Op de OK in Afrika Stop verspilling medicijnen

maartensmagazine | herfst 2013

Op de OK in Afrika Stop verspilling medicijnen

MM | herfst 2013 3

In beeld A  lbert van den

Heuvel

“Duizend bidprentjes per week”

“

Ik ben nu tachtig jaar. Op mijn 36ste werd er bij mij reumatoïde artritis vast­gesteld. Vanaf die tijd kom ik al bij de Sint Maar­ tenskliniek. De eerste keer in het zieken­ huis heb ik ruim zeven maanden daar gelegen. Drie keer per dag moest ik plat op mijn rug liggen, in de spalken gehe­ sen en ingesnoerd. Met mijn handen op handklosjes. Verder heb ik goudinjecties gehad en daarna emmers vol medi­cijnen en infusen. Bovendien ben ik dertig keer geopereerd, onder andere aan mijn han­ den, voeten en knieën. Tegenwoordig kom ik nog regelmatig in de Sint Maartens­ kliniek, voor fysiotherapie, zwemmen en mijn maandelijkse infuus. Tot mijn 43ste heb ik gewerkt als bedrijfs­ bewaker bij Philips. Na een tijdje thuis voor het raam te hebben zitten koeke­ loeren, besloot ik me in de genealogie te verdiepen. Daar kwam vervolgens het verzamelen van bidprentjes bij. En dat doe ik nu nog steeds. Op het hoogtepunt kreeg ik wel duizend bidprentjes per week toegestuurd. Nu zijn dat er nog steeds circa vijftig. Ik heb er altijd veel genoegen aan beleefd. Zonder de reuma was ik dit ook nooit gaan doen. Alle gewrichten in de vingers zijn kapot. Dankzij de hulpmiddelen om mijn handen kan ik nog wel iets pakken. Ook heb ik een scootmobiel, want ik kan geen lange afstanden meer lopen. De reuma heeft zeker mijn leven bepaald, gelukkig had ik een geweldige vrouw die alles goed heeft opgepakt. Annie is zeven jaar geleden overleden. Wij dachten altijd dat ik eerst zou gaan. Zonder haar was ik er nu ook niet meer geweest.

”

4 MM | herfst 2013

08 Laatste hoop Bijna de helft van de Nederlanders heeft wel eens pijn in de onderrug. Wat als die klachten chronisch zijn en een operatie geen optie (meer) is? RealHealth is vaak de laatste hoop.

08

10

10 Stop verspilling dure reuma­ medicijnen In Nederland wordt voor circa 100 miljoen euro per jaar verspild aan medicijnen. De Maartensapotheek probeert met verschillende initiatieven die verspilling terug te dringen.

20 Tien vragen over leefstijl en reuma Hebben gezond eten, voldoende bewegen en niet roken invloed op ontstekingsreuma? Lees wat reumatoloog Alfons den Broeder hierover vertelt.

12

22

22 Levens veranderen in Afrika OK-assistent Margreet Schilt werkt het grootste deel van het jaar in Malawi. “Ik kan niet tegen onrechtvaardigheid; iedereen heeft recht op goede gezondheidszorg.”

20 Colofon

Het MaartensMagazine verschijnt vier keer per jaar en wordt verspreid onder patiënten, medewerkers, oudmedewerkers en externe relaties van de Sint Maartenskliniek. In het MaartensMagazine vindt u nieuws en actuele ontwikkelingen binnen de Sint Maartenskliniek. De Sint Maartenskliniek is een gespecialiseerd ziekenhuis voor orthopedie, reumatologie en revalidatiegeneeskunde. Voor reacties, suggesties of het doorgeven van adreswijzigingen kunt u contact opnemen met de afdeling Communicatie, Postbus 9011, 6500 GM Nijmegen, telefoon: (024) 365 91 76, of mail: [email protected]. Voor het aanvragen van een gratis abonnement op het MaartensMagazine bezoekt u www.maartenskliniek.nl/mm.

MM | herfst 2013 5

Inhoud

Column

Raad van Bestuur

column

Samenspel voor betere zorg

26

Steeds meer leeft de opvatting dat het leveren van goede zorg niet kan zonder de patiënt zelf erbij te betrekken en dat verbeteringen in de zorg niet alleen voor de patiënt worden gedaan, maar in samenwerking met de patiënt. Dit klinkt door in de missie van de Sint Maartenskliniek: we willen er samen met patiënten voor zorgen dat zij beter kunnen bewegen, functione­ ren en participeren in hun dagelijks leven.

24 Verder… 6 7 12 14 15 16 24 26 28 30 31

Vacature Uit de oude doos Patiëntervaring Facebook Dokter! Dokter! In beeld: Handboogschieten Klaas en zijn (behandel)team Therapie te paard Dagboek Het apparaat Contactinformatie

Redactie Aart-Jan de Looff, Marije van Vooren, Rian Grutters, Tjerk Rom­ kema, Ilse Nijland Fotografie Dennis Vloedmans (cover, 2, 3, 10, 14, 20, 25, 26, 30), Inge Hondebrink (16, 21), Bart van Dieken (24, 25), Jan Looije (27) en de afdeling Commercie, Marketing & Communicatie Vormgeving Wunderbar Visuele Communicatie, Nijmegen Druk Van Eck & Oosterink communicatie­ regisseurs, Dodewaard

Bezoek onze website: www.maartenskliniek.nl

Inmiddels bestaat er veel informatie die de patiënt helpt om actief te participeren in de zorg voor de eigen gezondheid. De beschikbaarheid van die informatie is essentieel. Internet is een belangrijke bron. De Sint Maartenskliniek ontwikkelt samen met patiënten zogeheten ‘portals’ waarin alle relevante informatie bijeen is gebracht per patiëntengroep. Verder werken we aan ‘Maartensfacts’, waarin we uitkomsten inzichtelijk maken. Ook op beleidsniveau nodigen we patiënten actief uit te participeren. De patiënten­ adviesraad vervult hierin een belangrijke rol. Zij ver­ tolkt de stem van de patiënt en geeft de organisatie vanuit dit perspectief gevraagd en ongevraagd advies. Een schat aan informatie halen we verder uit onderzoek naar klantbeleving in ons ziekenhuis, evenals uit de ervaringen die patiënten delen op www.zorgkaartnederland.nl. Dit helpt ons om de zorg in ons ziekenhuis te verbeteren. We zijn ervan overtuigd dat actief participeren van patiënten leidt tot een betere gezondheidszorg: meer kwaliteit, betere uitkomsten, lagere kosten, minder medische fouten, en gezondere en gelukkigere patiënten. En met name dat laatste maakt werken in de zorg zo inspi­ rerend, daar doen we het voor! Berthe de Jong, Raad van Bestuur

6 MM | herfst 2013

Vacature

Conform de Wet Klachtrecht Cliënten zorgsector is door de Raad van Bestuur van de Sint Maartenkliniek een klachtencommissie ingesteld die klachten van patiënten behandelt. De klachtencommissie telt interne en externe leden. Deze leden worden benoemd voor een periode van vier jaar, met daarna de mogelijkheid om maximaal eenmaal met dezelfde periode te verlengen. De klachtencommissie is onafhankelijk en maakt dus geen onderdeel uit van de ziekenhuisorganisatie. De klachtencommissie wordt ondersteund door een ambtelijk secretaris die juridisch is geschoold. In verband met het verstrijken van de zittingstermijn van een van de leden van de klachten­ commissie, is de klachtencommissie op zoek naar een

Lid klachtencommissie m/v Uw functie In uw functie als lid van de klachtencommis­ sie bent u, in samenwerking met de voorzitter en overige leden, verantwoordelijk voor de behandeling van de klachten. De klachten­ behandeling vindt circa tien tot twaalf keer per jaar plaats. Uw profiel Gezien de samenstelling van de huidige com­ missie gaat de voorkeur uit naar een kandidaat die de klachten vooral kan bezien vanuit het perspectief van de patiënt en die bekend is met de ziekenhuiszorg en affiniteit heeft met zorg en klachten. Verder verwacht de commissie van de kandi­ daat dat deze in staat is om op een objectieve, professionele en tactvolle wijze de klacht te behandelen. En om gezamenlijk met de andere commissieleden tot een oordeel te komen, waarbij de vertrouwelijkheid van hetgeen behandeld is, gewaarborgd zal zijn. Vergoeding De Sint Maartenskliniek heeft een vergoe­ dingsregeling ingesteld voor leden van de klachtencommissie. De leden van de commissie

ontvangen per hoorzitting vacatiegeld en een reiskostenvergoeding. Scholing behoort tot de mogelijkheden. Contact Voor meer informatie over deze vacature kunt u contact opnemen met mw. mr. B. Bouman, ambtelijk secretaris van de klachtencommissie (tel. 024-3659634) of met dr. F.G.M. Buskens, voorzitter van de klachtencommissie, via mw. mr. B. Bouman. U kunt uw interesse voor bovenstaande vaca­ ture kenbaar maken bij mw. mr. B. Bouman, e-mail [email protected]. Uw reactie (voorzien van een cv) dient uiterlijk maandag 7 oktober door de klachtencommissie te zijn ontvangen. Kandidaten die een binding hebben met de Sint Maartenskliniek, of zelf werkzaam zijn bij de Sint Maartenskliniek worden uitgesloten voor sollicitaties op deze functie.

MM | herfst 2013 7

Uit de oude doos

De gipsafdeling

Het tuigje ging om het hoofd om de rug recht te houden Een eenvoudige indeling met een bijzondere stellage en een religieus kruis boven de doorgang naar de andere ruimte. Verder geen tierelantijnen. Zo zag de gipsafdeling van de Sint Maartenskliniek eruit halverwege de vorige eeuw. Intussen zijn er wel wat dingen veranderd… De ergonomie van de behandeltafels is zichtbaar niet optimaal. De arboarts zou hiervan gruwelen. Dat is met de huidige hoog-laagtafels nu wel beter geregeld. Ook opvallend zijn de handdoeken die rechts aan de muur hangen. Dat ze daar hangen, betekent dat ze meerdere keren achter elkaar werden gebruikt. Ondenkbaar nu! Tegenwoordig zijn wegwerphanddoeken de standaard. Voor veiligheid en hygiëne golden toentertijd andere regels. Snel droog Eind jaren zeventig kwam de grootste verandering op de gipsafdeling: kunststofgips. Tot die tijd werd alleen het bekende zware, witte gips gebruikt, dat zorgde voor een beperkte bewegings­ vrijheid van de patiënt. Het kunststofgips is veel lichter, is in vijf minuten droog (tegenover 24 tot 28 uur bij normaal

gips) en is er in verschillende kleuren. Bovendien hoeven patiënten tegenwoordig ook minder lang het gips om te houden. Voor patiënten is dat een erg fijne ontwikkeling geweest, ze kunnen daardoor ook sneller beginnen met revalideren. ‘Ouderwets gips’ wordt overigens nog wel gebruikt. Meestal direct na een operatie. Het neemt namelijk veel vocht op en is minder kostbaar om regelmatig te verwisselen. In de Badedas De stellage met het tuigje en de twee bakken wordt ook nog steeds gebruikt, bij de opleiding in het Erasmus MC. Het tuigje (de tractie) ging om het hoofd van de patiënt om de rug recht te houden, in de bakken zat water om het gips in te dompelen. Vroeger bestond zeventig procent van het werk op de gipsafdeling uit het aanleggen van korsetten. Nu

neemt dat slechts tien procent van het werk in beslag. Niet omdat de patiën­ten­­ populatie zo veranderd is, maar juist door de andere inzichten en behande­ lingen die in de loop der jaren zijn ontstaan. Zo krijgt niemand meer het advies om met een wond onder het gips in de Badedas te zitten. Met onder andere een speciale spons die vacuüm zuigt, kan de wond namelijk binnen zes weken weer dicht zijn. • Met dank aan gipsverbandmeester Helmie Cornelissen.

Gipsverbandmeester Eigenlijk is de titel ‘gipsverbandmeester’ het enige dat niet is veranderd in al die decennia, hoewel die titel tegenwoordig best vragen oproept. Patiënten die voor een brace komen – en dat zijn er best veel – snappen bijvoorbeeld niet dat ze daarvoor naar de gipsverbandmeester moeten.

8 MM | herfst 2013

Achtergrond

RealHealth: minder pijn en betere kwaliteit van leven

Laatste hoop voor veel met chronische lagerug Stel, u heeft last van uw rug. Die kans is groot, want bijna de helft van de Nederlanders heeft wel eens pijn in zijn of haar onderrug. De pijn gaat maar niet over, u gaat naar de huisarts en wordt doorverwezen naar de fysiotherapeut. Dit heeft ook geen effect. Een doorverwijzing naar een specialist volgt. Deze specialist kan u niet behandelen. Een doorverwijzing naar de volgende specialist volgt. Ook die kan u niet helpen. U gaat zelf verder zoeken, of wordt nogmaals doorverwezen. Uiteindelijk luidt de diagnose: chronische lagerugklachten. En nu? Vaak is voor patiënten met chronische lagerugpijn een operatieve behande­ling niet mogelijk of niet nodig. Voor deze patiënten is de Sint Maartens­ kliniek – op initiatief van de wervel­ kolom­chirurgen – begonnen met het RealHealth-programma. De deelnemers aan het programma hebben gemiddeld al meer dan twee verschillende specialisten gezien, naast de huisarts. Ze zijn al bij fysiotherapeuten, orthopeden, reuma­tologen, neurologen en revalidatieartsen geweest. Bovendien heeft een derde van de patiënten al eens een rugoperatie ondergaan. Het RealHealthprogramma wordt zoveel mogelijk buiten het medische circuit getrokken. De patiënten verblijven dan ook twee weken in hotel Landgoed Holthurnsche Hof in Berg en Dal, nabij Nijmegen. In een bosrijke omgeving en zonder witte doktersjassen worden ze begeleid door de medewerkers van RealHealth: zogeheten ‘trainers’ met verschillende achtergronden, zoals fysiotherapeuten en psychologen, die gespecialiseerd zijn in de behandeling van rugproblemen. Weg uit de eigen sociale omgeving Een van de trainers bij RealHealth is Marja Smit. “Een belangrijke voorwaar-

de voor deelname aan het programma is dat mensen medisch uitbehandeld zijn”, legt zij uit. “Mensen moeten dat zelf inzien en bereid zijn om te stoppen met zoeken naar behandelingen om de pijn weg te halen. Dat is een essentiële overgang.” RealHealth is niet gericht op weghalen van de pijn, maar op het verbeteren van het functioneren en van de kwaliteit van leven. Mensen met chronische lagerugklachten uit heel Nederland komen twee weken in het hotel overnachten. Smit: “Voor het programma is het namelijk belangrijk dat de mensen weggaan uit hun normale thuissituatie en dat de behandeling buiten het ziekenhuis plaatsvindt. De zelfmanagementtraining wordt gegeven in een groep. Het proces dat wordt doorlopen met lotgenoten is voor veel mensen ondersteunend en stimulerend. Na deze twee weken komen ze na een maand en een jaar nog een keer een dag terug.” Chronisch of acuut? “Een andere voorwaarde voor deelname aan het programma is dat de mensen van tevoren gescreend zijn door een orthopeed van de Sint Maartenskliniek”, zegt Smit. “Het is essentieel dat het om chronische pijnklachten gaat. Voor acute

MM | herfst 2013 9

patiënten pijn pijnklachten bestaan behandelingen, want daar is sprake van weefselschade. Maar bij chronische pijnklachten heb je geen weefselschade meer. Mensen zijn dan ondanks hun pijn, wel volledig belastbaar.” Zorgkosten omlaag De Sint Maartenskliniek biedt het RealHealthprogramma sinds 2006 aan. Continu doen we onderzoek naar de resultaten van het programma. Zo ook onderzoeker Miranda van Hooff: “We hebben eerst onderzoek gedaan naar hoe goed RealHealth werkt. Het blijkt dat de deelnemers na twee weken al veel minder pijnklachten hebben, beter kunnen functioneren en een betere kwaliteit van leven hebben. Na een jaar is dit nog steeds het geval. Onlangs hebben we onderzocht hoe het twee jaar na het programma met de mensen gaat. Daarbij hebben we ook gekeken naar het medicatiegebruik en het zorggebruik.” Wat blijkt? Na twee jaar komt een groot deel van de mensen nog maar af en toe bij de huisarts. Bovendien is het medicatiegebruik drastisch afgenomen. Van Hooff: “Bijna iedereen kon overstappen van hele zware pijnstillers naar paracetamol. Of ze gebruikten zelfs helemaal geen pijnstillers meer.” Meer opties gekregen Ook de medische staf is content met het programma. “RealHealth vormt een geweldige aanvulling op onze mogelijkheden om de kwaliteit van leven van patiënten met chronische lagerugklachten te verbeteren”, vertelt orthopedisch chirurg Marinus de Kleuver. “Vroeger konden wij als wervel­kolomchirurgen alleen maar beoordelen of we iets met een operatie konden verhelpen. Als dat niet het geval was, waren we uitgepraat. Nu kunnen we een deel van de patiënten het RealHealth-programma aanbieden. Met veel succes!” •

Sneller op de goede plek Veel mensen die bij RealHealth terechtkomen, zeggen: “Goh, was ik hier maar veel eerder geweest.” Het blijkt dan ook lastig om patiënten met rugklachten meteen op de juiste plek te krijgen. Er wordt veel ‘geshopt’ bij alle zorgverleners, omdat men niet weet voor wie welke behandeling het beste is. Onderzoeker Van Hooff vertelt wat hieraan gedaan kan worden: “Om rug­ patiënten op de goede plek te krijgen, moet je ze eerst screenen. Dan krijg je een soort profiel voor de meest geschikte behandel­ vorm, waarbij de kans op een succesvolle behandeluitkomst het grootst is. Dat wordt in Nederland echter nog niet gedaan.” Wervelkolomregister Daarom is de Sint Maartenskliniek in 2012 begonnen met het zo­geheten ‘wervelkolomregister’. Voordat patiënten op consult komen, vullen ze op internet vragenlijsten in. Dit doen zij tot twee jaar na de behandeling op verschillende vaste momenten. Deze vragenlijsten komen allemaal in het wervelkolomregister. Van Hooff: “Aan de hand van de resultaten kan de arts het con­ sult goed voorbereiden en kunnen we onderzoeken wat de meest geschikte behandeling is voor een patiënt.” Orthopedisch chirurg De Kleuver vult aan: “Met het wervelkolomregister willen we uiteindelijk patiënten beter kunnen adviseren. We willen samen met de patiënt alle informatie op een rijtje zetten en dan samen kiezen welke behandelvorm het beste past. Maar voor dat zover is, moet eerst meer onderzoek worden gedaan.”

10 MM | herfst 2013

Apotheker Bart van den Bemt met de verzegelde plastic tas en de thermometerchip

Ontwikkeling

Project tegen verspilling dure reumamedicatie

Kan het niet wat minder? We verspillen heel veel in Nederland. Ook in de zorg kunnen we er wat van. Op 23 mei is het Landelijk Meldpunt Verspilling in de Zorg gelanceerd. Sindsdien zijn al ruim 15.000 meldingen binnengekomen, veelal gaan die over verspilling van geneesmiddelen (bron: www.rijksoverheid.nl). De Maartensapotheek van de Sint Maartenskliniek probeert die verspilling terug te dringen. Onder andere met een onlangs gestarte proef waarbij reumamedicatie wordt afgeleverd in een verzegelde plastic tas met daarin een thermometerchip. Reumamedicatie die goed bewaard wordt, zou hierdoor in de toekomst mogelijk hergebruikt kunnen worden en dat kan een hoop kosten besparen.

Een doosje met honderd paracetamoltabletten koop je bij de drogist voor nog geen twee euro. Als je die een keer moet weggooien, is dat niet zo erg. Maar biologicals, speciale reumageneesmiddelen zoals Enbrel® en Humira®, kosten gemiddeld ruim achthonderd euro per verpakking. Bart van den Bemt, apotheker en onderzoeker in de Sint Maartenskliniek, geeft aan dat deze medicijnen zo duur zijn, omdat het productieproces lastig is. De helft van de patiënten heeft baat bij de biologicals. Maar bij de andere helft van de patiënten werken ze niet. Deze patiënten stoppen met het medicijn. “Het kan dan zijn dat de patiënt nog verpakkingen in huis heeft liggen. Deze worden tot nu toe altijd weggegooid, ook als ze in een onaangebroken verpakking teruggebracht worden naar de apotheek. En dat is zonde”, aldus Van den Bemt.

MM | herfst 2013 11

Hergebruik niet toegestaan Geneesmiddelen worden in Nederland weggegooid, omdat het bij wet verboden is om ze te hergebruiken. Van den Bemt: “Als je een geneesmiddel hergebruikt, wil je zeker weten dat het goed bewaard is, dat de kwaliteit goed is. Het mag bijvoorbeeld niet te heet of bevroren zijn geweest. Daarom is men zo voorzichtig met het hergebruiken.” Naast kwaliteit speelt ook verantwoordelijkheid mee: “Wie is er straks verantwoordelijk als we geneesmiddelen hergebruiken, de fabrikant of de apotheek? Die verantwoordelijkheid en aansprakelijkheid moeten eerst geregeld zijn.” Goed gekoeld? “Verspilling van geneesmiddelen kun je op meerdere manieren tegengaan”, zegt Van den Bemt. “Je moet zeker weten dat patiënten het geneesmiddel gaan gebruiken en dat je niet teveel medicatie meegeeft. Daar passen we in de Sint Maartenskliniek de hoeveelheid al op aan. Ook proberen we van consult tot consult het geneesmiddel zo goed mogelijk af te passen. De meeste mensen stoppen hun geneesmiddel rond een consult als de dokter zegt dat ze het niet meer hoeven te gebruiken.” De thermometerchip is een andere oplossing om verspilling tegen te gaan. Karin Spijkers, ook apotheker in de Sint Maartenskliniek, vertelt hoe de chip werkt: “Je moet de chip eerst scannen om die aan de gegevens van een patiënt te koppelen. Vervolgens doe je de chip met een verpakking medicijnen in een verzegelde plastic tas en geef je die aan de patiënt mee. Wanneer de medicijnen teruggebracht worden, scan je de chip weer en kun je zien of de medicatie bij de goede temperatuur is bewaard en dus kan worden hergebruikt. De chip registreert namelijk regelmatig de temperatuur.” Optimale dosering Een andere manier om verstandiger met biologicals om te gaan, is ervoor te zorgen dat patiënten een optimale dosering van het geneesmiddel krijgen. Aatke van der Maas, reumatoloog en onderzoekster bij de Sint Maartenskliniek, deed onderzoek hiernaar. “Er waren al aanwijzingen dat biologicals bij een aanzienlijk aantal patiënten lager gedoseerd kunnen worden”, legt ze uit. “Je wilt natuurlijk dat hetzelfde goede effect van de biologicals blijft, maar met zo min mogelijk medicijn. Hierdoor zou je minder kans op bijwerkingen kunnen hebben en minder kosten. We zagen bij 45 procent van de patiënten dat de biologicals even goed bleven werken in een lagere dosering. Daarnaast kon 16 procent

van de patiënten helemaal stoppen met de biologicals.” Op 3 oktober vindt ter gelegenheid van de promotie van Van der Maas een symposium plaats in de Sint Maartenskliniek in Nijmegen, met de titel ‘Optimaal gebruik van biologicals bij reumatoïde artritis: kan het niet wat minder?’. De eerste stappen “De patiënten van de Sint Maartenskliniek vinden het goed dat we de verspilling aanpakken”, ervaart Van den Bemt. “Ik vind het ongelofelijk hoe positief iedereen er tegenover staat.” Inmiddels hebben de eerste patiënten als proef hun biologicals meegekregen van de Maartens­apotheek in de verzegelde plastic tas met thermometerchip. Ook zijn er nu een aantal patiënten die een lagere dosering biological krijgen of gestopt zijn. Van der Maas vertelt over deze patiënten: “Sommige mensen vonden het heel spannend om minder medicatie te gaan gebruiken. Terwijl veel anderen het juist fijn vonden om minder te gaan gebruiken of te stoppen.” •

Facts & Figures - Biologicals zijn relatief nieuwe genees­ middelen, ze worden sinds 2003 in de Sint Maartenskliniek voorgeschreven. - Ongeveer 1500 patiënten in de Sint Maartenskliniek gebruiken momenteel biologicals. - De kosten per patiënt voor het gebruik van een biological bedragen ongeveer 15.000 euro per jaar. - De verspilling van biologicals wordt alleen in de Sint Maartenskliniek al op 100.000 euro per jaar geschat. - De totale verspilling van geneesmiddelen in Nederland is ongeveer 100.000.000 euro per jaar. - In 2009 gooiden we nog 94.000 kilo aan medicatie weg, in 2011 was dit al gestegen naar 156.000 kilo. (Bron: www.nos.nl en Bart van den Bemt)

12 MM | herfst 2013

Patiëntervaring

Reumatoïde artritis én een heupprothese

“Ik dacht dat ik nooit meer de Vierdaagse kon lopen” Ieder jaar staat Nijmegen in de derde week van juli op z’n kop. Dat is traditiegetrouw de week van dé Vierdaagse. De editie van 2013 kende enorm goed weer, een zegen voor de ruim 42 duizend wandelaars die aan de start verschenen. Eén van hen was Nelly Michels (58 jaar) uit Lent. Ze liep al voor de 22e keer mee. Nelly heeft reumatoïde artritis en een heupprothese, waarschijnlijk konden niet veel mede-wandelaars haar dat nazeggen. Zou ze de mars hebben uitgelopen? Nelly Michels en haar man Henny zijn fanatieke wandelaars. Ze lopen tussen de 1200 en 1800 kilometer per jaar en doen mee aan allerlei wandelmarsen. In maart 2007 werd er reumatoïde artritis vastgesteld bij Nelly. “Ik ben toen vanuit het Canisius-Wilhelmina Ziekenhuis naar de Sint Maartenskliniek verwezen”, vertelt ze. “In eerste instantie kregen ze de reuma niet stabiel. Het medicijn methotrexaat werkte wel goed, maar daar kreeg ik longklachten van. Daar moest ik dus mee stoppen.” Biological was een zegen Ondertussen tastte de ontstekingsreuma haar heup­ gewricht ernstig aan. Zo ernstig dat die in 2010 ver­ vangen moest worden door een heupprothese. Nelly: “Ik had ook pijn in mijn andere grote gewrichten. Uiteindelijk kreeg ik drie jaar geleden de biological Enbrel® en die sloeg meteen aan. Het ging snel beter en de pijn werd ook veel minder.” Nelly komt net van een controle bij haar reumatoloog vandaan. Ze geeft aan dat de pijn grotendeels onder controle is, maar dat de vermoeidheid blijft. “En die gaat ook niet meer weg”, verzucht ze. “Dat vind ik eigenlijk nog wel het vervelendste van die reuma; ik heb veel minder energie.” Meer rust pakken “Ik werk in een centrum voor angststoornissen, Kliniek Overwaal in Lent”, gaat Nelly verder. “Daar doe ik huishoudelijk werk. Meestal 20 uur in de week, maar soms – als het nodig is – zelfs 38 uur. Dat merk ik echter

wel meteen; dan ben ik aardig aan mijn eind.” Ze dacht dat ze de wandelmarsen uit haar hoofd moest zetten toen ze de diagnose reumatoïde artritis kreeg. De glimlach op haar gezicht verraadt echter dat het zo niet gelopen is. Wel heeft ze enige concessies moeten doen. Zo loopt ze tegenwoordig bijvoorbeeld de 40 kilometer bij de Nijmeegse Vierdaagse en moet ze tijdens de tocht ook meer rusten. “Vroeger liep ik altijd de 50 kilometer, maar dat doe ik niet meer, anders maak ik het werk van de Sint Maartenskliniek kapot”, aldus Nelly. Fysiek ongemak Toen Nelly 29 jaar was, deed ze voor de eerste keer mee aan de Vierdaagse. “Ik ben opgegroeid met de Vierdaagse”, legt ze uit. “Ik stond altijd met mijn ouders langs de weg te kijken naar de wandelaars. Dat boeide mij enorm.” Inmiddels heeft ze de beroemde wandeltocht al 22 keer gelopen. Een aantal keer kon ze niet meedoen, vanwege fysiek ongemak. Nelly: “Zo kon ik in 2007 niet meelopen, omdat de reuma toen net hevig de kop opstak. In 2009 en 2010 kon ik door de reuma en mijn heupklachten helaas ook niet meedoen. De Vierdaagse van 2008 heb ik wel volbracht – met een handvol medicijnen en beduidend moeizamer dan de keren daarvoor.” Mooiste mars “In augustus 2010 kreeg ik een nieuwe heup”, zegt Nelly. “Fietsen vond ik in het begin wel spannend, dan voelde ik de prothese zitten. Maar lopen ging al vrij snel prima. Sterker nog, in november van dat jaar liep ik al weer mijn eerste wandelmars!” En zo’n acht maanden later liep ze ook de Nijmeegse Vierdaagse weer uit, met haar nieuwe heup. Want dat blijft natuurlijk de allermooiste wandelmars. Waarom eigenlijk? “Vanwege het contact met alle mensen; de wandelaars én het publiek. We hebben er weer veel wandelvrienden bij gekregen. Het is enorm leuk en gezellig onderweg, en je ziet ook veel mooie dingen. Bovendien is het fijn dat je de hele tijd buiten bezig bent, zeker met het magnifieke weer van dit jaar. Ik hoop dat Henny en ik er nog veel samen kunnen lopen”, besluit Nelly. •

MM | herfst 2013 13

“Ik loop niet meer de 50 kilo­meter, anders maak ik het werk van de artsen kapot” Nelly Michels

14 MM | herfst 2013

Facebook

Reacties van (oud-)patiënten

Wat maakte jou blij na je behandeling? Deze vraag plaatste de Sint Maartenskliniek op haar Facebook-pagina. Hierbij een greep uit de antwoorden van onze (oud-)patiënten.

Sint Maartenskliniek Sint Maartenskliniek

Dat ik geen lompe, orthopedische schoenen meer aan hoef! Sint Maartenskliniek

De eerste keer dat je beseft dat je geen pijn meer voelt tijdens het lopen; alsof je zweeft!! :-)) Sint Maartenskliniek

Heb een revalidatietraject bij jullie gevolgd en ben blij dat ze me geleerd hebben om naar mijn lichaam te luisteren en me niet druk te maken wat een ander zegt, denkt of vindt, omdat je aan de buitenkant niks kan zien. Ik voel de pijn en ik zorg dat mijn leven dragelijk wordt. Die circa 9 maanden hebben me een hoop geleerd. Thanks hiervoor. Sint Maartenskliniek

Mijn zoon is in oktober geopereerd. Zijn klachten zijn verdwenen en hij gaat weer pijnloos door het leven. Sint Maartenskliniek

Dat ik van pijnniveau 8 naar 6 ben gegaan en nu ook weer aan leuke dingen kan denken.

Dat ik niet meer hele dagen met mijn neus over de grond hoef rond te lopen. De wereld ziet er zo een stuk leuker uit! Na meerdere operaties aan rug en nek niet pijnvrij, maar desondanks een tevreden mens. Sint Maartenskliniek

Ik ben afgelopen april geopereerd aan mijn knie... En wat een wereld van verschil, ik kan gewoon weer fietsen en auto rijden en natuurlijk m’n eigen werk weer doen. 23 jaar wist men niet wat er aan de hand was. Ik ben blij en dankbaar dat ze er in Woerden wel achter kwamen. Sint Maartenskliniek

Dat mijn lief zo fantastisch vooruit is gegaan tijdens de eerste drie revalidatieweken. Op naar volledig herstel #guillainbarresyndroom Sint Maartenskliniek

Topziekenhuis. Ik was vooral blij eindelijk serieus genomen te worden door een arts die alle tijd van de wereld leek te hebben, en ook wel erg blij dat hij iets aan pijnbestrijding kon doen.

MM | herfst 2013 15

Vraag en antwoord

De artsen van de Sint Maartenskliniek krijgen dagelijks vele vragen van patiënten. Vragen over gezond bewegen, over opbouwen na een operatie, over toekomstverwachtingen, over leefstijl en over pijnbestrijding. In Dokter! Dokter! beantwoorden onze specialisten de meestgestelde vragen.

?

Dokter! Dokter! Mijn man heeft een ruggenmerg­infarct gehad, kan hij ooit nog lopen?

Een ruggenmerginfarct is een beschadiging van het ruggenmerg doordat de doorbloeding, en daarmee de zuurstoftoevoer, tijdelijk onderbroken is. Dit kan komen door een spontane afsluiting van het bloedvat of door operaties aan de grote lichaamsslagader (aorta). Een ruggenmerginfarct komt maar heel zelden voor. Door het gebrek aan zuurstof ontstaat een beschadiging van de zenuwbanen die zorgen voor beweging en gevoel van armen en benen. Het herstel van deze verlamming hangt af van meerdere factoren, zoals de duur van de onderbreking van de zuurstoftoevoer en de algemene conditie van een patiënt. Het herstel is hierdoor moeilijk te voorspellen. In het algemeen geldt wel dat het uiteindelijke herstel beter is als er in de eerste paar weken al duidelijk herstel van kracht en gevoel optreedt. Ilse van Nes, revalidatiearts

Hoe komt het dat ik meer last heb van mijn reuma bij koud en nat weer?

Rondom een gewricht zitten onder andere spieren. Deze kunnen in hun spierspanning wisselen. Zo weten we

dat warmte de spieren kan ontspannen en op die manier waarschijnlijk de pijn vermindert. Omgekeerd kan kou de spieren juist aanspannen en mogelijk voor toename van pijn zorgen.

De verschillen tussen mensen zijn echter groot. Niet voor iedereen geldt namelijk dat warmte vermindering van pijn geeft en kou verergering ervan. Hetzelfde geldt voor nattigheid en droogte. Eigenlijk is er sprake van een individuele reactie, waarbij we weten dat een deel van onze eigen waarneming van pijn door deze omstandigheden beïnvloedt wordt. Kortom: de reactie op kou, nattigheid, warmte of droogte is voor iedereen anders.

heel precies werk, daarom verdoven we eerst met een heel dunne naald. Meestal gebruiken we echografie om te kijken waar we moeten verdoven en waar de kalk zit. De hele procedure duurt ongeveer twintig minuten. Hierna mag u de arm wel bewegen, maar de eerste tijd niet te veel belasten om het ‘opruimen’ van de kalk niet te verstoren. Roel van Dijk Azn, radioloog

Sylvana Kadir, reumatoloog

Hoe wordt kalk uit een pees in mijn schouder verwijderd?

Als we ouder worden, ontstaan er veranderingen in ons lichaam. Rond het veertigste jaar veranderen ook de pezen en soms treden er pijnlijke verkalkingen op. Dit komt het meest voor in de schouder. We kunnen deze verkalkingen niet weghalen, soms kunnen we een klein deel van de kalk wegzuigen. Wat we wel kunnen, is het aanprikken van de kalk. Hierdoor verbrokkelt de kalkmassa en ontstaan kleine bloedingen. Dit is voor het lichaam een prikkel om de kalk af te breken. Dat aanprikken is pijnlijk en een

Ilse van Nes, revalidatiearts

Sylvana Kadir, reumatoloog

Roel van Dijk Azn, radioloog

Heeft u een medische vraag aan de dokter? Mail deze naar [email protected] en wie weet staat uw vraag er volgende keer tussen.

16 MM | herfst 2013

In beeld

Handboogschieten

MM | herfst 2013 17

Therapeutisch én leuk De boog is op schouderhoogte, de pees is gespannen, de romp is recht, opperste concentratie, loslaten en narichten. De pijl vliegt in één van de binnenste cirkels op het blazoen: acht punten. Niet slecht! Handboogschieten is één van de sporten die patiënten kunnen beoefenen tijdens hun revalidatie in de Sint Maartens­

kliniek. De sport is geschikt voor veel verschillende patiënten. De man op de foto heeft bijvoorbeeld een dwarslaesie en zit in een rolstoel. Patiënten verster­ ken met handboogschieten spelender­ wijs hun arm- en rompspieren. En met name voor mensen met niet-aangeboren hersenletsel zijn aspecten als focussen, concentreren en volgorde van handelen ook leerzaam.

Sport tijdens de revalidatie is een hulp­ middel om het veranderde lichaam weer te leren kennen en om vertrouwen te krijgen in de eigen mogelijkheden. Als patiënten het eenmaal onder de knie hebben, vinden ze handboogschieten meestal heel leuk. Na hun revalidatie kunnen ze dan ook bij een gewone handboogvereniging gaan schieten. •

18 MM | herfst 2013

Kort nieuws

Sint Maartenskliniek organiseert een internationaal kniecongres Op 13 en 14 juni organiseerde de Sint Maartenskliniek voor de tiende keer een internationaal kniecongres (de ‘Knee Revision Masterclass’) voor orthopedisch chirurgen. Deze masterclass staat in het teken van de knierevisie-operatie, een operatie waarbij een totale knieprothese wordt vervangen door een nieuwe prothese. Ruim negentig orthopedisch chirurgen uit Europa, Zuid-Afrika, Rusland, China en het Midden-Oosten woonden het congres bij, waar een

internationale groep van ervaren chirurgen spreekbeurten en seminars gaf. Daarbij werden onder andere de laatste ontwikkelingen op wetenschappelijk gebied besproken, alsmede aspecten van specifieke knieprotheses. Ook vond er een zogeheten ‘live surgery’ plaats: de deelnemers volgden een knieoperatie door middel van een videoverbinding. Orthopedisch chirurgen dr. Van Hellemondt, dr. Wymenga en dr. Defoort organiseerden het congres namens de Sint Maartenskliniek.

Parkeertarieven voor bezoekers gewijzigd Per 1 augustus gelden er nieuwe parkeertarieven voor bezoekers in de parkeergarage en bij P5/6. In plaats van per uur betalen bezoekers nu per minuut. Daardoor betalen ze alleen voor de werkelijke parkeerduur. De patiëntenadviesraad is bij de besluitvorming betrokken geweest. Informatie over de actuele tarieven staat op onze website: www.maartenskliniek.nl > Bezoekers > Parkeren.

Na drie dagen met een nieuwe knie naar huis De Sint Maartenskliniek in Woerden is op 1 september gestart met de invoering van een nieuwe behandelmethode (anesthesietechniek) voor patiënten die een (halve) knieprothese krijgen. Dankzij deze behandelmethode staan patiënten die een nieuwe knie hebben gekregen, twee tot vier uur na de operatie alweer naast hun bed en kunnen zij na drie dagen naar huis. Patiënten zijn hierdoor sneller in staat om weer zelfstandig te functioneren, spierkracht blijft behouden en eventuele complicaties worden ver-

minderd. In de Sint Maartenskliniek in Nijmegen bestaat dit programma reeds en blijkt de uitvoering ervan succesvol. Betrokken orthopeed Sander Spruijt: “Vanuit de ervaringen van onze collega’s in Nijmegen met deze methode, zagen we ook dat patiënten tevredener zijn bij het ontslag. Ze zijn sneller weer op de been met meer spierkracht, omdat ze minder lang in bed hebben gelegen. Ook vinden ze het fijn om eerder naar huis te kunnen.”

Vieringen: van Rondeel naar Ontmoetingsruimte Aan een lange periode van vieringen in het Rondeel is een eind gekomen. Zondag 23 juni was de laatste keer. Met weemoed is afscheid genomen. Zondag 30 juni was de eerste viering in de Ontmoetingsruimte, op de tweede verdieping van het P-gebouw (nieuwbouw). Met een speciale viering is de ruimte in gebruik genomen. Ook zijn voor het eerst de mobiele Mariakapel en een nieuwe water- en vuurschaal gebruikt. De sfeer tijdens de viering is door de aanwezigen als prettig, mooi en ontspannen ervaren. Het tijdstip van de viering blijft zoals altijd op zondag om 10.30 uur. Patiënten, hun familie en ook medewerkers zijn van harte welkom.

MM | herfst 2013 19

Column |

Over pillen enzo

Rijden met een pilletje

Tweede plaats handbikebattle Donderdag 13 juni deden acht teams van verschillende reva­ lidatiecentra mee aan de handbikebattle op de Kaunertalergletscher in Oostenrijk. Ook een team van oud-revalidanten van de Sint Maartenskliniek (de MaartensMasters) deed hieraan mee. De MaartensMasters kwamen allemaal over de eindstreep en bovendien waren ze als eerste team voltallig binnen. In het eindklassement eindigden ze daarmee op de 2e plaats. “Het was geweldig om te zien hoe mensen op armkracht een serieuze berghelling bedwongen. Het vraagt karakter om zo lang zo’n zware prestatie te leveren. Het passeren van de finishlijn was een ware Tour de France-happening. De mensen werden toegejuicht en over de finish geschreeuwd. Daarna volgde soms een ontroerende ontlading”, aldus de begeleiders van de Sint Maartenskliniek. MaartensMaster Laura de Vaan (olympisch handbikester) leverde een knappe prestatie door als tweede binnen te komen. Maar ook de andere deelnemers hebben het fantastisch gedaan na vier maanden van intensieve training. De etappe was loodzwaar (21 km klimmen met 900 hoogtemeters en percentages tot 14%) en vergelijkbaar met de Alpe d’Huez. Heel wat mensen hebben die dag hun grenzen verlegd. Zowel voor de deelnemers als hun begeleiders was het een ervaring om niet snel te vergeten.

Winnaar

| Oog voor detail zomer 2013

De afbeelding is genomen in de grote hal van het ziekenhuis, de zogeheten ‘E-straat’. Tussen de vitrines (vlakbij het zwembad en de stilteruimte) staat een ficus in een pot. En die hebben we op de foto gezet. Meer­ dere mensen hadden dit goed geraden. Er kan er echter maar één de winnaar zijn en dat is mevrouw Wilbers uit Nijmegen. Zij kent de ficus nog uit het jaar 1999 toen ze in de Sint Maartenskliniek revalideerde. Naast de ficus zat toen nog de aap die ‘boter, kaas en eieren’ kon spelen. Mevrouw Wilbers krijgt haar prijs zo snel mogelijk toegezonden.

‘Glaasje op, laat je rijden’. Dat kennen we allemaal. Maar ‘pilletje geslikt, laat je rijden’ kennen we nauwelijks. En dat terwijl sommige geneesmiddelen de rijvaardigheid kunnen beïnvloeden. Deze middelen zorgen voor een twee tot vijf keer zo grote kans op een ongeluk. Met name wanneer iemand begint met zo’n geneesmiddel of als de dosis wordt verhoogd. Men schat dat van alle slachtoffers van een ongeval ongeveer 10 procent onder invloed was van een geneesmiddel dat het reactievermogen beïnvloedde. Toch blijkt uit onderzoek dat zo’n 75 procent van de gebruikers van geneesmiddelen die de rijvaardigheid beïnvloeden, zich hier niets van aantrekt. Dat is niet verstandig. Naast de risico’s op letsel, loop je ook het risico op een boete, een rijontzegging en zelfs gevangenisstraf als je onder invloed van bepaalde geneesmiddelen wordt aan­gehouden. En de verzekeraar keert mogelijk ook niet uit bij schade. Of een geneesmiddel invloed heeft op de rijvaardigheid ziet u aan de gele rijvaardigheidssticker die de apotheek op het doosje plakt. Vaak gaat het om geneesmiddelen die in de hersenen werken (zoals slaapmiddelen, middelen bij depressie en/of psychoses), morfine-achtige stoffen, spierverslappers en middelen tegen allergie. Begint u met zo’n geneesmiddel, bespreek dan altijd met de apotheek wat dat concreet voor u betekent. Soms kunt u alleen in het begin niet rijden, soms een langere tijd niet en soms is het effect maar klein en hoeft u uw rijgedrag nauwelijks aan te passen. Bent u beroeps­ chauffeur, meld dat ook aan uw arts en apotheker. En heeft u last van slaperigheid, gezichtsstoornissen of concentratiemoeilijkheden? Bestuur dan zeker geen auto. Bart van den Bemt, apotheker

20 MM | herfst 2013

Kennis

Leefstijl onder de loep

Tien vragen over het effect van gezond leven op ontstekingsreuma Gezond leven is voor iedereen belangrijk. Maar hebben voldoende bewegen, niet roken en gezond eten ook invloed op ontstekingsreuma (zoals reumatoïde artritis, artritis psoriatica, jicht of Bechterew)? Alfons den Broeder, reumatoloog en medisch hoofd van het Reumacentrum van de Sint Maartenskliniek, beantwoordt tien vragen hierover. Is het goed om (veel) te bewegen als je ontstekingsreuma hebt? Den Broeder: “Ja, bewegen vermindert de reuma­ ontsteking zelfs wat en verbetert ook de conditie. Het RAPIT-onderzoek (RA patiënten in training) laat dit zien. Bewegen met ontsteking is in principe ook veilig. Alleen als gewrichten ernstig ontstoken zijn, blijkt er bij veel belasting iets meer kans op schade.”

Welke sporten zijn dan het meest geschikt? Den Broeder: “Alle vormen van bewegen zijn goed, zolang er maar niet een te zware belasting van de gewrichten plaatsvindt. Dus fietsen, zwemmen en wandelen zijn prima. Voetballen met een dikke knie is natuurlijk niet verstandig. Het is verstandig om het bewegen goed te verdelen over de week, maar dat geldt eigenlijk voor iedereen.”

Hebben mensen met ontstekingsreuma meer rust nodig? Den Broeder: “Nee, maar mensen met ontstekings­ reuma bewegen wel vaak minder dan ‘gezonde mensen’. Terwijl juist is aangetoond dat meer bewegen leidt tot een rustigere ziekte, betere conditie en minder moeheid. Dus ook al ervaren reumapatiënten gemiddeld wat meer vermoeidheid, het is niet aangetoond dat ze baat hebben bij meer slapen of rusten. Alleen als de ziekte zeer actief is of als er sprake is van een echte reuma-aanval, kan meer rust nemen wel zinnig zijn.”

Wat is eigenlijk een gezond gewicht? Den Broeder: “Een gezond gewicht is een Body Mass Index (BMI) tussen de 20 en 25. Dit is je gewicht gedeeld door lengte maal lengte. Voor iemand van 1.70 meter betekent dit dat een gewicht tussen de 58 en 72 kg gezond is. Deze waarde geldt ook voor patiënten met ontstekingsreuma. Een hoger gewicht geeft meer kans op hart- en vaatziekten, een grotere belasting van de gewrichten en ook meer kans op artrose.”

Is er een specifiek dieet bij ontstekings­ reuma? Den Broeder: “Nee, je houden aan de richtlijn gezonde voeding in Nederland is voldoende. Er zijn geen diëten die ontstekingsreuma voorkomen of de ziekte rustiger maken. Er zijn enkele onderzoeken die laten zien dat veel gebruik van koffie (meer dan vier koppen per dag) meer kans op reumatoïde artritis geeft, maar andere onderzoeken vinden dit weer niet.”

Heeft visolie effect op ontstekingsreuma?

Alfons den Broeder, reumatoloog

Den Broeder: “Visolie is getest in enkele kleinere klinische onderzoeken bij patiënten met reumatoïde artritis. Een meetbaar maar bescheiden effect werd gezien op de ziekteactiviteit op korte termijn. Voor de andere ziektebeelden van ontstekingsreuma zijn geen gegevens bekend. Overigens is productie van visolie heel belastend voor het milieu, nog een reden om daar terughoudend mee om te gaan.”

MM | herfst 2013 21

Behandeling ontstekingsreuma in de Sint Maartenskliniek De zorg die het Reumacentrum biedt, is afgestemd op de persoonlijke situatie van de patiënt en op de fase van de ziekte. De ontstekingsreuma wordt vaak behandeld met anti-reumatische medicijnen. Daarnaast spelen fysiotherapie en ergotherapie een belangrijke rol bij het in conditie houden van gewrichten en spieren en het zelfstandig blijven functioneren.

Reumapatiënten in beweging in de Sint Maartenskliniek

Verhoogt roken de kans op ontstekingsreuma? Den Broeder: “Jazeker. Roken is, voor zover op dit moment bekend, naast genetische aanleg de belangrijkste oorzaak van reumatoïde artritis. Voor andere reumatische aandoeningen is dat veel minder duidelijk. Ongeveer een derde van reumatoïde artritis zou worden voorkomen als er niet meer wordt gerookt. Ook als mensen al reumatoïde artritis hebben, is het verstandig om met roken te stoppen. Door het roken is medicatie zoals methotrexaat en infliximab aangetoond minder effectief. Bovendien geeft roken meer kans op reuma­ knobbels (reumanoduli). Ten slotte verhoogt roken ook de kans op hart- en vaatziekten, en deze kans is bij reumatoïde artritis al duidelijk verhoogd. Stoppen dus! Indien nodig met hulp van uw huisarts of STIVORO.”

Voor informatie en begeleiding – bijvoorbeeld op het gebied van scholing, werk en relatie­ problemen (gerelateerd aan ontstekings­ reuma) – zijn speciale verpleegkundigen opgeleid: de verpleegkundig reumaconsulen­ ten. Bij uitgebreidere problemen kan maat­ schappelijk werk en/of een psycholoog verdere ondersteuning bieden.

Moet je bij ontstekingsreuma rekening houden met stress? Den Broeder: “Ja, stress geeft meer activiteit van de reuma. Onderzoek, onder andere ook uitgevoerd in de Sint Maartenskliniek, heeft laten zien dat stressvolle gebeurtenissen leiden tot een gemiddeld hogere ziekte­ activiteit. Probeer dan ook stress te voorkomen of er goed mee om te gaan als je ontstekingsreuma hebt!”

En wat is de invloed van alcohol?

Is het goed om de griepprik te nemen als je ontstekingsreuma hebt?

Den Broeder: “Alleen voor jicht, een bepaalde vorm van reuma, is duidelijk aangetoond dat meer alcohol­ gebruik leidt tot meer en ernstigere aanvallen van gewrichtsontsteking. Voor andere reumaontstekingsziekten is dat minder duidelijk. Wel gaat alcoholgebruik soms niet goed samen met de reumamedicijnen, omdat beide door de lever moeten worden afgebroken. Het is dus belangrijk om daar goed op te letten.”

Den Broeder: “Ja, dat is verstandig. Griep is een vervelende ziekte die soms kan leiden tot bijvoorbeeld longontsteking. In Nederland krijgen alle mensen boven de zestig jaar en ook alle mensen die een chronische aandoening hebben, zoals diabetes of reuma, het advies om zich te laten vaccineren. De vaccins zijn bovendien veilig en effectief, ook als iemand reumaremmers gebruikt.” •

22 MM | herfst 2013

Medewerkers

OK-assistent werkzaam in Malawi

“De lach op de gezichten van de kinderen, daar doe ik het voor” In het Beit Cure International Hospital in Malawi heeft Margreet Schilt, tevens OK-assistent bij de Sint Maartenskliniek in Woerden, haar absolute passie gevonden. Ze ervaart het werken in Afrika als zeer inspirerend en put er veel voldoening uit. “Mensen daar zijn ontzettend dankbaar dat ze geholpen worden, ze beschouwen het niet als iets vanzelfsprekends”, aldus Margreet. Zo’n zes weken per jaar probeert Margreet (29) terug te komen naar Nederland om dan ook als OK-assistent in de Sint Maartenskliniek in Woerden te werken. De rest van het jaar woont en werkt ze in Malawi. Margreet: “Ik ben daar ook OK-assistent op de afdeling orthopedie en ik leid verpleegkundigen op tot OK-assistent.” Haar avontuur begon in 2006, toen ze met een Nederlandse uroloog meeging naar Ghana. Na deze goede ervaring besloot Margreet om twee jaar later terug te keren naar Afrika. In Liberia werkte ze zes maanden aan boord van een ziekenhuisschip (Mercy Ships) dat kosteloos gespecialiseerde zorg biedt in meerdere landen. “Het schip ligt zeven tot negen maanden in een haven en daarna vaart het door naar een ander land”, vertelt Margreet. De aantrekkingskracht van Afrika “Begin 2009 kwam ik in dienst bij de Sint Maartenskliniek in Woerden”, zegt Margreet. “Enige tijd later

vroeg de organisatie Mercy Ships mij echter om terug te komen. Daar hoefde ik niet lang over na te denken en ik vertrok naar Benin.” Sinds begin 2011 werkt Margreet als OK-assistent in Malawi, momenteel bij het Beit Cure International Hospital. Dit ziekenhuis is gespecialiseerd in orthopedie en plastische chirurgie. Margreet: “Ik zie vooral mensen – met name kinderen – met klompvoeten, O- en X-benen en contracturen. In Malawi is het Beit Cure International Hospital het enige ziekenhuis dat deze aandoeningen én versleten knieën en heupen behandelt.” Levens veranderen Margreet vervolgt haar verhaal: “In Malawi trekken mensen pas aan de bel als ze slecht kunnen lopen en dan blijkt een operatie vaak ook noodzakelijk. Af en toe zijn de botten bijvoorbeeld vergroeid door eerdere niet goed behandelde fracturen. Het bot groeit dan niet goed aan elkaar. Gebrek aan basiszorg is hier de oorzaak van.” De OK-assistent vindt het ‘levensveranderende’ van haar werk in Afrika zo bijzonder. “Mensen daar zijn ontzettend dankbaar dat ze geholpen worden. De lach op de gezichten van de kinderen, daar doe ik het voor.”

“Ik kan niet tegen onrechtvaardigheid; ieder mens heeft evenveel recht op goede gezondheidszorg” Weggooi-cultuur Dat ze ook gemiddeld zo’n zes weken per jaar in de Sint Maartenskliniek in Woerden werkt, vindt Margreet een erg leuke afwisseling. “Maar het is ook noodzakelijk”, stelt ze. “Ik werk in Nederland om genoeg geld te hebben om mijn verblijf gedurende een jaar in Malawi te kunnen bekostigen. Daarnaast is het belangrijk dat ik af en toe in Nederland werk om het vak bij te houden.” Een groot verschil tussen haar werk in beide landen ervaart ze wel. Ze geeft aan dat mensen in Nederland

MM | herfst 2013 23

het krijgen van zorg als iets vanzelfsprekends be­schouwen, terwijl dat in Afrika niet zo normaal is. “En soms heb ik wat moeite met de ‘weggooi-cultuur’ in Nederland. In Malawi wordt er zoveel mogelijk hergebruikt, in Nederland daarentegen wordt gebruikt materiaal na operaties veelal weggegooid”, aldus Margreet. Eigen project Eén dag in de week werkt Margreet, op vrijwillige basis, aan haar eigen project dat ze uitvoert via de stichting Joshua Orphan and Community Care. Iedere vrijdagochtend houdt ze spreekuur, waar ze kinderen weegt en meet. Gemiddeld ziet ze vijftig tot zeventig kinderen op een ochtend. Margreet: “De besmetting met ziektes als hiv is in Malawi heel hoog, dus het is erg belangrijk om kinderen goed te screenen. Soms is het nodig een kind door te verwijzen naar een ziekenhuis.” Elke vrijdagmiddag geeft Margreet voorlichting aan volwassenen over de meest voorkomende ziektes en de bijbehorende symptomen. Ze bespreekt praktische onderwerpen als het gebruik van water, wat te doen bij diarree en wanneer naar een ziekenhuis gaan. Ook over ziektes als tuberculose, malaria, hiv/aids, griep, astma en hoge bloeddruk geeft ze voorlichting. “Ik kan niet tegen onrechtvaardigheid”, besluit Margreet haar verhaal. “Ieder mens heeft evenveel recht op goede gezondheidszorg en door mijn werk wil ik daar een steentje aan bijdragen.” •

Wilt u op de hoogte blijven van Margreets ervaringen? Op www.operatieafrica.nl houdt ze een online dagboek bij. Voor meer informatie over de stichting Joshua Orphan and Community Care, bezoekt u de website http://joshuainmalawi.org.uk/ en voor meer informatie over het ziekenhuis: http://bcihospital.org.

Medewerkers Sint Maartenskliniek behulpzaam in het buitenland Naast Margreet, zetten ook andere medewerkers van de Sint Maartenskliniek zich in voor de gezondheid en het welzijn van mensen in ontwikkelingslanden, enkele voorbeelden: • Orthopeed Jan van Loon zet zich in voor een project dat voorziet in onderwijs en opleiding aan kansarme kinderen in India (www.opusiii.be). Ook doet hij regelmatig orthopedische OK-missies in Afrika, onder andere voor AZV (Artsen Zonder Vakantie); • Orthopeed Bart Swierstra verrichtte orthopedisch werk in Bhutan en in Cambodja; • Manager Facilitair Bedrijf & Vastgoed Mieke Jakobs gaat jaarlijks naar Bangladesh en verricht daar werk voor stichting Aloshikha Foundation: goede doelen op het gebied van gezond­ heid, onderwijs en plattelandsontwikkeling (www.aloshikha.nl); • De vele medewerkers van de Sint Maartenskliniek die zich in het jubileumjaar 2011 en daarna op uiteenlopende manieren hebben ingezet voor het ziekenhuis in Floresti, Moldavië.

24 MM | herfst 2013

Teamwork

Klaas en zijn (behandel)team van het Orthopediecentrum

“Die nieuwe knie heeft mij totaal veranderd”

Koen Defoort, orthopedisch chirurg

De patiënt is het belangrijkste teamlid “De diagnose was tijdens de eerste poli snel duidelijk. Op basis van de klachten en de geschiedenis van meneer Wakker was een totale knieprothese de enige zinvolle operatie. Als orthopeed ben ik eindverantwoordelijk voor de patiënt. Ik vind het daarom be­ langrijk dat patiënten goed weten wat hen te wachten staat, maar ook wat er mis kan gaan. Ik plaats de prothese zorgvuldig en bewaak ook het beloop van het herstel na de operatie. Dat betekent niet dat ik het alleen doe, er is continu overleg tussen de verschillende leden van het behandelteam en de patiënt, want die is het belangrijk­ ste lid van het team. We kunnen er een mooie prothese inzetten, maar als de begeleiding door de fysiotherapeut niet optimaal is of als zijn wond niet goed wordt verzorgd, dan loopt het mis. We doen dit echt samen.”

Klaas Wakker (39) was in zijn tienerjaren hét jonge voetbaltalent van SV Urk, maar knieblessures gooiden roet in het eten. Ondanks een hele reeks operaties verslechterde zijn knie jaar na jaar. Hij moest afscheid nemen van het voetbal, begon slechter te lopen en ook lang staan tijdens zijn werk als inspecteur voor de Nederlandse Voedsel en Warenautoriteit (NVWA) lukte steeds slechter. Hij realiseerde zich dat het zo niet meer kon. Via de huisarts kwam Wakker bij de Sint Maartenskliniek in Nijmegen terecht. Voor orthopeed Koen Defoort was snel duidelijk dat de enige oplossing een knieprothese was. Door de vele knieoperaties uit het verleden zat de knie van Wakker vol met ijzer en plastic. Dat moest eerst verwijderd worden, voordat ze de nieuwe knie konden plaatsen. Een pijnlijke ingreep volgens Wakker. Eenmaal hersteld van die ingreep was het tijd voor ‘operatie nieuwe knie’. Hij vroeg zich regelmatig af of het wel goed zou

komen. Wakker: “Maar veel slechter kon het ook niet worden. Met die gedachte – en dankzij de humor en ondersteuning van de operatieassistenten – heb ik de operatie doorstaan.” Een nacht lang oefenen “In de eerste weken na de operatie was de pijn constant aanwezig”, blikt Klaas Wakker terug. “Wel voelde ik meteen dat die knie goed zat.” Al snel na de operatie liep hij met de fysiotherapeut door de gang. Ondanks de pijn wilde hij vóór

Kees Afman, fysiotherapeut

Zo snel mogelijk in beweging “Meestal begint de fysiotherapie al op dezelfde dag als de operatie. We willen mensen weer zo snel mogelijk in beweging laten komen. Drie uur na de operatie beginnen we meteen met staan naast het bed en de eerste stappen als dat lukt. Ook vragen we patiënten om zelf in bed oefeningen te doen. Vooraf worden patiënten gewaarschuwd dat ze in de eerste weken na de operatie pijn blijven houden. We houden de pijnniveaus bij, maar zetten het revalidatieprogramma door zolang de pijn binnen de normen blijft. De heer Wakker was ondanks de pijn erg gedreven waardoor hij na drie dagen naar huis kon.”

MM | herfst 2013 25

de drukte van de Nijmeegse Vierdaagse naar huis. En dat lukte. Het oefenen bleef de eerste drie á vier weken pijnlijk. Wakker: “Ik wist uit de voorbereidingsbijeenkomst wat me te wachten stond. Toch heb ik me verschillende keren afgevraagd of het wel zo hoorde. Een kennis die zelf ook een knieprothese-operatie ondergaan had, stelde me gerust. Hij motiveerde me door met kniebuigingen te laten zien wat het hem had opgeleverd. Niet lang daarna fietste ik zelf naar de fysiotherapiepraktijk; een persoonlijke triomf. Je moet gewoon écht door die pijn heen.” Voelt als eigen knie Inmiddels loopt Wakker alweer een jaar met zijn nieuwe knie. Geëmotioneerd vertelt hij dat de operatie niet alleen zijn leven maar ook hemzelf heeft veranderd. “Ik kan weer hele dagen met mijn vier meiden spelen, ik heb zin om actief dingen te ondernemen en ik ben een totaal andere partner, vader, collega en jeugdtrainer geworden. Ik heb geen pijn meer en die knie voelt echt als mijn eigen knie. Daar ben ik nog iedere dag dankbaar voor.” •

Ivar Bruaset, anesthesioloog

Een optimale gezondheid “Voordat een patiënt geopereerd wordt, vindt er altijd een pre­ operatieve screening plaats door de anesthesioloog. We checken dan of de algehele gezondheid vóór de operatie optimaal is en de kans op complicaties minimaal. We kijken bijvoorbeeld naar hart, longen en nieren, maar ook naar de leefstijl en of de patiënt allergieën heeft. Daar­ naast overleggen we de anesthesie tijdens de operatie. De ervaring leert dat bij de meeste knieprotheseoperaties een combinatie van slaap­ medicatie en een ruggenprik tegen de pijn de beste oplossing is, zoals bij meneer Wakker is toegepast. Tijdens en na de operatie monito­ ren de anesthesiemedewerker en anesthesioloog de pijnniveaus en vitale organen en sturen ze bij waar nodig.”

Willy Franssen, verpleegkundige orthopedie

Alles klaar en in orde? “Een opname is altijd spannend voor de patiënt. Ze zien vaak op tegen de operatie, komen in een vreemde omgeving en zijn in grote mate afhankelijk van veel verschillende zorgver­ leners. Als verpleegkundige zorg ik voor een gastvrije en ont­ spannen ontvangst, check ik of alles klaar is voor de operatie en beantwoord ik vragen. Terug op de afdeling hebben we meneer Wakker goed in de gaten gehouden. We kijken dan naar de vitale functies, maar ook of zijn pijn dragelijk is. Het mooiste moment: als een tevreden patiënt met vertrouwen naar huis gaat om daar verder te revalideren.”

26 MM | herfst 2013

Uitgelicht

De Maartenshoeve

Therapie te paard Tussen de Sint Maartenskliniek en de St. Maartenschool loopt een kronkelig paadje naar beneden het bos in. Aan dat pad ligt een kleine houten manage met een rieten dak: de Maartenshoeve. In de paardenbak wordt een jongetje vanuit zijn rolstoel met een tillift op een paard geholpen, zijn begeleidsters houden hem goed vast. Even later ligt hij met een brede glimlach languit op het zadeldek van het paard. De Maartenshoeve is duidelijk geen normale manege.

De Maartenshoeve is een gezamenlijk initiatief van de Sint Maartenskliniek en de St. Maartenschool. Kinde­ ren met een beperking kunnen hier onder andere terecht voor dierverzorgingsles. De omgang met dieren is voor hen een belangrijke aanvulling op de therapie die zij krijgen. Ook kunnen kinderen en volwassenen (die revalideren) paardrijden op de manege, als onderdeel van hun therapie. Anneke Berendijk, beheerder van de Maartenshoeve, zegt hierover: “We leiden in een eigen opleidingsprogramma zelf veulens op tot therapiepaard. Ook onze medewerkers zijn speciaal opgeleid en we hebben een directe samenwerking met de fysiotherapeuten in de Sint Maartenskliniek.” Paard geeft feedback “Therapie op een paard kan veel positieve effecten hebben”, geeft Tamara Egbers, fysiotherapeut in de Maartenskliniek, aan. “Paardrijden is goed voor de

De Maartenshoeve lanceert nieuwe website Vanaf augustus 2013 heeft de Maartenshoeve een geheel nieuwe website. Er zijn meerdere functionaliteiten toegevoegd aan de site en de ‘look’ is helemaal veranderd. Ook benieuwd naar de website? Kijk dan op www.maartenshoeve.nl (dat is wel hetzelfde gebleven).

houding en balans van een patiënt. De deining die je voelt als je op een paard zit, is bijvoorbeeld dezelfde soort beweging als wanneer je zelf aan het lopen bent. Dit versterkt de houdingsspieren in buik en rug. Het mooie is dat mens en paard interactie hebben. Een paard voelt feilloos aan hoe iemand zich voelt en in welke houding iemand op hem zit. Als je scheef zit op een paard en je hangt een beetje naar links, geeft het paard direct feedback door ook naar links te gaan lopen. Dit is goed voor houding en lichaamsbesef.” Ook voor volwassenen Kinderen met een beperking komen naar de Maartenshoeve om een pluizig konijntje te aaien, de kippen te voeren of om paard te rijden. Maar ook vol­ wassenen kunnen dus bij de manege terecht.

MM | herfst 2013 27

36 benen Bij de Maartenshoeve wor­ den negen paarden (met een schofthoogte tussen de 1.35 en 1.60 m) ingezet voor therapie, met allemaal hun eigen kenmerken en karakters: • Kilian • Rico • Amber • Tinkie • Kleine Witje • Tessa • Noura • Surprise • Chanel De manege is iedere werk­ dag geopend. Bezoekers zijn welkom tussen 9.00 en 15.00 uur. Iedereen mag komen kijken.

Hanneke Noij heeft meerdere malen therapie op een paard van de Maartenshoeve gehad. “Ik heb al een aantal jaren problemen met mijn enkel”, vertelt ze. “Zelf reed ik ruim twintig jaar paard, maar door mijn enkel lukte dit niet meer, ik had teveel pijn als ik ging rijden. Voor fysiotherapie kwam ik in de Sint Maartenskliniek. Mijn fysiotherapeuten verwezen me door naar Tamara Egbers, omdat zij wisten dat ik altijd paardgereden had. Door de adviezen van Tamara over mijn houding en beweging op het paard en door me op een braaf paard van de Maartsenshoeve te laten rijden, kreeg ik weer vertrouwen. Het is vooral psychisch heel goed voor me geweest, dat ik ondanks mijn enkel toch mijn hobby kan blijven uitoefenen. Nu rijd ik weer drie keer per week paard en laatst heb ik zelfs met een wedstrijd meegedaan!” Goed voor het zelfvertrouwen Fysiotherapeut Egbers vertelt dat de opzet van de therapie met paarden in de Maartenshoeve zich de afgelopen jaren steeds verder heeft ontwikkeld: “We merken ook dat de revalidatieartsen patiënten vaker doorverwijzen voor therapie door een fysiotherapeut van de Sint Maartenskliniek op een paard van de Maartenshoeve.” De aanpak van het paardrijden wordt bovendien steeds professioneler. Zo zijn er een aantal wetenschappelijke onderzoeken gedaan naar het effect van therapie te paard. Daaruit blijkt dat de therapie

goed kan zijn voor het verbeteren van de balans, het trainen van spieren en ook voor het zelfvertrouwen van een patiënt. •

Steun de Maartenshoeve De Maartenshoeve ontvangt geen subsidie. Steun is daarom hard nodig. Meer informatie over de Maartenshoeve en sponsormogelijk­heden zijn te vinden op www.maartenshoeve.nl. Contact opnemen kan via (024) 365 93 86 of [email protected].

28 MM | herfst 2013

Dagboek

Truus van Kippersluis

“Al drie jaar lang heb ik een pijnlijke elleboog” Truus van Kippersluis (43 jaar) uit Utrecht was een fanatieke skater en deed zelfs twee keer mee aan de Parijse skateparade. Tot ze in juni 2010, buiten haar schuld om, een ongeluk kreeg tijdens het skeeleren. Gevolg: haar linkerelleboog uit de kom en een whiplash. Ze bleef pijn houden aan die elleboog. Drie jaar lang was ze bezig met diverse onderzoeken in verschillende ziekenhuizen. Uiteindelijk kwam ze terecht in de Sint Maartenskliniek in Woerden waar een totaal andere diagnose werd gesteld die de pijn eindelijk zou verklaren. In juni 2013 werd ze geopereerd.

Donderdag

Op mijn werk

Tot gisteren heb ik gewerkt. Ik werk al bijna zestien jaar op de financiële administratie bij een groot transport- en recyclingbedrijf in Utrecht. Door het ongeluk heb ik een gewrichtsband beschadigd waardoor de elleboog instabiel is en constant een zeurende pijn geeft. Morgen word ik geopereerd, dus vandaag staat vooral in het teken van de laatste voorbereidingen. Ik doe de laatste boodschappen, pak mijn tas in en ik wacht op het telefoontje van het ziekenhuis over de OK-tijd. De Sint Maartenskliniek heeft de thuiszorg al geregeld voor na de operatie. De komende zes weken ben ik hulpbehoevend en kan en mag ik niets met de elleboog. Ook heb ik al bakjes met eten klaargezet in de vriezer, want ik houd niet zo van magnetronmaaltijden van de supermarkt.

Vrijdag Vandaag is de operatiedag. Ik heb best goed geslapen. Maar hoe dichter ik bij het ziekenhuis kom, hoe zenuwachtiger ik word. Mijn zus gaat mee naar het ziekenhuis. Om 11.30 uur trek ik de OKkleding aan, toch duurt het nog tot 14.30 uur voordat ik word geopereerd. De orthopedisch chirurg, dr. Schild, plaatst een pees van de hamstring uit mijn been in de elleboog. Volgens hem kan ik een hamstringpees missen. Na de operatie vertelt hij dat de ingreep is geslaagd; ik ben ontzettend blij met dit nieuws! Ik heb veel morfine gekregen tegen de pijn, toch heb ik na de operatie een slechte nacht. Ik heb niet geslapen door de pijn in mijn elleboog en in mijn been, en door de bijwerkingen van de morfine.

eeleren Mijn passie: sk

MM | herfst 2013 29

Zaterdag Normaal gesproken mocht ik vandaag al naar huis, maar door mijn pijn en het niet kunnen oefenen met de fysiotherapeut blijf ik nog een nacht in het ziekenhuis. Dat vind ik nu helemaal geen probleem. Sterker nog, het is veel fijner dan alleen thuis zitten met die pijn en hulpbehoevend zijn. Ik lig vooral veel in bed en ik praat met de andere patiënten. Ook slaap ik veel om die slechte nacht in te halen. Gelukkig gaat het steeds beter met de pijn.

Thuis met de brace

Zondag

is

kenhu In het zie

Ik loop met de fysiotherapeut, we oefenen ook op de trap. Mijn been voelt erg stijf. Ik zet mijn goede been een trede hoger en trek mijn andere been erbij. Het herstel zal een paar weken duren. Ook wordt er gekeken naar mijn arm. Deze moet zes weken in een brace om mijn ‘nieuwe gewrichtsband’ goed te laten hechten aan het bot. Ik sliep altijd op mijn zij, maar nu kan ik alleen op mijn rug slapen. Dat is wel wennen. Rond 13.00 uur mag ik naar huis. ’s Avonds komt de thuiszorg voor het eerst, ze zullen de komende tijd twee keer per dag komen om mij te ondersteunen in het wassen en aankleden. Wel erg ongemakkelijk om te lopen met in de rechterhand een kruk en links de elleboog in een brace. Hoe zal mijn leven de komende tijd eruit zien?

Woensdag (1,5 week later) Vandaag is de fysiotherapeut er om lichte buig- en strekoefeningen te doen en om de wond te verschonen. De brace mag er even af. Best spannend. De arm is behoorlijk stijf, wel voelt het even als een bevrijding. Mijn leven is nu tijdelijk heel anders: ik kan voorlopig nog niet werken en ik zit de hele dag thuis, want lopen gaat ook nog niet zo goed. TV kijken en lezen is wat ik doe. Ik merk dat mijn conditie snel achteruit gaat. Ik kijk er vooral naar uit dat ik straks mijn zelfstandigheid weer terug heb en weer kan werken. En wie weet, kan ik ooit mijn angst overwinnen om mijn hobby (skeeleren) weer op te pakken.

Hechtingen

tellen

30 MM | herfst 2013

Het apparaat

In hoogte verstelbare keuken

Koken met uitdagingen Voor veel mensen is de keuken een belang­ rijke plek in het huis. Maar wat nu als je in een rolstoel belandt, als je een herseninfarct hebt gekregen of als je erge reumaklachten hebt? Handelingen die je voorheen dagelijks uitvoerde in de keuken, zijn ineens flinke uitdagingen geworden. In de Sint Maartens­ kliniek gaan we die uitdagingen aan en daarbij maken we onder andere gebruik van twee in hoogte verstelbare keukens.

Patiënten van het Revalidatiecentrum en van de Dagbehandeling reumatologie oefenen hier verschillende handelingen in de keuken: het voorbereiden van het eten, het koken/bakken van het voedsel, maar bijvoorbeeld ook het afgieten van de aardappels of het openen van potten. Voor de meeste patiënten zijn er met name fysieke barrières te slechten. Hoe kunnen ze nog in de keuken aan de slag nu ze in een rolstoel zitten of hoe kunnen ze een bepaalde handeling uitvoeren zonder dat het veel kracht kost? Voor mensen met niet-aangeboren hersenletsel gelden ook nog andere uitdagingen. Bij hen gaat het vooral om het onthouden van hoe ze de handelingen moeten uitvoeren en in welke volgorde. Uiteraard zonder dat het gevaar oplevert. “Die wil ik ook wel thuis” De twee ‘oefenkeukens’ hebben ook nog een ander nut. Omdat ze in hoogte verstelbaar zijn, kunnen de ergotherapeuten precies meten wat de ideale werkhoogte is voor iedere individuele patiënt. Niet alleen van het keukenblad, maar ook van de bovenkastjes, want die kunnen eveneens ‘met een druk op de knop’ hoger en lager gezet worden. Bovendien is het keukenblad onderrijdbaar: er zitten geen keukenkastjes onder het

blad, zodat een (rol)stoel er deels onder past en patiënten kunnen ervaren hoe het is om zittend te koken. Hoewel patiënten graag thuis zo’n in hoogte verstelbare keuken zouden willen, wordt dit vaak niet vergoed, omdat een goedkopere oplossing ook adequaat is. Bijvoorbeeld het onderrijdbaar maken of het lager hangen van de bovenkastjes, zodat spullen op schouderhoogte staan. Koffie met een gebakken ei De patiënten zijn enthousiast over de verstelbare keukens, want ze bieden veel mogelijkheden voor het opbouwen van hun zelfredzaamheid. Twee van de meest uitgevoerde handelingen zijn koffie zetten en een eitje bakken. Maar de patiënten koken bijvoorbeeld ook aardappels en de kinderen maken macaroni en pannenkoeken. Regelmatig wordt het eten vervolgens opgegeten. Op de gang bij Ergotherapie (Revalidatiecentrum) kun je soms ook ruiken wat er klaargemaakt wordt. Of wanneer een patiënt het eten laat aanbranden. Het is tenslotte een oefenkeuken… • Met dank aan ergotherapeuten Suzanne Terwindt (Reuma­ centrum) en Wieteke Ermers (Revalidatiecentrum).

MM | herfst 2013 31

Informatie

Contactinformatie

Reumatologie

De Sint Maartenskliniek is als enige ziekenhuis in Nederland volledig gespecialiseerd in houding en beweging. Patiënten kunnen bij ons ziekenhuis terecht voor behandeling van eenvoudige tot zeer complexe aandoeningen op het gebied van orthopedie, reumatologie en revalidatiegeneeskunde. Verwijzing Afgezien van het Sportmedisch Centrum geldt voor elke aanvraag voor een afspraak, dat u een verwijzing nodig heeft van uw huisarts of specialist.

Orthopedie Voor het aanvragen van een afspraak op de locaties in Nijmegen en Woerden kunt u ook het formulier op onze website invullen: www.maartenskliniek.nl > praktische info > afspraak aanvragen Polikliniek Nijmegen Telefoon (024) 365 96 59 Polikliniek Woerden Telefoon (0348) 42 78 00 Polikliniek Boxmeer Telefoon (0485) 84 53 50 Second opinion orthopedie Voor een aanvraag moeten zowel patiënt als verwijzer het registratie­ formulier invullen via onze website:

www.maartenskliniek.nl > praktische info > afspraak aanvragen > second opinion orthopedie Acute zorgpoli Met acute letsels (kneuzingen, verstuikingen, snijwonden en botbreuken, uitgezonderd breuken aan het hoofd) kunt u 24 uur per dag terecht bij de Acute zorgpoli. Telefoonnummer (024) 365 93 91 Pijnbehandelcentrum Nijmegen Telefoon (024) 365 96 59 (ma - vrij, 08.30 - 17.00 uur). Website: www.maartenskliniek.nl > behandelingen > pijnbehandelingen RealHealth Telefoon (024) 684 16 40 Website: www.realhealth.nl

Polikliniek Woerden Telefoon (0348) 42 78 00 Polikliniek Leidsche Rijn Telefoon (0348) 42 78 00 Polikliniek Boxmeer Telefoon (0485) 84 53 82 Polikliniek Panningen Telefoon (024) 365 94 09

Revalidatiegeneeskunde Polikliniek Nijmegen Telefoon (024) 365 94 00 (ma - vrij, 08.00 - 16.30 uur) Polikliniek Boxmeer Telefoon (0485) 84 52 55 Polikliniek CWZ Telefoon (024) 365 87 68 Polikliniek Tiel Telefoon (0344) 67 38 80 ZOOM-IN Telefoon (024) 327 27 17 Website: zoom-in.maartenskliniek.nl

Sport Medisch Centrum Patiënten kunnen met en zonder ver­ wijzing terecht bij de sportarts voor een consult, keuring of inspannings­ test. Afhankelijk van het verzekerde pakket worden de kosten hiervoor al dan niet vergoed. Voor het aan­ vragen van een afspraak kunt u ook het formulier op onze website invullen: www.smcmaartenskliniek.nl > afspraak maken

Polikliniek Nijmegen Telefoon (024) 365 94 09 (ma - vrij, 08.30 -16.30 uur)

Locatie Nijmegen Telefoon (024) 378 65 44 (ma - vrij, 09.00 - 16.30 uur) Website: www.smcmaartenskliniek.nl Locatie Beuningen Telefoon (024) 378 65 44 (ma - vrij, 09.00 - 16.30 uur) Website: www.smcmaartenskliniek.nl

Patiëntenadviesraad E-mail PAR Nijmegen: [email protected] E-mail PAR Woerden: [email protected]

Volg de Maartenskliniek op twitter! www.twitter.com/maartenskliniek

Oog voor detail Wat een kleurexplosie! Wij worden er in ieder geval vrolijk van. U ook? Is dat nou een hondje linksboven? En een vlinder linksonder? Weet u misschien om welk detail het gaat en waar het zich bevindt? Mail dan uw antwoord naar [email protected] o.v.v. uw naam en adres. Onder de juiste inzen­ dingen verloten we een prijs.