niet iedereen wil het geloven, maar toch is het zo: als je hiv onmeetbaar is omdat je je medicijnen goed slikt en je hebt geen soa, kun je het niet meer overdragen. en dat is goed nieuws: “het stigma wordt daarmee een beetje onklaar gemaakt.” tekst: caspar pisters
ONSCHADELIJK GEMAAKT
052 / winq.body+mind
maakt er één nadrukkelijke kanttekening bij: “Belangrijk is wel dat hij noch jij een andere soa onder de leden hebben. Heb je bijvoorbeeld chlamydia, en vaak merk je dat niet meteen, dan heb je tijdelijk een klein beetje meer deling van hiv-deeltjes in je geslachtsdelen. Met de huidige beschikbare kennis kunnen we niet uitsluiten dat zo hiv wordt overgedragen.” Met die voorwaarde in het achterhoofd: het is een prettige mededeling. Voor hiv-geïnfecteerden én voor hun partners. De kans dat je hiv oploopt door seks met iemand die een zogeheten ‘ondetecteerbare viral load’ heeft, is wat Van Eeden noemt ‘aanvaardbaar klein’. Van Eeden: “Dat de kans helemaal nul is, dat kun je als wetenschapper nu eenmaal nooit zeggen. Zoals er ook een kans is dat er zo een vliegtuig neerstort op het gebouw waarop ik uitkijk. In theorie is het mogelijk, maar waar-
beeld: hollandse hoogte
E
lke homoman heeft te maken met hiv. Je hebt het zelf, je kent iemand die het heeft, je kent iemand van wie je niet weet dat die het heeft, je bent misschien bang om het te krijgen. Dus de volgende boodschap is voor jou van belang. En ga er gerust even voor zitten: “Als iemand die seropositief is hiv-remmers slikt, als de hoeveelheid virus in zijn bloed langer dan zes maanden onmeetbaar is en als hij dat regelmatig laat controleren, kan hij geen hiv overdragen, ook als hij seks heeft zonder condoom.” Aan het woord is Arne van Eeden, internist en hiv-behandelaar bij het Amsterdamse Medisch Centrum Jan van Goyen. Zo verbazingwekkend als deze uitspraak uit de mond van een vooraanstaand medisch specialist overkomt op menigeen, waaronder zeker ook seropositieven zelf, zo stellig is hij erover. Van Eeden
winq.body+mind / 053
Hiv & je hypotheek Een levensverzekering afsluiten is voor iemand die hiv-positief is anno nu geen probleem meer. Ook bij Nederlandse verzekeraars is inmiddels doorgedrongen dat de levensverwachting voor mensen met hiv zo goed als gelijk is aan die van mensen die seronegatief zijn. Een jaar of tien geleden was dat wel anders, zegt Catrinus Keegstra van positiefover-geldzaken.nl.“Moest je voor een hypotheek een levensverzekering afsluiten, dan kon de toeslag 400 tot 600 procent zijn. Dat betekende soms honderden euro’s per maand meer.” Er geldt, afhankelijk van iemands persoonlijke situatie, nog wel een toeslag van ongeveer tien tot twintig procent, maar aangezien de premies gehalveerd zijn scheelt het je niet veel meer dan tien euro per maand. Positief-over-geldzaken.nl, een initiatief van Omnis Financieel Adviesgroep en Hiv Vereniging Nederland, helpt mensen die hiv-positief zijn met het afsluiten van verzekeringen. Keegstra:“Voor sommige verzekeringen is een gezondheidsverklaring nodig. Het komt vooral in kleinere plaatsen voor dat je verzekeringsadviseur bij wijze van spreken je buurman is. Niet iedereen zit erop te wachten dat hij dergelijke persoonlijke informatie over jou weet. Omnis kan ervoor zorgen dat er geen medische informatie op een polis te staan. Hierdoor is de privacy gewaarborgd.” Omnis weet precies welke verzekeraars polissen soms herverzekeren bij buitenlandse verzekeraars. Keegstra: “Dat kan nog wel eens problemen opleveren, omdat ze in niet in alle landen om ons heen zo ver zijn als hier als het gaat om het kwalificeren van hiv als chronische aandoening.” Ook speelt Omnis jouw aanvraag meteen door aan de medisch specialist bij de verzekeraars. Keegstra:“Je slaat dan een aantal stappen over, waardoor je binnen een week weet of jouw aanvraag voor een levensverzekering wordt gehonoreerd.” Een arbeidsongeschiktheidsverzekering afsluiten is voor mensen met hiv wel lastig. Omdat er nog maar beperkt zicht is op wat langdurig leven met hiv op latere leeftijd doet voor je gezondheid, aldus Keegstra:“Verzekeraars durven het nog niet aan.Wat wij nu proberen is om de onderhandelingen hierover te openen namens een grote groep mensen. Dan kan het wel weer interessant zijn voor een partij om speciaal voor deze groep een passend product te ontwikkelen.Wie hiervoor in aanmerking wil komen, kan zich uiteraard bij ons melden. Hoe groter de groep, hoe eerder een verzekeraar geneigd is om ermee aan de slag te gaan.” www.positief-over-geldzaken.nl
054 / winq.body+mind
schijnlijk is het allerminst.” Nederland telt 13.880 mannen en vrouwen die onder behandeling zijn voor hiv, 8.096 daarvan zijn homo. “Het fijne is dat het niet meer ‘infectieus zijn’, ontspanning brengt,” zegt Van Eeden. “De gedachte dat je een gevaar bent voor je partner, dat er gif zit in je sperma waarmee je een ander narigheid kan bezorgen, die mag je loslaten. Goed voor jouzelf om te weten maar ook voor de persoon of personen met wie je seks hebt. Een stukje stigma wordt daarmee onklaar gemaakt.” Het gegeven dat iemand die hiv-positief is maar een ondetecteerbare viral load heeft onder bepaalde voorwaarden hiv niet meer kan overdragen, is op zichzelf overigens niet nieuw. Al in 2008 publiceerden Zwitserse artsen en onderzoekers het zogeheten Zwitserse standpunt. Het pamflet was het resultaat van een uitgebreide studie onder een kleine 1800 monogame koppels. Bij alle stellen had de ene partner geen hiv, de andere wel. Dankzij medicatie was het virusgehalte van de positieve partner dusdanig laag dat het in metingen niet meer aan te tonen was. De koppels die meededen aan het onderzoek hadden daarom uit eigen wil ervoor gekozen om seks te hebben zonder condoom. Met het onderzoek werd bevestigd wat hivbehandelaren al veel langer vermoedden: zolang de hiv-positieve partner consequent zijn medicijnen goed innam, werd het virus niet overgedragen op de negatieve partner.
niet meer besmettelijk Het was geen toeval dat juist de Zwitsers met dit standpunt naar buiten traden, zegt Kees Brinkman, hiv-specialist bij het Amsterdamse ziekenhuis OLVG en jarenlang voorzitter van de groep hiv-behandelaren die de behandelrichtlijnen opstellen voor Nederland. Brinkman: “In Zwitserland was het op dat moment voor hiv-positieven bij wet verboden om seks te hebben, ongeacht of dit met of zonder condoom gebeurde. Enorm stigmatiserend natuurlijk. Hiv-positieven werden feitelijk weggezet als criminelen. Het idee achter de wet was dat iemand die hiv-positief is een ander kan opzadelen met een potentieel dodelijke aandoening.” Dat de Zwitserse wetgeving behalve stigmatiserend ook achterhaald was, werd aangetoond met het onderzoek dat aan de basis lag van
het Zwitserse standpunt. Brinkman: “Als je je pillen goed slikt, bén je niet meer besmettelijk. Als je daar goed mee doorgaat, kun je niemand meer besmetten.” Goed nieuws dus, maar hiv-negatieven reageren vaak ronduit verontwaardigd op deze boodschap, is de ervaring van Brinkman: “Er treedt een soort emotionele blokkade op. Ze kunnen het niet geloven en vinden het een heel angstig idee: ‘Hoe kan het zo zijn dat een dokter dit zegt?’ Het standpunt is met name controversieel onder mensen die niet goed weten hoe het zit.” Onder medici bestaat volgens Brinkman geen twijfel over de juistheid van het Zwitserse standpunt. Toch is de boodschap ook in Nederland tot nu toe nauwelijks uitgedragen. Brinkman: “Veel hiv-behandelaren waren bang dat de nuance volstrekt verloren zou gaan als het verhaal in een krantenkop zou worden samengevat. De kans bestaat dat het opgevat wordt als een vrijbrief om het condoom maar helemaal achterwege te laten. Wij houden de informatie niet achter. We hebben ervoor gekozen om het niet als pamflet naar buiten te brengen en per patiënt te bekijken hoe we hiermee omgaan. In één op één gesprekken waarin wél de gelegenheid bestaat om de nuances over het voetlicht te brengen.” Eén van die nuances is dus dat wanneer er een andere soa in het spel is momenteel niet uit te sluiten valt dat er toch hiv wordt overgedragen als je klaarkomt in de ander. Van Eeden: “Vast staat dat de hoeveelheid hiv in de genitale delen licht toeneemt als iemand een soa heeft. Misschien stelt die verhoging wel helemaal niet zo veel voor, maar het probleem is dat het zich lastig laat onderzoeken.” Een ondetecteerbare viral load betekent met de gevoeligheid van de huidige meetmogelijkheden dat er minder dan twintig virusdeeltjes aanwezig zijn per microliter bloed. Met een soa is er meer virusdeling en virusvorming, aldus Van Eeden. “Ter vergelijking: hiv wordt gemakkelijk overgedragen als iemand klaarkomt in je terwijl hij een viral load in zijn bloed heeft van een miljoen deeltjes hiv per microliter. Het is dus goed denkbaar dat we over een jaar of drie constateren dat soa wellicht maar weinig bijdragen aan overdracht van hiv. Maar tot we dat zeker weten, moeten we die slag om de arm houden.”
ONSCHADELIJK GEMAAKT
Een andere nuance is dat je zonder condoom natuurlijk vatbaarder bent voor allerlei andere soa, zeker ook als je hiv-positief bent. Bijvoorbeeld voor hepatitis C, dat met name onder homomannen met hiv in toenemende mate een ernstig probleem vormt. Van Eeden maakt de omdraaiing compleet: “Als jij hivpositief bent en het virus is niet meer aan te tonen in je bloed, dan loop jij meer gezondheidsrisico’s door onbeschermde seks te hebben met iemand die hiv-negatief is dan andersom. Voldoe jij als hiv-positieve man aan het Zwitserse standpunt, dan kun jij het virus niet overdragen. Maar je loopt wel meer risico om bijvoorbeeld hepatitis C op te lopen van je hiv-negatieve partner als die niet weet dat hij het bij zich draagt.”
het condoom: met stip op 3 Condooms blijven dus de gouden standaard, aldus Van Eeden. En ook Ton Coenen, directeur van het Aidsfonds, benadrukt dat. Zijn organisatie blijft het belang van condooms
Hoe verloopt een hiv-infectie? Hiv wordt onder meer overgedragen via onveilige seks met iemand bij wie het virus niet wordt onderdrukt.Vooral anaal neuken zonder condoom is riskant. Het virus lift mee met het sperma, en komt zo in het lichaam van de ander terecht. Het slijmvlies in de anus is zeer kwetsbaar en beschadigt snel, vaak zonder dat je het in de gaten hebt. Een heel klein wondje kan al de entree vormen voor het virus om het lichaam binnen te dringen. Eenmaal binnen begint het virus zich razendsnel te vermenigvuldigen, tot wel enkele miljoenen virusdeeltjes per microliter bloed. Dit wordt de acute infectie genoemd. Het afweersysteem herkent dat er een indringer is en gaat het gevecht aan.Vaak gaat deze fase gepaard met griepverschijnselen: koorts, vermoeidheid, huiduitslag. Maar sommige mensen merken helemaal niks. De hoge viral load zorgt ervoor dat je zeer besmettelijk bent. Als je nu onbeschermde seks hebt met iemand, is de kans dat je hiv overdraagt heel groot. Je afweersysteem krijgt na
“zoals er ook een kans is dat er zo een vliegtuig neerstort op het gebouw waarop ik uitkijk. in theorie is het mogelijk, maar waarschijnlijk is het allerminst”
onderstrepen. Maar samen met Soa Aids Nederland ontwikkelt het Aids Fonds momenteel een nieuwe strategie om het virus te omsingelen en nieuwe infecties te voorkomen. Het condoom zakt daarin twee plaatsen in de hiërarchie, van de eerste naar de derde plek. Coenen: “Niet omdat het condoom niet meer belangrijk is, integendeel. Het is nog steeds de beste manier om de overdracht van allerlei
enkele weken de bovenhand in het gevecht tegen de nieuwe infiltrant. Het dringt deze terug: de hoeveelheid virusdeeltjes in je lijf zakt. Tot welk niveau dat verschilt per persoon en gaat op en neer. Bij sommigen schommelt de hoeveelheid virus rond tienduizenden deeltjes, bij anderen rond enkele duizenden. Je bent nu nog steeds verhoogd besmettelijk, maar niet meer zo sterk als in het begin. In uitzonderlijke gevallen slaagt het lichaam erin om zonder medicatie (hiv-remmers) het virus terug te brengen tot een ondetecteerbaar niveau. Ondetecteerbaar betekent dat er minder dan twintig deeltjes per microliter bloed aanwezig zijn. Dat is dusdanig laag dat het geen gevaar meer vormt voor een ander: het lichaam van de hiv-negatieve partner is in staat deze dosis op natuurlijke wijze uit te schakelen. Ondetecteerbaar betekent niet dat het hiv-virus verdwenen is. Het nestelt zich in de uiterste hoekjes van je lijf in het genetisch materiaal van cellen, onbereikbaar voor hiv-remmers. Daar gaat het liggen slapen tot zich een gelegenheid
nare infectieziekten te voorkomen. Maar de grote winst is voor ons te behalen door meer mannen zover te krijgen dat ze zichzelf met grotere regelmaat laten testen.” Naar schatting 7.000 à 8.000 van de ruim 25.000 hiv-positieven in Nederland loopt rond met het virus zonder het te weten, aldus Soa Aids Nederland. Zij staan niet onder behandeling van een arts, slikken geen medicijnen
aandient om zich weer te vermenigvuldigen. Zolang het virus de kans krijgt om huis te houden in je lijf, valt het de CD4-cellen aan. Je CD4-cellen vormen je afweer. Ze rekenen af met virussen en andere ziekteverwekkers. Iemand die gezond is, heeft tussen de 500 en 1500 CD4cellen per microliter bloed. Hoe lang het afweersysteem stand houdt tegen hiv verschilt per persoon. Bij sommigen gaat het jarenlang goed zonder dat hij hiv-remmers hoeft te slikken. Bij anderen daalt de hoeveelheid CD4cellen al binnen enkele maanden of een jaar tot onder de 350.Vanaf nu wordt het kritiek. Je wordt gevoelig voor kleinere kwaaltjes. Als je niet al medicatie tegen hiv slikt, dan is dit het moment waarop je behandelaar zal adviseren om ermee te starten. Zakt je afweer tot 200 cellen of minder, dan ben je uitermate kwetsbaar geworden voor bijvoorbeeld longziekten, (huid-)kanker, herpesinfecties, schimmelinfecties, chronische diarree.Vaak het gevolg van infecties die gezonde mensen probleemloos zouden doorstaan. Loop je bij deze lage weerstand
zo’n infectie op, dan wordt de diagnose aids gesteld.Wanneer je nu geen toegang hebt tot hivremmers, zoals het geval is voor miljoenen mensen in Afrikaanse landen, dan overlijd je aan een van deze ziektes. In Nederland sterven jaarlijks zo’n veertig tot vijftig mensen aan aids. Is de diagnose aids gesteld en je begint alsnog aan hiv-remmers, dan kan je viral load alsnog teruggebracht worden naar onmeetbaar. Met de huidige hiv-remmers is een hiv-infectie een chronische aandoening geworden waar je vrijwel gewoon oud mee kunt worden. De medicijnen zijn makkelijker één keer per dag in te nemen, en allang niet meer (zo) giftig. Doordat je ouder wordt met hiv, krijg je te maken met aandoeningen die oudere mensen treffen. Hiv heeft een versterkend effect op aandoeningen die in jouw naaste familie voorkomen, denk aan kanker, hart- en vaatziekten. Als je leeft met hiv geldt daarom dat het belangrijk is dat je gezond leeft en oppast met drugs. Stop met roken, wees voorzichtig met alcohol, eet gezond, beweeg voldoende en zorg dat je niet te zwaar wordt.
winq.body+mind / 055
“ik vertelde dat ik positief ben, maar ook dat mijn viral load ondetecteerbaar is. daarop haakte hij af”
tegen hiv, en hebben doorgaans dus een hoge viral load. De groep is volgens een schatting van de Stichting HIV Monitoring verantwoordelijk voor negentig procent van de nieuwe infecties, vermoedt Soa Aids Nederland. “Voor een deel betreft het hier mensen met zeer recente hiv-infecties die zich daarvan nog niet bewust zijn. Tijdens de eerste weken van zo’n nieuwe infectie ontwikkelen er zeer veel virusdeeltjes in hun lijf. Zonder het te weten zijn ze in deze periode daardoor zeer besmettelijk voor anderen,” zegt Wim Zuilhof van Soa Aids Nederland. “Ook lijkt er onder niet geteste mannen sprake van een hardnekkige groep die al langer hiv heeft, en alle redenen heeft om zich te laten testen, maar dat uit de weg blijft gaan.” Ze onderschatten de mate waarin ze risico hebben genomen, of ze willen het niet weten. Een lastige paradox speelt de preventiewerkers hierbij parten: dezelfde angst voor hiv die mannen motiveert om veilige seks te hebben, motiveert een deel van de groep die daar om wat voor reden dan ook niet altijd in slaagt om zich niet te laten testen. Dat is extra zuur als je in ogenschouw neemt dat de levensverwachting voor iemand met hiv nagenoeg of volledig gelijk is aan die van iemand zonder hiv. Van een virus dat een dodelijke ziekte veroorzaakt, is hiv in vijftien jaar tijd verworden tot een chronische aandoening waarmee prima valt te leven. Wel eentje waarvoor je dagelijks medicijnen moet slikken, maar ook die worden steeds beter. De nieuwste generatie pillen kent nog maar zeer beperkte tot geen directe bijwerkingen, en zijn makkelijk in het gebruik: soms volstaat één tablet per dag. Een en al jolijt is het hebben van hiv niet. Nu 056 / winq.body+mind
mensen steeds ouder worden met hiv, komt er voor het eerst informatie beschikbaar over de langetermijngevolgen van de aandoening zelf, en de invloed op lijf en leden van het medicatieregime. Dit nog jonge onderzoeksterrein wijst in eerste instantie uit dat mensen met hiv relatief vaker op vroegere leeftijd te maken kunnen krijgen met ouderdomsklachten. Botontkalking, hart- en vaatziekten, nierproblemen of verschijnselen van dementie. Onduidelijk is nog of deze gevolgen het resultaat zijn van langdurig medicijngebruik, of de strijd die het lichaam levert om het virus te onderdrukken. Behalve het gezondheidsnadeel, is er het stigma. De angst voor de aandoening zit diep. Niet diep genoeg om op cruciale momenten altijd een condoom erbij te pakken, wel diep genoeg om mensen die leven met hiv eng te vinden. Wat soms in de beslissing om wel of niet beschermde seks te hebben kan leiden tot keuzes die logisch lijken, maar het niet zijn. Luc (32, Amsterdam) vertelt: “Op PlanetRomeo chatte ik met een jongen die voorstelde om seks te hebben zonder condoom. Hij vroeg me naar mijn hiv-status dus ik vertelde dat ik positief ben, maar ook dat mijn viral load ondetecteerbaar is. Daarop haakte hij af. Wat oké is, ik begrijp dat iemand van zo’n mededeling schrikt als hij niet precies weet wat het betekent. Maar wat mij frustreerde: hij zei dat hij het wel zonder condoom gedaan zou hebben met me als ik geantwoord had dat ik hiv-negatief was. Het grootste risico op hiv loop je bij iemand die denkt dat hij hiv-negatief is maar van wie jij eigenlijk alleen zeker kan weten dat hij bereid is tot onveilige seks met iemand die hij nauwelijks kent. Maar dat kreeg ik hem niet uitgelegd.”
voor jou maar ook voor een ander Een schrikreactie als je iemand meedeelt dat je hiv hebt, is een gegeven waar seropositieven voorlopig nog mee zullen moeten dealen. Of erger: ook in 2013 worden er nog mensen ontslagen als ze op het werk vertellen dat ze seropositief zijn, zo’n 47 procent van de werkgevers heeft liever geen seropositieven in dienst, aldus een onderzoek van het Aids Fonds. “Ergens in de onderbuik wordt hiv vaak nog steeds geassocieerd met dood”, zegt Coenen van het Aids Fonds. “Het is een interessante uitdaging: hoe halen we het drama eraf, zonder dat we afdoen aan veilige seks als norm?” Als meer mensen weten dat iemand die ondetecteerbaar is in principe niet meer infectieus is, kan dat bijdragen aan een afzwakking van het stigma, aldus Coenen. In de voorlichting zal dit aspect meer aandacht gaan krijgen. Waarmee zijdelings het tweede belangrijke aspect in de nieuwe strategie van het Aidsfonds is aangestipt. Coenen: “Het is van belang dat als iemand positief test, hij snel start met de behandeling. We weten uit onderzoek dat hoe eerder je behandeld wordt, hoe minder langetermijnschade het virus kan aanrichten. En dat iemand die succesvol behandeld wordt, niet meer besmettelijk is. Daar is dus op alle fronten enorme winst mee te behalen.” Tot voor kort werd pas met hiv-remmers gestart als het aantal CD4-cellen van een patiënt (de afweer die door het virus wordt aangevallen) onder een bepaalde waarde zakte. Dat in de afweging om medicijnen voor te schrijven, ook de gezondheid van derden wordt meegenomen, is absoluut nieuw in de medische wereld, zegt Brinkman: “Je schrijft een patiënt pillen voor omdat hij ze nodig heeft, niet omdat het goed is voor de buren.” Sinds twee jaar werken de hiv-behandelaars met een richtlijn waarin wel rekening wordt gehouden met mogelijke virusoverdracht. Brinkman: “Onder collega’s bestaat hierover wel enig verschil van inzicht. Sommige behandelaars vinden het veel te ver gaan om iemand al medicijnen voor te schrijven terwijl zijn afweer nog prima is, alleen maar om iemands viral load omlaag te brengen zodat hij anderen niet besmet.” Waar artsen die keuze wél maken, krijgt de behandeling een preventieve component. Het
ONSCHADELIJK GEMAAKT
wordt een nadrukkelijke factor in de anti-hivcampagnes van Soa Aids Nederland. Coenen: “De technische mogelijkheden om het virus in te dammen zijn er. Heel simpel gezegd: zet iedereen die seropositief is zo snel mogelijk op behandeling, zorg dat ze het goed volhouden, voorkom andere geslachtsziekten. Dan kan er geen hiv meer worden overgedragen. Maar de cijfers laten een ander beeld zien – het is dus ingewikkelder dan we denken.”
laat je als de sodemieter testen Want het aantal nieuwe infecties is nog steeds hoog. Elk jaar komt er een stabiel aantal bij van zo’n 1100 nieuwe gevallen. Ongeveer 75 procent daarvan betreft mannen die seks hebben met mannen. Het aantal homomannen dat zich ooit liet testen op hiv ligt op zo’n tachtig procent. “En dat aantal neemt nog steeds toe, dus dat is bemoedigend,” zegt Zuilhof. “Maar dat je jezelf ooit hebt laten testen, zegt niet zo veel. Als je gisteren gehoord hebt dat je hiv-negatief bent en je hebt vandaag seks zonder condoom, is
het testresultaat morgen alweer achterhaald. Het gaat er dus om dat je jezelf regelmatig laat testen.” In een onderzoek uit 2011 rapporteerde bijna de helft van de mannen dat ze het jaar ervoor een hiv-test hadden laten doen. En dat aantal lijkt te stijgen, zegt Zuilhof. “Gelukkig ook onder de groep die over zichzelf rapporteert dat ze regelmatig risico lopen. Maar het cijfer moet in zijn algemeenheid nog flink verder omhoog.” Soa Aids Nederland wil een duidelijke norm neerzetten: tenminste elk half jaar, en zeker ook één tot drie maanden nadat je onveilige seks hebt gehad. Coenen: “Waarbij we ervoor zorgen dat we de drempel zo laag mogelijk maken. Je hoeft niet meer per se langs je huisarts of een soa-poli om een hiv-test te doen.” Op de website www.mantotman.nl (van Soa Aids Nederland en de GGD’en) kun je zien waar er bij jou in de buurt een testlab is waar je zonder afspraak elke dag van de week terecht kan. Ook in thuistesten zien het Aids Fonds en Soa Aids Nederland een kans. Coenen: “Er komen in de nabije toekomst goede
“als je je pillen goed slikt, bén je niet meer besmettelijk. als je daar goed mee doorgaat, kun je niemand meer besmetten” Volledige genezing: er gloort hoop Het onderzoek naar een genezing van hiv zat jarenlang muurvast. Tegenwoordig durven onderzoekers er weer hardop van te dromen dat het ze gaat lukken. Eind april meldde een team Deense researchers dat ze binnen enkele maanden de resultaten verwachten van een veelbelovend onderzoek. Aldus een recent bericht in de Britse krant The Telegraph. Het Aids Fonds en internist en hiv-behandelaar Kees Brinkman van het Amsterdamse OLVG ziekenhuis zijn terughoudend in hun enthousiasme over het onderzoek.“We hebben wel vaker dergelijke berichten gehoord, die later dan tegenvallen. Eerst maar eens afwachten op de resultaten.” In de Deense test wordt geprobeerd om de laatste restjes hiv uit te schakelen die zich schuilhouden in de DNA-cellen van mensen,
buiten het bereik van hiv-remmers. De wetenschappers doen dit door deze ‘slapende’ virusdeeltjes te activeren. Het is de bedoeling dat het natuurlijke afweersysteem de deeltjes vervolgens als kwaadaardige indringers herkent en vernietigt. Een andere onzekere mogelijkheid is om immuuncellen met gentechnologie zó aan te passen, dat ze uit zichzelf in staat zijn om hiv volledig op te ruimen. De vooruitzichten voor een vaccin waarmee voorkomen kan worden dat mensen hiv oplopen, zijn minder gunstig. Maar ook op dit terrein zijn er ontwikkelingen. Prominent hiv-wetenschapper Joep Lange is volgens de uitgave Naar het einde van aids, een rapport van het Aids Fonds, zeer optimistisch over nieuwe, creatieve onderzoeken op dit terrein. Hij verwacht nog mee te maken dat er een effectief en veilig vaccin beschikbaar komt.
hiv-thuistesten op de markt. We moeten er dan voor zorgen dat de doelgroep weet welke producten geschikt zijn en waar ze die kunnen bestellen.” Het Aids Fonds ziet bovendien een grotere rol weggelegd voor de huisartsen. Coenen wil hen ertoe bewegen dat ze veel vaker overgaan tot het aanbieden van de hiv-test. Coenen: “Dat gebeurt nu te weinig. Zelfs als er patiënten langskomen met verschijnselen die duiden op een acute hiv-infectie, worden er soms nog diagnoses gemist. De schroom moet eraf.” Wat het Aids Fonds betreft, biedt de huisarts een hiv-test ook aan zonder dat in het consult naar voren komt dat de patiënt risico heeft gelopen. Coenen: “Maak het aanbieden ervan normaal, iets dat er gewoon bij hoort. Je omzeilt dan dat de patiënt zich moet uitspreken over of hij het wel of niet altijd met condoom heeft gedaan. Het is een onderwerp dat al snel beladen is met schuldgevoel. Bovendien zijn mensen erg goed in het onderschatten en wegredeneren van de mate waarin ze risico’s hebben genomen. Dat haal je er als arts vanaf door de test gewoon hoe dan ook aan te bieden.” Zou je kunnen stellen dat anno 2013 de vraag ‘wat veilige seks is’ afhankelijk is geworden van iemands persoonlijke situatie? Zuilhof: “Met goede reden blijft ons advies bij seks met losse partners: gebruik een condoom. Maar laten we wel wezen, het is ook weer niet zo dat als wij iets zeggen het dan ook zo gebeurt. Mensen zullen op basis van hun persoonlijke situatie hun eigen inschattingen maken, en hun eigen safe sex al dan niet bepalen. Als iemand van ons wil weten: ‘Hoe zit dat nou met mijn onmeetbare viral load?’, dan zorgen wij ervoor dat zij bij ons daarover goede informatie kunnen vinden. We sluiten daarmee aan op een praktijk die er al is. En als we al te normatief van leer trekken dan raken we achterop en worden we niet meer gezien.” De verantwoordelijkheid voor je eigen veiligheid en gezondheid, ligt nog steeds in eerste instantie bij jezelf. De uitsmijter is wat dat betreft voor internist Brinkman: “Zeker in een verhaal voor deze doelgroep hoop ik dat heel duidelijk naar voren komt dat het écht niet meer van deze tijd is als je jezelf niet regelmatig laat testen.” winq.body+mind / 057
