Oogklachten Vraag je Alphega apotheek om meer informatie en advies
Jouw gezondheid is onze zorg
Inhoud De ogen 3 Klachten en symptomen 3 Wanneer moet je een arts raadplegen 5 Wat kun je er zelf aan doen 5 Geneesmiddelen6 Oogmiddelen en contactlenzen 9 Hulpmiddelen10
Oogklachten Het oog is een gevoelig orgaan. Daarom moet het oog voorzichtig en zo hygiënisch mogelijk worden verzorgd. Er zijn vele soorten oogaandoeningen.
2
De ogen De ogen zijn uit verschillende weefsels opgebouwd. Lens, pupil, iris, hoornvlies en oogwit bevinden zich aan de voorzijde van het oog. De achterzijde van het oog bestaat uit het net en vaatvlies, de oogzenuw en de oogspier. De oogbol wordt beschermd door een stevig vlies. Dit vlies loopt over het hele oog en gaat aan de voorkant over in het hoornvlies. De oogleden beschermen de ogen door middel van een sluitreflex. De traankliertjes aan de bovenzijde van het oog produceren traanvocht. Dat het oog beschermt tegen uitdroging, stof en schadelijke bacteriën. Door het knipperen met de ogen (wij doen dat zo’n 20 keer per minuut) wordt het traanvocht over het oog verspreid. De wimpers beschermen de ogen tegen vuiltjes en direct zonlicht. De wenkbrauwen zorgen ervoor dat bij transpiratie het zweet niet in de ogen loopt.
Klachten en symptomen Er zijn diverse oogklachten. Lui oog Als je een lui oog hebt, wil dat zeggen dat één van de twee ogen niet meer mee doet aan de beeldvorming. Tot de leeftijd van ongeveer 10 jaar kan het oog weer geactiveerd worden door het andere oog enige weken af te plakken. Indien je op oudere leeftijd een lui oog hebt, heeft het oefenen van de oogspiertjes of afplakken geen nut. De benaming ‘lui oog’ klopt eigenlijk niet. Het oog is niet ‘lui’, maar heeft oogspiertjes die niet helemaal goed functioneren.
3
Ontsteking van het oogbindvlies Als het oog rood is, is er meestal sprake van een ontsteking van het oogbindvlies. Dit kan worden veroorzaakt door een ontsteking, vuiltje of overgevoeligheid. Jeukend en tranend oog Een jeukend en tranend oog ontstaat bij een allergische reactie van het oog op allergenen, bijvoorbeeld bij hooikoorts. Ook een vuiltje in het oog of contact met bijtende stoffen, zon, wind, rook en het dragen van contactlenzen kunnen tot irritatie van de ogen leiden. Strontje Een ‘strontje’ is een kleine ontsteking in een ooglid. Het wordt veroorzaakt door bacteriën. Lasogen Wanneer je je ogen onvoldoende hebt beschermd tegen fel licht, kunnen er zogenaamde ‘lasogen’ ontstaan. De ogen zijn dan pijnlijk, voelen branderig aan en je kunt weinig licht verdragen.
4
Vermoeide ogen Door inspannend lezen of kijken kunnen de ogen vermoeid raken. De oogspieren kun je ontspannen door naar ver verwijderde voorwerpen te kijken. Droge ogen Droge ogen zijn het gevolg van een verminderde traanproductie. Dit kan het gevolg zijn van een ontsteking, van de oogziekte ‘staar’ of van een minder gunstige omgeving zoals een ruimte met airconditioning, centrale verwarming of sigarettenrook. Branderige ogen Branderige ogen ontstaan door verkoudheid, stress, smog of oververmoeidheid.
Wanneer moet je een arts raadplegen? Als je een scherp deeltje in de ogen hebt gekregen (bijvoorbeeld een metaal of glassplinter) doe je er goed aan om een arts te raadplegen. Doe dat ook als de ogen in contact zijn geweest met een bijtende stof. Raadpleeg in overige gevallen je arts als de oogklachten na enkele dagen niet verminderen. Wacht niet te lang. Voor oogklachten geldt dat je beter een keer voor niets naar de dokter kunt gaan, dan afwachten en het risico lopen dat het te laat is.
Wat kun je er zelf aan doen? Lichte oogirritaties gaan vaak vanzelf weer over. Het is verstandig om bij irritatie het oog niet te veel aan (zon)licht bloot te stellen. Het dragen van een zonnebril die tegen UV-straling beschermt, kan dan verlichting geven. Bij overgevoeligheid voor bepaalde stoffen moet contact hiermee worden vermeden. Een vuiltje, vliegje of stofdeeltje kan meestal door overvloedig traanvocht worden weggespoeld. Lukt dat niet, dan kun je dit verwijderen door met de duim en wijsvinger de oogleden voorzichtig op te lichten om vervolgens het deeltje met de punt van een steriel gaasje of schone zakdoek weg te halen.
5
Als je last hebt van tranende, branderige of jeukende ogen is het niet verstandig om in de ogen te wrijven. Dit verergert de klachten. Als er een scherp deeltje in het oog terecht komt, moet je niet proberen het er zelf uit te halen. Je kunt dan het oog beschadigen. Bij contact van het oog met een bijtende vloeistof moet het oog zo snel mogelijk met veel, zacht stromend water worden gespoeld. Bij baby’s mag je de ogen alleen schoonmaken met water. Gebruik hiervoor vers, lauw kraanwater, laat de kraan eerst goed doorspoelen. Hierbij kun je het beste een steriel gaasje gebruiken (geen oogbadje).
Geneesmiddelen Het oog is een zeer gevoelig orgaan. Het kan snel geïnfecteerd raken en zo’n besmetting kan tot blijvende schade leiden. Daarom kan er niet voorzichtig genoeg met oogklachten worden omgegaan. Om deze reden zijn oogdruppels en oogzalven altijd gesteriliseerd en uitsluitend op recept verkrijgbaar. Oogmiddelen moeten voldoen aan een aantal strenge eisen. In de eerste plaats moet de samenstelling in hoge mate overeenkomen met de samenstelling van het menselijke traanvocht. Als deze te sterk afwijkt, kan het oog geïrriteerd raken. Ook het gebruik van conserveermiddelen kan tot irritatie leiden en dient daarom zo veel mogelijk vermeden te worden. Vanwege het risico op infecties worden oogmiddelen altijd gesteriliseerd en wordt de hoeveelheid per verpakking zo klein mogelijk gehouden.
6
Bewaren van oogmiddelen De meeste oogdruppels en -zalven kunnen bij kamertemperatuur bewaard worden. Soms moeten ze in de koelkast bewaard worden. Dit staat het op het flesje of de tube vermeld. Alle oogpreparaten zijn steriel en na openen een maand houdbaar. Gebruik ze zeker niet langer. Noteer daarom op het etiket wanneer je het flesje of de tube aanbreekt. Je kunt beter geen oogmiddelen gebruiken zonder deskundig advies. De ogen zijn te gevoelig om er risico’s mee te nemen. Oogdruppels Het gebruik van oogdruppels vergt enige vaardigheid. Als je moeite hebt met het druppelen zelf, is het handig om van tevoren even te oefenen. Dit kun je doen door op een tissue te druppelen. Er zijn ook hulpstukjes verkrijgbaar die op het flesje geplaatst kunnen worden waardoor het druppelen vereenvoudigd wordt.
7
Gebruik van oogdruppels • Was voor het gebruik je handen met water en zeep. • Doe je contactlenzen uit. • Een flesje met een troebele vloeistof dien je voor gebruik te schudden. • Buig je hoofd zo ver mogelijk naar achteren en kijk omhoog. Plat op je rug liggen is ook mogelijk. • Trek met duim en wijsvinger het onderste ooglid omlaag, zodat een soort gootje ontstaat. • Houd het flesje in de andere hand vast. De inhoud van het flesje is steriel. Daarom is het belangrijk dat je de punt van het flesje niet aanraakt en ervoor zorgt dat het oog niet met de punt van het flesje in contact komt. • Laat één druppel in het gootje vallen. In het oog is slechts ruimte voor één druppel. Meerdere druppels tegelijk in het oog aanbrengen is nutteloos. • Druk de traanpuntjes van het oog een minuut dicht. Dit kun je doen door in de hoek van het oog, tegen de neus, met één vinger zachtjes te drukken. Hierdoor zorg je dat het geneesmiddel in het oog blijft. • Als je meerdere druppels per keer moet gebruiken, moet je minimaal vijf minuten wachten voordat je de volgende druppel in het oog brengt. • Sluit het flesje meteen na gebruik af. Oogzalf Oogzalf wordt op dezelfde manier gebruikt als oogdruppels. Er wordt een sliertje zalf van ongeveer een halve centimeter in het gootje aangebracht. Probeer de punt van de tube niet met het oog in aanraking te brengen. Na het toedienen moet je niet met de ogen knipperen, maar het oog gesloten houden en met de oogbol naar boven en opzij draaien. Als de zalf zich goed heeft verspreid, zie je even wazig, maar dat gaat snel weer over. Bij een ontsteking van de ooglidranden wordt de zalf aangebracht op de ooglidrand, tussen de oogharen. Wrijf met een wattenstokje de zalf goed in de huid
8
tussen de oogharen. Hierbij worden ook de korstjes tussen de oogharen losgeweekt en kunnen ze verwijderd worden.
Oogmiddelen en contactlenzen In het algemeen is het beter om geen contactlenzen te dragen zolang je oogdruppels of oogzalf gebruikt. Draag ze in ieder geval niet wanneer het oog ontstoken is en wees ook bij infecties terughoudend met het gebruik van contactlenzen. Doe de lenzen pas weer in als duidelijk is dat ze niet beschadigd zijn. Een beschadiging van een contactlens kan namelijk ook de oorzaak zijn van de oogklachten. Het kan ook zijn dat de lenzen juist door de oogklachten zijn beschadigd. In oogdruppels en -zalf zit meestal een conserveermiddel. Dit conserveermiddel reageert soms met contactlenzen en kan ze onomkeerbaar troebel maken. Vooral zachte lenzen zijn hier erg gevoelig voor. Deze mogen na 30 minuten weer ingedaan worden. Harde lenzen kun je, als het nodig is, direct weer indoen. Contactlenzen kunnen er bovendien voor zorgen dat het geneesmiddel in de oogdruppel of -zalf niet goed in het oog terecht kan komen.
9
Hulpmiddelen Er zijn verschillende hulpmiddelen die je kunt gebruiken als je last hebt van oogklachten. Oogbadje Voor het spoelen van de ogen kun je gebruikmaken van een oogbadje. Hiermee kun je vuil uitspoelen of vermoeide en geïrriteerde ogen een spoeling geven, waardoor ze tot rust komen. Een oogbadje kan van plastic of glas zijn gemaakt. Voor het gebruik moet je het even uitkoken en eventueel aanwezige make up van de ogen verwijderen. Na gebruik van een oogdouche kun je het badje onderdompelen in gekookt water en vervolgens ondersteboven laten drogen. Gebruik van oogbadje • Vul het oogbadje voor de helft met (afgekoeld) vers gekookt water of met een speciale oogwassing of douche. • Houd bij het gebruik van het oogbadje het hoofd een beetje naar voren gebogen en plaats het badje tegen het oog. • Houd het oog goed open, zodat de vloeistof geheel op het oog en onder de oogleden terecht kan komen.
10
• Blijf in deze houding en beweeg gedurende tenminste een halve minuut het hoofd lichtjes naar voren en achteren; zonder het hoofd te snel achterover te doen. • Na gebruik kun je de inhoud weggooien en het oogbadje opnieuw vullen voor het andere oog. • Na het spoelen is het prettig om de oogleden even gesloten te houden. Boorwater is een bekend middel dat vroeger werd gebruikt als oogwassing. Dit moet je beslist niet gebruiken. Het is gevaarlijk en de werking ervan is twijfelachtig. Oogpleisters Oogpleisters zijn speciaal ontworpen voor kleine oogheelkundige toepassingen, zoals een lui oog. Er zijn zowel oogpleisters voor kinderen als voor volwassenen. Deze pleisters zijn samengesteld uit een hechtpleister in combinatie met absorberend wondcontactmateriaal. De pleister kun je zelf op het gesloten oog aanbrengen. Deze kan zonder irritatie langdurig worden gedragen. Zorg er echter wel voor dat je de pleister niet op de wenkbrauwen plakt. Oogkompressen Oogkompressen zijn geschikt voor de verzorging van oogletsel of voor een zachte afdekking van het oog na een operatieve ingreep. Ook na het inbrengen van oogdruppels en zalven kunnen deze kompressen prettig zijn. Oogkompressen zijn steriel en de ovale vorm zorgt voor een goede aanpassing aan de vorm van de oogholte. Oogklep Een oogklep is een bolvormig afdekklepje aan een elastiek, dat over het hoofd heen op het oog kan worden geschoven. Een oogklep dekt het oog af, maar neemt geen (wond)vocht op. De oogklep dient ter verduistering van het oog of om een cosmetische ontsiering aan het oog te onttrekken.
11
Meer weten? Deze folder is onderdeel van een serie informatiefolders, die wordt uitgegeven door Alphega apotheek. Deze folders zijn ook online beschikbaar op www.alphega-apotheek.nl. Wil je meer weten over dit onderwerp, jouw gezondheid of de geneesmiddelen die je gebruikt? Kom dan gerust eens langs bij Alphega apotheek. Wij zijn je graag van dienst. Ook voor geneesmiddelen die je zonder recept koopt, raden we aan te laten controleren of ze samengaan met eventuele andere geneesmiddelen die je al gebruikt. Geef het gebruik van deze zogeheten zelfzorgmiddelen dan ook altijd door aan jouw apotheek.
2015a
Jouw gezondheid is onze zorg
