Editie 0-6 maanden
Voeding
Borstvoeding heeft veel voordelen
Ontlasting Wat het je kan vertellen
Ontwikkeling Communiceren met je baby
Gezondheid
Koorts is nuttig, maar let wel op
Veiligheid
Een kleine baby kan al van alles
Welkom bij Groeiwereld! Regelmatig ga je van ons een digitaal magazine ontvangen waarin diverse onderwerpen behandeld worden die te maken hebben met de ontwikkeling, gezondheid en verzorging van je kind. Maar ook onderwerpen die betrekking hebben op jou als ouder vind je terug.
Deze editie gaat over de eerste 6 maanden van je baby. Met informatie en leerzame video’s. En je hebt zelfs de mogelijkheid om direct online een vraag te stellen aan onze lactatiekundige, consultatiebureauverpleegkundige en/of de bekkenfysiotherapeut. Ook kun je de VGZ Gezondheidslijn bellen op 0900 – 2 123 123 (€0,10 p/m). Hier kun je 24 uur per dag, 7 dagen in de week terecht met vragen.
Je kunt door het magazine heen bladeren met de pijltjestoetsen aan de rechterkant. Ben je op zoek naar een specifiek onderwerp? Dan kun je via de gekleurde rubrieken boven het magazine, of via ‘zoeken’ direct naar het onderwerp toe gaan. Wij wensen je een fantastische en zorgeloze tijd met jouw kind! Hartelijke groeten, Het team van Groeiwereld
‘Je vraagt je misschien af wat de kikker in Groeiwereld doet. Nou dat is Joep de Kikker. En Joep is eigenlijk ook een van onze deskundigen. Niet een echte natuurlijk, maar wel een leukedingendoensamenmetjekind-deskundige. Joep de Kikker maakt opgroeien leuk. Hij wijst je op leuke oefeningen die je met je kind kunt doen. In de magazines en ook met leuke cadeautjes. En als je kind wat ouder is ook met online spelletjes.’
P.s.: Zodra je kindje bijna 6 maanden oud is, ontvang je het volgende magazine van Groeiwereld.
2
BorstVOEDING of flesvoeding? De medische wereld heeft een voorkeur voor borstvoeding. Maar niet alle vrouwen willen of kunnen borstvoeding geven. In ons land is er vrijwel geen verschil in kwaliteit tussen flesvoeding en natuurlijke moedermelk. Kies je voor flesvoeding, dan komt je kind echt niets tekort. Klik op de video voor het advies van de kraamverzorgster Patricia.
Voeding
3
Borstvoeding heeft veel voordelen Borstvoeding is volgens de World Health Organization (WHO) de meest geschikte voeding voor je baby. Voordelen van moedermelk zijn er volop. Borstvoeding is gratis, altijd goed op temperatuur en heeft de juiste samenstelling – tenzij je medicijnen gebruikt. Kind én moeder profiteren van borstvoeding. De voordelen op een rijtje:
een gezond immuunsysteem op te bouwen. • Aminozuren en vetzuren in borstvoeding stimuleren de hersengroei. • Bij borstvoeding moet je baby krachtig zuigen: goed voor de kaak- en spraakontwikkeling!
Voordelen voor het kind
• Als je borstvoeding geeft, komt het ‘liefdes- hormoon’ oxytocine vrij. Dat stimuleert niet alleen de toeschietreflex, maar ook de slaap bij de moeder! Bovendien geeft dit hormoon jou en je baby een rustig, veilig en ontspannen gevoel. • Als de baby direct aangelegd wordt na de bevalling, verlies je minder bloed en laat de placenta sneller los, zodat je sneller herstelt.
• Moedermelk bevat verschillende stoffen die je baby beschermen tegen ziekte verwekkers en gifstoffen neutraliseren. • Moedermelk zorgt voor een gezonde darmflora en legt een beschermend laagje over de darmwand. Dat helpt je kindje om
Voordelen voor de moeder
• Vet dat zich tijdens de zwangerschap op je heupen en dijen heeft verzameld, verdwijnt sneller door borstvoeding te geven. • Langdurig borstvoeding geven (in je leven meer dan een jaar) beschermt tegen borst kanker. • Borstvoeding geven creëert een moment van rust en intimiteit. Het huid-op-huidcontact maakt het gevoel van samenzijn nog specialer.
Jij Voeding en …
4
Vergoedingen BIJ Afhankelijk van uw zorgverzekering bij VGZ, kunt u van de volgende vergoedingen gebruikmaken. • Lactatiekundig consult. • Huur elektronische borstkolf bij opname zieke baby. Kijk in het vergoedingenoverzicht en de polisvoorwaarden voor de verschillende dekkingen.
Jij en …
5
Hoe denken mannen over borstvoeding? Onder jonge vaders leven soms uiteenlopende fabels over borstvoeding en aanverwante zaken. Henk Hanssen, auteur van het boek Babymanagement voor mannen, zet ze op de website ikvader.nl op een rijtje. Wij noemen er 3.
van borsten worden namelijk veroorzaakt door hormonale veranderingen die, als gevolg van de zwangerschap, in het lichaam optreden. Een vrouw kan dus ook hangborsten krijgen zonder dat ze ooit een druppel moedermelk heeft gegeven.
Fabel 1: Borstvoeding veroorzaakt hangborsten
Fabel 2: Borstvoeding vermindert zin in vrijen
Mannen schijnen het meest bang te zijn dat de borsten van hun vrouw of vriendin door het geven van borstvoeding in treurige theezakjes veranderen. Wees gerust! Wel of geen borstvoeding geven heeft geen invloed op de vorm of de stevigheid van de borsten na de bevalling. Veranderingen in de vorm
Het moment waarop een vrouw weer zin krijgt in seks, wordt vooral bepaald door het verloop en herstel van de bevalling en de veranderde omstandigheden. Borstvoeding geven kan de lust juist bevorderen: het hormoon oxytocine, dat vrij komt tijdens het voeden, speelt ook bij seks een belangrijke rol.
Fabel 3: Borstvoeding en werken gaan niet samen Het kan lastig zijn, maar is zeker niet onmogelijk: borstvoeding geven combineren met werk. Sterker nog: in de Arbeidstijdenwet is vastgelegd dat een werkgever tot negen maanden na de bevalling een geschikte ruimte en (doorbetaalde) tijd beschikbaar moet stellen als een vrouw haar kind wil voeden. Hetzelfde geldt voor het afkolven van moedermelk. Ze mag er zelfs een kwart van de totale werktijd aan besteden!
Jij en …
6
Borstvoeding: feiten & cijfers In Nederland begint circa 81% van de moeders kort na de geboorte met het geven van borstvoeding. Dat percentage daalt snel: amper een maand na de geboorte van hun kind geeft nog circa 51% van de vrouwen uitsluitend borstvoeding. En na 6 maanden geldt dat nog maar voor 20 tot 25% van de vrouwen. De belangrijkste redenen voor vrouwen om al in de eerste maand te stoppen met borstvoeding zijn ‘te weinig melk’ en ‘het geven van borstvoeding is pijnlijk’. In de tweede tot vierde maand wordt het argument ‘werk’ in veel gevallen genoemd. Autonomie is een ander aspect dat veel jonge moeders belangrijk vinden. Ze willen niet dat hun hele leven om borstvoeding geven draait.
Om een jonge moeder te citeren: “Ik wil me toch graag weer vrouw voelen, in plaats van alleen moeder en melkmachine”.
Vraag het lactatiekundige:
Opvallend: veel vrouwen voelen zich tóch een beetje schuldig als ze stoppen met borstvoeding!
Mia van den Nieuwenhuizen:
Bron: Instituut Maatschappelijke Gezondheidszorg - Erasmus MC - Universitair Medisch Centrum Rotterdam. Rapport Borstvoeding in de eerste zes maanden Rotterdam, juli 2009.
Mail je vraag naar onze lactatiekundige Mia van den Nieuwenhuizen. Binnen 2 werkdagen heb je antwoord.
Of bel de VGZ Gezondheidslijn op:
0900 – 2 123 123 (€0,10 p/m) De VGZ Gezondheidslijn is 7 dagen per week, 24 uur per dag bereikbaar.
Jij en …
7
Tips ter stimulering van de borstvoeding Om de borstvoeding te stimuleren, kunnen de volgende tips je helpen. • Leg de baby zo snel mogelijk na de geboorte aan. Bij het aanleggen laat je het hoofdje goed vrij zodat hij zijn hoofd achterover kan buigen voordat hij de borst pakt. Je zorgt zo voor een soort ‘mond-open’ reflex. • Let goed op dat de baby krachtig zuigt. Dat kun je zien: oortjes en kaken bewegen dan mee. • Voed op verzoek, dat wil zeggen: geef de baby de borst als hij wakker is en niet op vaste tijden. Door te voeden als de baby wakker is, pakt hij vaak beter aan omdat hij dan honger heeft. Als je de baby op vaste tijden voedt, moet je hem vaak wakker maken en moet hij eten omdat jij vindt dat
het tijd is. Het is beter om naar de biologische klok van de baby te luisteren. In het begin kan het nodig zijn om elke twee uur te voeden. Dat verandert vanzelf naar een schema waarbij je baby zich om de drie uur gaat melden. Heb je een slaapkopje dat zich niet meldt, maak hem dan wel na drie uur wakker om te voeden. • Wil de baby de tepel niet ‘pakken’, probeer het dan twee of drie keer, maar blijf niet proberen. Leg de baby weer lekker bij je neer en probeer het nog een keer als hij weer wakker is. Als je baby goed heeft gehapt, dan is de mond wijd open, zijn de lipjes naar buiten gekruld en ligt de tong over de onderkaak heen, onder de tepelhof. De tepel en een flink deel van de tepelhof verdwijnen in het mondje, en het doet geen pijn.
Voeding
8
Nog meer tips ter stimulering van de borstvoeding Vraag het Lactatiekundige:
Mia van den Nieuwenhuizen: “Borstvoeding is een kwestie van rust en geduld. Vooral bij een eerste kindje stoppen veel jonge moeders met borstvoeding vanuit onzekerheid of angst dat de baby niet genoeg voeding binnen krijgt. Neem de tijd en schroom niet om mij een vraag te stellen.”
• Na het badje zijn de meeste baby’s erg moe en vallen dan snel in slaap. Lukt het voeden dan niet, probeer het dan weer als de baby wakker is. • Houd de baby zoveel mogelijk bij je. Zeker in het begin merk je dan direct dat hij wakker is en ligt te zoeken. Je kunt hem dan iedere keer aanleggen en zo de voeding stimuleren. • Verwacht niet dat het direct lukt. Zowel jij als de baby moeten leren om te voeden en dat kost soms een paar dagen. Geduld en vertrouwen zijn belangrijke sleutelwoorden bij het slagen van de borstvoeding. • Voed in alle rust. Is er bezoek, trek je dan even terug in de babykamer als je dat prettig vindt. Doe dat zeker als jij en de
baby de borstvoeding nog onder controle moeten krijgen. • Komt de voeding wat traag op gang en gaat de baby huilen van de honger, probeer de borstvoeding dan te stimuleren door te kolven. De afgekolfde voeding kun je vervol- gens aan de baby geven met een 2 cc spuitje. • Geef borstvoeding een goede kans, maar trek op tijd aan de bel als je problemen ondervindt! Lang aanmodderen heeft geen zin en kan leiden tot uitdrogings verschijnselen bij je baby. Je verloskundige en je kraamhulp kunnen je helpen. Ook kun je een lactatiedeskundige raadplegen.
Jij Voeding en …
9
Tepelkloven Vrouwen die borstvoeding geven, kunnen last krijgen van tepelkloven. Dit zijn pijnlijke scheurtjes in de tepel. Een tip: leg de baby goed aan, zodat het mondje zo ver mogelijk om de borst heen zit. Klik op de video en zie wat je kunt doen aan tepelkloven.
Jij en …
10
Borstontsteking Een borstontsteking wordt meestal veroorzaakt doordat de melk te lang op één plek in de borst blijft zitten. Wat doe je ertegen? Klik op de video.
Jij en …
11
Welke flesvoeding is goed voor jouw baby? Kies je ervoor om geen borstvoeding (meer) te geven, of is borstvoeding bij jou niet mogelijk? Dan is flesvoeding een uitstekend alternatief. Zorg wel voor de juiste voeding die past bij je kind.
Zuigelingenvoeding Voor de meeste kinderen is een standaard zuigelingenvoeding een goede keuze. Het maakt daarbij niet uit welk merk je kiest. Elke zuigelingenvoeding die in Nederland verkrijgbaar is, voldoet aan strenge kwaliteitseisen. Wanneer je kind een vergroot risico heeft op allergieën, kun je een hypo-allergene voeding geven.
Voedingsverandering in overleg
Fles- en borstvoeding combineren
Wissel liever niet zelf van voeding. Elke voedingsverandering kan de darmwerking van de baby beïnvloeden. Niet elke baby met krampjes is daarom geholpen met een voeding die darmkrampjes tegengaat. Overleg wanneer je een andere voeding overweegt daarom eerst even met de medewerkers van het consultatiebureau. Zij kunnen samen met jou nagaan welke voeding voor je kind op dat moment het beste is.
Wie direct of na een poosje voor volledige flesvoeding kiest, zal merken dat de borstvoeding snel terugloopt. Maar het combineren van borstvoeding met flesvoeding kan heel goed. Je geeft je kindje dan als eerste en laatste voeding van de dag de borst en overdag krijgt het de fles. De meeste kinderen accepteren dit prima.
Jij Voeding en …
12
Hygiëneregels bij flesvoeding Het is belangrijk om zorgvuldig aandacht te schenken aan het bereiden van de flesvoeding. Zorg voor een goede hygiëne. De darmen van je baby zijn nog erg gevoelig.
• Kook een nieuwe fles en speen in de eerste maanden voor ieder gebruik uit. Later kun je dit bijvoorbeeld om de week doen. • Kook altijd het water voor het bereiden van flesvoeding en laat dit vervolgens afkoelen tot de juiste temperatuur. • Flesvoeding mag je van tevoren klaar maken, maar bewaar deze nooit buiten de koelkast. Zet klaargemaakte voeding meteen in de koelkast. De voeding blijft in de koelkast maximaal 24 uur houdbaar. • Flesvoeding kun je onder de hete kraan, in een flessenwarmer of in de magnetron verwarmen. Laat wat melk op je pols vallen om de temperatuur te controleren. • Bewaar geen restjes voor later.
Jij Voeding en …
13
Krijgt mijn baby voldoende voeding? Bij flesvoeding is eenvoudig te zien hoeveel voeding je kind binnen krijgt. Bij borstvoeding is dat moeilijker. Maar door goed naar je kind te kijken, kom je veel te weten. Let op het volgende om te controleren of je baby voldoende voeding krijgt. • Een baby die voldoende voeding krijgt heeft 5 tot 7 flink natte luiers per dag. • In de eerste weken heeft de baby meerdere keren per dag zachte ontlasting. Na 6 weken kan dit 1 x per dag zijn, om de paar dagen of zelfs maar 1 x per week. • Een baby die voldoende voeding krijgt, is alert en levendig.
• Gemiddeld groeit je baby 100 tot 150 gram per week. Je kunt dit controleren door wekelijks naar het weeguurtje van het consultatiebureau te gaan. Kijk altijd naar het gemiddelde van een aantal weken: het is heel normaal dat je baby de ene week wat minder groeit en de volgende meer. • Veel baby’s hebben behoefte aan 8 tot 12 voedingen per dag. Moedermelk is licht verteerbaar. Daarom vragen borstgevoede baby’s vaker om voeding dan kindjes die flesvoeding krijgen.
Jij Voeding en …
14
Extra vitamine K & D bij borstgevoede baby’s In moedermelk zit te weinig vitamine K en D. Deze vitamines moet je daarom nog extra aan je kind geven.
Vitamine K Vitamine K is belangrijk voor bloedstolling. Geef je baby daarom de eerste 3 maanden 25 microgram vitamine K. Je kunt vitamine K in de vorm van druppels kopen bij de drogist of apotheek. De stofnaam van vitamine K is fytomenadion.
Vitamine D Vitamine D is goed voor de ontwikkeling van botten en tanden. Geef je kind vanaf de eerste week na de geboorte dagelijks 5 microgram
vitamine D. Ook vitamine D is verkrijgbaar bij de drogist of apotheek, in de vorm van druppels en pilletjes. Voor een baby zijn druppels het meest geschikt.
Hoe geef je de extra vitamines?
Vitamines bij flesvoeding? Als je flesvoeding geeft, is aanvulling van vitamines K en D niet nodig. Wanneer je een combinatie van borst- en flesvoeding geeft, overleg dan met het consultatiebureau over de juiste dosering.
Vitamine D geef je op dezelfde manier als vitamine K. • Kijk goed op de verpakking hoeveel druppels je je baby per dag mag geven. • Laat het precieze aantal druppels op een klein (plastic) lepeltje vallen. • Laat de druppels via het lepeltje in het mondje van je baby glijden.
Heb je vragen over de voeding van je kind? Bel dan de VGZ Gezondheidslijn op 0900 – 2 123 123 (€0,10 p/m). De VGZ Gezondheidslijn is 7 dagen per week, 24 uur per dag bereikbaar.
Jij Voeding en …
15
Bijvoeden vanaf 6 maanden of toch eerder? Bij volledige borst- of flesvoeding krijgt je baby tot de zesde maand genoeg voedingsstoffen binnen om goed te kunnen groeien. Bijvoeding is dan eigenlijk niet nodig. Als je borstvoeding of hypo-allergene zuigelingenvoeding geeft, is het verstandig, om de eerste 6 maanden geen andere voeding te geven. Daarmee verklein je de kans op het ontwikkelen van een allergie.
Bijvoeden mag vanaf 4 maanden
Behoefte aan vast voedsel herkennen
Tot 6 maanden zijn veel baby’s perfect tevreden met alleen borst- en/of flesvoeding. Bijvoeden is dan niet nodig. Eerder dan 4 maanden bijvoeden is niet goed voor je baby, aangezien de darmen de vaste voeding dan nog niet goed kunnen verteren. Als je baby vóór de 6 maanden aangeeft behoefte te hebben aan bijvoeding, mag je vanaf 4 maanden beginnen.
Een van de tekenen dat je baby toe is aan vast voedsel is het afnemen van de kokhalsreflex. Bij jonge baby’s bevindt zich de kokhalsreflex voor in de mond. Op het moment dat er vaste voeding in zijn mondje wordt gestopt, reageert hij door dit eruit te duwen in plaats van het door te slikken. Een baby is toe aan vaste voeding als hij de voeding makkelijk doorslikt en het kokhalsreflex is afgenomen. Andere tekenen dat je baby behoefte heeft aan vast voedsel zijn. • Rechtop zitten. • Interesse tonen voor jouw eten. • Zelf dingen oppakken en naar de mond brengen.
Voeding
16
De eerste hapjes… onvergetelijk! Leg je fotocamera en spuugdoekjes maar klaar. De eerste hapjes vaste voeding van je baby zijn van die onvergetelijke momenten om vast te leggen. De verbaasde uitdrukking op het gezicht van je baby is hilarisch. Maar het vieze snoetje daarna doet het ook goed op een foto. Want houd er maar rekening mee: het wordt knoeien.
Gepureerd fruit of gepureerde groente Begin met zachte fruit- en groentesoorten zoals peer, banaan, meloen, wortel, bloemkool of sperzieboontjes. Pureer het fruit of de groente en geef het met een plastic lepeltje
aan je baby. Geef je kind de kans om aan vast voedsel te wennen. Dit doe je het beste door eenzelfde soort fruit of groente een paar dagen achter elkaar aan te bieden. Zo kun je goed in de gaten houden hoe je kind op deze soort reageert. Let vooral op darmkrampjes, diarree en huiduitslag. Geef nog geen scherp voedsel zoals prei, ui of kool. Daar kunnen de darmen van je baby nog niet tegen. De meest geschikte tijd om je baby fruit of groente te geven is tussen twee voedingen door. Probeer het hapje op lichaamstemperatuur te geven, net als de borst- of flesvoeding. Dan hoeft hij daar niet aan te wennen.
Voeding
17
Van babyritme naar een 24-uurs ritme Hoewel een baby in de baarmoeder het verschil tussen licht en donker kan waarnemen, kent hij nog geen dag- en nachtritme.
De eerste maanden Een pasgeboren baby is ongeveer 3 uur per dag echt wakker. De rest van de tijd slaapt of dommelt hij. De periodes van wakker zijn en slapen wisselen zich meestal af met een interval van 3 tot 4 uur. Geleidelijk neemt de hoeveelheid slaap af. In de tweede maand na de geboorte begint er een patroon in wakker zijn en slapen te ontstaan. Dat is nog lang niet vergelijkbaar met ons 24-uurs ritme. Langzaam maar zeker worden de periodes van wakker zijn langer en na ongeveer 4 maanden
heeft de baby zich aangepast aan ons dag- en nachtritme.
Beïnvloeden dagen nachtritme Je kunt proberen het ritme te beïnvloeden door overdag lekker te spelen, te praten en je kind uitgebreid aandacht te geven en te verzorgen. ’s Nachts laat je je baby rusten en besteed je niet meer aandacht dan noodzakelijk. Zo leert je kind het verschil tussen dag (activiteit) en nacht (rust).
Slapen
18
Aandacht voor de slaaphouding Ter voorkoming van wiegendood, moeten baby’s op hun rug te slapen gelegd worden. Helaas blijkt de rugligging een ongewenst bijeffect te hebben: scheefgroei van het hoofdje. Een extra aandachtspunt dus voor ouders!
Het oor komt bijvoorbeeld naar voren, of de stand van één oog verandert. Het is daarom heel belangrijk dat ouders opletten dat hun baby niet voortdurend op het achterhoofd ligt. Het consultatiebureau houdt dit ook goed in de gaten.
Bijeffect van rugligging
Tips om scheefgroei te voorkomen
Een baby krijgt een scheef hoofdje als hij teveel op één kant van de schedel ligt. Naast het feit dat het niet zo mooi is, kan het ook leiden tot kaak- en gehoorklachten en scheelzien. Ongeveer 20.000 kinderen per jaar krijgen scheefgroei van hun hoofdje, 5.000 hiervan hebben blijvende scheefgroei. Bij circa 500 kinderen per jaar is de scheefgroei zo ingrijpend, dat ook hun gezicht verandert.
altijd een volwassene in de buurt zijn, die ook steeds zicht heeft op je kindje en hem niet uit het oog verliest! • Als je de baby op je arm hebt, bijvoorbeeld tijdens het voeden, zorg er dan voor dat hij de ene keer met de linkerkant van het hoofdje op je arm ligt en de volgende keer met de rechterkant.
• Bij de rugligging zal je baby het hoofd naar links of rechts laten vallen. Zorg ervoor dat je zelf voor afwisseling zorgt naar de linkerkant en rechterkant, zodat er geen voorkeurshouding gaat ontstaan bij je baby. • Tussen de slaapjes door kun je je baby regelmatig op de buik leggen, als hij in de box ligt bijvoorbeeld. Er moet dan wel
Slapen
19
Wiegendood, hoe voorkom je dat? Wiegendood of SIDS (Sudden Infant Death Syndrome) is het plotseling overlijden van een gezonde baby zonder een verklaarbare reden. Dit is een schrikbeeld voor veel jonge ouders. Daarom is het belangrijk om te weten hoe je wiegendood kunt voorkomen.
Preventie Gelukkig komt wiegendood in Nederland niet veel meer voor. In de jaren zeventig ontdekten we dat buikligging een belangrijke oorzaak van wiegendood is. Vanaf dat moment kregen ouders het advies om hun baby op de zij of rug te leggen. In de jaren negentig werd dit advies
nog verder aangescherpt: alleen rugligging werd nog geadviseerd. Het aantal gevallen van wiegendood is sindsdien gedaald van zo’n 300 naar 20 gevallen per jaar. Naast de rugligging zijn er nog andere maatregelen waarmee je wiegendood kunt voorkomen. Roken is absoluut verboden in de omgeving van de baby. Zorg er daarnaast voor dat je baby het niet te warm krijgt: laat je baby slapen onder een deken, niet onder een dekbed en zorg dat de kamer niet te warm is.
Slapen
20
Babymassage Gebruik bij de massage van je kindje altijd een natuurlijke olie zonder geur- en kleurstoffen. Olijfolie (gewoon uit de keuken) is ook een prima keuze. Klik op de video en zie hoe je een eenvoudige babymassage kunt geven!
Jij en …
21
De lichamelijke ontwikkeling van je baby Het consultatiebureau houdt de ontwikkeling van je baby nauwlettend bij in het zogenaamde ‘groeiboekje’. Het boekje is in jouw bezit en bevat gegevens over de lengte en het gewicht van je baby en de vaccinaties. Neem het bij ieder bezoek aan het consultatiebureau of je huisarts mee.
Gewicht en lengte Baby’s nemen over het algemeen het snelst in gewicht toe gedurende de eerste 6 tot 9 maanden. Als je baby 4 tot 5 maanden oud is, weegt hij ongeveer tweemaal zo veel als bij de geboorte. De groeipatronen van jongens en meisjes lopen enigszins uiteen. Zolang je baby - over een aantal maanden genomen - normaal groeit, is het niet belangrijk of hij de ene week
veel aankomt en de volgende minder. Baby’s maken namelijk vaak groeisprongetjes.
Ondersteuning noodzakelijk Een pasgeboren baby kan niet zoveel. Hij mist de controle over zijn spieren en ook de kracht om zich bijvoorbeeld om te draaien. Ondersteun je kindje daarom zoveel mogelijk over het hele lichaam. De eerste 2 maanden is het heel belangrijk om het hoofdje van de baby goed te ondersteunen; dat kan hij zelf dan nog niet in balans houden. Ook bij het zitten is ondersteuning van je baby van belang. Te veel zitten is niet goed voor de stand van de ruggenwervel.
Van omrollen tot lopen • Vanaf ongeveer 6 weken zal je baby zijn hoofd zelfstandig rechtop kunnen houden. • Met ongeveer 3 tot 5 maanden kan hij zich omrollen en zijn hoofd optillen wanneer hij op zijn buik ligt. Dit is ook de periode dat hij gaat proberen om voorwerpen te pakken. • Op de leeftijd van 6 tot 10 maanden kunnen de meeste baby’s zitten zonder steun. Ze beginnen dan met kruipen. Vervolgens trekken ze zichzelf op aan het meubilair en leren ze te staan. Leren lopen is dan niet ver meer weg! In het begin zullen ze dan de steun van het meubilair nog nodig hebben. • Tussen de 10 tot 18 maanden gaat je kindje waarschijnlijk zelfstandig leren lopen.
Ontwikkeling
22
Communiceren met je baby Het lijkt misschien of je met een baby nog niet kunt communiceren, maar niets is minder waar. Je baby pikt jouw signalen op en andersom.
Lichaamstaal Voor een pasgeborene is lichaamstaal de eerste en enige manier van communiceren. Het kindje kan nog geen gebruik maken van woorden en zinnen om zijn behoeftes aan jou kenbaar te maken. Daarom drukt het zich uit door middel van huilen, lachen, zuigen, spartelen en bewegen van zijn armpjes. Geen nood: de lichaamstaal van je baby leer je heel snel kennen. Na een tijdje ken je alle huiltjes, geluidjes en beweginkjes van je kind en wat hij daarmee duidelijk wil maken. Een buitenstaander zal dan geen verschil merken tussen de ene en de andere manier van huilen van de baby, maar
een moeder herkent feilloos aan de manier van huilen of haar baby eten wil of andere aandacht nodig heeft. Door goed naar je kind en naar jezelf te kijken, leer je nóg sneller waar sommige reacties vandaan komen en hoe je daarmee om kunt gaan.
Taal van de handen De baby kan met de handen ook duidelijk stemmingen weergeven. Naarmate je kindje ouder wordt, des te meer de handjes vertellen. Er zijn zelfs cursussen waarin je babygebarentaal kunt leren! Leuk, maar echt nodig is het zeker niet.
Taal van de ogen Pasgeborenen kijken je vaak maar kort aan. Dit heeft ermee te maken dat ze via de ogen veel indrukken binnen krijgen. Ze wenden
hun blik af om eerst alle indrukken te kunnen verwerken. De volgende 4 voorbeelden laten zien wat je baby wil zeggen met zijn ogen. Volle blik De baby wil contact maken. Naar iets in de omgeving kijken Je baby wil je aandacht op iets vestigen. Hij wil dat je meekijkt. Neerslaan van de ogen De baby raakt vermoeid. Ogen gesloten en kin naar de borst De baby wil niet meer communiceren.
Ontwikkeling
23
Tip van de leukedingendoen samenmetjekind-deskundige.
Voorwerpen volgen met de ogen Oefeningen waarbij een baby een voorwerp moet volgen, zijn goed voor de ontwikkeling van het gezichtsvermogen. Het eerst zal een baby horizontale bewegingen kunnen volgen, daarna verticale en daarna ronddraaiende bewegingen. Begin heel langzaam,want snel bewegende voorwerpen kan hij zeker nog niet volgen. Gebruik het liefst ronde vormen met een felle kleur.
Ontwikkeling
24
Hoe ontwikkelt het gehoor van je baby zich? Baby’s worden voor het eerst getest op hun gehoor als ze enkele dagen oud zijn. Tegelijk met de hielprik wordt een gehoortest gedaan. Een goed gehoor is zeer belangrijk voor het ontwikkelen van spraak. Het gehoor van je kind ontwikkelt zich snel. Hoewel een pasgeborene al prima kan horen, herkent hij nog niet waar een geluid vandaan komt.
Ontwikkeling van het gehoor: an 0-2 weken: V Je baby went aan de geluiden van zijn omgeving, die stellen hem ook gerust. Is de omgeving luidruchtig, dan kan het zijn dat hij toch perfect kan slapen, zonder dat er daarom iets aan de hand is met zijn gehoor.
Van 0-3 maanden: De aandacht van je pasgeboren kindje wordt getrokken door onverwachte of harde geluiden. Daar kan hij soms van schrikken. Jouw bekende, zachte stem brengt hem tot rust. Van 3-6 maanden: Je baby draait zijn hoofdje in de richting vanwaar hij geluid waarneemt. Hij is aangetrokken door rammelaars en ander ‘luidruchtig’ speelgoed. Slaapt hij in een rustige kamer, dan beweegt hij en wordt soms wakker als hij iemand hoort praten of geluiden hoort. Hij bootst nu ook jouw eigen stem na: ‘ma-ma, baba, ooh?’
Van 6-10 maanden: Je baby draait nu onmiddellijk zijn hoofdje bij het waarnemen van een ‘interessant’ geluid: de telefoon die rinkelt, de voordeurbel, een hond die buiten blaft… De klanken die hij nu zelf voortbrengt, zijn duidelijker en eenvoudige woordjes zoals ‘nee’ of ‘hallo’ begrijpt hij ook.
Goed gehoor van invloed op spraak Het stimuleren van het gehoor is van groot belang voor de taalontwikkeling. Blijf daarom aandacht besteden aan het gehoor van je kind. Mocht je het idee hebben dat er iets niet in orde is, praat daar dan over op het consultatiebureau of met je arts, zodat deze je kind eventueel kan doorverwijzen naar een oorarts.
Ontwikkeling
25
Tip van de leukedingendoen samenmetjekind-deskundige.
Stimuleer het luisteren Voor het leren luisteren is het belangrijk dat je verschillende geluiden maakt tegen je kind. Baby’s houden van een warme, zachte stem. Het brabbelen tegen baby’s kan kinderachtig lijken, maar heeft een belangrijke functie. Sterk wisselende toonhoogten en keelklanken vinden baby’s reuze interessant en stimuleren ook nog eens de ontwikkeling van het luisteren. En zingen? Dat is helemaal het toppunt van genot voor je kindje. Zachtjes slaapliedjes zingen brengt je baby helemaal in de wolken.
Ontwikkeling
26
Wat ontlasting je kan vertellen Als de baby borstvoeding krijgt, dan heeft het de eerste weken meestal na iedere voeding een vieze luier. Na die eerste paar weken komen de darmen goed op gang. De ontlasting kan dan variëren van zeven luiers per dag tot slechts eentje per week. Kinderen die flesvoeding krijgen, hebben vaak een aantal keer per dag tot een keer in de twee dagen een poepluier. Maak je niet te snel zorgen: elk kind is uniek.
Let op de kleur en vorm van ontlasting Verandering van voedsel betekent: verandering van kleur, geur en vorm van de poep. Als de ontlasting verandert van zalfachtig naar waterig/klonterig, dan kan dat het gevolg zijn van een tijdelijke stoornis in de spijsvertering door verkoudheid of een lichte infectie. Heeft de baby waterdunne, groenige ontlasting, dan is een infectie in de ingewanden of een infectie aan de luchtwegen een mogelijke oorzaak. Slijm in de ontlasting bij diarree is normaal. Als er groente aan de voeding is toegevoegd, dan komt een deel er weer onverwerkt uit. Dat is volstrekt normaal. Bij bietjes kleurt de ontlasting rood.
Diarree Bij diarree is de ontlasting waterig, groenig, geel of bruin en komt wel 10 tot 15 keer per dag. Wees alert: een baby kan snel uitdrogen! Waarschuw de huisarts als de diarree meer dan 24 uur duurt. Let bij flesvoeding altijd goed op het hygiënisch bereiden van de voeding. Let ook op de juiste verhouding van poeder en water. Als je baby snel last heeft van diarree, probeer dan eens om de voeding te maken met afgekoeld gekookt bronwater. ‘Spuitluiers’ zie je vaak bij baby’s die borstvoeding krijgen. De ontlasting spuit dan naar buiten en is erg dun en waterig. Vaak heeft de baby ook last van darmkrampen. Spuitluiers zijn normaal bij jonge borstgevoede baby’s. Wanneer de baby ouder wordt, wordt de ontlasting vaster.
Zindelijkheid
27
Een ongeluk zit in een klein hoekje Hoewel het lijkt alsof je baby alleen nog onhandige bewegingen kan maken, liggen er talloze gevaren op de loer. Je baby is nieuwsgierig en leert iedere dag nieuwe dingen. Goed voor de ontwikkeling, maar je baby kan zichzelf ook in gevaar brengen.
Zorg voor veiligheid. 8 risico’s op een rijtje. Risico 1: onverwachte bewegingen Je baby maakt vaak onverwachte bewegingen met handjes en voetjes. Neem je kind dus niet op schoot als je hete dranken of voedsel in de buurt hebt staan, of zet deze zo ver uit de buurt dat er niets kan gebeuren.
Risico 2: te heet water De babyhuid is teer. Een te hete (of lekkende) kruik, of te heet badwater kunnen ernstige brandwonden veroorzaken. Check en dubbelcheck altijd of de kruik niet te heet is en de dop niet lekt. Risico 3: in bad Laat je kind nooit alleen in bad. Zelfs een klein laagje water is gevaarlijk. Risico 4: grijpgrage handjes Je kind gaat snel de omgeving verkennen en alles vastpakken wat binnen handbereik is. Zorg dat kleine voorwerpen buiten handbereik van je baby zijn, want die stopt hij het liefst in de mond. Als je kind eenmaal omrolt en kruipt dan wordt het bereik alleen maar groter. Opletten dus!
Veiligheid
28
Een ongeluk zit in een klein hoekje Risico 5: valpartijen Voordat je het weet, heeft je baby zich omgedraaid. Laat je baby dus nooit alleen op de commode liggen of in een bed waar hij af kan rollen. En: zet de wipstoel altijd op de grond. Risico 6: koordjes of touwtjes Je kind kan verstrikt raken in koordjes. Haal deze dus uit de kleding. Risico 7: huisdieren Laat je kind nooit alleen met een huisdier.
Zoals je ziet, zijn er genoeg redenen om alert te blijven. Maar dat lukt je niet vierentwintig uur per dag. Bovendien wil je niet steeds bezorgd zijn, of bang dat je kind iets overkomt. De babytijd is kort: je wilt daar – terecht – ook lekker van kunnen genieten! Hoog tijd dus om de babykamer en de rest van het huis zo in te richten dat je kind geen risico loopt. Niet alleen voor zijn veiligheid, maar ook voor je eigen gemoedsrust.
Risico 8: babyfoon Check af en toe of de babyfoon nog werkt.
Veiligheid
29
Je baby in de auto vervoeren Het is wettelijk verplicht om kinderen die kleiner zijn dan 1.35 m in de auto te vervoeren in een goedgekeurd kinderstoeltje. Voor baby’s is er het babyautostoeltje, waarin de baby liggend vervoerd kan worden. Het gebruik van een reiswiegje in de auto is dus niet toegestaan. Een stoeltje moet goedgekeurd zijn volgens ECE-reglement 44/03 of 44/04. Dit staat op het keuringslabel of –sticker van de betreffende stoel.
Hoe plaats je de babyautostoel De autostoel van de baby staat tegen de rijrichting in, omdat dit veiliger is. Bij een eventuele botsing komt er dan minder kracht op de nek van de baby. Het risico op letsel wordt daardoor
een stuk kleiner. Stichting Consument en Veiligheid raadt aan om een kind zo lang mogelijk tegen de rijrichting in te vervoeren. Zorg altijd dat er een goede steun is voor het achterhoofd. Je mag het autostoeltje op de autostoel van de bijrijder zetten. Je kunt je baby dan goed in de gaten houden. Let er wel op dat de airbag uitgeschakeld is: als de airbag geactiveerd wordt, dan kan de baby in de verdrukking komen en in het ergste geval zelfs stikken. Op de achterbank is de plek achter de bijrijder het handigst, omdat je dan zicht hebt op je baby.
Advies: maximaal 2 uur per dag Een babyautostoeltje is niet geschikt voor langdurig gebruik. Dit komt omdat de baby zich niet goed kan bewegen en dat is slecht voor de motorische ontwikkeling van de baby. Gebruik het dan ook met name voor vervoer in de auto en niet voor ander gebruik. Ga niet urenlang met je baby op pad in de auto. Het huidige advies is om maximaal 2 uur per dag aan te houden. Als je wat verder weggaat met de auto voor bijvoorbeeld een vakantie, neem dan voldoende rustpauzes. Je baby kan dan regelmatig even uit de stoel en zich bewegen. En ook voor jou zelf zijn rustpauzes gezond!
Veiligheid
30
veilig Op pad met je kind Even een boodschap doen, of even op visite is met een baby toch wat anders dan je misschien gewend was. Je moet rekening gaan houden met de slaapjes en de voedingstijden van je kind, maar ook met allerlei spullen die je mee moet nemen. En dan moet je er ook nog op letten dat je je baby veilig vervoert. Geen paniek! Wij helpen je op weg.
Een reiswieg Een reiswieg is heel geschikt om je baby liggend in te vervoeren met bijvoorbeeld het openbaar vervoer. Controleer de hengsels van je reiswieg wel regelmatig: zijn ze niet versleten? Gebruik de reiswieg niet in de auto; de wieg biedt geen enkele bescherming bij een botsing. Bovendien is het bij de wet verboden je baby op deze onbeschermde manier te vervoeren.
EEN Kinderwagen Er is ontzettend veel keuze in kinderwagens: van vlot en trendy tot degelijk en handig. Kies voor een model dat is goedgekeurd door een van de bekende keurmerken. En let vooral ook op je eigen gebruiksgemak. Past de hoogte van de duwstang bij jouw lichaamslengte, is de wagen goed wendbaar en makkelijk opvouwbaar.
Een draagdoek of draagzak
bij het boodschappen doen, tijdens het wandelen en als je in huis bezig bent. Je baby kan al vanaf een week oud in een draagdoek. Voor een draagzak moet je baby ten minste 6 weken zijn. Denk er bij de aanschaf van een draagdoek of draagzak aan dat je die in elke situatie om en af kunt doen zonder hulp van anderen. Let er ook op dat er verstelbare en comfortabel zittende banden aan zitten en dat de draagdoek of draagzak makkelijk wasbaar is. Het allerbelangrijkste is natuurlijk de veiligheid van je kind. Zorg ervoor dat je baby het niet te warm heeft en steeds goed kan ademen!
Een draagdoek of draagzak kan een perfect hulpmiddel zijn om je baby dichtbij je te hebben. Je kunt je baby op de borst, op je rug of opzij dragen. Je baby voelt zich heerlijk veilig en warm tegen je lichaam aan. Een draagdoek of draagzak is vooral handig Veiligheid
31
Je baby in bad Blij in bad! Baby’s vinden badderen heerlijk: het herinnert ze aan de tijd in de baarmoeder. Als jij vol zelfvertrouwen bent, zal je baby het in bad nog leuker gaan vinden. In het begin is dat natte, glibberige babylijfje misschien wat eng, maar als je goed weet hoe je je kind vast moet houden, kan er niets gebeuren. In de video zie je hoe dat moet.
Verzorging
32
Afdrogen na badje Klaar met badderen en spetteren? Als je je baby uit bad haalt, is het belangrijk dat je hem niet te veel laat afkoelen. Dat gebeurt snel, dus wikkel je kindje meteen in een grote omslagdoek of lekker zachte handdoek. Dep de huid van je baby goed droog en vergeet de plooitjes vooral niet! Anders kunnen er smetten ontstaan.
Verzorging
33
Nageltjes knippen Bij een pasgeboren baby mag je nog niets aan de nageltjes doen. Pas na een aantal weken zijn de nagels sterk genoeg om ze te kunnen vijlen met een kartonnen vijltje. Na 3 maanden mogen ze geknipt worden. Bekijk de video voor meer uitleg.
Verzorging
34
Veel voorkomende kwalen bij een babyhuidje Baby’s hebben nog een erg dunne huid en is daarom nog extra gevoelig. Veel voorkomende kwalen bij een babyhuidje zijn.
Verstopte talgkliertjes … zien eruit als witte pukkeltjes of puntjes in het gezicht. Je ziet ze meestal op de neus, wangen en voorhoofd. Ze zijn volstrekt onschuldig: ze ontstaan doordat de talgklieren nog niet optimaal werken. Knijp de puntjes niet uit, ze verdwijnen vanzelf binnen 3 weken.
Luieruitslag … herken je aan een rode, schrale en pijnlijke huid op de billen en de binnenkant van de benen. Luieruitslag ontstaat vaak door een schurende luier tegen natte billen. Zorg er
dus voor dat je goed passende, absorberende luiers gebruikt en dat je je kind vaak verschoont. Als een baby lang een vieze luier om heeft, wordt de kans op schraalheid en irritatie groter. Vooral diarree kan een baby erge luieruitslag bezorgen. Om luieruitslag te verminderen, kun je de billen goed schoonmaken met lauw water en babyzeep. Gebruik geen gewone zeep of geparfumeerde schoonmaakdoekjes; beide kunnen extra irritatie veroorzaken. Dep de billen droog en laat de huid vervolgens aan de lucht laten drogen door je baby even in zijn blootje te laten liggen. Smeer de huid daarna in met zinkzalf of zinkolie. Deze middelen zijn vrij verkrijgbaar bij de drogist of apotheek.
Smetten
warmte, vocht en wrijving. Deze rode plekken kunnen langzaam verergeren en geïnfecteerd raken door een huidschimmel. Smetten voorkom je door de huid goed af te drogen na het badderen.
Berg … zijn vettige, gele schilfers op het hoofdje van de baby. Deze schilfers kunnen er niet afgeveegd worden, maar wel wat verminderen. Dit doe je door de hoofdhuid in te smeren met babyolie of vaseline en dit een uurtje (of een nacht) te laten intrekken. Daarna kun je de schilfers met een babyborstel voorzichtig verwijderen. Berg is onschuldig en niet besmettelijk. Het verdwijnt meestal na een paar weken vanzelf.
… zijn rode plekken die ontstaan in huidplooien van de baby. Dit komt door een combinatie van Gezondheid
35
Darmkrampjes komen veel voor, wat kun je eraan doen? Vraag het Consultatiebureauverpleegkundige:
Nelleke Maas: “Blijft je kind erg veel last houden van darmkrampjes, bespreek dan met het consultatiebureau of een andere voeding zinvol kan zijn. De verpleegkundige kan ook onderzoeken of er geen andere oorzaak is voor het huilen en eventueel een middel tegen krampjes voorschrijven.” Voor advies kun je ook bellen met de VGZ Gezondheidslijn op 0900 – 2 123 123 (€0,10 p/m): 24 uur per dag, 7 dagen in de week. Of je kunt je vraag rechtstreeks mailen naar consultatiebureauverpleegkundige Nelleke Maas. Binnen 2 werkdagen heb je dan antwoord.
Darmkrampjes Darmkrampjes komen veel voor tijdens de eerste vier maanden, zowel bij borst- als flesvoeding. Je kind is dan vooral na de voeding onrustig en trekt met de beentjes, loopt rood aan, huilt vaak… kortom, je baby is ontroostbaar! Dat kan jonge ouders nog weleens nerveus maken.
Wat kun je doen Rustig voeden en de tijd nemen om je baby een boertje te laten maken, kan helpen. Ook kun je het buikje met de klok mee masseren. Je baby met zijn buikje op jouw onderarm dragen, werkt bij sommige baby’s heel goed.
Gezondheid
36
Koorts is heel nuttig, maar let wel op Koorts betekent dat er in het lichaam van je baby iets aan de hand is. Het is een reactie van het lichaam op het binnendringen van ziektekiemen. Je baby met koorts is hard aan het ‘vechten’ om ziekteverwekkers uit te schakelen. Koorts is dus nuttig, maar wanneer moet je je nou zorgen gaan maken? Goed om te weten: koorts is op zichzelf geen ziekte of virus, maar een symptoom en een ‘gezonde’ reactie van het lichaam. Virussen en infecties zijn de meest voorkomende oorzaken van koorts. Wanneer het lichaam met schadelijke bacteriën te maken krijgt, wordt de lichaamstemperatuur hoger zodat de schadelijke bacteriën uitgeschakeld kunnen worden.
Heeft je kind koorts? Vermoed je dat je baby koorts heeft? Door de buitenkant van je hand op het voorhoofd en de wangen van je baby te leggen, kun je voelen of deze een normale temperatuur hebben of (te) warm zijn. Bij kinderen kan koorts plotseling opkomen en even plotseling weer afnemen. Je kunt de temperatuur van je baby meten met een gewone koortsthermometer of met een oorthermometer. De meest betrouwbare methode is koorts meten met een gewone koortsthermometer in de anus. Sommige ouders zien daar tegenop, maar dat is niet nodig: het is een veilige methode. Smeer eerst een klein beetje vaseline op het uiteinde van de thermometer voor je deze inbrengt en stop wanneer je weerstand voelt.
Wanneer naar de huisarts? Koorts is op zich geen reden om naar de huisarts te gaan. Zolang je kind op de momenten dat hij wakker is helder en alert reageert, is er niets aan de hand. Is je kind suf en reageert het langzaam of sloom, schakel dan de huisarts in! Dat geldt ook als de koorts 40 graden of hoger is of langer dan 5 dagen aanhoudt.
Gezondheid
37
Hoe verzorg je je baby als hij koorts heeft? Koorts is op zichzelf geen ziekte of virus, maar een symptoom en een ‘gezonde’ reactie van het lichaam. De koorts kan echter wel zorgen voor uitdroging van je baby. Blijf daar dus alert op!
Goed laten drinken Het belangrijkste is dat je baby goed blijft drinken. Je baby verliest namelijk meer vocht dan normaal en kan behoorlijk snel uitdrogen. Bij baby’s gebeurt dat veel sneller dan bij volwassenen doordat ze minder lichaamsvocht hebben. Geef extra borstvoeding of gekookt en afgekoeld water. Je hoeft je daarbij niet aan de voedingstijden te houden. Bied een paar keer per uur wat voeding of water aan.
Niet te warm Zorg dat je kind niet te warm gekleed is en stop hem niet te warm onder in bed: je baby kan de warmte dan niet kwijt en raakt oververhit. Let er ook op dat de omgevingstemperatuur niet te warm is. Andere dingen die je kunt doen zijn. • Laat je kind voldoende slapen. • Geef bij hoge koorts eventueel een paracetamol zetpil, maar nooit bij kinderen die jonger zijn dan 3 maanden. Kinderen van 3-12 maanden mag je 2-3 x per dag 120-125 mg paracetamol geven. Wacht minstens 4 uur tussen de opeenvolgende doseringen. Let op: niet langer dan 2 dagen gebruiken! • Houd je kind goed in de gaten.
Vraag het Consultatiebureauverpleegkundige:
Nelleke Maas: “Normaal schommelt de lichaamstemperatuur van een kindje rond de 37 graden. Tot 38,5 graden spreken we van een verhoging en bij een temperatuur hoger dan 38,5 graden hebben we het over koorts. Maak je je zorgen over de koorts bij je baby, ga dan naar de huisarts”
Gezondheid
38
Vergoedingen BIJ EHBO-CURSUS VGZ hecht waarde aan preventieve zorg. Daarom is deze zorg opgenomen in de aanvullende verzekeringen. Zo kunnen ouders bijvoorbeeld een EHBO-cursus volgen. Kijk in het vergoedingenoverzicht en de polisvoorwaarden voor de verschillende dekkingen. Je ziet dan wat het te vergoeden bedrag is, afhankelijk van je zorgverzekering bij VGZ.
Jij en …
39
Ouderschap en werken Voor veel jonge moeders en vaders is dat een lastige combinatie. Ook daarin moeten jullie nog een nieuw ritme vinden. Wat ga je doen: deeltijd werken of zelfs (tijdelijk) stoppen met werken? Samen moet je het juiste evenwicht zien te vinden tussen je maatschappelijke carrière en je gezin. Iedereen ervaart dit anders. En blijf communiceren, zodat je allebei 100 procent achter je beslissing staat.
Jij en …
40
Stress-incontinentie is heel normaal Na een bevalling kunnen de bekkenbodemspieren verslapt en beschadigd zijn. Er kan dan stress-incontinentie ontstaan. Soms is er ook sprake van een verzakking van de baarmoeder. Ook in seksueel opzicht kunnen er (tijdelijk) problemen zijn.
Stress-incontinentie Ongeveer 25% van de jonge moeders heeft na de bevalling een tijdje last van stressincontinentie: ongewild urineverlies bij inspanning, zoals lachen, tillen, hoesten of sporten. Dit noemen we ook weleens inspanningsincontinentie.
Bekkenbodemspieroefeningen … zijn vaak een goede remedie tegen inspanningsincontinentie na een bevalling. Een bekende oefening is om 5 maal per dag, als je bijvoorbeeld op een stoel zit, je bekkenbodemspieren 5 tellen aan te spannen en ver-
volgens 5 tellen te ontspannen. Doe dit steeds 10 keer achter elkaar. De bekkenbodemspieren kun je aanspannen door te doen alsof je je plas ophoudt. Span de spieren krachtig aan!
Wanneer naar de arts Helpen de oefeningen zes weken na de bevalling nog niet, raadpleeg dan je huisarts. Schaam je niet voor je incontinentie. Bedenk je dat er van elke vier vrouwen die bevallen zijn er steeds minstens een vrouw is die hier ook last van heeft.
Jij en …
41
Verhelpen van Stress-incontinentie De fysiotherapeut kan een belangrijke zorgverlener zijn bij het tegengaan van stress-incontinentie na de bevalling. Hij heeft verschillende therapieën en methodes die je kunnen helpen. Bekkenbodemspiertraining noemden we op de vorige pagina al. Andere manieren zijn blaastraining en medicatie. Ook het dragen van een pessarium kan het probleem oplossen: daarmee wordt een verzakte blaas of een verzakte baarmoeder weer op de juiste plaats gebracht. Bij een forse verzakking kan het nodig zijn om operatief in te grijpen. Welke oplossing nodig is, is afhankelijk van de soort verzakking en de stevigheid van de bekkenbodem.
Vraag het Bekkenfysiotherapeut:
Maud van Rutten: Helpt je met vragen over bekken en bekkenbodem, zoals incontinentie, obstipatie, erectiestoornissen en pijn bij het vrijen. Stel je vraag direct via de mail. Binnen 2 werkdagen krijg je antwoord. Of bel de VGZ Gezondheidslijn op 0900 - 2 123 123 (€0,10 p/m)
Jij en …
42
En er komt een moment dat je weer behoefte hebt om te vrijen… Na de bevalling hebben veel vrouwen even geen zin in seks. De baby slorpt alle tijd en energie op. De behoefte aan intimiteit met je partner en vrijen komt vaak vanzelf weer terug. Waar moet je dan aan denken?
Wanneer mag je weer vrijen? Artsen raden in ieder geval aan om te wachten met vrijen tot het bloeden is gestopt. Als je tijdens de bevalling bent ingescheurd of ingeknipt, kan het nog drie maanden duren tot de wond helemaal genezen is. Vrijen zou dan pijnlijk kunnen zijn. Sommige vrouwen – én mannen! – vinden het spannend of zelfs eng om
weer seks te hebben. Dat is niet zo gek: er is immers heel wat met je lichaam gebeurd. Neem de tijd en luister naar je gevoel en naar je lichaam. Praat vooral ook met elkaar.
Intimiteit
Anticonceptie Gebruik een voorbehoedmiddel als je niet meteen weer zwanger wilt worden, óók als je borstvoeding geeft. Daar zijn nogal eens misverstanden over. Vrouwen die borstvoeding geven, kunnen net zo goed zwanger raken als vrouwen die dat niet doen.
Denk ook aan andere vormen van seksualiteit in plaats van geslachtsgemeenschap. Blijf werken aan de intimiteit binnen je relatie, zodat je niet alleen nog een ‘moeder’ en een ‘vader’ bent, maar ook een echtgenoot of partner. Als je van elkaar begrijpt welke behoeften, onzekerheden en gevoelens je hebt op seksueel vlak, kun je samen de intimiteit creëren die op dat moment bij jullie past. Jij en …
43
Welke anticonceptie kies je voor? Veel vrouwen denken dat ze ‘de pil’ niet kunnen slikken als ze borstvoeding geven. Dat kan wél, maar alleen die variant die geen oestrogeen bevat: de zogenoemde minipil. Ook een hormoonhoudend spiraaltje is met borstvoeding veilig te gebruiken. Met beide vormen van anticonceptie mag je zes weken na de bevalling beginnen. Wie flesvoeding geeft, kan elke vorm van anticonceptie kiezen. Overleg met de huisarts over welke anticonceptiemethode het beste bij je past. Afhankelijk van je zorgverzekering bij VGZ worden anticonceptiemiddelen vergoed. Kijk in het vergoedingenoverzicht en de polisvoorwaarden van VGZ wat voor jouw zorgverzekering van toepassing is.
Vraag het anticonceptie-arts:
Colette Rombouts: Vragen over anticonceptie? Onze anticonceptie-arts Colette Rombouts beantwoordt je vragen hierover graag via de e-mail. Stel je vraag en binnen 2 werkdagen ontvang je antwoord. Of bel de VGZ Gezondheidslijn op 0900 - 2 123 123 (€0,10 p/m) De VGZ Gezondheidslijn is 24 uur per dag, 7 dagen in de week bereikbaar.
Jij en …
44
De ‘vaderdip’ bestaat echt Opvoeden en ouderschap is een taak van beide ouders. In de praktijk gaat alle aandacht vaak uit naar de moeder en het kind. Maar ook het leven van de vader verandert drastisch.
De vaderrol Als je voor het eerst vader bent geworden, staat je leven op zijn kop. Gebroken nachten, veel bezoek en weinig momenten voor ontspanning… Moeder en kind hebben een eigen ritme en krijgen meestal hulp van familie en vrienden. Van vader wordt verwacht dat hij de sterke rots in de branding is, die met alles helpt. En dan is er natuurlijk ook nog het werk.
‘Vaderdip’ komt vaak voor Vrouwen kunnen na de bevalling door de wirwar aan hormonen soms onvoorspelbaar reageren. Een ‘nieuwe’ vader kan zelf ook in een dip terechtkomen. Verwarring en oververmoeidheid zijn de grootste boosdoeners. Misschien voelt de vader zich wel helemaal niet zo gelukkig als van hem wordt verwacht door de omgeving. Dat kan hem behoorlijk aan het twijfelen brengen. Hij kan zich daar ook schuldig door voelen. Toch komt zo’n ‘vaderdip’ vaak voor. Studies hebben aangetoond dat 62 procent van de kersverse vaders de eerste 4 maanden na de bevalling last heeft van depressieve gevoelens. De druk van het verantwoordelijkheidsgevoel kan een grote last op de schouders
van de nieuwe vader zijn. Sommige mannen worden ineens heel bang om hun baan te verliezen of dood te gaan. Daarnaast betekent de komst van een kind vaak een verandering in de relatie met je partner. Hij moet onder ogen zien dat de aandacht van zijn vrouw nu in eerste instantie op het kind gericht is. Dat kan jaloezie oproepen, of een gevoel ‘er niet bij te horen’.
Praat erover met elkaar Een goede nachtrust is de eerste voorwaarde om deze negatieve gevoelens te onderdrukken of te doorbreken. Probeer het slaaptekort niet te hoog te laten oplopen, hoe moeilijk dat organisatorisch misschien ook te regelen is. En blijf met elkaar praten. Ook al kost de zorg voor het nieuwe gezinslid veel tijd en energie, maak ook tijd voor elkaar. Dat zal jullie beiden én de baby goed doen. Jij en …
45
Moodlifter: online hulp bij somberheid Zo’n 1,6 miljoen Nederlanders kampen met somberheidklachten. Ben jij daar 1 van? VGZ biedt hulp met het online programma Moodlifter. Met de Moodlifter kun je voorkomen dat klachten verergeren of uitmonden in een depressie.
Online zelfhulpprogramma Moodlifter is een psycho-educatief computerprogramma zonder tussenkomst van huisarts of therapeut. De behandeling bestaat uit 5 sessies van 20 minuten. Tijdens de online sessies werk je aan jouw somberheid met opdrachten, voorlichting en uitleg, en animaties. In videofilmpjes vertellen mensen met herkenbare ervaringen over hoe zij hun somberheid te
boven kwamen. Ook krijg je tips en trucs voor het dagelijkse leven.
Geen wachtlijst Moodlifter werkt op een toegankelijke manier aan het herkennen en corrigeren van sombermakend gedrag. Voor deze preventieve vorm van zelfhulp kun je zonder wachtlijst terecht.
Vergoedingen BIJ Voor het online zelfhulpprogramma Moodlifter worden vanuit de Basis verzekering van VGZ (Zorg en Restitutie) vergoedt. Er geldt een wettelijke eigen bijdrage van € 50. Wanneer je een aanvullende verzekering van VGZ hebt, wordt deze eigen bijdrage vergoed. Is je eigen risico nog niet vol, dan wordt de behandeling verrekend met je eigen risico.
Jij en …
46
Laat je baby niet met je meeroken Iedereen weet dat roken ongezond is. Maar niet iedereen weet hoe slecht meeroken is. En zeker voor baby’s en kleine kinderen is meeroken extra gevaarlijk. Hun lichaam is nog niet zo sterk. Ze kunnen niet goed tegen alle slechte stoffen in tabak.
Luchtwegen kwetsbaar Baby’s en jonge kinderen, die in een rokerige omgeving opgroeien, beginnen in feite al op jonge leeftijd met roken. Dit kan hun gezondheid nadelig beïnvloeden, zowel op de korte als op de lange termijn. Tabaksrook inademen is namelijk erg schadelijk. Dat geldt voor jonge kinderen veel sterker dan voor volwassenen, omdat hun luchtwegen fijner gebouwd zijn en daardoor eerder beschadigd raken.
Ook is uit onderzoek gebleken dat roken in de omgeving van je baby de kans op wiegendood kan vergroten.
Stoppen met roken Heb je al langer overwogen om te stoppen met roken, dan is dit misschien het moment. Er zijn heel veel verschillende manieren voor. Je kunt het natuurlijk eerst zelf proberen met wat zelfzorgmedicijnen. Er zijn ook heel veel verschillende soorten stoppen met roken-programma’s. Via de basisverzekering kun je eenmaal per jaar deelnemen aan een stoppen met rokenprogramma.
Vergoedingen BIJ Stoppen met roken Je kunt een volledig stoppen-met-rokenprogramma (begeleiding in combinatie met medicatie) volgen, individueel of in een groep. Dit programma krijg je vergoed vanuit de basisverzekering. De kosten van dit programma vallen wel onder je eigen risico. In de zorggids vind je onder “stoppen met roken” de zorgaanbieders die we voor deze zorg gecontracteerd hebben. Zij werken in ieder geval volgens de Zorgmodule stoppen met roken, waaraan voor vergoeding voldaan moet zijn. De medicijnen kun je online bestellen bij de Nationale Apotheek. Ga je naar een andere apotheek dan moet je mogelijk een deel van de kosten zelf betalen.
Jij en …
47
Colofon groeiwereld Dit magazine is ontwikkeld in samenwerking met zorgverzekeraar VGZ en is onderdeel van het zorgprogramma Groeiwereld. Het doel van Groeiwereld is om ouders met kinderen in de leeftijd van 0 tot 4 jaar te ondersteunen bij het op een gezonde manier laten opgroeien en ontwikkelen van hun kind. Als zorgverzekeraar werkt VGZ samen met artsen en deskundigen op het gebied van zorg, gezondheid en preventie. Deze kennis deelt zij graag met deelnemers van Groeiwereld. Groeiwereld is uiteraard met de uiterste zorg ontwikkeld en samengesteld. Mocht u ernstige twijfels hebben bij de aangeboden informatie, dan raden we u aan om altijd eerst het consultatiebureau of uw huisarts te raadplegen. Aan de inhoud van dit magazine kunnen geen rechten en/of verantwoordelijkheden worden ontleend. versie 2012
