Ontwikkelingen in zorg, welzijn en werk

Ontwikkelingen in zorg, welzijn en werk

VOORWOORD

De Economische Barometer Breda 2013 laat zien dat de gezondheids- en welzijnssector in onze stad vooralsnog zorgt voor de meeste banen. Van de in totaal 101.000 personen die in Breda werken, verdienen 16.700 mensen hun boterham in de zorgen welzijnssector (16,5%). Dit correspondeert met het landelijke beeld. Van de totale beroepsbevolking van 7,3 miljoen personen, werkten in 2013 1,1 miljoen mensen in de zorgen welzijnssector (15% van de totale beroepsbevolking). Te verwachten valt dat de aangekondigde overheveling van zorgtaken van de rijksoverheid naar gemeenten, de zogenoemde transities, voorlopig landelijk en lokaal een zware wissel zullen trekken op de werkgelegenheid en economische groei. Ruim 40 jaar lang zette de overheid de zorgen welzijnssector namelijk in als banenmotor van de economie. Van groeisector is de zorgsector echter verworden tot een krimpmarkt. Daarbij worden met name de lager gekwalificeerde functies hard geraakt. Cijfers van het UWV wijzen uit dat het banenverlies in de zorgen welzijnssector landelijk in 2013 op 20.000 lag. Voor 2014 verwacht het UWV eenzelfde vermindering van banen in deze sector. Dat is gemeten over twee jaar een stijging van 50% van het aantal WW-uitkeringen in de zorgsector ten opzichte van voorgaande jaren, terwijl alle WW-uitkeringen samen maar met zo’n 30% stegen.

Ontwikkelingen in zorg en welzijn Breda

SITUATIE BREDA In Breda verloren in 2013 zo’n 420 werknemers in zorg en welzijn hun baan. Deze dalende tendens in werkgelegenheid zal naar verwachting vanaf 2015 wat afvlakken omdat er dan meer duidelijkheid is over de budgetten die de overheid in het kader van de transities aan de gemeenten beschikbaar stelt. Daarnaast zal de uitstroom uit werk als gevolg van pensionering van de babyboomgeneratie, onontkoombaar zijn. Zonder meer kan worden aangenomen dat de vervangingsvraag kansen zal bieden aan mensen die nu werkloos werkzoekend zijn. Daarnaast zullen banen ontstaan in kleinschalige, particuliere zorg. De omslag in werkgelegenheid in de genoemde sectoren werd tot voor kort overigens onmogelijk geacht. De vergrijzing en ontgroening van de bevolkingsopbouw, in combinatie met de gestegen levensverwachting, deden nog niet zo lang geleden alle alarmbellen rinkelen bij opleidingen, zorginstellingen, zorgverzekeraars en overheid. Nog maar kort geleden, in 2008, concludeerde de Adviescommissie Arbeidsparticipatie, beter bekend als de Commissie Bakker, in haar gezaghebbende rapport “Naar een toekomst die werkt” dat de vraag naar arbeid in het algemeen zou blijven groeien. ‘In de periode tot 2015 komen er 600.000 banen bij, terwijl er door pensioen en arbeidsongeschiktheid ook nog eens 2,6 miljoen banen vrijkomen waarvoor mensen nodig zijn. Voor het eerst in de geschiedenis zullen er daardoor structureel minder mensen beschikbaar zijn om te werken dan er banen zijn. De opgave waar Nederland voor staat is om zo veel mogelijk mensen inzetbaar te maken en te houden’, aldus deze adviescommissie in haar rapportage. In de visie van deze commissie moesten alle burgers die als gevolg van werkloosheid of arbeidsongeschiktheid aan de zijlijn stonden, zelfs rap via allerlei (reïntegratie)maatregelen aan het werk worden geholpen en zou alleen al op grond van de te verwachten tekorten op de arbeidsmarkt de pensioengerechtigde leeftijd moeten worden verhoogd.

>>>


Anticiperend op deze en andere doemscenario’s, maar ook omdat er sinds eind jaren 90 chronische tekorten waren aan bijvoorbeeld verpleegkundigen en medisch-specialisten in ziekenhuizen, haalde SAVAZ-uitzendbureau, onderdeel van Randstad Gezondheidszorg, onder andere Zuid-Afrikaanse en Poolse verpleegkundigen naar Nederland. D66-minister Borst werd daarover in de Tweede Kamer in 2000 nog danig aan haar jasje getrokken. In diezelfde periode buitelden ook arbeidsmarktcampagnes om het imago van de zorg op te krikken en de wervingskracht te vergroten over elkaar heen, waaronder de massamediale campagne ‘Maak werk van Zorg’ in 2008. Er kwamen bovendien aantrekkelijke subsidieregelingen voor voor- en naschoolse opvang en kinderopvang werd voor werknemers in de zorg, bijvoorbeeld via de Awoz Premieregeling Kinderopvang, zelfs extra aantrekkelijk gemaakt. Het was tot 2008 kortom alle hens aan dek om aan voldoende geschoold personeel te komen. Maar het kan dus verkeren. We kregen te maken met een economische crisis, terwijl de kosten van de zorg altoos bleven stijgen. De rijksoverheid stelde ten langen leste vast dat ze toch wat te ver af was komen te staan van de praktijk van zorg en welzijn en enig grip op de kosten was kwijtgeraakt. In 2012 bijvoorbeeld bedroegen de totale kosten voor zorg en welzijn 92,7 miljard, wat neerkomt op € 5.535,- per hoofd van de bevolking (bron: CBS). Hoewel de overheid zelf debet was aan de groei aan zorgproducten en -diensten, maakten de burgers er ook gretig gebruik van. Het zelfoplossend vermogen van burgers, burgerkracht oftewel ‘noaberschap’, boette danig in.


UITGANGSPUNTEN ZORG EN WELZIJN BREDA Eigen kracht, mantelzorg, vrijwilligerswerk

Transities zijn kans, geen bedreiging Burgers waar het kan, instellingen en overheid waar het moet Perspectieven op werkgelegenheid en andere woon- en zorgvormen


1

EIGEN KRACHT Met de huidige overheveling van een groot aantal rijkstaken naar gemeenten wil de overheid, zoals eerder gesteld in dit artikel, méér grip op de kosten realiseren en tegelijkertijd oude waarden, zoals burgerparticipatie in de vorm van vrijwilligerswerk en mantelzorgdiensten, in ere herstellen. Dat zal ook wel moeten, want de fikse kortingen op de budgetten voor bijvoorbeeld jeugdzorg, thuiszorg, ouderenzorg maken dit noodzakelijk. Er wordt gemord onder cliënten, werknemers en organisaties, want de ingezette transities gaan voor iedereen van ‘au’. En zelfs dat wat nog rest en via de AWBZ gefinancierd blijft worden, waaronder intramurale voorzieningen zoals de zorg in verpleegen verzorgingshuizen, instellingen voor de ggz en gehandicaptenzorg, ontkomen niet aan kortingen op het budget. Van alle burgers wordt de bereidheid verwacht een omslag te maken in denken en handelen. Een gedrags- en mentaliteitsverandering zal kortom moeten plaatsvinden waarin het veel bezigde credo ‘ik heb recht op…’ plaats zal moeten gaan maken voor ‘wat heb ik echt nodig?’. Daar blijft het niet bij, want daarbij wordt tegelijkertijd een groot beroep gedaan op ieder’s eigen kracht, zelfoplossend vermogen, maar ook op medemenselijkheid en solidariteit van naasten en van burgers om zich als vrijwilliger of mantelzorger verdienstelijk te maken. Het wordt gezien als de enige oplossing om nog een professioneel vangnet dat bekostigd wordt vanuit de gemeente, voor de meest kwetsbaren in Breda in stand te kunnen houden. Emeritus hoogleraar sociologie Kees Schuyt onderscheidt in dit verband ‘noden en wensen’. Daarin lenigt de gemeente de noden. Voor het vervullen van wensen kan een burger niet meer bij de overheid aankloppen.


2

KANSEN D66 Breda ziet de transities van de Jeugdzorg, het overhevelen van Awbz-functies naar de Wmo en de Participatiewet niet zozeer als een bedreiging, maar als een kans. Wat deze partij betreft kunnen de bureaucratie en regelgeving wel een tandje minder en is het hoog tijd dat de molochs van gefuseerde instellingen met hun ondersteuningsdiensten en kosten voor management weer terugkeren naar dat waar het in feite om gaat: goede, kwalitatieve zorgen dienstverlening naar menselijke maat en omvang. Vergaande specialisaties hebben geleid tot langs elkaar heen werkende instellingen waar de zorg lang niet altijd beter van is geworden, maar de kosten wel hoger. Wat D66 betreft moet dat opengebroken worden. Geef burgers de regie over hun leven terug, leer ze gebruik te maken van hun eigen sociale netwerk en geef de gemeente de taak voorwaarden te scheppen voor een samenhangend beleid op het gebied van hulp-, zorgen dienstverlening , bij voorkeur op wijkniveau. Dat is de filosofie. Het uitgaan van de eigen kracht en verantwoordelijkheid van burgers past naadloos in de mensen maatschappijvisie van D66.


3

BURGERS WAAR HET KAN, INSTELLINGEN EN OVERHEID WAAR HET MOET ‘Burgers waar het kan, instellingen en overheid waar het moet’, is wat D66 Breda betreft het parool na de gemeenteraadsverkiezingen. In die opvatting is de hulpvragende burger niet alleen eigenaar van zijn of haar probleem, maar minstens ook regisseur van de oplossing. Het moet kortom vanzelfsprekend worden dat wij bij het oplossen van problemen in eerste instantie kijken wat ons eigen sociale netwerk voor ons kan doen. Mantelzorgers, vrijwilligers, maar ook zorgvragers krijgen daarin wat D66 betreft recht op ondersteuning van door professionals geleide sociale wijkteams als het even echt niet meer gaat. De wijkverpleegkundige is in die teams een belangrijke verbindende schakel. Veel mensen kunnen het best zelf, als ze soms maar terug kunnen vallen op een voorziening of professional als het even echt niet meer gaat. D66 is voorts van mening dat ervaringsdeskundigen goed ingezet kunnen worden in de wijken. Ervaringsdeskundigen zijn mensen die bijvoorbeeld langdurig ziek zijn geweest of veel ervaring hebben met mantelzorg en op die manier weer een betere aansluiting krijgen op de arbeidsmarkt. Anticiperend op de aangekondigde bezuinigingen sorteren veel zorginstellingen nu alvast voor op de veranderingen die in de pen zitten en worden er nu al mensen ontslagen. Thebe, een grote zorginstelling in Noord-Brabant, ontsloeg in 2013 bijvoorbeeld al 145 werknemers die in de ondersteunende diensten werkten. De organisatie verwacht dit jaar afscheid nemen van nog eens 1.000 werknemers. Ook bij thuiszorgorganisatie Careyn zullen dit jaar eenzelfde aantal werknemers naar verwachting hun baan verliezen en zullen in 2015 en 2016 nog eens 2.000 personen moeten uitzien naar een andere baan. Van de 2.000 verzorgings- en verpleeghuizen die Nederland telt, zullen er naar verwachting binnen nu en een paar jaar 800 hun deuren moeten sluiten. Dat de regio West-Brabant daarbij gespaard zal worden, lijkt uitgesloten. Ondanks deze sombere perspectieven gloort er toch ook licht aan de horizon. De markt zit namelijk niet stil en reageert alert en, naar het zich laat aanzien, adequaat op de geschetste ontwikkelingen.


4

PERSPECTIEVEN Zo is er sprake van een groeiend aantal kleinschalige particuliere verpleegen verzorgingshuizen. Franchiseorganisaties, zoals opererend onder de namen De Herbergier en Zusterfloor bijvoorbeeld, openen overal in het land nieuwe vestigingen. Kenmerkend daarbij zijn de kleinschaligheid, de betrokkenheid van het personeel, de lage overheadkosten en de tevredenheid van de bewoners. Zij hebben een gat in de markt aangeboord, want hoewel de overheid (hulpbehoevende) senioren wil doen geloven dat zij het liefst zo lang mogelijk zelfstandig willen blijven wonen, leert de praktijk dat veel, met name alleenstaande hulpbehoevende senioren, gezelschap, liefdevolle aandacht, en bescherming en beschutting prefereren in een kleinschalige woon- en leefomgeving. Dat in de kosten ervan moet worden bijgedragen naar vermogen en inkomen, is een vaststaand en steeds meer geaccepteerd gegeven. Echter, ook senioren met een bescheiden beurs kunnen in deze en andere particuliere zorglocaties terecht, mede dank zij het Persoonsgebonden Budget (pgb). Niet alleen meer senioren zullen in de nabije toekomst zelfstandig of in een kleinschalige voorziening wonen. Ook psychisch kwetsbare burgers of burgers met een verstandelijke beperking zullen vaker in een woonbuurt worden gehuisvest. Deze groep zal worden ondersteund door ambulante zorgverleners. Wat D66 Breda betreft gebeurt dit in combinatie met maximale inzet van wat een wijk al aan mogelijkheden biedt. Of dat nu goede buren zijn of aanwezige wijkvoorzieningen.

>>>


Een andere interessante ontwikkeling is dat kenniscentrum Wonen-Zorg van Aedes-Actiz binnenkort pilots start waarin bestaande verzorgingshuizen worden getransformeerd naar vormen van verzorgd wonen in zogenoemde ‘all-inclusive pensions’ voor de lagere inkomens. Deze pensionvoorzieningen gaan woonruimte, veiligheid, ontmoeting en dienstverlening bieden als ware het hotels. Bewoners gaan er een all-in prijs betalen en hoeven de dienstverlening niet zelf te organiseren. De zorg wordt er vanuit de AWBZ (en straks de Wet Langdurige zorg (Wlz) of Zorgverzekeringswet Zvw) gefinancierd. Tevens biedt de pensionvoorziening een mogelijkheid om als tijdelijke opvangvoorziening voor zelfstandig wonende zorgvragers te fungeren. En dan hebben we het nog maar niet over alle andere initiatieven die her en der in de gemeente worden genomen om de zorgen hulpverlening dichter bij de burgers op wijkniveau te organiseren, betaalbaar en toegankelijk te houden.

Bij vragen, opmerkingen kunt u contact opnemen met;

Mieke Nuijen Telefoon: 06 223 999 40 E-mail: [email protected] Twitter: @miekenuijen


Ontwikkelingen in zorg, welzijn en werk

Recommend Documents