister Rosenthal maar vooral minister Hillen moesten in een Kamerdebat op 29 maart diep door het stof. De MIVD had volgens het kabinet ‘geen informatiepositie’ wat Sirte betreft en er werd niet gewacht op een antwoord van de dienst vanwege een ‘window of opportunity’. Hillen zei in het debat onder meer: ‘Er was niet meer informatie’.

TELEGRAAF

In handen van Gaddafi Dat de drie mariniers vrij kwamen hebben we aan verschillende factoren te danken. Trouwens ook aan de Grieken.

Destijds is de Kamer alleen gemeld dat de MIVD (nadat de bemanning gevangen was genomen) om 00.47 uur algemene informatie over Sirte naar het schip de Tromp stuurde. Uit het CTIVD-onderzoek blijkt echter dat rond 1:45 uur nog een bericht is gestuurd waarin onder meer stond dat Sirte ‘een goed verdedigde garnizoensstad is met een substantiële mi-

Pinokkio

‘Condoom mag als een kind erbij echt niet kan’ Mooimakerij, fabeltjes, halve waarheden, Pinokkio prikt ze door. Reacties en suggesties naar: [email protected] Eva Ludemann Amsterdam

Wat is de bewering? ‘Mensen die klein behuisd zijn en beslist geen kind erbij kunnen hebben, mogen van de kerk ook wel met een condoom vrijen, hoor.’

Wie zegt dat? Mariska Orbàn-De Haas, hoofdredactrice van het Katholiek Nieuwsblad.

Waar zegt ze dat? In een interview met het Nederlands Dagblad.

Hoe zat het ook alweer? Mariska de Haas laat zich voorstaan als een orthodoxe katholiek. Ze is nooit te beroerd de katholieke kerk te verdedigen in een talkshow, al weet ze dat ze de volle laag zal krijgen als ze aanschuift bij Pauw & Witteman of Matthijs van Nieuwkerk. De huidige paus en zijn voorgangers zijn altijd tegen condooms geweest, zoals ze tegen elk voorbehoedsmiddel zijn. Voorbehoedsmiddelen zetten mogelijk aan tot

seks buiten het huwelijk. Geboortebeperking mag louter door periodieke onthouding of, zoals apostel Paulus bij het begin van onze jaartelling al opperde, volledige onthouding. Het standpunt van het Vaticaan over condooms is al decennia omstreden vanwege de aidsepidemie in met name Afrika en in mindere mate in Latijns-Amerika, waar de paus wel serieus wordt genomen, althans, als het over condooms gaat. De seksuele realiteit sluit daar vaak weer niet bij aan. Benedictus zwichtte vorig jaar en bood een hele kleine opening, voor verschillende uitleggen vatbaar. In een in november 2010 verschenen boek stelde hij dat de kerk niet helemaal fundamenteel tegen het gebruik van condooms is. Daarbij haalde hij als voorbeeld een met hiv besmette prostituee aan. Maar prostitutie is sowieso verboden, of een sekswerker een condoom gebruikt of niet, maakt niet uit. Een diffuse opmerking dus van Benedictus.

Wat is waar? Bert Elbertse, woordvoerder van de Rooms-Katholieke Kerk in Nederland, is duidelijk: in het voorbeeld dat Orban-De Haas aanhaalt, zijn condooms, net als alle andere voorbehoedsmiddelen, verboden. ‘Deze opmerking kan ik niet plaatsen, niet van de paus, en niet van

litaire aanwezigheid’. De CTIVD zelf werd op 4 april pas ingelicht over het bestaan van dat bericht, dagen na het Kamerdebat. Het bericht had het debat voor Hillen nog zwaarder gemaakt. Want wie stuurt er nou amper bewapende militairen af op een ‘goed verdedigde garnizoensstad met substantiële militaire aanwezigheid’? Volgens de Commissie stuurde de MIVD het bericht om te voorkomen dat de Tromp ‘onverhoeds’ een reddingsoperatie van de gevangen militairen zou uitvoeren. Een zin die de cruciale vraag oproept of de dienst de helikopteractie dan wel zou hebben aangeraden. Het is op zijn zachtst gezegd merkwaardig dat Hillen de Kamer niet informeerde over het bestaan van het bericht. Toen hij in het debat onder vuur lag vanwege slechte informatievoorziening zei hij nog: ‘Ik heb u naar beste weten geïnformeerd.’ Delen is geen sterke eigenschap van de minister, onlangs stond er zelfs een heel Kameroverleg in het teken van verbetering van de informatievoorziening van Defensie. De Commissie geeft trouwens ook de AIVD een veeg uit de pan. Terwijl Buitenlandse Zaken via een diplomatiek offensief de mariniers probeerde vrij te krijgen, was de dienst daar zelf ook mee bezig zonder het kort te sluiten. Voor hetzelfde geld hadden die acties elkaar doorkruist met alle gevolgen van dien voor onze troepen.

VWXQWV /HJR$WODQWLV

7·( elders 19.98

'RPPHOVFKELHU

6·(

Niet waar / Deels waar / Waar

elders 11.19

3HUVVLQDDVDSSHOV haar. Ook in deze situatie geldt: periodieke onthouding of volledige onthouding.’

NLOR

Eindoordeel

1·(

De opmerking van de paus is multiinterpretabel, maar de bewering is dus niet waar. Als de paus al een gaatje bood, lijkt dat vooral bedoeld om in de toekomst een opening te kunnen gaan bieden om condoomgebruik in Afrika en in andere door aids getroffen regio’s te propageren.

elders 3.19

Reactie ‘De paus bedoelde dat een condoom gebruikt mag worden als daarmee een groter kwaad voorkomen kan worden. Als voorbeeld gaf hij een besmette prostituee. Maar als een gezin op zich goed loopt, doch financieel niet nog een kind kan dragen, of als de vrouw ziek kan worden door een zwangerschap, dan kun je dat ook interpreteren als een groter kwaad. Een condoom is bijvoorbeeld ook minder erg dan een abortus. Daar kan de paus niet allemaal over beslissen. Onthouding is niet altijd een optie. Het Vaticaan vindt een vruchtbare relatie ook belangrijk. In sommige gevallen kan een relatie groeien en beter worden als je ook het bed deelt. Wij zijn orthodox maar denken er wel zo over, net als veel priesters en bisschoppen.’

1DDU'LUNGXV

Afgedragen

Vliezen

Ruitje tikken

Op 22 mei 2010 wist Krunoslav Budiseliç zich met succes in 245 T-shirts te wurmen in de maten M tot en met 10XL.

Op 13 september 2008 voltooide Christopher Irmscher de 100 meter horden in 14,82 seconden op zwemvliezen.

Kevin Taylor brak twintig autodeurruiten in 1 minuut en 35 seconden, op de set van Lo Show dei record.

SMS A AN naar 4900 * Vooraf op de hoogte van een aangepaste dienstregeling met een sms-alert. Bij verwachte extreme weersomstandigheden, zoals hevige sneeuwval, passen we uit voorzorg de dienstregeling aan. Met 1,2 miljoen reizigers en 5.200 treinritten itten per dag is het spoor namelijk kwetsbaar bij dit weer. Wilt u hierover zo snel mogelijk een algemene melding ontvangen? Meld u dan aan voor het sms-alert. • U ontvangt de dag van tevoren een gratis sms wanneer we uit voorzorg een aangepaste dienstregeling rijden op basis van de weersverwachting. • Bij een acute, grote storing die effect heeft op het landelijke treinverkeer, sturen we u ook op de dag zelf zo snel mogelijk een gratis sms. Kort voor vertrek kunt u op NS Reisplanner zien wat dit voor uw traject betekent. Op ns.nl/spoorbericht vindt u meer informatie over de aangepaste dienstregeling en kunt u zich ook aanmelden. *Bij aan- en afmelden via de mobiele telefoon betaalt u het sms-tarief van uw mobiele telefoonaanbieder.

PRINT ANYTHING, ANYTIME AND ANYWHERE

Altijd en overal de juiste reisinformatie onderweg.

Het motto van XA

De CXX iPhone app biedt u: > uw complete reis van deur tot deur > uw dichtstbijzijnde bushalte > actuele vertrektijden en vertragingen

Meer weten? Kijk op connexxion.nl

Ontdek XA op xa.nl:

Mobiel.Connexxion.nl biedt u: > alle actuele reisinformatie Twitter.com/Connexxion biedt u: > geplande omleidingen en actuele updates

Dagblad De Pers Donderdag 3 november 2011 Wie wil weten hoe een Europees land in crisis er uitziet, gaat naar Albanië. De Pers dompelt zich onder in het onbekendste land van het continent.

De Pers in

Albanië

9

‘Bedankt, meneer de burgemeester’, is de slogan van de laatste campagne. ALEXANDER SCHIPPERS

Kijk eens, Romaatje, dit is dus wijn #Campagne

Discriminatie van Roma is in Albanië aan de orde van de dag. Ook al ben je een slimme studente – je kunt niet zomaar een bar inlopen. ‘Ze deden alsof ik achterlijk was.’

Merel van Leeuwen Tirana

Hij is bijna afgestudeerd politicoloog, de 23-jarige Erion, maar hij is ook de leider van de Roma-gemeenschap in Durrës, die uit ongeveer vierhonderd mensen bestaat. Twintig jaar lang hadden de families geen waterleiding en dus geen toegang tot water. Meerdere oproepen aan de burgemeester om daar iets aan te doen, haalden niets uit. De Roma werden simpelweg weggestuurd. Tot Erion vorig jaar opnieuw naar de burgemeester toog, maar nu met de steun van de Roma Active Albania (RAA) achter zich. Deze ngo probeert de positie van de Roma in Albanië te versterken. RAA-voorzitter Adriatik Hasantari heeft Erion onder zijn hoede genomen toen hij 14 was. ‘Ik zag een hoop potentie in hem.’ Erion: ‘Toen we de RAA meenamen naar de burgemeester wilde hij wel luisteren. Hij kwam erachter dat er best met ons te praten valt en dat we betrouwbaar zijn.’ De watervoorziening was daarna zo geregeld. Inmiddels wordt Erion vaker door de gemeente van Durrës geraad-

pleegd als het om Roma-zaken gaat. ‘Maar het moet natuurlijk meer worden dan alleen een adviserende rol’, zegt Hasantari. Hoeveel zigeuners in Albanië wonen is niet duidelijk, omdat ze nergens geregistreerd staan. Maar Hasantari denkt dat het er ongeveer 80.000 zijn. Wie aan Roma denkt, denkt aan arme, vieze, ongeschoolde mensen die in kampen wonen en stelen als raven. En juist tegen dit soort stereotypen probeert Hasantari met de RAA iets te doen.

is dan ook de slogan van de laatste campagne. ‘Oftewel, bedankt voor niets’, lacht Hasantari. ‘We willen hen erop wijzen dat ze hun verantwoordelijkheid moeten nemen als het om Roma gaat. Ons doel is dat Roma gelijk behandeld worden en

Bedankt

Roma

‘Het is belangrijk dat we de Roma zelf weerbaarder maken, maar ook dat de Albanezen de Roma gaan zien als gelijken, als Albaniërs. Ze zijn hier tenslotte al zeshonderd jaar.’ Volgens Hasantari is de discriminatie van Roma de afgelopen jaren toegenomen. Dat heeft volgens hem te maken met de slechte economische situatie en omdat de Roma meer en meer het platteland verlaten en hun heil zoeken in de steden. En juist die gemeentebesturen doen helemaal niets voor de Roma. ‘Bedankt, meneer de burgemeester’,

Begin 2011 zijn 45 Roma verdreven uit hun kamp vlak bij ’t station van Tirana nadat hun hutjes in brand waren gestoken.

45

den die me kunnen helpen als ik straks een baan ga zoeken.’ De 23-jarige Ilvia studeert internationale betrekkingen. Zij zou net als Erion kunnen dienen als ‘knuffelzigeuner’, als positief voorbeeld van de jonge Roma. Maar zo ver is Albanië nog lang niet. Want ook al is Ilvia een slimme, leuke vrouw, haar donkere huidskleur verraadt dat ze Roma is. Een drankje drinken of uit eten gaan in Tirana, dat gaat zomaar niet.

Wijn

gelijke rechten krijgen.’ Een ander initiatief van de RAA is het begeleiden van de zogeheten Young Roma Professionals. Naast Erion krijgt ook Ilvia de kans om bij de RAA aan het werk te gaan. ‘Ik leer hier rapporten schrijven, vergaderingen organiseren, allemaal vaardighe-

In maart deed de RAA een discriminatietest. Ilvia en een Roma-vriendin die er ook ‘normaal’ uitzag, probeerden zes bars en restaurants in te komen. In vier werden ze geweigerd, met het excuus dat het vol was. Het Albanese testkoppel dat hen volgde, mocht vervolgens overal naar binnen. Ilvia: ‘Bij een bar kwam een kelner naar buiten om uit te leggen dat daar wijn werd gedronken. Alsof ik achterlijk was.’ Erion wijst erop dat steeds meer jonge Roma een opleiding volgen en de arbeidsmarkt op willen. ‘Daarom is het zo belangrijk dat we tegen de vooroordelen strijden.’

Het weer

Zunnig op je groen

Oud wijngebied

Tirana: min. 6, max. 20 graden, volop zon. Shkoder: min. 7, max. 19 graden, volop zon. Gjirokaster: min. 10, max. 20 graden, zonnetje.

Zes procent van het Albanese grondgebied is beschermd natuurgebied. Niet gek als je bedenkt dat 40 plantensoorten alleen daar groeien.

Albanië is een van de oudste wijngebieden ter wereld. Maar de traditionele drank is raki. Er is ook Skanderbeg-cognac.

10


Ik heb geen gebouw nodig om te geloven.

Albanië

Herbi Shima Student

Të bëftë mirë Wat eten we vandaag?

Egel met rattenkop - 10 euro - cijfer: 8 et is niet zo’n gezellig restaurant, waarschuwt onze tolk, maar wel heel authentiek! We moeten er echt naartoe, want ‘je kunt er heerlijk lever en andere ingewanden eten, en verder zetten ze alles op de kaart wat er in de buurt in het wild leeft en dus gevangen kan worden’. Konijnen? Nee nee, die zitten daar niet, maar ze schieten wel elke vogel uit de boom en alle village birds die op de grond scharrelen, ook doodgewone kippen hoor. En egels. Egels? Yes yes, hedgehogs. Het wordt eco-eten op zijn Albanees, zullen we maar zeggen. Het restaurant heet Bujtina e kuqe en is niet te vinden als je de weg niet weet. We rijden over een voor Albanese begrippen goed onderhouden landweggetje in de buurt van het gehucht Ndroq, ten zuidwesten van Tirana. Het eethuis blijkt er uit te zien als een chalet, de eetzaal is boven. Inderdaad: ongezellig, groot, tafels met lange banken. Op de kaart staat de beloofde Te Brendshme, een schotel van gemengde organen – levers, nieren, harten en andere onbenoemde ingewanden van onbe-

H

noemde beesten, tussen gewonere gerechten als de huisgemaakte worstjes en ribbetjes van big. We gaan natuurlijk voor het avontuur. De ingewanden, een village bird voor twee personen en de egel. Eerst komt er een kar langs met de voorgerechten. Met romige kaas gevulde pepers, gegrilde courgettes, spinazie, iets onbekends groen uit het veld, dolma’s, enorme blanke bonen. Het is allemaal even lekker. En ongecompliceerd. Het wachten is op het echte werk. De organen komen het eerst. Een schaal vol. Ze zijn verrukkelijk. De dorpsvogel, in een citroenensausje, lijkt sterk op kip. Lekker, maar weinig verrassend. En dan komt eindelijk de egel, in een dampende aardenwerk pot. Heel donker vlees, best veel. Er zit meer onder die stekels dan je zou vermoeden. En botten hebben ze ook. Het is overheerlijk mals vlees. We zitten te genieten, en scheppen nog eens op. Maar ho, wat hebben we daar? Een hoofdje? Met hele flinke tandjes? Waar is het schattige dropneusje? We laten de kop in folio verpakken en nemen ‘em mee ter bestudering. Het lijkt wel een rat, eigenlijk.

Stemmen uit het verleden Skanderbeg

Turkse koffie is oké et eerste wat een toerist in Tirana doet, is een kijkje nemen op het Skanderbegplein, het hart van de hoofdstad, waaraan diverse ministeries, de grote moskee en de opera liggen. Het enorme plein wordt opgeknapt, ‘met steun van de amir van Koeweit, hoogheid Sabah AlAhmed Al-Jabber Al-Sabah’, staat op een bord naast het opgebroken asfalt. Tirana is in 1614 gesticht door de Turk Sulejman Bargjin, de moskee werd door zijn achterkleinzoon voltooid. Pal in het midden van het plein staat het enorme standbeeld van George Kastrioti Skanderbeg, de nationale held van Albanië, die onvermoeibaar de Turken bevocht. Of eigenlijk, hij zit, op een gigantisch dramatisch gebeeldhouwd paard, in het harnas, het bebaarde hoofd fier opgeheven. Het zou Skanderbeg vast verheugen als hij zou weten hoe pontificaal hij daar staat, en dat Albanië in 1912 onafhankelijk werd, na vijf eeuwen overheersing eindelijk van de Turken bevrijd. Er is geen dorp of stad in Albanië waar geen standbeeld van de christelijke edel-

H

Christenen + #Kerk Religie is het enige waar Albanië écht trots op kan zijn, zeggen ze hier. Niks geen ruzie, afgunst of gekonkel. Moslims en christenen doen normaal tegen elkaar. Mark van Assen Marcia Nieuwenhuis Tirana

Een heel oude icoon, met kleuren die door de eeuwen heen nauwelijks zijn aangetast, laat precies zien wat er in Albanië aan de hand is. De beroemde Onufri schilderde ergens in de zestiende eeuw Jezus aan het Laatste Avondmaal, maar niet op de manier zoals we dat al zo vaak hebben gezien. In Albanië zit Jezus niet aan een lange, rechthoekige tafel, maar aan een ronde, een ‘sofra’ van de Ottomanen. Door de ramen op de achtergrond zien we ranke minaretten. Ook die figureren niet al te vaak in Bijbelse voorstellingen. Het is een vreemde gewaarwording, zeker hier op de Balkan. Nog niet zo heel erg lang geleden zagen de Albanezen hoe hun Joegoslavische buren elkaar de hersenen insloegen uit naam van het geloof. De burgeroorlog was natuurlijk voor een groot deel politiek bepaald, maar het religieuze sausje gleed bij veel Kroaten,

Serviërs en moslims als vanzelf naar binnen. Ze hadden het altijd al wel gedacht van die moslims/katholieken/orthodoxen. Klotevolk. In de oude stad van Gjirokaster moet Arbër Kalemi een beetje lachen als zijn geloof ter sprake komt. ‘Ik ben moslim, maar eigenlijk alleen tijdens de Ramadan. En het Suikerfeest. Met Kerstmis ga ik met mijn beste vriend, een katholiek, naar de mis. Daar is het altijd zo gezellig.’

Allah Uit de moskee vlak bij zijn huis schalt elke dag de oproep tot gebed. Arbër hoort het wel, maar hij voelt zich niet geroepen. ‘Ik belijd mijn geloof op de manier die ik wil.’ Het overgrote deel van zijn geloofsgenoten denkt er net zo over. Even in het kort: 70 procent van de Albanezen is moslim, 20 Grieks-Orthodox en 10 katholiek. Dat zijn percentages die schreeuwen om intolerantie, maar niet hier. Ict-student Herbi Shima maakt in de straten van Tirana een vredesgebaar met zijn

man staat en geen plein of straat naar hem is vernoemd. Skanderbeg kwam uit een invloedrijke familie uit het noordelijke Kruja. Als jongeman werd hij in Constantinopel aan het hof opgeleid, zowel militair als in de islam. In 1443 bevrijdde hij zijn geboorteplaats en hees hij zijn familievlag boven de vesting – de rode vlag met tweekoppige adelaar die later de nationale Albanese vlag is geworden. Onder zijn leiding vocht een leger van 10.000 Albanezen als een tijger tegen de veel grotere Turkse legers, die hun rijk nog verder wilden uitbreiden en de hele regio islamiseren. Skanderbegs troepen wonnen zo’n twintig veldslagen en onder zijn militaire leiding wist hij de belegeringen van de stad Krujë te weerstaan en deze 34 jaar uit handen van de Turken te houden. Draak der Albanezen, is zijn bijnaam. Na zijn dood viel Albanië snel. De Turken paaiden de Albanezen met gratis land en belastingverlaging in ruil voor bekering tot de islam. Pas sinds begin 2010 mogen Turken Albanië in zonder visum. Turkse koffie is hier wel nog altijd populair.

Lesje Albanees

Met de trein

Megastad

Voor wie hopeloos verdwaald is: ‘Ndihmë!’ (‘Help!’), ‘Kam humbur rrugën‘ (‘Ik ben verdwaald’) en ‘Thêrrisni ose telefononi 112’ (bel 112).

Treinreizigers kunnen drie kanten op: naar het noorden, naar Shkodra, naar het oosten, naar Pogradec en naar het zuiden, naar Vlora.

Men verwacht dat over tien jaar hoofdstad Tirana en kustplaats Durrës aan elkaar zijn gegroeid. Beide kunnen maar één kant op, naar elkaar.


De mensen hier zijn niet heel strikt met hun religie.

Albanië

Albanese moslim

11

moslims + orthodoxen = prima wijs- en middelvinger. ‘In 1991 kregen wij democratie en vrede. We hebben hier katholieken, orthodoxen en moslims en leven vreedzaam samen.’ De grootouders van de twintiger zijn moslim. Of hij ook in Allah gelooft? ‘Ik beschouw mezelf niet als moslim. Ik geloof in één God. Het maakt me niet uit welke God dat is.’ Dol op de instituties is hij niet. ‘De meeste mensen gaan hier weinig naar de kerk of moskee. Ik heb geen gebouw nodig om te geloven.’ Deze houding zorgde ervoor dat het geloof de veertig jaren van dictator Enver Hoxha ongeschonden doorkwam. Hoxha vond dat religie zijn gezag aantastte en verbood het dus maar. Alle kerken en moskeeën gingen dicht of tegen de grond. Thoma Shqevi (60) kan zich die tijd nog goed herinneren. Hij verkoopt kaarsjes in de Grieks-Orthodoxe kerk aan de rruga Kavajes, een van de grote boulevards in Tirana. ‘We konden niet meer in de kerk bidden, dus deden we het maar thuis, in het geheim.’ Shqevi weet wel waarom ze in Albanië niet zo moeilijk doen. Tot de veertiende eeuw was iedereen namelijk gewoon christen. ‘Toen kwamen de Turken en bekeerden veel mensen zich tot de islam. Maar in feite zijn we dus allemaal één grote familie. Daarom doet over het algemeen ook niemand moeilijk over gemengde huwelijken. Een moslim kan hier best met

een christen trouwen, geen probleem.’ Hij heeft zelf vandaag ook een kaarsje aangestoken: voor zijn familie en een spoedige toetreding van Albanië tot de Europese Unie. Elke zondag zit de kerk aan de rruga Kavajes helemaal vol. Sterker: op het pleintje voor de kerk staan de mensen die er niet meer bij kunnen. Nog sterker: om de hoek bij het centrale Skanderbegplein staat een enorme kathedraal in aanbouw. Het moet de trots worden van de orthodoxe gemeenschap van Albanië. En op een steenworp afstand staat de oudste moskee van de stad, de enige die Hoxha niet in elkaar beukte. Er wordt gefluisterd dat hij er zo voor zorgde dat hij er zelf stiekem heen kon.

Moslims vernietigen Ook aan de rruga Kavajes lopen baardmannen in en uit de Dine Hoxha-moskee. Zij horen tot de 5 procent van de moslims die wél elke dag de gang naar de imam maken. Of ze willen praten, dat komen ze niet helemaal uit. Voor de zekerheid halen ze er Fatmir Baçi bij. Die komt niet verder dan een ellenlange verhandeling over de plaats van de Koran in de samenleving én de verzuchting dat ‘veel mensen de moslims willen vernietigen’ en ‘mannen met een baard het moeilijk hebben’. Hij vindt niet veel weerklank, ook niet bij twee vrienden die net uit de

moskee komen. ‘De mensen hier zijn niet heel strikt met hun religie’, vertelt de een. ‘Vroeger werden er kerken gebouwd met behulp van moslims. Nu zijn er christenen die vasten en moslims die met Pasen eieren schilderen.’ Of zij dat ook doen? ‘Ik eet ze alleen op’, lacht de ander. En dan hebben we ook nog de bektashi. Dat zijn moslims, maar dan

Atheïstistan In 1967 riep Enver Hoxha zijn land uit tot atheïstische staat. Gelovigen werden vervolgd, en tot 1990 waren kerken en moskeeën gesloten.

van soefi-variant. Toen de Turken kwamen namen ze hun eigen islam mee, maar de mystieke rituelen van de bektashi waren bij de bevolking veel populairder. Ze sloten namelijk veel beter aan bij het volkse geloof van de gewone mensen. Hoog boven de stad Kruja, op de berg die bij helder weer uitzicht biedt tot aan Tirana, is een bektashi-tempel

(teqe) uitgehakt in de rotsen. Voor ze naar binnen gaat kust de 20-jarige Matilda de muur links van de toegang, dan raakt ze de muur kort met haar voorhoofd. Dit doet ze nog twee keer en dan is de rechterkant van de entree aan de beurt. Het is het soort ritueel dat troost geeft.

Trouwen Mahmut Subashi (83) heeft ook troost gevonden in de teqe (spreek uit: tetsje). Hij was zwak van gezondheid, maar sinds hij een oogje in het zeil houdt in het heiligdom is hij volgens hemzelf zo vitaal als in zijn jonge jaren. En het moet gezegd: hij ziet er patent uit. De button met het hoofd van Ali Pasha Tepelena op zijn revers, de man die de bektashi groot maakte in Albanië, maakt zijn geluk af. In de stad Kruja hangt tussen twee panden een klein groen kastje aan de muur. De 38-jarige Yhpresa Ihalili benadert de zijkant van het kastje alsof ze een donzen kuikentje wil aaien, zo zacht. Samen met haar zus Qamile Mahmety (33) ontsteekt ze twee kaarsjes. Beiden blazen voorzichtig wat warme lucht op een muntje en stoppen het in het geldbakje. En ze bidden. Lekker pragmatisch. Yhpresa voor het vinden van een man. En haar jongere zus, die al getrouwd is, voor een visum voor Groot-Brittannië.

Kerken en moskeeën staan broederlijk en probleemloos naast elkaar. ALEXANDER SCHIPPERS

Hollanders

Our country

Pak me als je kan

Er wonen 1.200 Albanezen in Nederland. Bij de Nederlandse ambassade in Tirana staan 150 Nederlanders geregistreerd.

Wij mochten pas een foto maken van de streng bewaakte Nederlandse ambassade toen we tegen de bewaker zeiden: ‘But this is our country.’

Albanezen zijn dol op gezegdes. Zoals dit: ‘Een pakje sigaretten op tafel en een vrouw in je bed mag je altijd pakken.’

De Chrome Web Store is nu ook open in Nederland. Voor het groeiend aantal gebruikers van de Google Chrome browser heeft Dagblad De Pers een speciale web app.

De Chrome Web Store is een online marktplaats met duizenden apps, extensies en thema’s voor Chrome. Ga hiervoor naar de speciale website

chrome.google.com/webstore of klik op het Web Store-pictogram in een ‘nieuw tabblad’ in Chrome. Zoek naar iPers of Dagblad De Pers voor de app. Smartphone en tablets Gebruikers van smartphones, de iPad of andere tablets kunnen via www.i-pers.nl de app gratis downloaden en op het beginscherm plaatsen.

iPers d

Schietpartij in Alphen eist zeven levens

VOORPAGINA

Tagnit senisci llaortie tion voluptat. Ommodio nsecte dipsustrud euiscilla feum veEro ero ex erostin heniamcore feu feu faci bla feummolessed molobore cons exero

EERST PERSPEC TIEF UIT & THUIS

Gepubliceerd:29-04-2011 08:47 Auteur: Fokko Ebbens

MARK S SOORT MENSEN

iP iP ers ers

WETEN SPORT

Schietpartij in Alphen eist zeven levens VOORPAGINA

d

Pdolorer sim iriure vendreet num dolore commy niat aliquat nullam illan hendio odiat ing euis aliquat. Duis nonsequat, consenit del dolummy nibh eummy nos dio do dolum am eugait nim velent iure minisse minci tio consequip et, conumsandiam auguer sim eum ad dolor sequis nim zzrilis am ipsuscipit eum dolor sendipit, suscing etummy nostie veliquam quis alisit, quissent augiam dignibh eum do eugiamet praesseniam velenim am nulla feu faciliq uissim il iriusci liquat. Accumsa ndreetue modolor percing elenim veraesse erciduipis euguer secte facilis am, core duis et la consequate dolorperos aci tet, sis at aut ad euip ectet illa feugiat, quisi. Ro consequ ametuer aessequissi. Em nonulputat aut nosto consequatem volobor peraestisim niat. Do ea am quisim

EERST

COLUMNS

PERSPECTIEF UIT & THUIS

E X TR A

MARKS SOORT MENSEN WETEN

L A ATSTE NIEUWS

SPORT COLUMNS

DOSSIERS

EX TRA L A ATSTE NIEUWS DOSSIERS

VIDEO’S SLIDESHOWS

Highlights

STRIPS Er am iureet doloboreet lam

Er am iureet doloboreet lam



KR ANT

Venim ese do odolortin hent landit lor sum dolore con henim ip eum velis duis exer




DOWNLOAD PDF

[email protected] | Twitter.com/De_Pers | Facebook.com/DePers | DagbladDePers.Hyves.nl | Youtube.com/DagbladDePers | DePers.nl

DOWNLOAD EPUB ZOEK

Tagnit senisci llaortie tion voluptat. Ommodio nsecte dipsustrud euiscilla feum veEro ero ex erostin heniamcore feu feu faci bla feummolessed molobore cons exero

VIDEO’S SLIDESHOWS STRIPS

Gepubliceerd:29-04-2011 08:47 Auteur: Fokko Ebbens

KRANT

Pdolorer sim iriure vendreet num dolore commy niat aliquat nullam illan hendio odiat ing euis aliquat. Duis nonsequat, consenit del dolummy nibh eummy nos dio do dolum am eugait nim velent iure minisse minci tio consequip et, conumsandiam auguer sim eum ad dolor sequis nim zzrilis am ipsuscipit eum dolor sendipit, suscing etummy nostie veliquam quis alisit, quissent augiam dignibh eum do eugiamet praesseniam velenim am nulla feu faciliq uissim il iriusci liquat. Accumsa ndreetue modolor percing elenim veraesse erciduipis euguer secte facilis am, core duis et la consequate dolorperos aci tet, sis at aut ad euip ectet illa feugiat, quisi. Ro consequ ametuer aessequissi. Em nonulputat aut nosto consequatem volobor peraestisim niat. Do ea am quisim zzriuscilit la feu faccum nulpute magna feum adit vendiam commodipis nullutpat. DuipsumAt. Ut wissequ ipisim inim diat. Mod exeros dolorer cidunt lummy nis niam, commy nummolorem venibh essisit velit inissim alismod oluptat wis ea feum ipsustis nonsendit num doloreet lum velisis ciduissisim quamet praessis dolorpe rciduis ero odipit, quis at lore te facipis at amet niamet alit volendi gniate feum quisit prat, sequametuer in hent ilisi tisit, sequat. Reetum iril digna facip eu faccummy nostrud mod eugue dolorpe raessisim autpate tinim quat, sim dolor sequisc ilisse cons aciduisi et in utpat, velit velent velissi. Gait acin ea ad ero od dolorti ncipit veraesequip er sim iure min volore feugiatinibh ectet ilit vendiam dolobore tin henim quam volum inim quipsum dolum ero consequam ver sent num iure tet, quamcom modolor augait ing elent am, volorem el

Highlights Er am iureet doloboreet lam




Volg Dagblad De Pers op Facebook, Hyves en Twitter. Lees het laatste nieuws op depers.nl of abonneer je op artikelen met eLinea. De krant is te downloaden met de app PressReader, gratis natuurlijk.

DOWNLOAD PDF DOWNLOAD EPUB ZOEK


Een verzoeningspoging tussen families kan jaren duren.

Albanië

Gjin Marku Voorzitter verzoeningscommissie

13

Gevangen in je eigen huis #Kanun De angst voor bloedwraak houdt bijna

900 Albanese kinderen thuis. Zo ook de 17-jarige Pal. Hij is alleen binnen veilig, nadat zijn vader een buurjongen had doodgeschoten.

Pal loopt als zoon van de moordenaar het meeste gevaar. ALEXANDER SCHIPPERS

Merel van Leeuwen Thumane

‘Zitten op een stoel. Dat is zo’n beetje het enige wat hij doet de hele dag. Hij is nog steeds in shock.’ Arben Gjergji kijkt naar z’n neef Pal en schudt zijn hoofd. ‘Wat heeft een 17-jarige jongen gedaan dat hij opgesloten moet worden voor een fout van zijn vader?’ Arbens hart gaat uit naar zijn neefje, maar zelf is hij net zo goed slachtoffer. De mannen van de familie Gjergji zitten gevangen in hun eigen huis sinds 3 september, toen Llesh, de vader van Pal en broer van Arben, de zoon van de buurman doodschoot. En volgens de kanun, de erecode die eeuwenlang de regels bepaalde voor de Albanezen, mag de familie van het slachtoffer wraak nemen op de Gjergji’s. Vrouwen worden daarbij ontzien, maar de mannen lopen gevaar zodra ze maar een voet buiten het huis zetten. Binnen zijn ze veilig, zo heeft de kanun bepaald.

1.650 families In de kanun draait alles om eer, en als deze wordt geschonden, is bloedwraak toegestaan. Deze eeuwenoude traditie is nog steeds springlevend in het huidige Albanië. Ongeveer 1.650

families zijn momenteel verwikkeld in bloedwraak en bijna negenhonderd kinderen kunnen daardoor net als Pal niet naar school, aldus Gjin Marku. Hij is voorzitter van de Nationale Commissie voor verzoening van bloedvetes, oftewel Pajtimi, wat ‘handen schudden’ betekent. Deze commissie probeert via verzoening de conflicten tussen de families op te lossen, wat volgens Marku de enige manier is. Hij schat dat bemiddeling in ongeveer de helft van de gevallen lukt. ‘Soms krijgen we het in een maand voor elkaar, maar het kan ook jaren duren.’ In het geval van de Gjergji’s moet de bemiddelingspoging nog beginnen. Paskh Lleshi is met Marku meegekomen om daarbij te helpen. Hij is vertegenwoordiger van de regio waar Thumane onder valt, het dorp (30 kilometer ten noorden van Tirana) waar de families wonen. Het is de vierde bloedwraak-zaak waarbij hij momenteel betrokken is. De vrouw van Llesh geeft hem de namen van de buren, met wie misschien een eerste voorzichtig contact mogelijk is. Arben durft intussen niet eens een stap op de veranda te zetten. De tuin van de Gjergji’s is omringd door land van de familie van het slachtoffer. Het

Kanun

Hoxha: doodstraf voor bloedwraak De Albanese feodale landheer Lek Dukagjini voerde in de 15e eeuw de kanun in. Het diende eeuwenlang als een soort van grondwet. Een raad van ouderen van de gemeenschap hield wel in de gaten of de kanun, waarin alles draait om eer, goed werd toegepast. Mogelijke slachtoffers van bloedwraak konden schuilen in een zogeheten kulla, een vluchttoren. De communistische dictator Enver Hoxha verbood de kanun onder zijn bewind. Wie bloedwraak pleegde, wachtte de doodstraf. Maar in de chaotische periode na de val van het communisme in 1991, grepen veel Albanezen weer terug naar de kanun, vooral op het platteland in het noorden.

wrange is dat ze niet alleen buren zijn van elkaar, maar ook familie. De broer van de echtgenote van Llesh is getrouwd met een zus van het slachtoffer. ‘Begrijp me goed, ik keur niet goed dat mijn broer iemand heeft vermoord’, vertelt Arben, ‘maar het conflict tussen hen gaat al jaren terug en liep hoog op. Het was hij of mijn broer.’

In het geniep Zoals veel gevallen van bloedwraak ging het in dit geval om eigendom van land. ‘We hebben een paar keer de hulp ingeroepen van de politie, omdat we bang waren dat het zo zou eindigen, maar ze deden niets.’ Llesh, die zelf politieman is, zit nu in de gevangenis in afwachting van de rechtszaak. Eén keer hebben Arben en Pal hem kunnen opzoeken, maar dat was een heel gedoe, omdat het allemaal in het geniep moest. Om van de constante dreiging af te zijn, zijn ze zelfs al naar Griekenland gegaan om zich te verstoppen, maar ook daar bleken ze niet veilig voor de familie van het slachtoffer. Pal is als zoon van de dader de eerste die gevaar loopt, maar sinds een paar dagen woont ook zijn 13-jarige neefje Gentian bij hen in. ‘Hier heeft

hij tenminste een veilige schuilplek’, verzucht Arben. Ook hij kan niet meer naar school. Marku: ‘De regering doet niks voor deze kinderen. Alleen in een cirkel rond Shkodra, in het noorden van Albanië, krijgen ze thuis onderwijs.’ Arben heeft geen idee hoe het verder moet. ‘Het is volstrekt uitzichtloos. Ik heb voor 99 procent geen hoop op een goede afloop.’ Zijn moeder, zijn zus en de vrouw van Llesh kunnen met moeite hun tranen bedwingen. ‘Maar in de traditie van de kanun is het zo dat als families met elkaar in gesprek zijn, er niet wordt gemoord. Dat is het enige goede nieuws’, aldus Marku. Het probleem met verzoening is echter wel dat de hele familie van het slachtoffer ermee moet instemmen. Dus stel dat de vader wil verzoenen, maar de zoons van het slachtoffer niet, dan gaat het niet door. Het zou wel helpen als de Gjergji’s zouden verhuizen, omdat ze zich dan van hun goede kant laten zien. Arben: ‘Dan laten we de landkwestie achter ons en worden we niet herinnerd aan de moord. Maar we zullen altijd in onderduik moeten blijven. Zelfs als we naar de maan zouden gaan, zouden we niet veilig zijn.’

A. den Doolaard

65 boeken

Blub blub

De herberg met het hoefijzer uit 1933 gaat over een Brit die een herder ontmoet die het overspel van zijn schoonzuster bestraft met bloedwraak.

De herberg met het hoefijzer is in 1997 in het Albanees vertaald als Bujtina me potkua. Alle 65 families in het dorp Theth kregen een kopie.

Den Doolaard nam in Albanië altijd kurken en deksels van jampotten mee. Omdat de stoppen van wastafels en badkuipen vaak ontbraken.

14


Check die billen van Miss Italië. Ze lijkt mijn moeder wel!

Albanië

Doriana Pellombi Jurylid Miss Globe en ex-model

Rare jongens Koukleumen voor gevorderden

Muts, sjaal én bontjas, óók in ’t zonnetje e lijkt wel een toerist man!, roept de Tiraanse hosteleigenaar Lira naar collega Mark van Assen als hij bij een temperatuur van om en nabij de twintig graden zonder jas wil vertrekken. We lachen stiekem. Laat ze het nou net hebben tegen de collega die zich met al zijn nieuw opgedane Albanese connecties als een vis in het water voelt in het Balkanland. De Albanese hosteleigenaar draagt dan zelf een rok met dikke maillot, een shirtje en een dikke oranje trui met opstaande kraag, vaak ook nog met een sjaal om. En zij is bepaald niet de enige Albanees die zich bij zomerse temperaturen in een bitterkoude winter waant. Op straat loopt een klein jongetje van een jaar of vijf in een van top tot teen gebreid pakje. En ook de wollen mutsen liggen niet bij de winterspullen, ergens onderop in de kast. Nee, die gaan ook op een zonnige namiddag nog gewoon over de oren. Midden op de dag – de temperatuur is dan wederom tegen een graad of twintig – haast de 47-jarige Diana Vathi zich in een glimmende, turquoise winter-

J

jas naar haar werk. Aan de boord bovenaan een bontkraag en ook aan de mouwen dito bontjes. Of het echt is? ‘Het is Guess van Marciano’, zegt ze. Maar of de bontjes ook echt zijn? ‘Ik denk van niet en ik hoop ook van niet, want ik houd niet van echt bont.’ Wij Hollanders lopen er dan ook weer zomers bij: de één in een jurkje, de ander in een broek en shirtje met korte mouwtjes. Of mevrouw niet stikt van de hitte? ‘Eigenlijk wilde ik mijn jas net uittrekken, maar ik hoefde toch alleen maar een klein stukje naar mijn werk’, vertelt Vathi, die in het dagelijks leven werkt als reisagent. ‘’s Morgens kan het hier flink koud zijn hoor. Bovendien het weer is veranderlijk.’ Waar we Albanezen volgens haar qua kleding nog meer aan kunnen herkennen? ‘Aan de hoge hakken’, vervolgt ze. Dat was ons ook al opgevallen. Respect voor de dames die nachtelijke Halloweenfeestjes trotseren op stiletto’s van zeker een decimeter. Vathi: ‘Maar hier gaan dames’s ochtends vroeg al naar hun werk in kleding, uitgedost alsof ze gaan feesten.’

Nieuws Chinese en Sovjet-munitie

Levenslang in grote ontploffingszaak n Gerdec, een plaatsje tien kilometer van hoofdstad Tirana, explodeerde op 15 maart 2008 een groot munitiedepot. Dit betekende voor 26 mensen het einde van hun leven. Voor meer dan 300 mensen betekende dit (ernstige) verwondingen. Van vierhonderd huizen bleef weinig over. Nog eens 5.500 huizen werden ernstig beschadigd. Gisteren hoorden voormalig defensieminister Fatmir Mediu, de voormalig stafchef van het leger en directeuren van een bedrijf dat gebruikte munitie opruimt, een levenslange gevangenisstraf tegen zich eisen. Allen was nalatigheid ten laste gelegd. Vier verdachten stonden daarnaast ook nog terecht voor dood door schuld. Tegen de voormalige stafchef Luan Hoxha van het Albanese leger werd acht jaar celstraf geëist. Drie andere generaals kregen straffen variërend van vier tot acht jaar cel. De urendurende explosie, die diepe indruk heeft gemaakt in heel Albanië, vond plaats in voormalige legerbarakken waar granaten van Chinese en Sovjet-makelij lagen opgeslagen. Een lokaal bedrijfje had ze daar gestald om te ontmantelen en het metaal uit de granaten te winnen. Volgens de aanklagers

I

konden de granaten ontploffen omdat de arbeiders de transportkarren voor zware munitie (te) dicht bij de containers met opgeslagen explosieven probeerden te lassen. De eerste ontploffing deed zich voor toen er 120 mensen aan het werk waren in de barakken. De tweede ontploffing volgde tien minuten later. De explosies waren hoorbaar tot in de Macedonische hoofdstad Skopje dat 190 kilometer verderop ligt. Ook huizen die twee kilometer verderop lagen, raakten beschadigd. De internationale luchthaven werd eveneens getroffen en legde het vliegverkeer een tijdje stil. De Albanese premier Sali Berisha sprak later van een ‘enorme en krankzinnige’ hoeveelheid munitie, volgens hem al langer een van de grootste problemen van zijn land. Het is namelijk niet de eerste keer dat er een Albanees wapendepot de lucht invliegt. Vlak na de explosie bleek dat in de barakken, waar veel laagbetaalde en ongetrainde vrouwen en kinderen werkten, de veiligheidsregels ernstig werden overtreden. Als er al regels zijn in Albanië, dan kun je je er maar beter aan houden.

Juryleden Jozef Oklamcak (met sigaar) en Gerhard Parzutka von Lipinski tijdens Miss Globe. ALEXANDER SCHIPPERS

Wij hebben onze eigen Miss Globe. Lekker puh! #MissGlobe

Dacht u dat er jaarlijks maar één Miss Universe kon zijn? Dacht u dat je daarvoor minstens 1.75 meter moest zijn? In Albanië vieren ze hun eigen feestje. Marcia Nieuwenhuis Tirana

De badpakkenronde, altijd een hoogtepuntje bij een Miss-verkiezing. In Albanië gaat dat zo: eerst lopen de dames allemaal gehuld in hetzelfde witte badpak met zwart randje een rondje op muziek.

Wulpser Miss Engeland net wat wulpser dan de anderen. Gedurende het loopje op het podium in iets wat het meest weg heeft van een fabriekshal spreiden ze hun armen ter hoogte van hun heupen: alsof ze het allemaal even niet meer weten. Daar is duidelijk op geoefend. Van de drieduizend oranje stadionstoeltjes is pak ‘m beet een derde bezet. ‘Miss Slowakije is net Barbie!’,

vindt het Albanese jurylid Doriana Pellombi, nu advocaat, vroeger zelf model. ‘Ze heeft echt een heel goed figuur!’, zegt het Slowaakse jurylid Jozef Oklamcak (‘de sigaar is mijn imago’). Dan keert Miss Italië om. Oklamcak maakt een rond gebaar met zijn handen. ‘Geen goed figuur’, zegt hij afkeuren. Dan ziet Pellombi het ook. ‘Check die billen van Miss Italië. Ze lijkt mijn moeder wel!’, floept ze eruit voor ze er erg in heeft. Aan kritiek geen gebrek tijdens de 38e editie van Miss Globe, die al jaren in het Oostelijke Middellandse Zeegebied wordt gehouden en nu al voor de achtste keer in Albanië is. Aan deelnemende landen evenmin. Zelfs het Oekraïense schiereiland Krim heeft met een 20-jarige schone een eigen inzending.

Nederland foetsie Grote afwezige tussen de 42 deelnemers is ons eigen kikkerlandje. De 19-jarige, 1.67 meter lange, Tamara Miesen staat in de folder nog in een knalgroene jurk die van top tot teen is

versierd met paarse tulpen, maar zij had te veel last van haar darmen. ‘Ik was er echt beroerd van’, vertelt ze per mail. Ze vertrok tot groot ongenoegen van Miss Globe-organisator Petri Bozo. ‘Dat is voor mij ook niet leuk. Ik heb in haar geïnvesteerd’, zegt hij nukkig. Of hij nog heeft geprobeerd haar over te halen om te blijven? ‘Ja natuurlijk!’, vervolgt hij verontwaardigd. ‘Met de hele staf.’ Maar Miesen was niet te vermurwen.

Gulle gevers Miss Globe 2011 wordt Miss Germany. Stephanie Alice is 20 jaar en toch nog 1.78 meter. Maar als het aan de Albanese organisatie ligt, is meedoen winnen. En de olympische gedachte gaat in het Balkanland wel heel ver. Miss India is ‘Miss Best National Costume’. Miss China neemt de titel ‘Miss Intercontinental’ mee naar huis. En Miss Romania is nu ‘Miss Discoqueen’. Miss Estonia kan thuiskomen als ‘Miss Dream Girl of the world’. En Miss Italië wordt ‘Miss Friendship’ – dat dan weer wel.

Homemade, van kaas tot een stickie #Zelfgemaakt

In elke resto of bar kun je ‘fabrieks’wijn of -raki kopen, maar drank van het huis is het echte spul. Albanese wiet ook. Petra Janbroers Amsterdam

Homemade. Dat is hier het toverwoord. Zelfgemaakt maisbrood, zelfgemaakte jam, zelfgemaakte witte of gele kaas, zelfgemaakte wijn, zelfgemaakte raki, zelfgekweekte wiet. ‘Willen jullie mijn raki proeven?’

vraagt Claas, onze met een Albaanse getrouwde Duitse gastheer in Tirana meteen de eerste avond. Van de druiven in hun eigen tuin, één soort groene en twee soorten zwarte, heeft hij vorig jaar maar liefst 40 liter raki gemaakt. Alcoholpercentage circa 45. Een paar dagen later meldt hij opgewonden: ‘Onze nieuwe wijn is klaar. Zullen we ‘m openen?’ Het is zijn eerste eigengemaakte wijn-uitde-tuin. Eerst hebben de druiven vijftien dagen in tonnen staan fermenteren, daarna zijn ze naar de buurman gegaan voor het destilleren. Op-

brengst: 39 liter jonge rode wijn. Onder de mandarijnenbomen brengen we een toast uit, guezar! Een heel smakelijk wijntje. Claus rekent 100 lekë voor een glas, dat is 70 cent. En de helft voor een shotje raki. In de restaurants is het hooguit het dubbele. Voor een joint hoeven Albanezen niet naar Amsterdam, dan doen ze ook zelf wel. Er wordt volop wiet geteeld in (het zuiden van) eigen land. Voor eigen gebruik en vrienden en bekenden. Iedereen kent de weg. Ook de Grieken en de Italianen trouwens.

Altijd lastig

Hup KF!

Albanese elftal

Feyenoord speelde in ’91 in de 2e ronde van de UEFA-cup thuis tegen Partizan Tirana. Het was lastig. Pas in de 87e min. scoorde Peter Bosz 1-0.

De succesvolste voetbalclub is KF (Klubi I Futbollit) Tirana. Ze spelen in het Selman Stërmasi stadion in Tirana en wonnen 47 nationale prijzen.

Altin Lala speelde de meeste interlands voor Albanië: 79. Erjon Bogdani scoorde het vaakst: 15. De laatste wedstrijd, tegen Roemenië, werd 1-1.


Extra Urban Living

Het is leuk om lef te tonen in huis. Trudy Langeveld Interieurstyliste

15

#Interieur Anno 2011 mág de Leen Bakker, niet alleen bij mensen met een voorliefde voor psychedelische banken en hysterische vloerbedekkingen, maar óók bij wie smaak heeft. De Pers ging kijken en nam een expert mee.

De nieuwe Leen kan er best mee door Nienke Ledegang Leiderdorp

Goedkoop, dat was tot een paar jaar terug de belangrijkste kwalificatie die je aan de Leen Bakker kon geven. Er is veel veranderd de afgelopen jaren. ‘We moesten wel’, aldus bedrijfsleider Emile Kroon van de Leiderdorpse vestiging. ‘Je ziet dat veel woonwinkels het niet redden. Dan moet je jezelf vernieuwen.’ Dus stond Leen Bakker dit jaar ineens verrassend op de Woonbeurs in Amsterdam, tussen de verantwoorde designmerken in. Het sloeg niet eens een modderfiguur. Hoog tijd dus om eens met een kenner het assortiment van Leen Bakker te verkennen. Want als Leen Bakker ‘kan’, dan willen we wel weten wat er te halen valt. Trudy Langeveld uit Oegstgeest is interieurstyliste en ‘komt eigenlijk nooit bij Leen Bakker’. Voor De Pers maakt ze graag een uitzondering. Ze is positief verrast. ‘Er zijn veel dingen die ik nooit zou kopen, maar ik ben ook leuke dingen tegengekomen. En die zijn dan wel opvallend betaalbaar.’ Fotobijschrift fotobijschrift.

De styliste zag veel spullen die ze nooit zou kopen, maar ook leuke dingen. ‘Het kan best, maar je moet het zien.’

FOTOCREDIT

FOTO’S:

Speels In de Leiderdorpse vestiging, die recentelijk is vernieuwd, loopt Langeveld direct op de hoekbank Lena af. Voor 699 een hoekbank met praktische, losse hoezen en in neutrale kleuren. ‘Een prima bank, waar je eindeloos mee kunt variëren. De vierkante kussens maken hem extra speels.’ Ter illustratie pakt Langeveld er wat krukjes en hockers bij, die wat haar betreft allemaal door de beugel kunnen. De simpele kruk Alexander bijvoorbeeld, voor 29,99 euro, of de kubus op wielen Florence voor 69,99. In dezelfde serie is er de kruk Florence voor 59,99, ‘in een mooie ellipsvorm’. ‘Allemaal items waar je goed mee uit de voeten kunt in huis.’ Langeveld vindt dat Leen Bakker ook goed inspeelt op de trend van koeienen rendierenhuiden. ‘Die zijn in de mode. Ze zijn wel vrij prijzig, zelfs hier, maar dat komt doordat het echte huiden zijn. Die maak je nu eenmaal niet tegen dumpprijzen. Leuk voor op de bank, of verwerkt in een krukje, zoals het koeienhuidkrukje voor 40 euro. Ideaal voor de kinderen en heel stoer.’ Het zijn voor Langeveld de krenten in de pap. ‘Ik moet me ook wel

MAXIME CARDOL

poot, is mooi. De stof is mooi en de kleuren waarin hij verkrijgbaar is ook. Doordat hij een leuning heeft trek je hem makkelijk bij de zithoek als je een keer veel visite hebt. Hij is met zijn 139 euro trouwens niet eens zo goedkoop.’

Verstand van zaken

door een berg kwalitatief mindere meubels heenwerken, hoor. Zo’n hele serie gladgespoten witte kasten en salontafels, die hebben totaal geen uitstraling. Het is juist leuk als een

meubel een beetje slordig geverfd is. Het moet leven. Voor de meeste eetkamerstoelen haalt Langeveld de neus op. Maar: ‘De Cynthia, met leuningen en een vrij strakke, houten

Langeveld taxeert verbaasd het winkelend publiek. ‘Dat zijn niet alleen koopjesjagers, maar mensen met verstand van zaken. Ik zie allemaal dames met manden van autobanden de zaak verlaten. Dat is een heel leuk accessoire. Ze hebben hem ook in het klein. Leuk om in de keuken kruiden in te bewaren. Grijze windlichten, een verweerde boeddha met bijpassende potten, een bamboe opbergmand met deksel voor maar 4,50 euro... ik zou ze allemaal wel willen hebben.’ Over een set van vier stuks brocante spiegeltjes voor 19,95 euro zegt Langeveld: ‘Koop er een heleboel. Leuk om in de gang te hangen.’

Op de slaapafdeling heeft Langeveld het wat lastiger. ‘Er is eigenlijk maar één bed dat ik mooi vind. Die antraciete boxspring, de Stockholm. En 899 euro voor een vijfdelige boxspring is niet veel.’ Langeveld haalt het gestreepte dekbed, dat in de verte aan het hysterische-kleurenverleden van Leen Bakker doet denken, eraf en maakt het bed op met de goudkleurige sprei Máxima en een stel effen kussens. ‘Moet je kijken wat een verschil. Het kan bést bij Leen Bakker. Maar je moet het zien.’

Industrieel Langeveld besluit: ‘Het is leuk om lef te tonen in huis. Door oud en nieuw met elkaar te mixen bijvoorbeeld. Of door een dwarse keuze te maken. Zie je dit vinyl voor 9,99 euro per strekkende meter? Dat heeft een industriele look. En dat vinyl Eclipse een betonlook. Als je wilt kun je daar de vloer van je woonkamer mee doen. Hartstikke stoer. Gewoon doen!’

Flinke keten

Uitgebreid

Schiffmacher

In Nederland zijn ruim 100 interieurwinkels van Leen Bakker. Verspreid over de hele Benelux staan 162 vestigingen.

Leen Bakker verkoopt niet alleen stoelen, kasten en tapijtjes. Men kan er ook terecht voor jukeboxen, sauna’s en zelfs snorscooters.

Drie jaar geleden ontwierp de bekende tatoeëerder en kunstenaar Henk Schiffmacher een aantal producten voor Leen Bakker.

WONEN 717.000 Lezers van De Pers zien deze advertenties. Wilt u ook uw woning in kleur presenteren vanaf slechts € 99,- inclusief BTW. Informeer bij uw makelaar of bel met Ieke van Hees (30) 600 74 67 of René den Uijl (030) 600 74 95 of Sylvia Alonso (070) 307 84 52 of Margot Wijnen (070) 307 84 06

Almere

Neptunussingel/Mitrastraat

Teuge

Bleriotstraat 20

Ouderkerk aan de Amstel

Amsterdam

Fagelstraat 61-2

Ouderkerk aan de Amstel Bertus Aafjeshof 94

Schoolweg 9

Groots wonen in Almere Poort! Zet je droomhuis niet langer in de koelkast. Kom zaterdag 5 november a.s. naar de Informatiedag tussen 11.00 en 13.00 uur. U bent van harte welkom in de groene bouwkeet. • Prijzen vanaf € 245.000 v.o.n. • Tuinen op het zuiden • Woonoppervlak vanaf 148 m en meer • Unieke verkoopacties: overbruggingsgarantie • Koopzeker regeling

Van der Linden makelaardij 036 -5330077 Van Westrhenen Makelaardij 036-5383200 www.yamhome.nl

Ruime villa 655 m3, perceel 943 m², met carport, garage, atelier en fraaie tuin op het zuiden. De woning ligt in rustige wijk op fietsafstand van Apeldoorn. Het is ideaal gelegen in het landschappelijk fraaie IJsseldal, aan de rand van de Veluwe, met uitstekende verbindingen A1 / A50 en openbaar vervoer. Kortom: een droomhuis in een mooie omgeving!

Robuuste pas opgeleverde 2-onder-1 kapwoning (158 m2/ 6 kamers) met vrijstaande garage (20 m2) en tuin (west), gelegen in nieuwbouwproject “Amstelgaarde”, met DE GROTE STAD IN DE RUG EN DE NATUUR VOOR DE DEUR! Zie www.amstelgaarde.nl Deze ideale woning is zonder afspraak te bezichtigen op vrijdag 4 nov. a.s. van 16.00 - 18.00 uur.

Vriendelijk, rustig, licht en energiezuinig appartement in Westerpark, vlakbij Jordaan en Westergasfabriek. Woonkamer en balkon op zuid, slaapkamer met ruime inbouwkast op noord. Fijne werkhoek tussen woon- en slaapkamer. Sfeervol, door schouwen en houten vloer. Uitstekend gelegen voor fiets, openbaar vervoer én auto. Nu extra voordelig geprijsd!

Luxe NIEUWBOUW 3-kamer appartementen (ca.88 m2 tot 102 m2) met magnifiek uitzicht over groen en weilanden! Alle woningen hebben een balkon/terras (10-13 m2), berging in de onderbouw en een EIGEN PARKEERPLAATS in de parkeergarage. Uitstekend gelegen nabij alle belangrijke voorzieningen. Oplevering 2e kwartaal 2012. Vraagprijs = koopsom vanaf.

Vraagprijs: € 409.000,- kk www.vdbeltmakelaardij.nl Tel.: 0571-273377

Koopprijs: € 520.000,- von www.vos-makelaardij.nl Tel.: 020-5345496

Vraagprijs: € 174.000,- kk www.makelaarsland.nl Tel.: 088-2002000

Koopprijs: € 291.500,- von www.vos-makelaardij.nl Tel.: 020-4965345

UNIEK AANBOD D

Staat uw woning te koop en wilt u extra kijkers trekken? Adverteer dan in Dagblad De Pers. Voor slechts 99,- inclusief BTW brengt u uw woning in kleur onder de aandacht van duizenden potentiële kopers.

U kunt uw advertentie aanleveren via: www.depers.nl/woningverkoop De digitale foto dient minimaal 200 dpi te zijn en mag niet groter zijn dan 2 Mb.

U kunt uw woning in Dagblad De Pers voordelig onder de aandacht brengen bij 717.000* lezers per dag. U kunt uw woning op een groot formaat bij al onze lezers presenteren. Daar moet die koper van uw woning toch tussen zitten! Voor meer informatie kunt u bellen naar: De editie Amsterdam - Ieke van Hees (030) 600 74 67 De editie Midden-Nederland (Utrecht) - René den Uijl (030) 600 74 95 De editie Rotterdam en Den Haag - Sylvia Alonso (070) 307 84 52 of Margot Wijnen (070) 307 84 06

Maak gebruik van deze bijzondere aanbieding en breng uw makelaar van deze actie op de hoogte

* bron NOM 2010-I 2010-II

KOOP VANDAAG OP SWEETDEAL.NL

SWEETDEAL VAN DE DAG Je thee of koffie uit een persoonlijke mok? Profiteer van 50% korting op een mok bedrukt met je eigen foto of tekst bij Foto-Kadoshop.

€ 5,-

IN PLAATS VAN € 10,-

GA VOOR DEZE AANBIEDING NAAR SWEETDEAL.NL

HIGHLIGHTS • Een mok bedrukt met je eigen foto en tekst!

• Bij Foto-Kadoshop kun je jouw eigen tekst, afbeelding en/of foto laten bedrukken op textiel of een ander artikel. Kijk snel in de webshop!

• Leuk om cadeau te geven!

JE BESPAART

€ 5,-

50% KORTING

VOORWAARDEN • Maximaal 2 vouchers per persoon. • Je kunt het product thuis laten bezorgen (exclusief verzendkosten).

• Bestellen per e-mail. • Je voucher is geldig tot 31 januari 2012.

• Alleen te koop op sweetdeal.nl.


Het oude dorp heeft als blauwdruk gediend.

Extra Urban Living

Frank Hessing Makelaar

17

Te koop Wie maakt mij los?

Geen standaard rijtjeshuis Wie Yvonne van Oers en Randy Vol Wat Een vrijstaand huis bij Q Makelaars Waar Lindelaan 138, Zwijndrecht Sinds Ruim drie jaar Kost dat 197.500 euro k.k. Wat heeft u precies in de aanbieding? ‘Een karakteristiek, vrijstaand huis uit 1920 in Zwijndrecht. Het huis heeft een ruime tuin op het zuiden en ligt vlak bij het station van Zwijndrecht. Het is goed onderhouden, heeft drie slaapkamers, een bergzolder en een grote schuur.’

Dankzij een aangelegd riviertje is er ruimte voor ‘een zeilbootje’.

Nieuwbouw op zijn Goois #Groei

Nieuwbouw in Blaricum gaat op zijn Blaricums. Dus met heggen en hagen en rietgedekte daken. Nienke Ledegang Amsterdam

De Blaricummer Meent heet het project en het maakt Blaricum in één klap 750 woningen rijker. Nou ja, in één klap: het nieuwbouwproject wordt gefaseerd uitgevoerd. De eerste mensen zijn enkele maanden geleden verhuisd en voor de laatste deelplannen is nog maar net de aanbestedingsprijsvraag uitgeschreven. Feit is dat Blaricum gaat groeien, en dat is best bijzonder. Het lommerrijke dorp staat bekend om zijn authenticiteit en hoge villadichtheid, de laatste nieuwbouw dateert van de jaren zeventig en tachtig. Maar genoeg jonge Blaricummers die na hun studietijd elders terug willen keren naar hun geboortegrond en (nog) niet genoeg geld hebben voor een vrijstaand pareltje. Geïnspireerd op het oude dorp wordt daarom nu aan de oevers van het Gooimeer een nieuwbouwwijk gerealiseerd waar precies deze mensen wél iets van hun gading vinden. Koopwoningen die grofweg tussen de drie en zes ton moeten kosten en zelfs sociale huurwoningen. Trouwens, niet alleen jonge mensen vormen de doelgroep. Juist ook ouderen, die bijvoorbeeld

terechtkunnen in een van de levensloopbestendige appartementen. Frank Hessing is makelaar bij het Blaricumse De Jong Strankinga Ronk Makelaars, een van de vier makelaarskantoren die bij de verkoop van de Blaricummer Meent betrokken zijn. Hessing omschrijft: ‘Het oude dorp heeft als blauwdruk gediend voor de nieuw te bouwen woningen. Er zijn laantjes, er komen heggen zoals je die in het oude dorp ook veel ziet en de meeste woningen zijn rietgedekt.’

Plat dak Want Blaricum blijft Blaricum. ‘In een van de eerste ontwerpen kregen enkele woningen een plat dak, maar daar was geen interesse voor. Nu ze een rietgedekt zadeldak hebben gekregen, loopt het veel beter.’ Het is een van de weinige concessies die de bouwer in deze crisistijd heeft hoeven doen. ‘Natuurlijk loopt de verkoop minder hard dan in tijden van economische voorspoed. Maar eerlijk gezegd valt het ons tot nu toe erg mee. Het ziet er veelbelovend uit.’ Dus heet een rijtjeshuis in Blaricummer Meent een ‘vijf-onder-een-kapwoning’ en is er achter veel huizen ruimte voor ‘een zeilbootje’. Sterker nog: er wordt zelfs een riviertje aangelegd opdat bewoners direct vanuit huis richting Gooimeer kunnen. En dan is er ook nog nagedacht over duurzaamheid, al moet Hessing toegeven dat de mensen daar nog niet

direct voor vallen. ‘Wat bijzonder is, is dat de huizen via warmtepompinstallaties worden verwarmd. In de wijk komen enkele grote waterpompen die de huizen ’s winters verwarmen en ’s zomers kunnen koelen.’ Met gevoel voor realisme brengt Hessing onder woorden wat de komst van Blaricummer Meent betekent voor het dorp Blaricum: ‘De gemiddelde huizenprijs zal flink dalen. Voor de bedrijvigheid in het dorp is dat alleen maar goed. Starters kunnen nu eindelijk ook een woning bemachtigen in hun geliefde dorp.’ Bang dat Blaricum zal dichtslibben, is Hessing niet. ‘De nieuwbouwwijk is fysiek een aardig eind van het oude dorp verwijderd. Eerst heb je de oude dorpskern, dan weilanden, dan de wijk Bijvanck, dan weer weilanden en daarachter ligt Blaricummer Meent.” En nog iets verder de A27, die pal langs de nieuwbouwwijk raast. Maar daar hebben bewoners als het goed is geen last van. Hessing: ‘Als barrière tussen Blaricummer Meent en de snelweg komt een bedrijvenpark. Daar komt geen industrie, maar een lint van hoogwaardige bedrijfjes, zoals IT-bedrijven. Bedrijven die passen bij het karakter van Blaricum.’ Wie daar de komende jaren genoeg winst weet te maken, kan zich op den duur misschien vanzelf een stulp in die zo gewilde kern van oud-Blaricum veroorloven. Tot die tijd is Blaricummer Meent een uitstekend alternatief.

of mensen zonder kinderen. Er hoeft ook niet veel aan te gebeuren. Ik heb een handige schoonvader en die heeft het allemaal buitengewoon goed bijgehouden. We wonen hier zelf inmiddels niet meer, maar iedere keer dat ik hier binnenkom, word ik weer blij van dit huis. Ik kan me niet voorstellen dat wij daar de enigen in zijn.’

Wat maakt de woning bijzonder? ‘Het leukste is dat het huis zo sfeervol is, zo karakteristiek. Ook de ligging is buitengewoon gunstig. Je zit tussen twee grote steden, Rotterdam en Dordrecht, in. Daar ben je zo. Ook Zwijndrecht zelf heeft genoeg te bieden.’

Waarom is het huis eigenlijk nog niet verkocht? ‘Er zijn al heel wat kijkers geweest, maar ik heb de indruk dat mensen tegenwoordig alleen maar een huis willen kopen als ze zeker weten dat ze er dertig jaar blijven. Dit huis valt dan bij veel mensen af, omdat het boven wat krap is. Verder staat er in Zwijndrecht heel veel te koop, doordat er tussen Zwijndrecht en Hendrik-Ido-Ambacht een nieuwbouwwijk is gekomen. Dat helpt ook niet mee.’

Voor wie zou dit een droomhuis kunnen zijn? ‘Het is een ontzettend leuke woning voor mensen die iets anders zoeken dan het standaard rijtjeshuis. Voor starters, alleenstaanden

X De Pers helpt de eigenaren van onverkoopbaar lijkende huizen. Ook een huis dat 365 dagen of langer te koop staat? Mail: [email protected]

Japan wil back-upstad voor Tokio bouwen

Natuur gespaard in Utrechtse bouwplannen

Tokio Japan heeft plannen om een back-upstad voor Tokio te bouwen. De plaats zal dienen als toevluchtsoord voor als zich een grote ramp voordoet. Bewoners van Tokio kunnen dan tijdelijk verhuizen naar de plaats, die 50.000 mensen onder moet kunnen brengen. Ook komen er regeringsgebouwen zodat het land bestuurd kan blijven worden.

Utrecht Utrecht gaat zijn woningaanbod uitbreiden, maar spaart daarbij het Groene Hart en de Utrechtse Heuvelrug. De zes- tot tienduizend nieuwe woningen zullen binnenstedelijk worden gebouwd. Dat was de strekking van het Dynamisch Stedelijk Masterplan dat maandag werd gepresenteerd. In het plan ligt de focus sterk op duurzaamheid.

38.-

Verantwoord textiel en plantaardige slippers Zilverprijs

#Design

De DOEN | Materiaalprijs voor duurzaam en innovatief materiaalgebruik in kunst en vormgeving is gewonnen door Studio Maarten Kolk & Guus Kusters voor hun ontwerp Waterloop. Nienke Ledegang Amsterdam

Op de Dutch Design Week in Eindho-

ven was aandacht voor het werk van beeldend kunstenaars, vormgevers, modeontwerpers en architecten. Zij zijn uitgedaagd nieuwe, duurzame materialen en innovatieve technieken toe te passen. Zeventig inzendingen waren er, zestien werden genomineerd. Kolk en Kusters wonnen de 15.000 euro dankzij een nieuw procedé voor de vervaardiging van textiel. Het spoelwater wordt hierbij in

r kilo

800.- pe

het weefsel opgenomen. Afvalwater hoort daarmee tot het verleden. Grote winst voor de textielbranche, die bekendstaat als een van de meest vervuilende ter wereld. Studio Tjeerd Veenhoven sleepte met PalmLeer de aanmoedigingsprijs van 5.000 euro in de wacht. Veenhoven maakte van Arecapalm uit India slippers met vrijwel dezelfde kwaliteit als leer.

Brinkdorp

Aanzien

Duur

Blaricum, van oorsprong een brinkdorp, ligt midden in het Gooi. De gemeente telt een kleine negenduizend inwoners.

Rond het begin van de twintigste eeuw vestigden veel rijke Amsterdammers en kunstenaars zich in Blaricum, dat daardoor sterk in aanzien steeg.

Kopers betaalden in 2010 gemiddeld 788.700 euro voor een bestaande woning. Daarmee is Blaricum de duurste Nederlandse gemeente.

18

Op maandag In business Media Entertainment Lifestyle


Door Mark Koster, Maarten Bloem en Persis Bekkering

Popcorn zonder subsidie #Filmfestival

Het Amsterdam Film Festival herhaalt niet alleen bekende gelauwerden, maar heeft ook onbekende primeurs. En u betaalt niet mee.

Jurylid nomineert eigen dochter

In de Nieuwe Revu zegt Gordon dat hij het liefst een talkshow zou willen presente-

ren. Zónder BN’ers, want ‘die durven nooit echt wat te zeggen’. ‘Maar daar is bij RTL nu geen budget voor’, voegt hij nog toe. Dat is vast ironisch bedoeld, want RTL, momenteel de grootste omroep van Nederland, zit niet echt om een zak pecunia verlegen, dunkt ons. Volgens de vrolijk loslippige showman komt hij er mee over de tv-brug in 2012. Hetzelfde jaar waarin SBS6-collega Peter R. de Vries stopt met zijn misdaadprogramma, omdat hij óók een talkshow wil. Dat is evenmin zeker, maar kom op, dat heeft hij nu al in twintig interviews gezegd (ook met MSM), dus dat zal wel gebeuren. Bovendien oefent de journalist al heel vlijtig en trouw op Twitter, waar hij ieder uur de volgers op zijn doorluchtige mening trakteert. Gisteren schreven we trouwens dat Queen Latifah ook met een praatprogramma begint, dat op Oprah Winfrey moet gaan lijken. Waarom al dat geleuter? Wij dromen er ook van, mompelen we in onze slaap. Gordon-style. Wát een goed idee, zonder BN’ers. Hé, en wat denk je hiervan: ook zonder een gastheer die veel te hard om zijn eigen grappen lacht.

Rolwissel bij toneelstuk Kantje Boord

Acteur Rijk de Gooyer (85) is niet meer

Amsterdam Actrice Carolien van den Berg heeft om gezondheidsredenen haar rol in de komedie Kantje Boord moeten teruggeven. Anouk van Nes neemt per direct de rol van haar over. Ze zal ook de première spelen, komende maandag in Schouwburg Amstelveen. Het wordt nog spannend, want ze oefende maar twee keer mee. Toi toi toi en respect maar weer.

Amsterdam Acteur Rijk de Gooyer is gisteren op 85-jarige leeftijd overleden. De Gooyer vormde in de jaren vijftig een komiekenduo met Johnny Kraaijkamp. Later maakte hij als acteur furore in speelfilms als Soldaat van Oranje en De Avonden. Ook is hij bekend van veel reclamewerk, onder meer voor Reaal, waar hij de slogan ‘Foutje, bedankt’ bezigde.

foei, Persis Hilton las een stomend nieuwtje op www.radio.nl en dat geven we graag door. De nominaties van de RadioBitch-awards werden dinsdag bekend – wij schreven al over de woede van toch-maar-niet-genomineerde Frederique de Jong, die wegens de naam van deze prijs voor vrouwen bedankte. Wel op de uiteindelijke shortlist: Tuffie Vos, voice-over (o.a. bij de NS) en Radio6dj. Blijkt – jawel – de dochter te zijn van Tineke de Nooij, een van de juryleden. Nepotisme-radar slaat uit! Dat wisten we, aldus organisator Jan-Willem van Hofwegen. ‘De radiowereld is gewoon klein, niet zoveel vrouwen stijgen boven de rest uit. Tuffie wel’, reageert hij aan de telefoon. ‘Dat haar moeder in de jury zit lijkt ons geen probleem. En uiteindelijk bepaalt het publiek. Ik ben niet bij het overleg geweest, maar ik weet dat de jury vakkundig is en de beste mensen weet uit te kiezen.’ Toch lukt het ons niet onze wenkbrauwen helemaal te ontspannen, gek hè?

P

Redactie MSM Amsterdam

Pas begin dit jaar gingen Matthijs ten Berge, Fulko Kuindersma en Ferry van Zijderveld om tafel zitten. Is het niet bespottelijk dat het klopend hart onzer natie filmfestivalloos is, was de portee van wat er werd besproken. ‘Amsterdam is een internationale stad, er komen veel toeristen, er is van alles te doen. Maar nog geen filmfestival, dus zo kwamen we bij Amsterdam Film Week uit’, aldus Ten Berge. Hij en zijn kornuiten hebben een uitgebreid filmisch netwerk. Die connecties zorgen ervoor dat er tot zondag, in festivalstemming, kan worden gebioscoopt in Amsterdam. Het zorgde ook voor de Neerlandse première van de laatste Roman Polanski, Carnage. Onderscheiden gebeurt door verschillend kiezen. ‘Wij zijn anders dan anderen en zitten bewust aan het einde van het filmfestivalseizoen. Zo kunnen we een keuze laten zien van prijswinnaars. De films die het afgelopen jaar gelauwerd werden op andere festivals.’ Dat is bij vlagen een beetje een gekke gewaarwording. The

Persis Hilton Nepotisme-radar

De Amsterdamse burgemeester Van der Laan bij de première van Carnage. MMP

King’s Speech zagen wij al vier keer in het vliegtuig, net als Black Swan. Wie telt er nog een tientje neer voor films die al op dvd zijn verschenen? ‘Genoeg mensen, merken we nu. Of ze hebben de films gemist toen ze nog in de bios draaiden, of ze willen iets op dvd juist op een groot scherm zien.’ En, waarschuwt Ten Berge, voordat MSM een zuur stukje maakt over een filmfestival vol herhalingen: ‘Meer dan de helft betreft films die hier nog helemaal niet in de bioscoop zijn geweest. We hebben een overeenkomst met het New Yorkse Tribeca filmfestival van Robert de

Niro, daar kunnen we veel van laten zien, dat is allemaal nieuw.’ Gehoopt wordt op een festival dat jaren mee kan en uitgroeit tot iets met internationale allure. Bijzonder vonden wij vooral dat u en ik niet meebetalen aan deze popcornbusiness. Er wordt gewerkt met sponsoren en niet met subsidie. ‘We zijn er niet tegen, maar het was gewoon niet nodig.’ Of het filmfestival aanslaat weten de organisatoren pas zondag als de recettes kunnen worden geteld. Dan wordt er ook een prijs uitgereikt. ‘De Adam, de kleinste filmprijs die er is, maar wel eentje van goud.’

Gordon-style

Tweet van de dag

Hugh Jackman gaat zingen op Broadway. In voorverkoop haalt show al wekelijkse omzet van 1 miljoen. #kassa ‘premium’ kaart kost $375

ZEVEN DAGEN OPEN 7 dagen woonwinkelen, 7 dagen woontrends, 7 dagen wooninspiratie. De woonmall is 7 dagen open. 60 WOONSPECIAALZAKEN, ONTELBARE WOONIDEEËN

ALEXANDRIUMWOONMALL.NL Alexandrium Woonmall in Rotterdam is goed bereikbaar via de A20 afslag 16 Pr. Alexander/Capelle a/d IJssel en met het OV trein & metro station Pr. Alexander

Erik Mouthaan de redactie van RTL leest mee en heeft besloten jouw hobby niet meer te financieren!

Amanda Krabbé gaat een boekje schrijven

Sting de musical zit in de pijplijn

Amsterdam Wij dachten dat de onrust bij Amanda Krabbé na vreemdgaan, een paar maanden op zee, talloze verhalen in roddelbladen en een Playboy-repo wel wat zou zijn geluwd. Maar nee hoor, de eega van tv-presentator Martijn komt ook nog met een boek, zo belooft ze in de Story. Om uit te leggen ‘hoe alles nou precies zit’.

Londen Elke keer als MSM de radio aanzet, horen we het nummer Roxanne, daarom doen we dat nooit. De zanger van die hit, Sting, is in het geniep een musical aan het pennen. Onderwerp is nog onscherp, wel weten we dat hij zich afspeelt in de jaren tachtig op een scheepswerf in Newcastle. Dat is de leuke plaats waar Sting werd geboren.

Jobs een dikke bestseller

Addy mag naar New York

Is Justin Bieber papa?

Iedereen wil lezen hoe Apple-miljardair Steve Jobs niet naar zijn kinderen omkeek. De biografie over de halfgod staat boven aan de bestsellerlijst.

Modeman Addy van den Krommenacker mag Nederland vertegenwoordigen op de eerste International World Fashionweek in NYC.

Een (waarschijnlijk geflipte) fan van 20 beweert dat ze bezwangerd is door Justin Bieber. Die ontkent dat ten stelligste.


Jongen, al ga je met een camera mijn anus in. Doen!

19

Arjan Ederveen Multi-talent

De drang is eindelijk gestild

#Ederveenzaamheid Voor het eerst in zijn

carrière staat Arjan Ederveen helemaal in zijn up op het podium. Nou ja, samen met zijn vuilnisbak Stuk speelt hij alle hoofdrollen. ‘Ik word geen Freek de Jonge of Brigitte Kaandorp.’

Maarten Bloem Amsterdam

‘Veertig minuten! Wie verzint dat?’, ‘Tja, dat pr-bureau heeft het geregeld, het is niet handig.’ We zijn even lijdend voorwerp van een discussie binnen gehoorafstand tussen Arjan Ederveen en een productiemeisje. Audiëntie wachten we af in het decor van Ederveenzaamheid, de solovoorstelling van Ederveen die vandaag in première gaat. Het is al dik na elven op een dinsdagavond. Uit piëteit met de kunstenaar (Ederveen houdt niet van interviews lezen we overal) en moeheid schrappen we de helft van onze vragen (we weten door andere vraaggesprekken toch al dat Theo en Thea nooit meer terugkomen) en schudden de boomlange Ederveen (55) de hand. Hij neemt een slok van zijn pils en verzucht theatraal ‘Tja, je hebt de voorstelling gezien, wat moet ik nog vertellen?’ Of het al een beetje in de steigers staat, Ederveen, riposteren we. ‘Ja, het wordt steeds beter. De eerste week try-out was een hel! Het moet er allemaal uitzien alsof ik tussen de schuifdeuren wat sta te reutelen, dat is niet zo. Ik heb wel een duidelijk verhaal te vertellen.’ Dat verhaal kent verschillende hoofdrolspelers: een roddelende rioolrat, een politicus in midlifecrisis, zijn vrouw en de hond van Ederveen, Stuk. Politiek, liefde, zwevende vijftigers én eenzaamheid: het komt allemaal langs. Het publiek participeert, opgezweept door (een blij vlagen strenge) Ederveen. Tijdens de voorstelling keken twee dames (50+) elkaar snikkend van de lach aan, vragend: ‘Hoe verzint hij het?’ Geen idee, maar Ederveen waarschuwt: het is niet alleen maar humor. ‘Het gaat ook over doodgaan, kanker. Het is een mengeling, ik hoop niet dat mensen alléén maar zeggen: wat heb ik gelachen, wat was het leuk.’

Solo

Met zijn hond Stuk staat Arjan Ederveen vier avonden per week op de planken. ROY BEUSKER

Het cv van Arjan Ederveen is duimendik maar alleen werken deed hij nooit eerder. ‘Toneel speel je met collega’s, dat is juist het leuke. Maar ik had altijd de drang in mijn achterhoofd iets alleen te doen. Net zoals je de drang hebt een musicalster te worden of een filmster. Ik besloot dus, (hij ramt op tafel), het is nu of nooit: anders komt het er niet meer van.’ Ruim een jaar gaat hij hier de planken mee op. ‘Tot half april en daarna gaan we verlengen, het loopt nu al zo goed dat we dat hebben besloten.’ Om klad te vermijden heeft Ederveen artistiek gecalculeerd. ‘Ik kan makkelijk dingen aanpassen, ik werk met een technicus die moet weten hoe het zit. En ik speel maar vier avonden per week. Zo voorkom je de stress van: oh weer die auto in om grappig te zijn.’ De theatrale reus is een artistieke kameleon, maar toneelspelen staat op één. ‘Ik doe die andere dingen zo-

dat ik ook afwisseling heb in mijn werk. Ik ga niet zeggen: ‘Oooh, ik wil alleen maar toneelspelen’ (gebaart theatraal) want na een seizoen wil je ook weer eens iets anders.’ Het nu solo spelen was ‘Een ultimate ding, een uitdaging. Maar ik word niet een soort Freek de Jonge of Brigitte Kaandorp. Ik wil niet alleen een cabaretman zijn, dat zou ik saai vinden. Hierna zeg ik weer: opzouten! Ik ga iets experimenteels doen.’

Voorpret Nu, zo in de aanloop naar een voorstelling, is het stressen voor perfectionist Ederveen. ‘Ik ben nog elke avond aan het sleutelen en ik moet interviews doen, want de handel moet ook worden verkocht. Maar dat is prima, ik weet dat er een periode komt dat ik geen interviews meer hoef te doen, maar dat ik moet doen wat ik moet doen: spelen.’ Hond Stuk snuffelt inmiddels wat onrustig en Ederveen is aan het ijsberen geslagen. Heeft hij écht zo’n hekel aan onder-

Jury

Waarom op tv bij MAX? ‘Mensen moeten je ook op tv zien, anders denken ze dat je dood bent’, zo verklaart Arjan Ederveen zijn motivatie om in de jury te zitten van raadspel Wie van de Drie?. ‘Ik word heel vaak gebeld voor quizzen en dat soort tvwerk maar ik houd altijd de boot af. Dit is leuk, want het is een programma waar mijn ouders altijd naar keken.’

vragingen? Dat lezen we overal... ‘Dat valt reuze mee. Vroeger ja, toen was ik onzeker. Wat willen ze van mij? wat moeten ze van mij!! Daar heb ik nu minder last van. Jongen, al ga je met een camera in mijn anus joh. Doen! Maakt mij niet uit! Ik heb mijn toko en die moet draaien.’ Laatste vraag dan, voor zijn tv-georiënteerde fans: wanneer komt er weer kijkbuiswerk? En dan niet zoals nu alleen als jurylid in MAX-programma Wie van de Drie. ‘Mijn vorige programma, Wroeten, een ecologisch tuinprogramma, was heel leuk maar er keek geen hond naar. Dan houdt het tegenwoordig op.’ Hij haalt zijn schouders erover op. ‘Ik heb het een tijd erg gevonden, maar nu heb ik er vrede mee. Ik ben druk met andere dingen. Over drie jaar doe ik vast weer iets, of als ik 80 ben. Dan maak ik een leuke talkshow, dat gebeurt heus. Want als ik ergens voor ga dan komt het er van.’

MTV maakt Lopez comedy

Scarlett: pikant voor Ryan

Amanda Seyfried is Linda

Voormalig relevante muziekzender MTV is een comedy aan het ontwikkelen die verzonnen is door Jennifer Lopez.

Weet u het nog? De foon van Scarlett Johansson werd gekraakt en naakt lag op straat. De kiekjes waren voor ex Ryan Reynolds, bekent ze nu.

Lindsay Lohan zou pornodame Linda Lovelace spelen, maar het wordt actrice Amanda Seyfried die in haar huid kruipt.

20


Uit & thuis

Rondje Randstad

We garen de hazenrug in een vacuümbad op 58 graden. Roeland Flierman Chef-kok en eigenaar van Mess

JOHAN FONK

Met de klok mee van linksboven: La Viña, Gastmaal, Mess, Zinc en Wilde Zwijnen.

5 x wild eten in de stad #Wild De beste wildrestaurants zijn niet alleen op de Veluwe en in de Achterhoek te vinden. Ook de Randstad kent zijn parels. 2. Mess in Rotterdam

Loes Evers Amsterdam

1. Wilde Zwijnen in Amsterdam Het is de bijnaam van de drie vrienden die dit restaurant bestieren, en nu ‘Wilde Zwijnen’ ook op de deur staat, moet er wel naar worden gekookt. Vraag chef Frenk van Dinther naar zijn wild en krijg een enthousiast betoog over de kwaliteit van het vlees, bij wildkenner Pieter van Meel besteld. Op het menu staan nu één voorgerecht met wild: gebakken roodpootpatrijs met een saus van eekhoorntjesbrood, en drie hoofdgerechten: wilde eend uit de Beemster gevuld met cantharellen, hertenkalf met peterseliewortel en houtduif met wilde spinazie en venkel. Gemiddelde prijs voor een hoofdgerecht: 18,50 euro. Leuk detail: er is ook diklipharder, ‘wild uit de Waddenzee’. Volgende maand is het zwijn aan de beurt.

Ordinaire gaspitten zijn nergens te bekennen. Wel staat Mess vol met waterbaden, inductieplaten en ander laboratoriumgerei. En aan het plafond vier robotarmen, wat een afzuigsysteem met ingebouwde camera’s blijkt. In de traditie van El Bulli’s Ferran Adrià openden de jonge chefs Roeland Flierman en Tijmen Meijer een half jaar geleden deze culinaire werkplaats aan de Schiekade, waar ze op 18 en 25 november en op 2 en 3 december moderne wilddiners organiseren. Eén van de acht gangen (75 euro) is hazenrug gegaard in een vacuümbad met in plaats van de klassieke zware saus een lichte emulsie van appel en een pastinaakpuree met Xanthaangom.

3. La Viña in Den Haag Van een klassiekere orde is dit restaurant in de Theresiastraat in Den Haag. Hier wordt de kaart aangepast aan het

seizoen, wat in deze tijd betekent dat de eigenaren – de gebroeders Opgenhaeffen – het stof van de jachtgeweren blazen en zelf hun menukaart volschieten. Er stond al een ravioli met wilde gans op het menu en nu serveert La Viña ree met een jus van verse truffel, fazant met zuurkool en rugfilet van wild zwijn met rozenbottel en rozemarijn. Of de gerechten er daadwerkelijk zijn, ligt aan de vangst. Vandaag gaan de broers weer op jacht, ze hopen op wilde eend.

4. De keuken van Gastmaal in Utrecht Het wildaanbod in deze gloednieuwe zaak is niet groot, wel aan te raden. Momenteel biedt het restaurant – dat een uitbreiding is op de gelijknamige traiteur – wildzwijnrack als voorgerecht, met zuurkool, buikspek en kerrie-olie. Het hoofdgerecht is op het karkas gebraden wilde eendenborst met een krokant boutje, linzen

met dragon, gegrilde pastinaak en een wildjus. De prijs voor drie gangen is 35 euro en loopt op tot 48 euro voor vijf gangen. Pluspunt van het interieur is de open keuken midden in de zaak, waar gasten vermaakt worden door vlijtig werkende koks.

5. Zinc in Rotterdam De twee broers die dit restaurant overnamen van hun ouders, kopen nu de wijn in bij de wijnhandel van hun vader. Zinc, gevestigd in een pijpenla in het Scheepvaartkwartier, heeft die warme familiesfeer, met een groentenstalletje voor de deur en soep en puree standaard aan tafel geserveerd. Er bestaat ook geen kaart, want het menu wisselt elke twee weken en wordt daarom door de obers verteld. Nu bestaat het aanbod, voor 20 euro per hoofdgerecht, onder meer uit ganzenborst met knolselderij en hertenbiefstuk met gebakken kastanjes.

Wildseizoen

Goed voor de lijn

Niet bio

Het wildseizoen is grofweg in de herfst en het begin van de winter, maar het verschilt per soort. Zo wordt op eend al in augustus gejaagd.

De vetten in wild zijn vooral onverzadigd, met een heuglijk groot deel omega-3. Maar bovenal is (niet gefokt) wild heerlijk mager.

Wild is het allermooiste scharrelvlees, maar omdat de zekerheid van alleen biologisch voer niet kan worden gegeven, is het niet biologisch.


We moeten ons afvragen: willen we roofdieren in huis?

Uit &Rondje thuis Randstad

Annemartine van Kesteren Museumconservator

Design met hamstereicellen #Design

Innovatieve kunst in Boijmans: een klok die als een elektrisch roofdier zijn energie haalt uit vliegen, een vaas gemaakt door bijen en een lamp die licht geeft op het gen van vuurvliegjes.

In de expositie ‘Nieuwe energie in design en kunst’ in het Rotterdamse museum Boijmans Van Beuningen wordt duurzaamheid naar een hoger niveau getild. Ontwerpers en kunstenaars tonen hoe ze omgaan met energieverbruik, soms heel poëtisch, af en toe door letterlijk een nieuw product voor te stellen en zo nu en dan door een vraag op te roepen. De glorieuze reputatie die Nederland heeft op het gebied van design wordt na de Dutch Design Week ook in Boijmans hooggehouden, onder meer door Joris Laarman. Hij ontwierp vorig jaar een lamp van Chinese hamstereicellen genetisch gemodificeerd met het lichtgevende gen van een vuurvliegje. In een lab werden de zogenoemde CHO-cellen zo groot opgekweekt dat de designer er een hele lampenkap van kon maken, die zonder toegevoegde energie licht geeft. Maar omdat de Half Life Lamp een levend organisme is, had het ontwerp een beperkte levensduur van zo’n drie maanden. In de tentoonstelling staat Laarmans lamp nu op sterk water, met erbij een video van de werkzaamheden in het lab en hoe de lamp eruitzag toen hij nog brandde.

Het in Londen gebaseerde designduo Auger-Loizeau ontwierp ook een bruikbaar product dat loopt op levende wezens: een klok die vliegen vangt en daaruit energie haalt. De klok is een werk uit de serie ‘Carnivorous Domestic Entertainment Robots’ en bestaat uit een lopende band met vliegenpapier en een brandstofcel, die het insect omzet in elektrische energie. Op één vlieg kan de LCDklok anderhalve dag functioneren. Wij denken: twee vliegen in één klap,

Mode heeft weinig met sport te maken

De felgekleurde brillen, hipsterwaardige sjaals en stijlvolle tassen die in de etalage liggen verhullen het feit dat dit een winkel voor sportschoenen is. Achter in de zaak, naast een espresso-apparaat, staat weliswaar een racefiets, en enkele schoenen doen denken aan wat sporters droegen in de jaren ’50 en ’60. Veel sportiever zien we het echter niet worden in deze boetiek, waar in dikke letters ‘sportswear’ op het raam staat. Puur voor de merkbeleving opende het van oorsprong oerHollandse sportschoenenmerk Goliath drie jaar geleden met een groot feest de deuren van een ‘monobrandstore’ op een A-locatie in de Witte de Withstraat in Rotterdam. Het basisassortiment van Goliath draait feitelijk om niet meer dan schoenen die zijn gebaseerd op

oude ontwerpen van cricket- en voetbalschoenen. Goliath-schoenen lijken niet gebonden aan huidige trends, maar zijn tijdloos. We zien ons er geen marathon op lopen of voetbalpotje in spelen, maar ze staan leuk onder een spijkerbroek. En ze zitten heerlijk. Het prijskaartje varieert tussen 79,95 en 129,95 euro. Het is een verademing dat het hoofdproduct van deze zaak niet aan trends onderhevig is – en dat in de Witte de Withstraat. Maar de randcollectie bestaande uit (vrij prijzige) zonnebrillen, horloges, tassen, cd’s, boeken, T-shirts en polo’s is duidelijk wel gebaseerd op huidige hypes. De verkoopster, die ook een volleerd barista blijkt en een mean espresso voor ons zet, wijst ons gillend van enthousiasme op de gele kleur van een rugzak in de etalage (89 euro). ‘Deze teint is helemaal in!’ En dan het interieur van de winkel, waar vintage en design elkaar ontmoeten zoals in elke hipsterboetiek. Goliath Sportswear mag daarmee met een gerust hart op de Witte de Withstraat huizen, maar wie op zoek is naar een schoen om op te voetballen, kan beter naar de Koopgoot gaan.

Ook kunst op after N8

Owen Pallett in het land

Amsterdam Zaterdag tijdens de Museumnacht in Amsterdam organiseren de theater- en dansmakers van Curious Behaviour een ‘After N8’ in de Sugar Factory, met plotseling opduikende performances en elektro-dj’s.

Amsterdam Zanger en violist Owen Pallett, die o.a. met Arcade Fire en Beirut werkte, treedt dinsdag op in Muziekgebouw aan ‘t IJ. Het concert past in de Listen to This-reeks, waarbij pop en elektro worden gemixt met klassiek.

Loes Evers

Energie in de kunst: de vliegenklok.

Vleesetende klok

Shopping Goliath Sportswear

Wat Goliath Sportswear Waar Witte de Withstraat 77a in Rotterdam Open Ma van 13.00 tot 18.00 uur, di en do van 11.00 tot 18.00 uur, vrij van 11.00 tot 21.00 uur, za van 11.00 tot 17,30 uur, zo van 13.00 tot 17.00 uur. X www.goliathsportswear.com

Loes Evers Rotterdam

maar volgens Annemartine van Kesteren, conservator vormgeving en design bij Boijmans van Beuningen, is het een enigszins omstreden product. ‘We moeten ons afvragen: willen we apparaten in huis die fungeren als roofdier?’

Binnenstebuiten Porsche In de tentoonstelling, tot en met 26 februari te bezoeken, is ook het levenswerk van Oscar de Kiefte te zien, die sinds 1992 werkt aan zijn ‘Con-

verted Porsche 928’, de bewerking van een type Porsche waarvan al sinds de lancering eind jaren ’70 wordt gezegd dat de vorm niet klopt. De Kiefte ontdekte dat de auto achteruit getest in een windtunnel betere resultaten geeft; zuiniger en sneller. Dus deed de kunstenaar wat onmogelijk lijkt en draaide alles in de auto om: de motor in de achterbak, achterlichten op de voorkant, zijspiegels omgedraaid.

21

www.boijmans.nl

Alleen de rits is niet ecologisch Ecospot

Nadia Tan Delft

Tassenontwerper Anne van de Pas liet haar dochter maandenlang met een loodzware laptoptas rondlopen, als ultieme kwaliteitstest. Na twee maanden zag de tas er nog goed uit. Dit weekend zijn de vilten tassen van Van de Pas, die ze maakt onder de naam Vilt van Anne Design, te koop op de allereerste Echt Waar Bazaar in In de Ruimte (IDR) in Utrecht, een nieuwe maandelijkse markt die niet gaat om – mocht de titel verwarren – verbazingwekkende, maar om echt goede producten. Eerlijk geprodu-

ceerd, duurzaam en authentiek. Van de Pas werkt zo ecologisch mogelijk. Vilt is dan een logisch product om mee te werken, want het wordt gemaakt van wol met wrijving van water en zeep. Hoewel vilt gemakkelijk zelf te maken is, doet Van de Pas dat niet. Zij koopt vilt bij groothandel Wernekinck in haar woonplaats Delft. Niet helemaal ecologisch, want waar komt die wol dan vandaan? Van de Pas was in de veronderstelling dat de producenten van de wol van haar vilt, de merinoschapen, uit de buurt komen. Maar helaas, na onderzoek blijkt dat de wollige dieren Zuid-Amerikaans blaten. ‘Wat een domper’, reageert Van de Pas. ‘Ik ga nu op zoek naar nieuw kwaliteitsvilt van schapen dichterbij.’ De tassen uit de collectie van Vilt van Anne Design zijn strak en minimalistisch. De ontwerper zoekt naar

simpele vormen die toch speciaal zijn. Zo heeft haar tas ‘Shanghai’ geen enkel recht vlak en bestaat uit drie kleuren: fuchsia, groen en paars.

Boomblad Toch liever een andere kleur? Dat kan. Net als langere hengsels voor de lange modebewusten onder ons, bijvoorbeeld. Van de Pas maakt namelijk graag haar ontwerpen op basis van de maten en wensen van de koper. Naast tassen bevat de vilten collectie telefoonhoesjes, onderzetters in de vorm van een boomblad, brillenetuis, iPad-hoezen, laptopcases, zitzakken en sloffen. En wie zijn vilten accessoire toch stuk weet te dragen, dan is het biologisch afbreekbaar. Het enige wat overblijft zijn de ritsen en gespen.

19 MAART 2012 AHOY ROTTERDAM KAARTVERKOOP VIA ENTREE: e 42,90 (INCL. SERVICEKOSTEN). AANVANG 20.00 UUR.

www.viltvananne.com

Alleen maar kunst

Lekker gezond

Sieradenfestival

Iedereen die van beeldende kunst houdt, vindt de exposities en acties tijdens de Nationale Kunstweek vast leuk. De week begint zaterdag.

De Amerikaanse producent Arkay komt in december met een alcoholvrij drankje dat naar whisky smaakt. Het is volledig kunstmatig.

Authentieke sieraden én de maker bezichtigen in een zelf vormgegeven expositie. Dat kan vanaf vandaag op het B-side festival in Amsterdam.


SWEETDEAL VAN DE DAG Laat je ogen spreken! Profiteer van wel 60% korting op permanente eyeliner boven of onder je ogen bij Beauty For You.

€ 52,-



HIGHLIGHTS • Permanente eyeliner boven of

• • • •

JE BESPAART

onder je ogen met maar liefst 60% korting. Het resultaat blijft een aantal jaren zichtbaar. Je wimpers lijken voller en je hoeft nooit meer een lijntje te tekenen. Het is een veilige pijnloze methode met een zeer natuurlijk resultaat. Voortaan word jij met een verzorgd gezicht wakker.

VOORWAARDEN

€ 78,-

• Maximaal 1 voucher per persoon. • Je kunt een afspraak maken via de digitale agenda van Beautylinks.

60% KORTING

• De voucher is 6 maanden geldig vanaf de dag van ontvangst.

• Je ontvangt de voucher de eerste dag nadat de deal afgelopen is.

• Deze aanbieding is alleen te koop op sweetdeal.nl.


SWEETDEAL VAN DE DAG Race met piepende banden onder begeleiding van een ervaren autocoureur met het Race Challenge Zandvoort arrangement van ANR GROUP en profiteer van wel 51% korting.

€ 44,-


JE BESPAART

€ 45,-

51% KORTING


HIGHLIGHTS • Het Race Challenge Zandvoort arrangement t.w.v. € 89,voor € 45,• Race 20 minuten mee onder begeleiding van een ervaren autocoureur op het circuit van Zandvoort. • Naast het Challenge Zandvoort arrangement biedt ANR GROUP ook verschillende andere arrangementen aan. Denk o.a. aan een Ferrari & Porsche experience arrangement.

VOORWAARDEN • Reserveren o.v.v. Sweetdeal. • De voucher is 6 maanden geldig vanaf de dag van ontvangst. • Je ontvangt de voucher de eerste werkdag nadat de deal is afgelopen. • Deze aanbieding is alleen te koop op sweetdeal.nl.


Rond de negen minuten in de film komt de zon op.

Uit & thuis Video gids

VideoVolt Herbert Blankesteijn

De Heineken Ontvoering

Elke dag de beste video’s van het web

#DownloadVanDeDag Gewoon niet doen. Duidelijker kunnen we over de torrent van De Heineken Ontvoering niet zijn. Dit is een film waar je lekker ouderwets voor naar de bioscoop moet. Je hebt in dit geval ook geen enkel excuus om te downloaden. Het is niet alsof de film al maanden in het buitenland wordt vertoond en we hier worden geacht braaf te wachten. Je kunt ook niet beweren dat De Heineken Ontvoering in te weinig bioscopen draait. In zulke gevallen is het heel verleidelijk om de film ‘dan maar’ te downloaden, maar het gaat voor deze kaskraker allemaal niet op. Toch nog aan het twijfelen? Er is altijd het laatste argument, name-

’n Dag in het leven van de wereld #Documentaire Of we allemaal een dag uit ons leven op video wilden vastleggen. Dat was in 2010 de oproep van filmers Ridley Scott en Kevin Macdonald. De dag moest 24 juli 2010 zijn. En of we de gemaakte beelden naar hen wilden uploaden. Ze ontvingen 4.500 uur materiaal uit 192 landen. Daarvan hebben ze de film Life in a Day gemaakt. Die heeft al in bioscopen gedraaid maar is nu gratis op YouTube gezet, zoals dat hoort als je gratis video uit alle windstreken krijgt. De beelden zijn chronologisch gemonteerd. Zo begint de film met olifanten die ’s nachts baden, een moeder die haar kind zoogt, een dronken stel dat buiten staat te giechelen, een vrouw met lichte godsdienstwaanzin en schitterende time lapse beelden van de sterrenhemel die over het landschap draait. Rond de negen minuten in de film

komt de zon op, lopen de wekkers af en kraaien de hanen. De makers kiezen voor een speciaal soort gelijktijdigheid: niet die waarbij het in Australië eerder ochtend wordt dan in Nederland, maar de gelijktijdigheid waarbij de zonsopgang voor iedereen ter wereld op hetzelfde moment valt. Wel zo

overzichtelijk en wel zo mooi. Life in a Day is misschien geen film die je in één ruk uitkijkt. Maar wel een prachtfilm, die een bijzonder beeld geeft van één dag uit het leven van de planeet Aarde. 01:34:56

Vreemde snuiters in de lift

Animatie staat op tegen maker

iTunes is een vampier

#Drama Jongeman met een bosje bloemen stapt in de lift van een flatgebouw. Het is ongeveer duidelijk wat hij gaat doen. Onderweg krijgt hij gezelschap van vreemde in- en uitstappende passagiers. Zijn bezoek is van korte duur, en dan moet hij nog terug ook, langs dezelfde verdiepingen en dezelfde rare snuiters.

#Animatie Getekend poppetje bindt de strijd aan met zijn tekenaar in het tekenprogramma. Tekenaar tekent wapens en beschiet zijn creatie, poppetje pakt allerlei gereedschap van het scherm voor de verdediging én de aanval. Op een gegeven moment tekent hij zelfs soortgenoten en krijgt hij een numeriek overwicht.

#Lezing Pete Townshend, rockle-

00:10:26

00:07:12

gende van The Who, verdedigt de muziekindustrie bij het uitspreken van de John Peel-lezing, genoemd naar de legendarische dj. ‘De muziekindustrie zorgt onder andere voor begeleiding, marketing, en royalty’s.’ Muzikanten met minder status dan Pete hebben daar ook wel eens over geklaagd. 00:08:43

lijk dat de cameraversie niet om aan te zien is. De maker vond het prima om alleen de onderste 50 procent van het beeldscherm te filmen, de acteurs zijn onverstaanbaar en de camera beweegt alsof het geheel op een schip in storm is opgenomen. Jorien Beukers

Kijken in de ziel #Teruggevonden De serie In

Therapie was ongekend populair, kennelijk leeft er iets en hebben we behoefte aan psychotherapeutische inzichten. Maar al een jaar voordat In Therapie werd uitgezonden, kon je in Kijken in de ziel de krochten van de geest van vooraanstaande psychotherapeuten zien. Maar dan voor het echie. Coen Verbraak interviewt beroemde psychiaters, de interviews zijn door elkaar heen gemonteerd zodat je een goed beeld krijgt van verschillen in visie, maar vooral ook van de overeenkomsten in hoe deze professionals tegen hun vak aankijken. Het levert een bijzonder kijkje in de ziel van diegenen die juist de ziel van anderen blootleggen in het dage-

lijks leven. De gesprekken waren zo indrukwekkend dat de serie een zilveren Nipkowschijf won. En daarna werd herhaald met politici, strafpleiters en coaches. Allemaal bijzonder. Maar toch kon het natuurlijk niet missen dat Kijken in de ziel begon met de psychiater. Pamela Wilhelmus

De Pers digitaal Twitter Volg De Pers op Twitter: twitter.com/De_Pers Facebook Word vriend van De Pers: facebook.com/DePers Hyves Krabbel De Pers: dagbladdepers.hyves.nl PressReader Lees de krant met de app PressReader

Bekijk de video’s op depers.nl/videovolt Nieuws gemist? Volg het laatste nieuws op www.depers.nl

De Connexxion Reisverzekering

Ook vakantiegangers zitten goed bij Connexxion De voordelen: • Voordelige premie of Werelddekking: • EuropaDe voordelen: kies het zelf! premie • Voordelige Meerderjarige ongehuwde • • Ruime dekking kinderen meeverzekerd! de dierenarts kiezen • Zelfgratis en Eenvoudig online • Gratis• wintersportonderwater dekking declareren

Zorgeloos via connexxionverzekeringen.nl * bij het afsluiten afsluitenvan vaneen eenConnexxion ConnexxionReisverzekering Huisdierverzekering

23


Was het effect zoiets als na het slikken van een Viagrapil?

Uit & thuis

Uw column in De Pers? Stuur uw pennevrucht (maximaal 350 woorden) naar mijncolumn@ depers.nl

Het weer Vandaag en morgen

Waterig zonnetje

Voor 6 winnaars: 2 entreevouchers voor twee personen van de Veluwsebron, t.w.v. € 59,-

Inhoud entreevoucher:

Ontvangst vanaf 10.00 uur Gebruik van alle sauna- en wellnessfaciliteiten ? Onbeperkt gebruik van douchegel, shampoo en scrubzout

? ?

!"

Voor meer informatie: www.veluwsebron.nl

# $

WIN! VANDAAG:

Het boek Cryptogrammen Tips & Trucs

%

Deze week voor 5 winnaars een exemplaar van het boek waarin De Pers-cryptogramkanon Leen Groeneveld de puzzelaar een kijkje in zijn keuken gunt.

3

4

5

6

8 3 6 9 7 1 5 4 2

9 4 7 2 3 5 6 1 8

5 1 2 6 4 8 9 7 3

4 7 1 8 9 6 3 2 5

3 9 5 4 1 2 7 8 6

T&O

2 6 8 3 5 7 4 9 1

OPLOSSINGEN

CRYPTOGRAM Horizontaal: 1. Zo opgeborgen dat het niet doorgaat (8); 4. Kloosterbandje van een ridder (8); 6. Titel van de bank (1,1,1); 7. Hij maakt het beter en dat brengt hij in de praktijk (4); 9. Tochtig beest? (8); 10. Zoek de rover die menig visje verschalkt (8). Verticaal: 1. Al spelend strijken ze hun geld op (9); 2. Hoofdgebak (7); 3. Puntige haaibaai (3); 5. Tijd om te eten voor de computer (7); 8. Twee puntjes voor een ambtenaar zonder baan (5).

BEL 0909-5010703 OF SMS NAAR: 3553

6 5 3 2 1 4

2

Zweeds raadsel -K-N--B-LEED-OT -E-GOENI Mini-sudoku TIR-E-NM 4 1 5 6 2 3 -N-SLOEP 3 2 6 1 4 5 EVOE-ATA 2 3 4 5 6 1 -E-PASJA 5 6 1 4 3 2 GENT-EEN 1 4 2 3 5 6 LAATST

1

7 2 4 1 6 3 8 5 9

mers zelf het lumineuze idee om serotonine in handzame, sierlijke meeneemflacons op de markt te brengen. Als wondermiddel voor vrouwen die net als ik last hebben van het ‘premenstruele syndroom’. Dat raadselachtige fenomeen waardoor je in de aanloop naar de maandstond niet te genieten bent. En lichamelijk briek als je je voelt iedereen redeloos afblaft die ook maar in de buurt komt. Maar dat was toen ze het stofje nog niet konden isoleren. Bovendien ben ik geen professor, dus leek de weg naar het realiseren van dit geweldige plan oneindig lang, zo niet onmogelijk. Ik zou heel wat over hebben voor een paar bonbons waarmee ik in een roes van sugar blues de hormonen te lijf kan gaan! Na het lezen van het artikel was ik van het ene op het andere moment chagrijnig. Ik stoof van de bank en smeet het blad bij de oude kranten. Het was maar goed dat er niemand in de buurt was!

6 8 9 5 2 4 1 3 7

T

1 5 3 7 8 9 2 6 4

huis zat zomaar het reclamemagazine van La Place bij mijn V&D-aankopen. Een themanummer over chocolade. Ik haat reclameblaadjes, maar ben dol op chocolade, dus ging ik er eens voor zitten. Tussen de reclame zowaar een artikel. Over een Belgische chocoladeprofessor die in zijn lab experimentjes uitvoert. Een van zijn uitvindingen was chocolade met colasmaak, voor zijn zoon. Maar ook chocolade met een aftreksel van tabaksbladeren. Soms mislukt iets. Zoals het plan om bonbons met het gelukshormoon serotonine te maken. Slimmeriken wisten na een hoop gepruts het goedje te isoleren, maar toen de professor er als eerste eentje at, was hij wel een kwartier van slag. Dat kon hij de mensen niet aandoen, vond hij. Ik bleef met vragen zitten. Van slag? Wat is dat? Was het effect zoiets als na het slikken van een Viagrapil? Besprong hij z’n vrouwelijke collega’s, gelukkig als hij zich plotseling voelde? Of kwam toen de bonbon was uitgewerkt na dat ene kwartiertje gelukzaligheid zijn eigen huwelijksleven hem als één groot fiasco voor en denkt hij sindsdien alleen nog maar aan echtscheiding? Gefrustreerd was ik ook! Ooit had ik im-

WIN! DEZE WEEK:

ZWEEDS RAADSEL:

VERSTOPT I---U-IORDELINT L-A-B--ING-ARTS S-M-N-RTREKDIER E-N---MNEUSHAAI

Geluksbonbon

Cryptogram

Lezerscolumn Leonie Pas

Leonie Pas

Sudoku (vorige week donderdag)

24

ZO DOET U MEE Om kans te maken op dag- of weekprijs belt u de gevonden cijfercombinatie uit de vakjes ABC door naar 0909-5010703 (À 0,60 per gesprek). Of SMS: PERS <spatie> uw oplossing naar 3553 (À 0,60 per ontvangen bericht excl. de kosten voor het gebruik van uw mobiele telefoon). De lijst met winnaars staat op www.puzzelland.com/depers

© Puzzelland/Leen Groeneveld

1

2

3

SUDOKU 6

A

3 4

5

6

7

8 4 9 2 1 B 7 2 6 2 8 4 3 9 1

8

9

10

SPEEL ONLINE EN WIN! www.puzzelland.com/depers

4 9 6 5 7 1 9 5 3 1 2 7 7 5 9 C

A

B

C

Selectie tijdelijke OV wijzigingen: Monster/Ter Heijde (bus) Zaterdag: Veolia-lijnen 31 en 34. Halten Duinstraat, Taets van Amerongenstr., Acaciastraat, Emmaplein, Heijdseweg en Strandweg vervallen. Hoogvliet Rotterdam/Poortugaal (bus) Morgen t/m maandag: RET-lijn 79. Halten Metrostation Hoogvliet, Kamille, Tureluur en Kerkstraat vervallen. Weesp (bus) Vrijdag: GVB-lijn 49. Halte Station Weesp vervallen.

Meer op www.depers.nl/9292ov Onderweg? Bel 0900-9292 (€0,70 p/m) of kijk op mobiel.9292ov.nl

Een uitgave van Mountain Media BV Distributie [email protected] 088-0131836

Adres Anthony Fokkerweg 61 - 3 1059 CP Amsterdam Tel: 020 - 3460560 Fax: 020 - 3460596

Sales [email protected] 088-0138801

Website www.depers.nl

Uitgever Ben Rogmans

(behorende tot Wegener Media)

Redactie [email protected] 020-3460550

Hoofdredactie Jan-Jaap Heij, Alain van der Horst

Marketing [email protected]

Art direction Koos Jeremiasse

Dagblad De Pers is een gratis kwaliteitskrant die wordt verspreid via NS-stations, Bruna-winkels, TNT Business Points en kantoren.

Door Peter Koch ©Comichouse Oosterbeek

Vandaag

Morgen

Er is vanochtend veel sluierbewolking, maar de zon prikt daar soms doorheen. Het blijft droog, pas in de avond kan er wat regen vallen. De matige zuidenwind voert warme lucht aan. Het is dan ook zacht met gemiddeld 16 graden.

Aan het weerbeeld verandert morgen weinig. Door de hoge bewolking schijnt af en toe een waterig zonnetje bij maxima rond 15 graden. In het weekend draait de wind richting het oosten en daalt de temperatuur iets.


Wij hebben nooit gedoe met jullie gehad. Oranje is super.

25

Michal Werknemer toeristenbureau

Hoe te overleven in Krakau #Krakau Het Nederlands elftal verblijft tijdens het EK in Krakau. Iedereen kijkt ernaar

uit. Maar is de stad er zelf klaar voor? ‘Gewoon niet op straat ‘Fuck Poland’ schreeuwen.’

Geert Jan Hahn Krakau

Juni 2012. In Krakau is er voor elk wat wils. Dirk Kuijt en Klaas-Jan Huntelaar fietsen langs de rivier de Wisła en het kasteel Wawel. Gregory van der Wiel twittert over een trompettist die op de Mariakerk staat te toeteren. Wesley Sneijder scheurt op een Segway over de klinkers van de Grote Markt. Ondertussen wordt elke Nederlandse fan die de nationale voetbalploeg achterna reist en binnendruppelt met luid gejuich door de inwoners ontvangen. Laat die Hollanders maar komen. ‘Wij hebben nog nooit gedoe met jullie gehad’, zegt Michal. Hij werkt bij een van de vele toeristenbureaus in de Stad der Koningen en geeft aan dat Nederlanders graag geziene gasten zijn. ‘Oranje is super.’ Zijn er dan geen problemen met Krakau zelf? Is deze pleisterplaats tijdens Euro 2012 wel een veilige? Tijd om een aantal tips en taboes te belichten.

Verblijf Terwijl de ploeg van Bert van Marwijk de maand juni in het prachtig gelegen Sheraton Hotel (zie kader) resideert, zal de gemiddelde Nederlander met iets minder sterren genoegen moeten nemen. Toch is het niet moeilijk om in Krakau een geschikt verblijf te vinden. Hotels zijn wat onredelijk duur geworden, maar nabij de oude stad kun je voor een prikkie (wel op tijd boeken) met je vrienden een appartement huren. Veruit de beste optie, ook omdat je dan minder door donkere straten hoeft te dwalen. Om die reden is het overnachten op de verder gelegen campings – van een Oranjecamping is voorlopig geen sprake – minder aan te raden.

In het centrum van Krakau is geen hooligan te bekennen. HH

Hooliganisme Van dat hooliganisme zullen de meeste Oranjefans die Krakau aandoen dus weinig gaan merken. In en rondom de oude stad – waar waarschijnlijk grote schermen geplaatst zullen worden – is genoeg controle, daar roeren de Poolse vechtjassen zich niet. Die bevinden zich in hun eigen district en/of in de buurt van wat meer afgelegen clubs. ‘Maar als je problemen zoekt, kun je ze natuurlijk wel krijgen’, zegt hosteleigenaar Marcin. ‘Gewoon niet overal op straat ‘Fuck Poland’ schreeuwen.’ Met een grijns: ‘Dan overleef je het wel.’

Prostitutie Ook op dit eindtoernooi in Polen en Oekraïne zullen dames van lichte zeden hun gemiddelde aantal arbeidsuren proberen op te krikken. Tijdens de WK’s in Duitsland en Zuid-Afrika trokken prostituees (al dan niet gedwongen) immers ook al massaal naar de gastlanden toe. Geforceerde prostitutie is een wereldwijd issue waar ook de Poolse politiek veel

Sheraton Hotel

‘Barcelona en Real zijn hier ook geweest’ Op loopafstand van het Sheraton Hotel zijn alle attracties van Krakau te bewonderen. ‘De stad is een goed bewaard geheim’, zegt general manager Stijn Oyen. De uiterst hartelijke Belg heeft de eer om de ploeg van Bert van Marwijk tijdens het EK te huisvesten, ook als de groepsfase

wordt overleefd. ‘Oranje hecht veel waarde aan ‘de driehoek’: de afstand van het hotel tot de nabijgelegen trainingslocatie (het stadion van Wisła Kraków) en het vliegveld.’ En het hotel zelf? ‘Barcelona en Real Madrid zijn hier ook geweest. Dus we hebben ervaring genoeg.’

moeite mee heeft, maar waar de voetbalsupporter in Krakau weinig mee te maken hoeft te hebben. Ooit kreeg de voormalige Poolse hoofdstad de bijnaam Seksogród, maar dat kwam voort uit een overdreven opgeschreven tijdschriftartikel. Een meer nationaal probleem is het verschijnsel galerianki, vrij vertaald galerijmeisjes. Minderjarige meisjes bieden in winkelcentra zichzelf aan in ruil voor bijvoorbeeld een mp3-speler of smartphone. In Krakau is de laatste twee jaar hard gewerkt, zowel vanuit school als vanuit huis, aan het op termijn laten verdwijnen van dit fenomeen.

Homofobie En dan is er nog, vanuit het epicentrum van katholiek Europa, de vraag hoe de inwoners van Krakau omgaan met homoseksualiteit. In principe maken ze er geen probleem van;

hooguit zullen nonnen je blik negeren als je hand in hand met je vriend of vriendin over straat loopt. Ze hebben zelfs ‘homovriendelijke hostels’. Al bleken deze tijdens onze speurtocht in de Joodse wijk Kazimierz van de buitenkant niet te ‘bestaan’. Geen bord, geen naam, niets. Oftewel, enkel heimelijk telefonisch te bereiken en dan stiekem binnenkomen. Jammer dus dat de plaatselijke VVV ze aandroeg. Wil je wel zeker zijn van je zaak, via de website Bookingay kun je in contact komen met meer progressieve Poolse hostels.

Roken Tot slot het goede nieuws voor zij die nicotineverslaafd zijn. Omdat Krakau geen speelstad is, zijn er door de UEFA geen speciale restricties voor roken opgelegd. Kan Theo Janssen fijn een peukie doen als hij een stadspoort staat te bewonderen.

Scherpe tong

Dat is Mario

Just say sorry

PSV-keeper Khalid Sinouh is altijd goed voor een scherpe uitspraak. Nadat hij niet werd geselecteerd voor Marokko: ‘Ik vind het echt schandalig.’

Ons dagelijkse Mario Balotelli-nieuwtje: terwijl zijn vriendin in Italië verbleef, werd het enfant terrible gespot met pornoster Holly Henderson.

Roberto Mancini wil Carlos Tévez een nieuwe kans bij Manchester City geven, mits hij eerst sorry zegt. ‘Dat is een klein en eenvoudig woord.’

26


Anderhalve week is een mensenleven in het voetbal.

Sport

Lars Boom laat WK veldrijden schieten

Cassano ontkomt niet aan een hartoperatie

Vlijmen Bondscoach Johan Lammerts hoeft begin volgend jaar op het WK veldrijden niet te rekenen op Lars Boom. Hij liet gisteren weten dat het WK niet past in zijn voorbereiding op het wegseizoen. ‘Ik weet dat iedereen mij daar wil hebben, maar ik ben wegrenner. Parijs-Roubaix en de Ronde van Vlaanderen zijn belangrijker’, zei Boom tegen Omroep Brabant. De Brabander veroverde in 2008 in Treviso de wereldtitel veldrijden.

Milaan AC Milan kan enkele maanden niet beschikken over Antonio Cassano. De aanvaller moet een hartoperatie ondergaan. Cassano viel afgelopen zaterdag twintig minuten voor tijd in tegen AS Roma. Volgens het Italiaanse persbureau Ansa had Cassano een beroerte. De spits werd in de vroege zondagocht opgenomen in het ziekenhuis met mysterieuze klachten. Hij kon amper spreken en bewegen.

Volleybalteams niet in Champions League

Haase in Basel te sterk voor Chiudinelli

Nieuwegein Nederlandse volleybalteams mogen volgend seizoen (2012-2013) niet meedoen aan de Champions League. Volleybalbond Nevobo maakte bekend dat Nederland wegens teleurstellende resultaten in de laatste drie jaar van teams in de Europacup, én het afzien van Europese deelname van enkele rechthebbende clubs, zowel bij de mannen als de vrouwen te ver is afgedaald op de wereldranglijst van de Europese volleybalbond CEV.

Basel Robin Haase heeft gisteren de tweede ronde bereikt van het ATP-toernooi in Basel. De Nederlandse tennisser rekende in zijn eerste partij af met de Zwitser Marco Chiudinelli: 6-2, 7-6 (7). De 30-jarige Chiudinelli werd op het laatste moment opgeroepen nadat de Brit Andy Murray zich met een spierblessure had afgemeld. Haase, de nummer 40 van de wereldranglijst, treft in de tweede ronde opnieuw een Zwitser, Stanislas Wawrinka.

Gregory van de Wiel krijgt na zijn openingstreffer zelfs een knuffel van Theo Janssen. ORANGE PICTURES

Indrukwekkend Ajax heeft geen kind aan Dinamo #ChampionsLeague

Ajax is na de 4-0 zege op Dinamo Zagreb op koers om te overwinteren in de Champions League. Redactie sport Amsterdam

eten 4 films incl. ,-! maar € 20 R 15 NOVEMBE Meer info? www.wolff.nl

BINNEN 20 SECONDEN LIVE!

(0,8pm)

0906-666.00.66 BLACK & BEAUTIFUL BEL NU:

0906-906.906.4

Anderhalve week is een mensenleven in het voetbal. Dan kunnen er sterren zijn geboren en gevallen, worden carrières gemaakt, gebroken en weer opgetuigd. Die van Gregory van der Wiel bijvoorbeeld. Tijdens zijn blamerende optreden tegen Feyenoord (1-1) werd hij door de eigen aanhang nog onder luid gejoel begeleid naar de dug-out toen Frank de Boer hem wisselde. Gisteren leidde hij Ajax’ overwinning op Dinamo Zagreb in met een fraaie treffer, al na twintig minuten spelen. Bij zijn terugtocht naar de middencirkel wapperden er opeens weer duizenden vlaggen met het Ajax-logo, om hem te bedanken voor het startsein van een boeiend optreden van de Amsterdammers. De openingstreffer op zich was al een hoogtepunt, en dan vooral het

hakje van Christian Eriksen dat Van der Wiel vrije doorgang verschafte naar Dinamo Zagreb-doelman Ivan Kelava. De rechtsback van Ajax wachtte geduldig en haalde, toen de Kroatische sluitpost het ook niet meer wist, vernietigend uit. De treffer werkte bevrijdend voor de thuisploeg, die de laatste weken in bijna alle wedstrijden een beginfase kende waarin zij zich liet verrassen door een tegenstander, alsof er al die tijd al in de wintertijd werd geleefd door de ploeg van De Boer.

Veldoverwicht Tegen Dinamo Zagreb was dat in ieder geval niet aan de orde. Ajax zette de Kroaten onder druk, creeërde meteen een veldoverwicht waar de tegenstander nauwelijks een antwoord op had. Vijf minuten na de openingstreffer van Van der Wiel besliste Miralem Sulejmani de wedstrijd al. Eyong Enoh, die daarvoor wéér tegen een gele kaart opliep, veroverde de bal en bracht Siem de Jong in stelling. De centrumspits bediende Sulejmani die eenvoudig om Kelava slalomde en Ajax in ieder geval verzekerde van

minstens een plek in de Europa League na de winterstop. Ajax - in de eredivisie zelden indrukwekkend - gebruikte de middelmatige koploper van de Kroatische competitie gisteren ook om wat zelfvertrouwen bij te tanken. Nog in de eerste helft schoot Dinamo bijna een bal in het eigen doel en was Sulejmani tot twee keer toe dichtbij een derde Amsterdamse treffer. Afstand nam de ploeg van De Boer echter pas in de tweede helft. Na ruim een uur waren het opnieuw Van der Wiel, Eriksen en De Jong die aan de basis van een treffer stonden. De schlemiel van vorige week brak door op rechts, de Deense groeibriljant zette zijn spits met wéér een fraaie hakballet alleen voor de keeper, waarna De Jong 3-0 binnenschoot. Invaller Nicolas Lodeiro bepaalde de eindstand in de slotfase op 4-0. Door de zege en de nederlaag van Olympiqye Lyon tegen Real Madrid heeft Ajax op 22 november genoeg aan een gelijkspel in Frankrijk om te overwinteren in de Champions League. Maar ruim twee weken, dat is écht een mensenleven in het voetbal.

Strootman twee duels geschorst #PSV

PSV’er Kevin Strootman is door de tuchtcommissie van de KNVB voor twee wedstrijden geschorst. Redactie sport Amsterdam

Kevin Strootman wordt gestraft voor de rode kaart die hij zaterdag in het uitduel met FC Twente van scheidsrechter Kevin Blom kreeg voor een overtreding op Luuk de Jong. In eerste instantie kreeg hij een schikkingsvoorstel van twee wedstrijden schor-

sing, waarvan één voorwaardelijk. PSV ging daar tegen in beroep en vervolgens oordeelde de tuchtcommissie dat Strootman nu twee duels onvoorwaardelijk geschorst wordt. De middenvelder heeft nog wel de mogelijkheid beroep aan te tekenen tegen de uitspraak. Tegenover PSV TV reageerde hij verbaasd. ‘Het is een beetje raar dat de aanklager zegt dat hij de beelden heel vaak heeft gezien en dan op één duel uitkomt, en dan ga ik in beroep, zien we dezelfde beelden, en is het opeens twee. Ik snap er allemaal weinig van.’

Beter nieuws voor PSV was de contractverlenging van aanvoerder Ola Toivonen. PSV lichtte een optie in zijn aflopende verbintenis waardoor de Zweedse schaduwspits nu tot medio 2014 onder contract staat in Eindhoven. De succesvolle Toivonen kwam in de winter van het seizoen 2008-2009 van het Zweedse Malmö over naar PSV. Sindsdien speelde hij ruim honderd wedstrijden voor de Brabantse club. Dit seizoen kwam de Zweed in de eredivisie al zes keer tot scoren.

Duur geintje

Brullende motoren

Snelle Jelle

Miami Heat-eigenaar Micky Arison kon het niet laten via Twitter kritiek te leveren op de lockout in de NBA. Het gevolg: een boete van 500.000 dollar.

De vader van de verongelukte Marco Simoncelli wil dat zijn zoon bij de GP van Valencia wordt herdacht met een minuut lawaai in plaats van stilte.

Zestien seconden. Meer had Nader Fathollahi niet nodig om een rode kaart te krijgen tijdens een wedstrijd in de Iraanse competitie.


Mauro moet als een gek gaan oefenen op zijn sleeppush.

Sport

27

Zo kan het wél #Mauro Vergeet Gerd Leers. Vergeet die CDA-

congressen. Vergeet al die asielregeltjes en dat studievisum. Mauro kan op een andere manier in Nederland blijven: hockeyer worden. Thijs Zonneveld Amsterdam

Bij SV Oostrum speelde tot voor kort een donkere jongen op rechts. Hij kwam uit Angola en zocht asiel in Nederland. Zijn naam: Mauro. Snel, atletisch, fijne techniek. Hij zou de komende vijftien jaar zo meekunnen in het eerste van Oostrum, ware het niet dat hij het land uit moet van minister Leers. Het eerste van SV Oostrum komt uit in de vijfde klasse E. Dat is een paar honderd lichtjaren verwijderd van betaald voetbal, maar wat als Mauro nu eens gescout zou worden door een profclub. Roda JC, MVV, of misschien wel PSV? Zou hij dan wel in Nederland mogen blijven? Met andere woorden: zou het iets uitmaken als Mauro een topvoetballer was? Er zijn twee bekende voorbeelden van voetballende Mauro’s. De ene heet Marcio Junquiera (ex-speler van Telstar), de andere Nando Rafael (exAjacied). Allebei ook afkomstig uit Angola, net als Mauro. Allebei dienden ze hier een asielaanvraag in. Met wisselend succes: Nando werd gedwongen te vertrekken (hij ging naar Duitsland, waar hij wél asiel kreeg), Junquiera mocht blijven. Junquiera: ‘Ik heb gewoon mazzel gehad.’ Tja. Mazzel, dat heb je wel nodig. Zo zegt Marq Wijngaarden van Böhler Advocaten: ‘Er is sprake van een grote mate van willekeur in asielprocedures. Het ligt er maar net aan welke ambtenaar je zaak in behandeling neemt. Het lijkt net een tombola.’

Kennismigrantenregeling Maar asiel is niet de enige manier om een verblijf in Nederland af te dwingen. Dat kan ook anders. Via een relatie of studie bijvoorbeeld, maar dat heeft nogal wat voeten in de aarde. Er is nog een andere mogelijkheid: werk. Meer in het bijzonder: beroepssport. Een werken verblijfsvergunning kan ook worden verleend als een professionele sporter voor een Nederlandse club uitkomt. Dat gebeurt op grond van de kennismigrantenregeling van de IND. Vooral bedoeld om bollebozen van buiten de EU naar Nederland te kunnen halen, maar ook topsporters kunnen er gebruik van maken. De eis: ze moeten een minimumsalaris verdienen dat marktconform is. Voor werknemers jonger dan dertig geldt een minimum van 37.121 euro (bruto), voor werknemers boven de dertig een minimum van een halve ton. Het zou dus heel makkelijk zijn voor voetbalclubs om spelers van buiten de EU te halen – 37.000 euro

is een schijntje voor de gemiddelde betaald voetbalclub. Maar dat is precies de reden waarom de IND voetballers expliciet heeft uitgesloten van deze regeling. Het minimumsalaris voor voetballers van buiten de EU is opgehoogd naar ongeveer 450.000 euro, 150 procent van het gemiddelde eredivisie-salaris. Sander van Eijk, woordvoerder van het ministerie van Binnenlandse Zaken: ‘Verder moet duidelijk zijn dat de betreffende speler een toegevoegde waarde heeft voor de Nederlandse sport. Advies daarover wordt uitgebracht door het ministerie van VWS en het WOS – de Werkgeversorganisatie in de Sport.’

Voor Mauro lijkt het dus vrijwel onmogelijk om een verblijfsvergunning te krijgen op basis van een contract als profvoetballer. Als PSV hem al scout, dan moeten ze hem ook nog bijna een half miljoen betalen en/of kunnen duidelijk maken dat hij een voetballer met een grote toekomst is. Die vlieger ging niet op voor ex-Ajaxspits Nando Rafael, dus de kans dat zoiets lukt bij de rechtshalf van SV Oostrum is nul. Maar er is een andere weg. De kennismigrantenregeling geldt dan misschien niet voor voetballers; andere sporters mogen er wel gebruik van maken. Zo spelen er Pakistaanse hockeyers in Nederland op grond van deze regel. Advocaat Sander Groen van Kroes Advocaten: ‘Hockeyers of basketballers vallen wel onder de kennismigrantenregeling. Als een hockeyclub een speler onder de dertig een contract met een minimumsalaris van 37.121 euro bruto aanbiedt, dan komt hij in principe in aanmerking voor een verblijfsvergunning.’ De werken verblijfsvergunning moet worden aangevraagd in het land van herkomst, wordt verleend via de werkgever en geldt voor één jaar. Als de vergunning drie keer wordt verleend, dan vervalt het ding aan de buitenlandse werknemer zelf en geldt het voor onbepaalde tijd, zolang de werknemer werk heeft. Het zal misschien niet de manier zijn waarop Mauro in Nederland wil blijven, maar het kán wel. Hij hoeft alleen van sport te veranderen en als een gek gaan oefenen op zijn sleeppush. En dan maar hopen op die ene hockeyvoorzitter met een gouden hart en 37.121 euro in zijn portemonnee.

PRO SHOTS/BEELDBEWERKING DE PERS

Dilemma

Lolbroek

Beter vroeg dan laat

Jack Wilshere (Arsenal) liet een elektricien komen voor een klus in zijn huis, maar die had een tattoo van aartsrivaal Spurs. Hij mocht toch naar binnen.

Novak Djokovic krijgt de lachers regelmatig op zijn hand. Zo ook bij het toernooi van Basel, waar hij de baan betrad met een halloweenmasker.

Nadson (RC Genk) wilde het shirt van Ramires (Chelsea) zó graag dat hij al in de rust voorstelde van shirtje te ruilen. Dat wilde Ramires wel.

Voor hetzelfde geld rij je nu een gloednieuwe Toyota!

Fifty Fifty deal: tijdelijk een Toyota Aygo vanaf

€ 3.645,-

'H)LIW\)LIW\GHDOLVZHJHQVVXFFHVYHUOHQJGWRWHQPHWQRYHPEHU0HWGH)LIW\)LIW\GHDOEHWDDOWXQXGHKHOIWHQGH DQGHUHKHOIWSDVRYHUMDDU'DDUGRRUULMGWXGXVHHQJORHGQLHXZH7R\RWD$\JRYRRUGHSULMVYDQHHQWZHHGHKDQGVDXWR (ULVDOHHQ$\JRYDQDIŹ(QRPGDWXQXRRNQRJHHQVŹH[WUDNRUWLQJNULMJWULMGWXDOHHQ$\JRYDQDI Ź9RRUPHHULQIRUPDWLHRYHUGH]HDFWLHEHQWXYDQKDUWHZHONRPELMGH7R\RWDGHDOHURINLMNRSZZZWR\RWDQO %UDQGVWRIYHUEUXLN (&) YDULHHUW YDQ O NP NPO WP NP NP NPO &2 JUNP

'LWQLHWGRRUORSHQGHNUHGLHWZRUGWDDQJHERGHQGRRU7R\RWD)LQDQFLDO6HUYLFHVŢ*HOGLJYDQRNWWPQRYŢ8LWHUVWHUHJLVWUDWLHGDWXPGHFHPEHUŢ9RRUQLHXZH7R\RWD$\JRŢ8ƪQDQFLHUWYDQGHFRQVXPHQWHQSULMVPHWHHQPLQLPXPNUHGLHWEHGUDJYDQŹHQHHQPD[LPXPYDQ ŹŢ2QGHUYRRUEHKRXGYDQNUHGLHWDFFHSWDWLHŢ7RHWVLQJHQUHJLVWUDWLHELM%.5WH7LHOŢ7R\RWD)LQDQFLDO6HUYLFHVVWDDWRQGHUWRH]LFKWYDQGH$XWRULWHLW)LQDQFLªOH0DUNWHQ$)0 Ţ:LM]LJLQJHQHQGUXNIRXWHQYRRUEHKRXGHQŢLQIR#WR\RWDIVQOŢ$IJHEHHOGGH$\JR&RPIRUW1DYLJDWRUGHXUVYDQDIŹ

Op de puzzelpagina vindt u alle informatie. met de

Recommend Documents