Ontmoetin gscen t r um M o o r s e l ( BE)
Ontmoetin g s c e nt r um M o o r s e l ( BE)
Functie Polyvalente zaal, lokalen jeugdvereniging, park Opdrachtgever VZW Parochiale Werken St-Martinus Moorsel Stad Aalst Status 1e prijs Open Oproep 21.14 / Team Vlaams Bouwmeester Laureaat Prijs Wivina Demeester 2014 Nominatie Belgische Prijs voor Architectuur 2015 Realisatie 2011 – 2014 Fotografie © Filip Dujardin
© Jon van Schaik
In het hart van het Belgische dorp Moorsel is het in onbruik geraakte 18e eeuwse pastorijdomein door het Nederlands-Belgische architectenteam De Kort Van Schaik Van Noten getransformeerd in een publieksruimte. Hiermee is de langjarige behoefte van de dorpsgemeenschap aan een veelzijdige ontmoetingsplek vervuld. De voorheen afgesloten ommuurde tuin kan nu volop beleefd worden door de dorpsbewoners. Nieuwe bebouwing zoals een polyvalente zaal en een verenigingsgebouw laten een divers gebruik toe. De serene pastorijtuin, met open gazon en vele bomen fungeert nu als park. Hiermee is een aanzienlijke hoeveelheid groen toegevoegd aan het palet van overwegend verharde publieke ruimtes in de dorpskern van Moorsel.
© Filip Dujardin
Polyvalente zaal en pastorijdomein
Situatie
© Filip Dujardin
Entree vanuit dorpskern
© Filip Dujardin
Polyvalente zaal aan pastorijtuin
© Filip Dujardin
Boomkamer en verenigingsgebouw KLJ
Boomkamer © Filip Dujardin
© Filip Dujardin
Polyvalente zaal
© Filip Dujardin
Inkom polyvalente zaal
© Filip Dujardin
Hellingbaan naar polyvalente zaal
© Filip Dujardin
Polyvalente zaal
© Filip Dujardin
Polyvalente zaal
© Filip Dujardin
Verenigingsgebouw KLJ
© Filip Dujardin
Verenigingsgebouw KLJ
© Filip Dujardin
Boomkamer en verenigingsgebouw KLJ
© Filip Dujardin
Polyvalente zaal
© Filip Dujardin
Entree vanaf dorpskern
Inplantingsplan
1
2
3
4
5
1. Pastorij 2. Tuin / park 3. Polyvalente zaal 4. Boomkamer 5. Verenigingsgebouw KLJ
Plannen
1
6
6 3 4
6
5
2 2
6
Plattegrond niveau 0
1
1. Entree 2. Keuken 3. Polyvalente zaal 4. Boomkamer 5. Centrale ruimte 6. Lokaal
Plattegrond niveau -1
Dwarsdoorsnede
1
1. Pastorij 2. Polyvalente zaal 3. Boomkamer 4. Verenigingsgebouw KLJ
2
3
4
Tr a n s f o r m a t i e p ast or ijd om ein Pastorij en ommuurde tuin vormen samen een onlosmakelijk geheel dat in 2003 de beschermde monumentenstatus kreeg. Het domein heeft een tweeledig karakter: In de pastorij konden dorpsbewoners altijd terecht, in tegenstelling tot de achterliggende ommuurde siertuin die enkel was voorbehouden aan de pastoor. Het spanningsveld tussen toelaten en weren, open en gesloten, toegankelijk en ontoegankelijk vormt daardoor de kernkwaliteit van dit historisch erfgoed. De reconversie van het domein geeft antwoord op de vraag hoe deze grens tussen het publieke en het besloten te openen, zonder de beschreven tweeledigheid te verliezen. De toegang tot de tuin is verlegd van de gang van de pastorij naar een nieuw, naast de pastorij gelegen, voorplein en wordt begeleid door een nieuwe tuinmuur. Bij het toevoegen van nieuwe gebouwen aan het pastorijdomein is gezocht naar een manier om deze te verweven met het typische ensemble van pastorij en ommuurde tuin. Uitgangspunt hierbij is dat de nieuwe architectuur de status van de pastorij als meest expressieve gebouw aan de kop van de tuin bestendigt en zich, als ware hij een van de tuinmuren, uitstrekt aan een zijde van de tuin. Twee nieuwe gebouwen zijn op het domein toegevoegd: een polyvalente zaal en het onderkomen van de plaatselijke jeugdvereniging KLJ. Bij de situering is optimaal gebruik gemaakt van de diverse ruimtelijke kwaliteiten van de tuin, variërend van open tot dicht bebost. De tuin ligt tevens op een helling en overbrugt tussen voor- en achterzijde een hoogteverschil van zeven meter. De zaal, als meest publieke functie, is gesitueerd nabij de pastorij en ligt direct aan het open gazon. Het verenigingsgebouw, met een meer besloten karakter, staat in het lager gelegen bebosde deel, achterin de tuin. Tussen de twee nieuwe gebouwen in bevindt zich een nieuwe buitenruimte: de boomkamer. Met podium, tribune en speciale beplanting, kan deze veelzijdig en intensief gebruikt worden, waardoor het serene karakter van de naastgelegen historische pastorijtuin behouden kan blijven.
De toekomst van erfgoed De nieuwe architectuur laat het publiek op veel manieren de uitzonderlijke atmosfeer van het historisch erfgoed beleven. In de tuin werd enkel een slingerend wandelpad toegevoegd, waardoor er een route is ontstaan. De belangrijkste ruimtes, de multifunctionele zaal en de lokalen van de jeugdvereniging, richten zich allen op een eigen manier op de tuin en de oude pastorij. De zaal, die op een aantal plaatsen open gezet kan worden, biedt zicht op de pastorij en loopt aan de lange zijde over in het gazon. Aan de korte zijde biedt het terras een panorama over de tuin, boomkamer en omgeving. De lokalen van de jeugdvereniging hebben elk een andere oriëntatie, waardoor teruggekeken kan worden naar boomkamer en pastorij of waardoor de bebossing de achtergrond vormt voor de activiteiten van de jeugdvereniging. De in onbruik geraakte pastorij zal in de toekomst een nieuwe bestemming als bed & breakfast krijgen, wat toeristen de gelegenheid zal bieden de historische waarde van het vernieuwde domein te ervaren.
Elementaire architectuur De constructieve elementen maken de architectuur. Daarmee is een elementaire architectuur ontstaan die een passende basis vormt voor het dorpsleven. Betonnen vloer en achterwand, donkergrijze stalen portalen en houten dakbalken vormen het kader waarbinnen ontmoetingen tussen de dorpsbewoners kunnen plaatsvinden. Binnen dit kader definieert een band van verdiepingshoge in zwarte profielen gestoken raampartijen en grijze geprofileerde stalen panelen de grens tussen interieur en exterieur. Bij de zaal is deze grens ten opzichte van de draagstructuur teruggelegd waardoor een tussenzone ontstaat. Deze zone vormt de zachte grens tussen binnen en buiten. Er bevindt zich de entree tot de tuin en het gebouw en tevens de uitloop van de zaal naar de tuin en een terras dat uitkijkt over de boomkamer. In het interieur vormen de dakbalken een voornaam element. Door hun hoogte onttrekken de balken alle voor verlichting en ventilatie benodigde installaties aan het zicht. In ruimtes met een oriëntatie haaks op de balken verschijnen deze als een haast fluweelachtig oppervlak en zorgen daarmee voor rust. Tegelijkertijd wijzen de balken juist naar buiten en richten daarmee in de meeste ruimtes het zicht op de omgeving.
P r o c e s m e t pu b lieke en lokale b ou wh er en Het project is tot stand gekomen door een intensieve samenwerking tussen twee lokale verenigingen en de Stad Aalst. Voor het selecteren van een architect werd gebruik gemaakt van de Open Oproep procedure van de Vlaamse Bouwmeester. In 2011 won het Rotterdams Antwerpse architectenteam De Kort Van Schaik Van Noten de internationale architectenselectie. De bouw en de aanleg van het park werd gefinancierd met publieke en private middelen. Enerzijds door meerdere subsidies, waaronder de Europese PDPO-subsidie voor plattelandsontwikkeling, het Stedenfonds en Toerisme voor Allen. Anderzijds werd eigen middelen van de lokale verenigingen aangewend. Tot slot maakte de dorpsgemeenschap zelf via een crowdfundingsactie definitief de bouw, die in juni 2013 startte, mogelijk. Een jaar later, in juni 2014 werd het nieuwe ontmoetingscentrum door alle betrokkenen en de gehele dorpsgemeenschap feestelijk geopend. Momenteel wordt gewerkt aan de voorbereiding van de volledige restauratie van de pastorij. Deze zal onder meer gaan functioneren als bed & breakfast.
O v e r D e K o r t Van S ch aik Van Not en De Kort Van Schaik Van Noten is een intensief samenwerkingsverband tussen de architectenbureau’s De Kort Van Schaik – geleid door Robert-Jan de Kort en Sander van Schaik – uit Rotterdam (Nederland) en Van Noten Architects – geleid door Sophie Van Noten – uit Antwerpen (België). De partners hebben een brede ervaring in architectuur, stedenbouw en aan deze vakgebieden gerelateerde media. De kracht van het team zit in de gedeelde interesse in het schaalniveau waar architectuur en stedenbouw samenkomen. Vanuit dit schaalniveau wordt heel precies gedefinieerd wat de essentie is van de ruimtelijke plannen en de impact ervan voor zowel het publieke als het private domein. Dit leidt tot stedenbouwkundige plannen met sterke ruimtelijke kwaliteiten en architecturale plannen met sterke stedelijke kwaliteiten. Het ontmoetingscentrum in Moorsel is het eerste project dat door De Kort Van Schaik Van Noten werd gerealiseerd. Momenteel wordt onder meer gewerkt aan een deelplan voor een nieuwe zorgcampus in Aalst, een sociaal woonproject in Berlaar en een appartementengebouw en parkeergarage in de historische binnenstad van Brugge (allen in België).
Functie Polyvalente zaal, lokalen jeugdvereniging, park Status 1e prijs Open Oproep 21.14 / Team Vlaams Bouwmeester Laureaat Prijs Wivina Demeester 2014 Nominatie Belgische Prijs voor Architectuur 2015 Architect De Kort Van Schaik Van Noten, Rotterdam (NL) – Antwerpen (BE) Opdrachtgever VZW Parochiale Werken Sint-Martinus Moorsel (BE) Stad Aalst (BE) Team Robert-Jan de Kort, Sander van Schaik, Sophie Van Noten Constructeur / ingenieur stabiliteit Close to Bone, Aarschot (BE) Installaties / ingenieur technieken Close to Bone, Aarschot (BE) Aannemers Van Herreweghe Bouw, Aalst (BE), Alpas NV, Dendermonde (BE), De Jonge & Zoon, Aalst (BE) Fotografie © Filip Dujardin, Gent (BE) Bruto vloeroppervlakte 6.200 m2 site, 676 m2 gebouwen Realisatie 2011 – 2014
Rotterdam – Antwerpen
De Kort Van Schaik 2e Schansstraat 3 3025 XG, Rotterdam Nederland www.dekortvanschaik.nl t: 0031107951255 e:
[email protected] Van Noten Architects Anselmostraat 66 2018, Antwerpen België www.vannotenarchitects.be t: 003233699640 e:
[email protected]
© Copyright De Kort Van Schaik Van Noten. Alle rechten voorbehouden. Tenzij anders vermeld berusten alle rechten de informatie (tekst, tekeningen, foto’s) in dit document aantreft bij De Kort Van Schaik Van Noten.
