Ons werk is dynamisch geworden

openbaar ministerie jaargang 14 nummer 4

APRIL 2008

‘Ons werk is dynamisch geworden’ Sabine van Kampen, administratief medewerkster AP Breda

04

Bureau Reizen de lucht in Schouw van een schietincident



OPPORTUUN

Hoek van Jan

tijdschrift voor het openbaar ministerie

OPPORTUUN

Inhoud …

Nummer 4 – 2008



JAARGANG 14 NUMMER 4 APRIL 2008 Opportuun is het personeels- en relatiemagazine van het Openbaar Ministerie. Het blad wordt gratis verstrekt aan de medewerkers van het OM en andere geïnteresseerden. Het blad verschijnt twaalf keer per jaar. De redactie is verantwoordelijk voor de inhoud van het blad. Aan de in Opportuun verstrekte informatie kunnen geen rechten worden ontleend. Overname van artikelen met bronvermelding is toegestaan. Abonnementenadministratie Wijzigingen? Stuur de adreswikkel met de aangebrachte wijzigingen naar het redactieadres, of mail de wijzigingen, onder vermelding van het nummer op de adreswikkel, naar [email protected]. Redactieadres Afdeling Communicatie, ParketGeneraal, kamer 5.19, Prins Clauslaan 16, Postbus 20305, 2500 EH Den Haag. Telefoon: 070 – 3399840.

Tillen Samen hadden ze die nacht een borrel gedronken. Toch was hij bij zijn vriend in de auto gestapt. Vanzelfsprekend. Zo dronken kon die vriend toch niet zijn. Een paar slokken apfelkorn, wat is dat nou helemaal. Wist hij veel dat de vriend thuis ook al drie liter bier gedronken had. Het wekt geen verbazing dat de rit eindigde met een akelige klap. Wat wil je als je met 140 kilometer per uur uit de bocht vliegt. De auto had zich strak om een lantaarnpaal gevouwen. De man had er een bloeding in de hersenen aan overgehouden. Mocht ie nog van geluk spreken. Twee dagen ziekenhuis en het was klaar. Hoewel. Een kleine twee maanden later kon hij nog niet goed tillen. Zei hij. Bovendien was hij vergeetachtig geworden door de bloeding. Beweerde hij. Dat verweet hij de bestuurder wel. Hij wilde ook schadevergoeding. De vriendschap was kennelijk bekoeld. Dat van die vergeetachtigheid klopte geloof ik wel. Immers: de man vergat te vertellen

Eindredactie Pieter Vermaas, 070 – 3399840 of [email protected].

dat hij inmiddels zelf ook al weer was opgepakt. Wegens rijden onder invloed, zonder rijbewijs en ook zonder verzekering. Klinkt inderdaad vergeetachtig. Met het verhaal dat hij niet kon tillen had ik meer moeite. Dat zit zo. Ik kende deze man al wat langer. Hij is namelijk veelpleger. Zijn beroep: inbreker. Toen ik in het dossier las dat er door het ongeval ‘tijdelijke verhindering in de normale bezigheden was ontstaan’, was ik de chauffeur dus stiekem een beetje dankbaar. Maar lang duurde die verhindering helaas niet. Binnen drie maanden na het ongeval werd de man al weer opgepakt. Bij vijf inbraken in bedrijfsauto’s. De buit: tassen vol gereedschap, TFT-schermen, compressoren, boormachines, decoupeerzagen. Zwaar spul. Voor iemand die niet kan tillen.

Vaste medewerkers Linda Bregman, Linda van Bruggen, Thea van der Geest, Jan-Willem Grimbergen, Jan Hoekman, Willem Hoogendoorn, Koos Spee, Gerard Strijards. Aan dit nummer werkten verder mee Shirley Copijn, Rahany Gramberg, Anne Hoeksema, Sjaak Klunder, Petra Sjouwerman, Petra Sprado Foto omslag Onno Kummer Ontwerp Fabrique, Delft Druk Zijlstra Drukwerk, Rijswijk Oplage 7.650

‘Onze toekomst? Je zou een glazen bol moeten hebben’ Administratief medewerkster Sabine van Kampen, pag. 10

April 2008 Alles afwegende

6

‘Omdat er problemen waren tussen de Goden’ moest Joost dood. Het is lastig uit te leggen waarom iemand die wel zo slim is om een moord met voorbedachten rade te plegen daar toch geen straf voor krijgt, vertellen zaaksofficier Annet Kramer en parketsecretaris Susan Kool.

GPS in de praktijk

8

‘Snel, stabiel en sturend’. Dat zijn de bijna unanieme oordelen over GPS in de praktijk. Maar de nieuwe gebruikers waarschuwen ook voor de muisarm.

Administratie Breda

10

Elke ontwikkeling binnen het OM heeft zijn weerslag op de administraties. Wat betekenen al die veranderingen voor een willekeurig middelgroot parket? AP Breda vertelt over de relatieve rust en de komende impact van GPS.

Bureau Reizen OM Jan Hoekman

Rubrieken

12

Bureau Reizen OM verzorgd snel, efficiënt en rechtmatig dienstreizen voor het OM. 24 Uur per dag zijn ze bereikbaar voor calamiteiten.

Pension Skejby

14

In Denemarken is een huis waar gedetineerden samenwonen met “gewone” mensen. Dat maakt de overgang naar de samen­leving makkelijker.

Schouw van een schiet­ incident

18

Ruim twee jaar na dato spelen daders en getuigen weer hun rol in een schietincident. Reconstructie van de zaak-Sligro in Leiden.

Hulp van KRIS

20

Het Kennissysteem Rechtshulp in Strafzaken helpt bij het opstellen van een internationaal rechtshulpverzoek en de verzending ervan.

De Hoek van Jan

2

‘Tillen’

KortOM

4

WaarOM?

17

Personalia

22

OMgeslagen

23

Verkeer

24

Uitgelicht

25

‘De gluurder’

Internationaal

26

2e etage

26

Gerard Strijards

27

’Vogelspin’

AchterOM

28



OPPORTUUN

KortOM

Nummer 4 – 2008

KortOM

Stuurgroep Implementatie GPS van start

InfoProjects bouwt aan OM.nl

Nu de invoering van GPS flink op stoom komt, is eind februari de landelijke Stuurgroep Implementatie GPS in het leven geroepen.

In de zomer is het zover, dan komt er een geheel vernieuwd www.om.nl.

Doel van de groep is om de ingebruikname van het systeem voor standaardzaken ook vanuit “het veld” aan te sturen.

Het project Implementatie GPS OM brengt verslag uit over de parketten die bezig zijn GPS in te voeren - de teller staat nu op elf. Bestuurders van AP Zutphen en de CVOM brengen hun ervaringen met de implementatie in en zowel de MROM als de Hoofden Bedrijfsvoering zijn vertegenwoordigd. Inmiddels heeft ook het CJIB een plek in

de stuurgroep in verband met de grote hoeveelheid logistieke afspraken rond GPS. De groep komt elke twee weken bij elkaar onder voorzitterschap van pg Henk van Brummen. Korte verslagen van die bijeenkomsten zijn te lezen in het GPS nieuwsbulletin PLUG-in.

De nieuwe site zal voldoen aan de nieuwste richtlijnen voor overheidswebsites. Via een duidelijke navigatie moeten bezoekers gemakkelijker hun weg kunnen vinden dan op de huidige site. Daarnaast is er veel ruimte voor video en (interactieve) afbeeldingen. Informatie over parketten en andere OMonderdelen is direct te vinden. Het Bussumse bedrijf InfoProjects is momenteel hard aan de slag met de bouw van de nieuwe site. ‘Het doet me goed dat het OM zo’n grote stap voorwaarts wil maken met OM.nl’, vertelt projectleider Martine Douwes van InfoProjects. In de ruim tien jaar die InfoProjects bestaat, heeft het bedrijf al heel wat overheidswebsites gebouwd. In het oog springend zijn omvangrijke webplatformen voor het ministerie van Binnenlandse Zaken, de gemeente Amsterdam, alle waterschappen en de Nederlandse Brandweer. Douwes vindt het interessant om voor het OM te werken: ‘Mezelf verdiepen in de OMspecifieke materie en deze vertalen naar een webstrategie voor nu én de toekomst

zie ik als mijn uitdaging. Zeker als de samen­ werking constructief en prettig verloopt, zoals dat tot op heden zeker het geval is.’ ‘Met de nieuwe website zal het OM zich kun-

nen profileren als een actuele moderne organisatie die midden in de maatschappij staat.’ Tekst: Rahany Gramberg

‘Evalueren afgedane zaken moet blijven’ De stuurgroep: vlnr: Ludo Goossens (HOvJ Zutphen), Henk van Brummen, Ingmar Engelsma (MROM), Jeroen Steenbrink (directeur CVOM), André Blommers (programma­

De onderzoeksmogelijkheid naar afgedane strafzaken moet blijven bestaan.

gemeld. Het totaal van de aangemelde zaken komt daarmee op 36 zaken.

De Toegangscommissie (TC) van de Commissie Evaluatie Afgesloten Strafzaken (CEAS) geeft in haar jaarverslag 2007 aan het noodzakelijk te vinden dat er een onderzoeksmogelijkheid naar afgesloten, ernstige strafzaken blijft bestaan. Dit aansluitend op of ingebed in de herzieningsprocedure bij de Hoge Raad. Zij concludeert dit op basis van bevindingen sinds haar instelling in april 2006.

Tot op heden is in drie zaken geadviseerd om nader onderzoek in te stellen aan het College van procureurs-generaal. Het College heeft daarop per zaak een driemanschap ingesteld dat opdracht kreeg onderzoek te verrichten.

manager GPS), Peter Muijen (projectleider Implementatie GPS). Afwezig: John Fraij (hoofd bedrijfsvoering Den Bosch) en Marion Koopman (CJIB).

Tevredenheid gemeten Jouw mening telt! Zeg wat je denkt in het MTO, het medewerkerstevredenheidsonderzoek voor álle OM-medewerkers. Het MTO start op 14 april. Het onderzoek wordt uitgevoerd met behulp van de InternetSpiegel, een instrument van het onderzoeksbureau TNS NIPO, waarmee op betrouwbare en anonieme wijze onderzoek wordt gedaan.

De resultaten van het MTO worden verwerkt in verbeterprioriteiten. Daarmee moet beleid op het gebied van psychosociale arbeidsbelasting en werkdrukbelasting worden ontwikkeld. Ook voor de jaarplannen 2009 van de OM-onderdelen worden de uitkomsten benut. De resultaten van het onderzoek worden eind mei aan de OMonderdelen bekend gemaakt. Medewerking aan het onderzoek is van

belang om een representatief beeld van de tevredenheid van de medewerkers te krijgen. Het College van procureurs-generaal laat weten, medewerking aan het MTO zeer op prijs te stellen. Meer informatie op OMtranet: Organisatie > HRM > MTO 2008

De CEAS voorziet volgens de TC in de behoefte aan een veiligheidsklep. In 2007 zijn opnieuw veertien zaken aangebracht. Twee daarvan waren ook al in 2006 bij de TC

De onderzoekscommissies heeft inmiddels hun bevindingen in rapportages vastgelegd. Het rapport in de zaak ‘Lucia de B.’ is op 25 oktober 2007 aan het College aangeboden, op 15 december 2007 volgde ‘de Enschedese ontuchtzaak’ en op 19 maart 2008 werd het derde rapport in de zaak ‘Ina Post’ overhandigd. Deze rapporten zijn door het College

doorgezonden naar de Procureur-Generaal bij de Hoge Raad om te bezien of deze aanleiding zijn om de Hoge Raad te verzoeken de strafzaak te heropenen. De TC van de CEAS is ingesteld op 13 april 2006 door het College. De opdracht van de CEAS is om ‘door middel van onderzoek na te gaan of zich in een specifieke strafzaak in de opsporing, vervolging en/of de presentatie van het bewijs ter terechtzitting ernstige manco’s hebben voorgedaan die een evenwichtige beoordeling van de feiten door de rechter in de weg hebben gestaan’. Zij opereert onafhankelijk van het College.





OPPORTUUN

Alles Afwegende

Nummer 4 – 2008

Een zieke geest Gruweldaad zonder gevoel Omdat er problemen waren tussen de Chinese God en de God van Bloedsporen Na de aanhouding wordt een team grootJoost, moest de verdachte ingrijpen. Even later werd Joost vermist. schalige opsporing (TGO) gevormd waar Zaaksofficier Annet Kramer en parketsecretaris Susan Kool leidden ook zaaksofficier van justitie Annet Kramer de zaak. ‘De gruwelijkheden hadden we zelf nooit kunnen bedenken.’ en parketsecretaris Susan Kool aan deelne‘Het is het moeilijk te vatten dat iemand zo afgewogen maar in volledige gekte vreselijke dingen kan voorbereiden en uitvoeren en daar heldere verklaringen over kan afleggen’, vinden Annet Kramer en Susan Kool van het Haagse arrondissementsparket. Samen blikken ze terug op de spraakmakende MAJO-zaak. Op 5 oktober 2006 meldt een vader bij de Alphense politie dat zijn zoon vermist wordt. Joost, zijn zoon, is al twee dagen weg. Op 2 oktober was hij gewoon op zijn werk en de volgende ochtend nog thuis, maar daarna lijkt hij spoorloos verdwenen. Joost is 22 jaar, heeft een vaste baan, kent veel vrienden en behoort nog tot de “Gothic” subcultuur, maar is die bijna ontgroeid. Het gebeurt wel eens dat Joost een avondje weg blijft, verklaart de vader. Hij speelt namelijk in een rockband en slaapt wel eens na een optreden bij vrienden. Daarbij woonde hij voorheen zelfstandig tot hij om financiële reden weer bij zijn vader introk. Dat zijn zoon na twee dagen nog steeds niet thuis is gekomen en ook niet naar zijn werk is gegaan, maakt hem zeer ongerust. De politie stelt de vader gerust. Maar als Joost op maandag 9 oktober nog steeds wordt vermist, vertelt de vader aan de politie dat hij een vermoeden heeft wie er iets te maken heeft met de verdwijning. De vader bewoont samen met zijn Chinese vriend een nette benedenwoning in een Alphense nieuwbouwwijk. De appartementen zijn keurig, de buren vriendelijk en de straat rustig. In de buurt is veel groen en er staan verzonken vuilcontainers waar het huisvuil in verzameld wordt. Toen Joost bij zijn vader introk bleek al gauw dat het tussen de Chinese relatie van zijn vader en de zoon niet boterde. Vaders vriend, een fanatiek aanhanger van een Chinese godsdienst, beklaagde zich dat hij niet kon mediteren als

Joost thuis was. In de zomer van 2006 verbeterde gelukkig de verhouding tussen de twee. Ze lieten elkaar in hun waarde. De een was bezig met zijn godsdienst, de ander met zijn rockband en zijn Gotische subcultuur. Tegenover de plaatselijke politie verklaart de vader dat hij zijn Chinese vriend verdenkt. Ze hebben hun verhouding al een tijd geleden verbroken, maar omwille van een verblijfsvergunning woont de Chinese man nog bij hem. De vader vertelt dat hem rare dingen zijn opgevallen. Zo had de Chinese vriend een brandwond aan zijn hand op de dag (3 oktober) dat hij zijn zoon voor het laatst had gezien. De woning zat sinds die dag ook vol met onverklaarbare vetspatten. Volgens de Chinese vriend was er iets mis gegaan met het bakken en hij weigerde naar de dokter te gaan. De politie meldt de vermissing aan de weekdienst en start de volgende dag een onderzoek. ’s Avonds gaan de rechercheurs samen met de RC naar de woning, maar ze kunnen op dat moment niets abnormaals vinden. Wel waren er die vetvlekken en stonk het naar baklucht, maar voor de rest was de woning spic en span. Wat weer vreemd was, want de Chinese vriend maakte nooit schoon, volgens de vader. Twee buurvrouwen getuigen onafhankelijk van elkaar dat ze op 3 oktober zo’n ruzie hoorden dat ze hun eigen man hadden gebeld. Ze hoorden Joost schreeuwen en om hulp roepen. Iemand anders verklaart dat de Chinese man op de bewuste dag heen en weer liep naar de ondergrondse vuilcontainers. Als de politie de Chinese vriend vraagt om een verklaring af te leggen zegt hij niets. Daarop besluit de politie op 10 oktober 2006, na overleg met de officier, de Chinese man aan te houden als verdachte van betrokkenheid bij de ontvoering, moord dan wel doodslag op zoon Joost.

men. Een grondig onderzoek in de woning levert aanwijzingen van geweldsporen op. Er worden ingedroogde bloeddruppels aangetroffen op een stoel, de muur en ander meubilair. Ook in de voegen van de schoongepoetste plavuizen vindt men bloedvegen. Opvallend zijn de literflessen slaolie, hakbijltjes onder het bloed en de vele schoonmaakspullen in een keukenkast. Ook een aantal frituurpannen wordt in beslag genomen. Het pingedrag van de verdachte wordt nagetrokken, waaruit blijkt dat hij vlak voor de verdwijning de keukenbijltjes, twintig flessen slaolie en sterke plastic zakken heeft aangeschaft. Uit het buurtonderzoek worden verklaringen opgetekend dat de verdachte met zakken vol spareribs-lijkende inhoud naar de vuilcontainers was gelopen. Anderen hadden gerommel in de containers gehoord. Helaas is het voor het onderzoeksteam onmogelijk om de inhoud van de containers te achterhalen. Het huisvuil was al voor de start van het onderzoek opgehaald. Het is onmogelijk om menselijke resten terug te vinden bij de vuilverbranding. Door de hitte is alle mogelijke DNA verwoest.

Uit verklaringen vanuit de godsdienstige gemeenschap blijkt dat de verdachte geïnformeerd heeft of het was toegestaan om iemand dood te maken. De volgelingen schrokken daarvan, omdat hun geloof vredelievend is. Er worden bloedspetters gevonden op de kleding van de verdachte. De bewijzen tegen de verdachte stapelen zich op, maar wat er is gebeurd blijft een mysterie. ‘Er was geen lijk’, zegt Annet Kramer. ‘We wisten zelfs niet zeker of Joost wel dood was, omdat er weinig bloed was gevonden. Daarom bleven we ook de vermiste jongen natrekken.’ Het TGO onderzoekt verschillende scenario’s waarbij het steeds terugkomt op één verhaal. Dat verdachte met voorbedachten rade te werk is gegaan, dat het slachtoffer is omgebracht in de woning en het lijk is gedumpt in een vuilcontainer. De twee OM’ers besluiten de verdachte te dagvaarden voor moord cq. doodslag en het wegmaken van een lijk. Om het scenario te reconstrueren vragen de officier en de parketsecretaris op voorstel van de politie een expert uit het opsporingsteam in de Nomads-zaak om hen bij te staan. De bewijslast moet in het requisitoir secuur worden opgebouwd waarbij plaatjes, foto’s en powerpoint presentaties de feitelijke situatie moeten weergeven. Alles wordt aangepakt om de zaak duidelijk te krijgen en voor de rechter te brengen. En parketsecretaris Susan Kool werkt hard aan de constructie van het bewijs.

Het vaststellen van wie de bloedsporen in de woning zijn levert eveneens moeilijkheden op. Joost is geadopteerd. Daarom wordt de werkkleding van Joost opgehaald en zijn bed onderzocht op sporen. Men neemt ook contact op met zijn (biologische) familie. Ondertussen blijft de verdachte zwijgen over wat er is gebeurd. De man gedraagt zich vreemd en brabbelt onverstaanbaar in het Chinees. Het NFI stelt vast dat de bloedspatten van Joost zijn. Maar de kleine hoeveelheid bloed die gevonden is in de woning bewijst niet dat iemand daar doodgemaakt is. ‘De bewijssituatie was een groot vraagteken’, vertelt zaaksofficier Annet Kramer.

In het huis van bewaring in Zoetermeer vertoont de verdachte zo’n extreem vreemd gedrag dat tijdens de Kerst om overplaatsing wordt gevraagd Het onderzoeksteam verneemt dat de Chinese man een kwartel uit de volière had gedood en in zijn koffiezetapparaat in zijn cel had gestopt. De kop was van de romp gescheiden. Later verklaart de verdachte in de PI Haarlem, waar hij dan inmiddels zit: ‘Ik had honger’. Op bevel van de rechter-commissaris wordt de man in maart 2007 overgebracht naar het Pieter Baan Centrum. Daar lijkt hij zich meer op zijn gemak te voelen en uiteindelijk wil hij wel een verklaring afleggen. Tijdens het verhoor luisteren de politie, de

Susan Kool (l) en Annet Kramer. Foto: Joop Reyngoud

advocaat en de tolk naar de meest lugubere details. De verdachte heeft Joost met een grote hakbijl op zijn achterhoofd geslagen en naar de badkamer gesleept. Daarna heeft hij het lijk in stukken gehakt en het vlees van de botten gehaald. In wokken en een frituurpan zijn het vlees en de botten gefrituurd. Dat was om de geest van Joost te verdrijven. Want er waren problemen tussen de Chinese God en de God van Joost. Hij stopt delen van het lijk in vuilniszakken en dumpt ze in een vuilcontainer. Maar als hij “recycle” op een van de containers leest wordt hij bang dat de botten gevonden worden en besluit om de stukken gebakken lichaam in plastic zakken in het water te gooien. ‘Ik heb er totaal geen gevoel bij gehad,’ verklaart de verdachte. ‘Ik heb het vier dagen voor de dood van Joost besloten. Vier dagen lang heb ik gebruikt om te bedenken hoe ik het zou doen.’ Het is maart 2007. De media in Alphen draaien overuren. De wildste verhalen doen de ronde. Er wordt ten onrechte gespeculeerd dat er een racistisch motief ten grondslag lag. Joost was een zeer sociaal en ruimdenkend mens. De zaaksofficier hoopt dat het dreggen in de sloot op zoek naar resten van het lijk betrekkelijk rustig verloopt. Dat lukt. En als het NFI vaststelt dat de

gevonden lichaamsdelen inderdaad van de vermiste zoon zijn is de zaak rond. Het Pieter Baan Centrum stelt vast dat de verdachte volledig ontoerekeningsvatbaar is. Hij heeft de feiten gepleegd vanuit een zogenaamd “waansysteem”, een héél verkeerd beeld van de werkelijkheid, dat hij heeft kunnen ontwikkelen omdat hij lijdt aan paranoïde schizofrenie. Tijdens de rechtszaak op 8 juni 2007 waarschuwt de rechter het publiek op de tribune voor de gruwelijke details die onvermijdelijk zullen passeren. Tijdens de zitting staat de advocaat uitvoerig stil bij de geestesziekte van zijn cliënt. Hij vertelt over de problemen tussen de Goden en vraagt begrip voor zijn cliënt. Over de uitkomst van de zaak zijn de advocaat en de officier het met elkaar eens: TBS met dwangverpleging. Het is dan ook geen verrassing dat de rechtbank de verdachte twee weken later voor moord en het wegmaken van een lijk tot de geëiste maatregel veroordeelt. ‘Het is toch lastig uit te leggen waarom iemand die wel zo slim is om een moord met voorbedachten rade te plegen daar toch geen straf voor krijgt’, vinden zaaksofficier Annet Kramer en parketsecretaris Susan Kool. Tekst: Thea van der Geest





OPPORTUUN

Nummer 4 – 2008

GPS

‘Snel, stabiel en sturend’ Eerste praktijk­ervaring met GPS overwegend positief

De invoering van werken met GPS leidt tot snel en correct werken. Het is een stabiel systeem, kreeg Opportuun van alle “uitrollende” OM-onderdelen te horen. Aleen het beeldschermwerk en de vele muisbewegingen kunnen lichamelijke klachten geven. Van Compas naar GPS. Best een omschakeling, zo zeggen OM’ers die net hun eerste dagen en weken met het nieuwe Geintegreerd Processysteem Strafrecht achter de rug hebben. Maar toch, GPS went al. En vaak verrassend snel. ‘Het is me reuze meegevallen om met een nieuw systeem te moeten werken’, zegt Cindy Veenstra-Rijnders, AJM’er afdeling Militaire Zaken, AP Arnhem, na vier dagen “GPS’en”. ‘Het is even wennen’, meent Zahra Samsam, AJM’er op het Standaardzakenteam, AP Den Bosch. ‘Maar het bevalt me tot dusver prima. Ik vind dat het systeem logischer in elkaar zit dan Compas, het spreekt meer voor zich.’ Voor senior-parketsecretaris Ben van Huet, nu twee weken GPS’er op AP Arnhem, is de overstap écht wennen. ‘Het is een heel ander systeem met geheel andere functionaliteiten. Niet altijd even makkelijk en duidelijk om je weg in te vinden.’ ‘Waar Compas een ondersteunend systeem is, is GPS een leidend systeem’, zegt Karen Jansen, GPS-medewerker op AP Zutphen na anderhalve maand werken met GPS. ‘Het voordeel van het leidende systeem is dat de kans op fouten minimaal is omdat GPS de medewerker stuurt.’ Cindy Veenstra-Rijnders noemt GPS een systeem ‘dat je als het ware stapsgewijs door het beoordeelprogramma laat lopen. Velden die verplicht ingevuld moeten worden, zijn geel opgekleurd en als je deze velden openlaat, laat het systeem je niet verder gaan met de volgende stap.’ Ook parketsecretaris AP Arnhem GerritJan Kroese wijst, na vier dagen GPS, op het leidende karakter. Het stoort hem niet: ‘Het

vergt vooral gewenning, maar tot dusverre bevalt het mij prima, al merk ik daarbij op dat het nu enkel gaat om eerste beoordelingen (transacties). Met bijvoorbeeld herbeoordelingen of taakstraffen heb ik nog geen ervaring.’

Organisatie Van Huet moest dan wennen, vanuit het perspectief van de gehele organisatie ziet hij GPS wel als verbetering. ‘Zaken gaan veel sneller door de organisatie. Er treedt geen tijdverlies op en zaken staan altijd tot je beschikking.’ ‘Ook ik zie het als een verbetering voor het OM als geheel’, zegt Carlijn Lemaire (allround medewerkster afdeling Intake, AP Arnhem; werkt twee weken met GPS). ‘Een

Het systeem is merkbaar stabieler geworden, blikt Jacqueline de Lely, AJM’er bij de CVOM-unit Straf, terug. De Lely kan het weten: ze werkt al met GPS vanaf het begin van de pilot in april 2007. ‘In het begin hadden we vaak last van “witte schermen”, dit is nu niet meer het geval. Zelfs het “Cup a soup-moment” - GPS blokkeerde na acht uur inlog - is opgelost.’

RSI Is het haar routine? Ligt het aan de goede arbeidsomstandigheden bij de CVOM? Hoe dan ook, Jacqueline de Lely ondervindt geen fysieke gevolgen van werken met GPS. ‘Het digitale werken gaat prima. Ik denk wel dat een groot beeldscherm hiervoor onontbeerlijk is. Tijdens het testen bij de Ictro vond ik de kleine schermen vervelend: je ziet maar een deel van je digitale dossier of PV. Maar bij de CVOM werken we met 24 inch schermen en kun je goed het overzicht houden.’ Carlijn Lemaire (allround medewerkster

‘Zelfs het cup a soup-moment is nu opgelost’ verbetering, want door het scannen raken geen zaken zoals losse brieven meer zoek. Men kan sneller een zaak afhandelen, en het is overzichtelijker hoeveel zaken er zijn.’

Stabiel GPS Een van de meest gehoorde pluspunten over het systeem is dat GPS zo stabiel is. ‘Tot op heden loopt het goed’, weet Karen Jansen. ‘Tijdens het registreren en beoordelen zijn er geen complicaties geweest’, blikt Zahra Samsam terug. ‘Het doet meestal wat het moet doen’, zegt Van Huet, al lijkt het er volgens hem op dat het systeem in de pilotfase onvoldoende op alle ins en outs is getest.

Intake, AP Arnhem) kent geen lichamelijke GPS-ongemakken, ‘al ben ik nog steeds gewend om dingen uit te printen en te lezen. Ik zal er wel aan wennen, maar papier in de handen hebben heb ik altijd fijn gevonden.’ Fysieke problemen kennen anderen wel. ‘Je moet echt niet te lang muizen en ook het beeldscherm is wennen’, zegt Ron Meijer, allround administratief medewerker militaire zaken, AP Arnhem; vanaf 1 maart GPS’er. Ook Gerrit-Jan Kroese raadt iedereen aan ‘zo snel mogelijk te leren werken met de functietoetsen en de muis “buitenspel” te zetten’. ‘Als ik veel gebruik maak van de muis, voel ik het op een gegeven moment in mijn arm’,

Illustratie: Linda van Bruggen

zegt Cindy Veenstra-Rijnders, ‘en het naar het scherm staren vind ik vermoeiend. Ik raad iedereen echt aan om de wettelijke computerpauzes in acht te nemen.’ Ben van Huet ondervond ook fysieke gevolgen en ondernam actie: ‘Ik heb inmiddels een nieuwe muis gekregen die minder belastend is in het gebruik.’ En Karen Jansen, die GPS zo’n mooi systeem vindt dat goed loopt, ontsnapt toch ook niet aan de fysieke gevolgen: ‘Ik heb last van RSI-klachten. Het probleem is dat GPS geen afwisseling biedt. Dit moet op een andere manier ingevuld gaan worden.’ Tekst: Pieter Vermaas

Gezond beeldschermwerken Het College heeft gezond beeldschermwerken hoog in het vaandel staan bij de imple­ mentatie van GPS. Arbo-onderzoek tijdens de pilots in 2007 (door Achmea) heeft geleid tot een serie aanbevelingen voor onder meer de werkplekken en de inrichting van het werken met GPS. Start een parket met GPS, dan komen die aanbevelingen standaard aan de orde. Dat neemt echter nog niet alle risico’s weg. Signaleren is niet voldoende, er is ook actie nodig. Bij meldingen over fysieke klachten van mensen die met GPS werken, wordt zo snel mogelijk onderzocht wat de precieze oorzaak is. Samen met werkplekdeskundigen wordt gekeken of en welke maatregelen kunnen helpen. Soms is een andere muis vol­ doende, bij anderen gaat het om een verstelbaar bureau, regelmatige pauzes, een andere werkhouding of vermindering van tijdsdruk. Het project Implementatie GPS blijft gespitst op ervaringen, meldingen en mogelijkheden om problemen te voorkomen.



10

OPPORTUUN

Administratie in Breda

Nummer 4 – 2008

De machinekamer van het OM Op de administratie hebben zich revoluties afgespeeld

De administratie heeft een onrustige tijd achter de rug. Noem een ontwikkeling binnen het OM en de administratie heeft ermee te maken: GGE, regioparketten, veiligheidshuizen, OMafdoening, landelijk beslaghuis, GPS. Revoluties hebben zich afgespeeld. Opportuun ging op bezoek bij een willekeurig middelgroot parket. Om met eigen ogen te zien wat er allemaal veranderd is en wat er staat te gebeuren. Een ding is zeker: verandering biedt kansen. Ooit zijn kaartenbakken vervangen, het typen van girokaarten geautomatiseerd, Compas ingevoerd en grote administratieve afdelingen opgesplitst in kleinere onderdelen. Veranderingen en aanpassingen van het werkproces zijn tegenwoordig aan de orde van de dag. De reorganisatie waarbij een onderscheid gemaakt is tussen standaardzaken en maatwerk, de concernvorming, de regionalisering van parketten en de samenwerking met veiligheidshuizen hebben het werk drastisch veranderd. Daarnaast hebben administraties te maken met een stroom aan vernieuwingen: DNA, het slachtoffer in het strafproces, de wet BOB, rappelleren bij ketenpartners. CVOM heeft een enorme impact voor de bulkwerkzaamheden. Binnenkort wordt GPS ingevoerd. En het Landelijk Beslaghuis heeft ook zo zijn effect. ‘De administratie krijgt het allemaal voor haar kiezen’, zegt Merijn Rommens, zelf administratief medewerker. ‘Er is in relatief korte tijd heel veel veranderd.’

Hoge eisen ‘Jarenlang was er sprake van teamvorming binnen de administratie. Van de negentig werknemers waren er vijfentwintig langer dan vijftien jaar in dienst. Ze werkten al jaren op dezelfde afdeling. Dat veranderde toen administraties ingericht werden op

de nieuwe ontwikkelingen’, schetst Bart Stappers, afdelingshoofd van de Bredase administratie. Tegenwoordig is de werkstroom opgesplitst in vier verschillende secties. De secties intake, zittingvoorbereiding, weekdienst en executie grenzen aan elkaar. Tegen de muren staan hoge kasten met stapels dossiers. Sommige in harde en andere in slappe kaften om aan te geven dat het hier gaat om straf- of kantonzaken. Computers met grote

een “buitenstaander” niet eenvoudig te vatten. In Breda rekenen ze zeker op driekwart jaar voordat een nieuwe medewerker het klappen van de zweep kent. ‘Je zou bij het primaire proces moeten beginnen om de werkstroom te volgen van kamer naar kamer. Als je begint bij de sectiezittingsvoorbereiding dan mis je het voortraject,’ legt Merijn uit. En hij kan het weten. Tijdens de reorganisatie werden nieuwe collega’s op tijdelijke basis aangenomen om de gaten te vullen die waren gevallen door vertrek van anderen. Door die tijdelijke contracten was het verloop groot. Vaste contracten konden in het veranderproces nog niet aangeboden worden, omdat het effect op de formatie onduidelijk was. Aan de administratieve kracht werden hogere eisen gesteld. De zaken werden groter, de druk hoger. Merijn: ‘Ik was de laatste die nog op een normale manier is ingewerkt, daarna moest

De rust is terug, maar er staan weer veranderingen voor de deur schermen staan op de bureaus. Sabine van Kampen en Merijn Rommens, collega’s van de sectie zittingsvoorbereiding leggen de werkprocessen uit. Dossiers liggen met elastieken bij elkaar. De dikte van de elastieken hebben een eigen betekenis en aanwijzing voor de verwerking. Proces-verbalen, data, dossiernummers, betekeningen, namen, slachtoffers: Compas-computervelden worden muisloos geopend en gevuld. De behendigheid is met een ongeoefend oog niet bij te houden. Het werkproces is voor

ik naast mijn werk zelf mensen gaan inwerken. Je zat in een één op één situatie iemand de processen uit te leggen. De roulatie was groot en hierdoor is veel kennis verloren gegaan. Ook mensen die in vaste dienst zaten zochten een andere banen omdat de werkdruk te hoog was.’

De omwenteling Het was een onrustige tijd. Naast de personele verschuivingen veranderde het werk zelf ook. ‘Je kon de veranderingen bijna

V.l.n.r.: Afdelingshoofd Bart Stappers, administratief medewerkers Sabine van Kampen en Merijn Rommens, en sectiechef Viviënne Donkers. Foto: Onno Kummer

­ oelen,’ weet Viviënne Donkers, die na v de reorganisatie sectiechef is geworden. ‘Voorheen konden mensen dagen achter elkaar hetzelfde doen. Maar nu werd er beweging verwacht en een flexibele opstelling.’ Bart Stappers: ‘Niet alleen productie was belangrijk, er werden nu ook kwaliteitseisen gesteld.’

geworden die voorheen niet bestond. ‘Dat geeft een boost. Veranderingen zijn geen bedreiging meer, maar bieden juist kansen. De administratie is mondiger,’ merkt Bart Stappers. ‘We zitten op het ogenblik in een relatieve rustige periode. Maar veranderingen staan voor de deur. Er wordt afscheid genomen van Compas en we staan aan de vooravond van GPS.’

Collega’s denken dat het allemaal niet zo’n vaart loopt. Tenslotte zijn er na de invoering van Compas medewerkers bijgekomen en dat zal bij GPS niet anders zijn. Maar niemand weet wat de toekomst brengt. Aan de andere kant liggen er kansen voor mensen met ambitie. Vroeger keek je op tegen je chef. Als je niet voor de juridische kant koos, zat je hopeloos vast. Nu dus niet meer.’

Na de omwenteling werden weer mensen aangenomen, konden de secties groeien om de werkdruk aan te pakken. De parketleiding richt zich momenteel op een evenwichtige functieopbouw binnen de administratie. Administratief werk stond synoniem aan schaal 5, maximaal 6. Punt. Terwijl de eisen aan administratieve krachten veranderden, flexibiliteit en kwaliteit werden geëist, was de waardering een schouderklopje. Daarom wordt er nu ruimte gecreëerd, zodat ook administratief medewerkers gewaardeerd kunnen worden met een extra salarisschaal. Daarmee wordt ook de kloof gedicht tussen administratie en andere functies en is doorstroom mogelijk

Glazen bol De is rust is terug, maar er zijn weer veranderingen op komst, vertellen ook de Bredase medewerkers. “De meeste rijbewijzen” gaan over naar de CVOM, terwijl dat nu nog een dagtaak is van iemand binnen het parket. Ook de toekomst van “het beslaghuis” dat nu uitgevoerd wordt door drie parketmedewerkers is onzeker. De impact van GPS laat zich raden. Maar de boodschap is bij iedereen aangekomen, namelijk: dat we mee moeten.

‘Zo blijf je gemotiveerd,’ vindt ook Sabine van Kampen. ‘Onze administratie is heel dynamisch geworden. Drie medewerkers gaan centraal de zittingsroosters vullen. Dat is nieuw. Op elke afdeling zat altijd wel iemand te plannen, nu is dat een centrale plek met korte lijnen. Er zitten drie collega’s in het veiligheidshuis in Tilburg. Secties verschuiven of zullen misschien helemaal wegvallen. Zijn er teveel of te weinig mensen? Je zou een glazen bol moeten hebben. Maar de vooroordelen van een luie ambtenaar zijn echt niet waar.’

Sectiechef Viviënne Donkers: ‘Iedereen roept het al heel lang, maar van de week werden de eerste veranderingen aangekondigd.

Tekst: Thea van der Geest

11

12

OPPORTUUN

Bureau Reizen OM

Nummer 4 – 2008

Bureau Reizen OM Snel, efficiënt en rechtmatig op dienstreis, dat is het doel Snel, efficiënt en rechtmatig op dienstreis. Dat is het doel van het 1 april gestarte Bureau Reizen OM. BROM moet het financieeladministratief proces stroomlijnen. En is 24 uur per dag bereikbaar. ‘Als je op het vliegveld staat en je paspoort is gejat, kun je BROM óók bellen.’ Het huidige proces van financiële afhandelingen van dienstreizen is ondoelmatig en foutgevoelig. Door gebrekkige kennis van de Reisregeling Buitenland worden soms onjuiste declaraties ingediend. Een groot bezwaar: er is vanuit het OM geen heldere opdrachtgeversrol richting ATP/ Goverment Travel (het bedrijf dat na een opdracht de hotels en vliegreizen boekt). Facturen voor tickets en hotelovernachtingen zijn daardoor niet te koppelen aan dienstopdrachten. Accountants houden daar niet van: bij de controle over 2006 werd de gehele dienstreizenpost (onderdeel van het Gerechtskostenbudget) van 2,3 miljoen euro aangemerkt als “onzeker”. Gebrekkige kennis van de regeling leidt soms tot uitwassen in declaratiegedrag. Senior DVOM/F-medewerker Monique Hopman staan enige merkwaardige declaraties nog helder voor de geest. ‘Zo liet een “dienstreiziger” de kosten voor zijn luxeont-

bijt ten onrechte verwerken in de hotelrekening. Dan bracht ik daarop een bedrag in mindering want ik ging slechts tot de maximale dagvergoeding. Een ander declareerde zijn in het buitenland gemaakte kosten voor fitness. Met het argument: thuis ga ik toch ook op fitness? Bij een andere groep reizigers bleek dat één persoon bijna het dubbele bedrag aan hotelkosten had gedeclareerd. Ik mailde hem dat ik het teveel in mindering zou brengen. Direct kreeg ik een mailtje terug: de reiziger ging daarmee akkoord. Hij bleek in het hotel ineens een tweepersoonskamer nodig gehad te hebben.’ Soms hield ze haar vraagtekens bij uiteindelijke declaraties, maar als de budgethouder op een parket er uiteindelijk akkoord mee was, hield het voor haar op en betaalde Hopman uit. De “Monique Hopmannen” van het OM brengen, achteraf, enige orde in de chaos bij dienstreizen. Tot nu toe bestaat het “80 - 80-

systeem”: een reiziger krijgt als voorschot 80 procent van de hotelkosten en 80 procent van de dagvergoeding. Bij terugkomst wordt, na inlevering van alle facturen en bonnetjes, de definitieve declaratie opgesteld. Met de komst van Bureau Reizen OM eindigt deze praktijk. Sinds begin deze maand worden hotelkosten rechtstreeks betaald door BROM. En krijgt de reiziger een (per land vastgestelde) dagvergoeding mee. Maakt de reiziger meer op, dan betaalt hij dit uit eigen zak; houdt de dienstreiziger over, dan hoeft dat niet te worden terugbetaald. Dit systeem moet leiden tot een rechtmatige, efficiënte en snelle administratieve afhandeling van de dienstreizen, ook omdat er altijd vooraf een duidelijke opdracht moet zijn. Maar is dat nou nodig, BROM als intermediair tussen reiziger, bevoegd gezag, DVOM/F en ATP/Government Travel? Kunnen reizigers niet gewoon netter declareren? ‘Ja, BROM is nodig’, zegt projectleider BROM, Coby van der Hoek. ‘We gaan allereerst de reizigers beter voorlichten over wat precies de regels zijn, en ze wegwijs maken in de wondere wereld van de buitenlandse dienstreizen.’

In zes stappen op reis Op 1 april 2008 is het Bureau Reizen OM gestart! Als een OM-medewerker, en in geval van een rogatoire commissie, een tolk of advocaat op buitenlandse dienstreis gaat, dan regelt hij dit voortaan uitsluitend via het Bureau Reizen. Dit gaat heel eenvoudig. Op OMtranet vult de reiziger een aanvraagformulier in. Het Bureau Reizen regelt vervolgens de vlieg- of treintickets, hotelreservering en een dagvergoeding. BROM beantwoordt ook vragen over uw bestemming, vaccinaties of visa. Op buitenlandse dienstreis in zes stappen: 1. Vul het aanvraagformulier in. De reiziger vult - al dan niet door tussenkomst van een secretaresse en ook voor tolken en advocaten in rogatoire commissies – het aanvraag­ formulier in. Dit is te vinden op OMtranet: Organisatie/DVOM/BROM/ Aanvraag buitenlandse dienstreis. Vergeet niet de verplichte velden in te vullen, anders kan de aanvraag niet worden behandeld. Accordeer, tot slot, de reisvoorwaarden.

Een heldere opdacht is cruciaal, vindt Elly Kroon, hoofd DVOM/F Amsterdam waar BROM is ondergebracht. ‘Daarom hebben we een brief naar alle OM-onderdelen gestuurd waarin we hen vragen ons de namen en functies door te geven van iedereen die opdrachten voor dienstreizen mag goedkeuren. Het is niet aan ons om te zeggen wie dat moet doen. Als wij maar weten wíé bevoegd is.’ ‘Of de hoofdofficier of de portier tekent - dat maakt mij niet uit’, bevestigt Coby van der Hoek lachend. Dan ineens streng: ‘Maar als dienstreizen niet op de goede manier worden aangevraagd, kunnen we ze niet in behandeling nemen.’

Expertise

Michael Kieviet, Elly Kroon en Arnold Meijer. Foto: Kick Smeets

De nieuwe BROM-medewerkers Michael Kieviet (sinds 1 februari 2008) en Arnold Meijer (sinds 1 maart) maken dankbaar gebruik van de kennis van Monique Hopman, die hen inwerkt. Met Amsterdamse zelfspot: ‘Soms duurt het een uur of zes, maar dan snappen we het ook.’ Toch brengen de nieuwe BROM-medewerkers zelf ook veel expertise mee. Met zijn ervaring bij de parketpolitie en de Dienst Vervoer en Ondersteuning, weet Kieviet

veel van de justitieketen. Meijer komt uit de hotelleriewereld. ‘Daarin is heel veel vastgelegd in procedures, en die ervaring neem ik weer mee.’ En de derde BROM-medewerker, Jacqueline Rodrigues, is afkomstig van ATP Goverment Travel, het bedrijf waarvoor zij nu intermediair is geworden. Rodrigues is tijdens het interview nog niet aan het werk maar al wel aangenomen. Per 1 april is zij in dienst getreden.

Vaccinaties 4. U ontvangt een bevestiging en een declaratieformulier. U ontvangt een bevestiging van uw aanvraag. Ook stuurt het Bureau Reizen u alvast een declaratieformulier waarmee u de eventueel gemaakte onvoorziene kosten (met bonnen) kunt declareren. Doe dit zo snel als mogelijk na terugkomst, maar in ieder geval binnen een maand. 5. U ontvangt reisdocumenten. De medewerkers van het Bureau Reizen OM zorgen ervoor dat u uw reisdocumenten tijdig in uw bezit heeft. 6. BROM blijft 24 uur per dag beschikbaar. De medewerkers van het Bureau Reizen zijn 24 uur per dag bereikbaar voor eventuele onvoorziene omstandigheden. Heeft u op reis acuut hulp nodig, bel dan 0031 20 541 9050. Meer informatie is te vinden op OMtranet. Organisatie > DVOM > Bureau Reizen OM.

2. Zorg voor accordering bevoegd gezag. Zonder deze toestemming kan het Bureau Reizen OM uw aanvraag namelijk niet in behandeling nemen. 3. Medewerkers Bureau Reizen regelen reis en dagvergoeding. Na ontvangt en controle van de aanvraag, regelen de medewerkers de dienstreis. Zij berekenen ook uw dagvergoeding en eventuele voor­ schot afgestemd op de kosten voor levensonderhoud van uw bestemming.

Komen de dienstreizigers in een goed hotel terecht? Is daar kwaliteitscontrole op? ‘Wij zijn er helemaal vóór om alle hotels zelf te gaan uittesten, haha. Maar we maken gebruik van het ATP-systeem, waarin al goede hotels zijn geselecteerd. Bovendien vragen we alle reizigers na afloop van hun reis hun ervaringen met de accomodaties aan ons kenbaar te maken. Misschien dat BROM zelf de hotels kan testen als ATP ooit uit het dienstreizensysteem mocht gaan.’

Bureau Reizen OM Michael Kieviet, Arnold Meijer en Jacqueline Rodrigues DVOM/F Amsterdam, Parnassusweg 220, 1076 AV Amsterdam, Postbus 75284, 1070 AG Amsterdam, Telefoon: 020 541 9060 /9061 /9062, Fax: 020 541 9011

De dienstverlening van BROM gaat verder dan reizen boeken en financieel afhandelen, zegt BROM-projectleider Van der Hoek: ‘Wij adviseren over van alles: over vaccinaties, visa, no-go areas. Dat je een verloopstekkertje bij je hebt voor het opladen van de gsm. Dat je in bepaalde streken een warme trui meeneemt. Als je op het vliegveld staat en je paspoort is gejat, kun je BROM óók bellen, 24 uur per dag.’ Na verloop van tijd, als voldoende managementinformatie is verzameld, zouden we steeds verder kunnen gaan in onze adviezen. Moet je echt wel met zo’n grote delegatie op reis? Is het niet handiger om bij grote gezelschappen een appartement met catering service te boeken in plaats van een hotel? Moet je altijd business class vliegen?’ Tekst: Pieter Vermaas

13

14

OPPORTUUN

Skejby

Nummer 4 – 2008

Pension Skejby Gedetineerde Denen wonen samen met “normale” bewoners

In gevangenissen leren gedetineerden méér criminaliteit. Daarom bestaat er in Denemarken een huis waar gedetineerden samenwonen met “gewone” mensen. “Normaliseren”, noemen de Denen dit. Het maakt de overgang naar de samenleving makkelijker en helpt hen uit de criminaliteit te blijven. ‘Je wordt nu eenmaal beïnvloed door de mensen met wie je omgaat.’ Het ruikt lekker in de keuken van Pension Skejby. Een paar bewoners staan te roeren in grote pannen met Spaghetti Bolognese. Het is vijf uur ‘s middags en langzaam druppelen de overige bewoners binnen, na een dag werk of studie. Hartelijk begroeten ze elkaar en er klinkt blij gelach. Sommigen gaan meteen een spelletje tafelvoetbal doen in de huiskamer, anderen ploffen neer op de bank voor de televisie. Pension Skejby in Århus is uniek. Nergens anders ter wereld wonen gedetineerden samen met “gewone” mensen, die nooit criminaliteit hebben begaan. En let wel: dit is géén huis van bewaring, géén woning voor mensen die voorwaardelijk vrij zijn, maar een gezellig ingericht woonhuis waar gedetineerden de laatste zes tot negen maanden van hun gevangenisstraf uitzitten. De vijftien gedetineerden die hier momenteel wonen – de “plusbewoners” zoals ze hier worden genoemd omdat zij in aanraking zijn geweest met justitie – delen hun lief en leed met tien “minbewoners”, veelal jongeren en studenten, die geen strafblad hebben. De vijftien gedetineerden zijn allen mannen, maar dat is toeval, want er is ook plaats voor vrouwelijke delinquenten. Als de bewoners even later zitten te eten is er voor een buitenstaander geen verschil te zien tussen een plusbewoner en een minbe-

woner. Toch is er een onderscheid: de plusbewoners moeten toestemming vragen om het huis te verlaten en ze moeten elke avond om elf uur thuis zijn. Bewoner Svend Erik (59) geeft een rondleiding. Hij is veroordeeld tot een gevangenisstraf van zes jaar en woont hier sinds acht maanden. ‘In de gevangenis werd ik met wantrouwen tegemoet getreden, dat maakte mij erg bitter. Zelfs de kleinste dingen irriteerden me en ik ontplofte snel’, vertelt hij. ‘Door het vertrouwen dat ik hier krijg, ben ik veranderd. Ik ben positiever en makkelijker in de omgang’, aldus Svend Erik, die zonder omhaal vertelt waarvoor hij zit: ‘Ik heb mijn partner mishandeld, met de dood tot gevolg.’ Trots laat hij hij alle ruimten zien, de gezellige woonkamer met open keukens, het atelier voor keramiek en glas, de muziekstudio met drumstel, piano en glimmende gitaren. Niets doet hier denken aan een gevangenis. In 1973 startte Pension Skejby als een experiment, waarbij men ervan uitging dat de invloed van niet-gedetineerden een groter normaliserend effect heeft dan regels, verboden en gevangenispersoneel. ‘Normaliseren, dat is de basis van ons concept’, zegt directeur Hans Jørgen Tholstrup (62), een imposante verschijning van over de twee meter.

En dit concept werkt, zo blijkt uit een onderzoek uit 2006. Personen die het laatste deel van hun straf uitzitten in Pension Skejby hebben 21 procent minder kans op recidive dan personen uit andere Deense pensions, waar uitsluitend gedetineerden wonen. Bovendien lukt het twee keer zo veel gedetineerden om hun opleidingsniveau te verhogen tijdens hun verblijf hier of in de twee jaar daarna. ‘De aanwezigheid van de minbewoners betekent dat criminaliteit niet langer een gemeenschappelijk referentiekader is. De gesprekken gaan voornamelijk over werk, studie, familie, vrienden en de samenleving’, concludeerde socioloog Linda Kjaer Minke (45) in dit onderzoek van 2006. Tegenwoordig doet zij onderzoek naar de gevolgen van vrijheidsberoving. Ze bezoekt daarom gevangenissen in heel Denemarken. ‘De sfeer in Pension Skejby is meer ontspannen dan in gevangenissen. Dit komt omdat niet alle bewoners kampen met de typische problemen van gedetineerden, zoals financiële problemen, gevoelens van schaamte, problemen met gezin of partner, enzovoort.’ Als Minke in het buitenland lezingen houdt over haar onderzoek, reageert haar gehoor verbaasd. ‘Ze snappen er niets van en denken dat het gaat om gedetineerden die hun straf hebben uitgezeten’, aldus Minke, die Pension Skejby ‘een overblijfsel uit de hippietijd’ noemt. ‘Eind jaren zestig vond men het belangrijk om de samenleving bij straf te betrekken.’ Jesper Ryberg (39), hoogleraar in ethiek en rechtsfilosofie aan de universiteit van Roskilde, noemt het geen toeval dat Pension Skejby in Denemarken staat. ‘Wij hebben een lange traditie van sociale zekerheid, verantwoordelijkheid voor de zwakken en gestigmatiseerden in de samenleving’, zegt

Foto’s: Thomas Søndergaard

Ryberg, die sinds 2005 een onderzoeksgroep leidt naar ethische vraagstukken rond criminaliteit en straf. ‘In gevangenissen leren gedetineerden méér criminaliteit. Pension Skejby maakt de overgang naar de samenleving makkelijker. Je wordt nu eenmaal beïnvloed door de mensen met wie je omgaat. Dat geldt voor iedereen.’ Directeur Tholstrup noemt openheid, dialoog, medezeggenschap en verantwoordelijkheid de belangrijke pijlers van het normaliseringsconcept. Telkens als er nieuwe plusbewoners het huis betrekken, moeten ze vertellen waarom ze zitten. ‘Ik moest wel even slikken toen ze op de vergadering vertelden waarom ze zitten’, vertelt Rebekka (23), studente antropologie, die hier nu zes maanden woont. ‘In het begin vond ik het vreemd om huisgenoten te hebben die iemand hadden vermoord of mishandeld. Maar ik vergat het ook weer snel. In het dagelijks leven sta ik er nooit bij stil wie een plusbewoner is en wie een minbewoner.’ Hetzelfde geldt voor Mathias (24), student politicologie: ‘Wat ze vertellen

over hun misdrijf, neem ik ter kennisgeving aan.’ De lage huur en het “boeiende concept” deden hen besluiten om hier naar toe te verhuizen. ‘We delen lief en leed zoals huisgenoten dat nu eenmaal doen’, vertelt Rebekka. Mathias knikt instemmend: ‘Politieman of hulpverlener spelen hoeft niet. Omdat we niet kunnen meepraten over criminaliteit helpen we al’, zegt Mathias, die het als ‘dolkomisch’ ervaarde dat hij anderhalf jaar geleden als nieuwe bewoner moest worden goedgekeurd door criminelen. Rebekka ziet maar één nadeel: het hoge verloop. Plusbewoners wonen hier gemiddeld zes tot negen maanden en minbewoners ruim een jaar. Ook schrikt ze soms van de agressieve manier waarop plusbewoners elkaar benaderen. ‘Maar tegen mij zijn ze nooit agressief.’ De 25 bewoners zijn verdeeld in vier groepen, die voor hun eigen groep boodschappen doen, koken en samen eten. Elke groep verdeelt wekelijks de overige taken, zoals het schoonmaken van de toiletten en de

gangen. Overdag gaan de bewoners naar hun werk of hun opleiding. Voor boodschappen of weekenduitstapjes is er een busje beschikbaar. ‘Bewoners mogen het busje gebruiken als er sprake is van activiteiten die interactie bevorderen, bijvoorbeeld als ze naar het strand willen of naar de bowlingbaan. Dat versterkt sociaal gedrag en dwingt hen tot overleg’, aldus Tholstrup. ‘Als je lang zit, en je leven door anderen wordt gestuurd, daalt je zelfvertrouwen tot ver onder nul’, vindt Svend Erik. ; Hier krijgen we verantwoordelijkheid. Maar als je ’s avonds even sigaretten mag halen en je blijft een paar uur weg, weet je zeker dat je de volgende keer niet mag.’ Tholstrup en zijn team, dat uit zeventien personen bestaat, streven telkens naar een zo heterogeen mogelijke bewonersgroep. Daarbij kijken ze naar leeftijd, geslacht, type criminaliteit, lengte van de straf, gedrag en sociale situatie. ‘Om te voorkomen dat er zich subgroepjes vormen’, aldusTholstrup. Ongeveer twee keer per jaar weigert hij een

15

16

OPPORTUUN

Helpdesk Verkeer en Vervoer

Nummer 4 – 2008

WaarOM? kandidaat: ‘Topcriminelen en bepaalde seksuele delinquenten. De laatsten omdat hier regelmatig kinderen zijn, op bezoek bij hun vader of moeder.’ Ook voor wat betreft de minbewoners streeft men naar een heterogene groep. ‘In de samenleving moeten plusbewoners ook met allerlei soorten mensen kunnen omgaan’, aldus Tholstrup. Elke gedetineerde die aankomt in Pension Skejby stelt een handelingsplan op, in samenwerking met een medewerker. In dit plan formuleert men concrete doelen en afspraken op het gebied van werk, studie, vrije tijd en familie. Een doel kan bijvoorbeeld zijn om een baan te vinden, de weekenden door te brengen met het gezin of afspraken te maken over wanneer iemand naar voetbal of koorzang gaat. Svend Erik, vroeger elektricien, wilde werkervaring opdoen en werkt tegenwoordig als

klusjesman in het huis. Een paar maanden geleden sloot hij een cursus bedrijfspsychologie af. ‘Met de hoogste cijfers van mijn klas’, klinkt het trots. Hij wil graag startende ondernemers gaan adviseren. Vorig jaar augustus kwam hij voorwaardelijk vrij. Hij koos er echter voor om hier nog enige tijd te blijven. ‘Ik ben nog niet klaar.’ Henrik (36) is kort voor kerst teruggekeerd als bewoner. Niet omdat hij criminaliteit heeft begaan. Een baan heeft hij ook: hij werkt bij een transportbedrijf dat onder meer meubels bezorgd aan klanten van IKEA. ‘Ik voel me down omdat mijn vriendin me net heeft verlaten. Ik ben bang voor een terugval’, vertelt Henrik, die in totaal zes jaar in de gevangenis heeft gezeten wegens drugssmokkel uit Nederland. Tholstrup: ‘We denken holistisch, dus voor bewoners die langer willen blijven of tijdelijk willen terugkomen, moet er plaats

zijn. Wij zijn er om betrokkenen te steunen. Iemand moet voor zijn daad gestraft worden, maar geen milimeter meer.’ Maar is er hier nog wel sprake van straf? ‘Dat is een belangrijk dilemma’, vindt hoogleraar Ryberg. ‘Wat is belangrijker, dat de straf een kwelling is of dat we voorkomen dat mensen criminaliteit begaan? Veel Denen blijken dan toch te kiezen voor het voorkomen van criminaliteit, zelfs al vinden ze dat de gestraften er misschien een beetje te makkelijk vanaf komen.’ Geruchten dat er binnenkort een tweede, vergelijkbaar pension verrijst, worden ontkracht door de Deense minister van justitie, Lene Espersen (Conservatieven). ‘De verschillende pensions in Denemarken zijn bedoeld voor verschillende doelgroepen, bijvoorbeeld voor gedetineerden die samen met hun kinderen hun straf uitzitten of voor uitsluitend verslaafden. Daarom is het niet wenselijk dat alle pensions het Skejbymodel navolgen. Maar ik houd de goede ervaringen in mijn achterhoofd als er een nieuw pension kan worden geopend’, aldus de minister. Aan de tafels in de woonkamer zitten bewoners en personeelsleden inmiddels te eten. Een paar plusbewoners klagen over de kookkunsten van minbewoners. ‘Ook in opruimen zijn wij veel beter’, zegt Svend Erik tegen zijn buurman. ‘Jullie rekenen er nog steeds op dat jullie moedertje dat doet.’

Speciaal voor de medewerkers van de parketten heeft het BVOM onlangs de helpdesk Verkeer en Vervoer opgericht. Hieronder een selectie van vragen die de helpdesk inmiddels van OM’ers heeft gekregen. Plus antwoorden. Voor beginnende bestuurders is een lagere alcohollimiet van kracht dan voor “ervaren bestuurders”. Hoe lang geldt deze lagere limiet? Antwoord Helpdesk Art. 8 lid 3 WVW 1994 kent twee termijnen waarbij voor de beginnende bestuurder een lager ademalcohol- of bloedalcoholgehalte geldt dan voor de “ervaren bestuurder”: - 5 jaar voor de bestuurder die 18 jaar of ouder is bij het behalen van het eerste rijbewijs; - 7 jaar voor de bestuurder die 16 tot 18 jaar oud is bij het behalen van het eerste rijbewijs. Dit betreft dan altijd het bromfiets­ rijbewijs (rijbewijs AM). De termijn van 5 jaar geldt voor elke bestuurder die als tenminste 18-jarige een eerste rijbewijs behaalt voor voertuigen waarvoor een rijbewijs is vereist. Betreft het eerste rijbewijs een bromfietsrijbewijs en wordt later een rijbewijs voor het besturen van andere voertuigen behaald, dan blijft de termijn van 5 jaar gelden vanaf de afgiftedatum van het bromfietsrijbewijs. Het bromfietsrijbewijs is dan immers het eerste rijbewijs. Wordt het eerste rijbewijs behaald door een 16- of 17-jarige (het bromfietsrijbewijs dus), dan geldt een termijn van 7 jaar. Indien dezelfde persoon als 18-jarige vervolgens het rijbewijs B behaalt, dan geldt nog immer de oorspronkelijke termijn vanaf de afgifte­ datum van het eerste rijbewijs. Dat betekent dat iemand die als 17-jarige eerst het bromfietsrijbewijs behaalt en later het rijbewijs B, tot het bereiken van de leeftijd van 24 jaar beginnend bestuurder blijft.

Tekst: Petra Sjouwerman

Kan een bromfietsrijbewijs (rijbewijs AM) op grond van art. 134 WVW 1994 (geschiktheid) ongeldig worden ­verklaard? Antwoord Helpdesk Nee. Voor het bromfietsrijbewijs gelden geen geschiktheidseisen. Dit volgt uit art. 34 lid 2 Reglement rijbewijzen. De wetgever heeft hiervan afgezien om oudere mensen de mogelijkheid te bieden om te (blijven) rijden met een brommobiel, opdat zij niet geheel immobiel worden.

Op grond van welke bepaling kan een trein- of stationsverbod worden opgelegd? Antwoord Helpdesk Wanneer een treinreiziger ernstige overlast veroorzaakt in de trein of op het station, kan een trein- of stationverbod worden opgelegd op grond van artikel 98 Wet Personenvervoer 2000. Voor alle andere aanwezigen – niet zijnde reizigers, maar bijvoorbeeld passanten – is in dergelijke gevallen artikel 7 Algemeen Reglement Vervoer van toepassing. Een opgelegd verbod kan echter (nog) niet strafrechtelijk worden gehandhaafd, omdat hiervoor geen strafbepaling is opgenomen in de Wet Personenvervoer 2000 of de Spoorwegwet. De Hoge Raad heeft in zijn arrest van 7 november 2006 (LJN AU8060) aangegeven dat ook artikel 184 Sr niet kan worden gebruikt voor strafrechtelijke handhaving van een trein- of stationverbod, nu er geen sprake is van een ambtelijk gegeven bevel. Het BVOM is in overleg getreden met het Ministerie van Verkeer en Waterstaat en de NS om te komen tot een aanpassing van de regelgeving.

Kan de politie een proefvaart vorderen bij het vermoeden dat een snelle motorboot sneller kan varen dan 20 km/u (overtreding art. 8.06 lid 1 Binnenvaartpolitiereglement)? Antwoord Helpdesk Wanneer de politie controles uitvoert op de naleving van de betreffende regelgeving is zij als toezichthouder op grond van art. 5:19 Algemene Wet Bestuursrecht bevoegd een vervoermiddel (dus ook een vaartuig) te onderzoeken en daartoe van de schipper te vorderen dat deze zijn vaartuig stilhoudt en naar een door de toezichthouder aangewezen plaats overbrengt. Onderdeel van dat onderzoek kan zijn het houden van een proefvaart om het motorvermogen vast te stellen. Art. 5:20 Awb verplicht een ieder aan een toezichthouder alle medewerking te verlenen die deze redelijkerwijs kan vorderen bij de uitoefening van zijn bevoegdheden. De schipper moet dus meewerken aan de proefvaart. Echter, indien de politie reeds een strafbaar feit heeft geconstateerd (of daarvan een redelijk vermoeden heeft) en de schipper als verdachte aanspreekt, is niet meer de Awb, maar het WvSv van toepassing. In dat geval is de schipper niet verplicht om mee te werken aan een proefvaart. Weigert de schipper vrijwillige medewerking, dan zou de politie op grond van art. 94 WvSv het vaartuig in het kader van de waarheidsvinding in beslag kunnen nemen om zodoende een proefvaart te maken. De helpdesk Verkeer en Vervoer is iedere werkdag tussen 8.30 uur 12.30 uur telefonisch bereikbaar via 0346 - 33 33 11 of via ­ [email protected]. Meer informatie over de helpdesk Verkeer en Vervoer en een overzicht van veelgestelde vragen vindt u in het kennisdomein Verkeer en Vervoer op OMtranet.

17

18

OPPORTUUN

Schietincident

Nummer 4 – 2008

Schouw van een ­schietincident Reconstructie moet klaarheid brengen in de zaak-Sligro

Verdachten die stelen. Agenten die schieten. Ruim twee jaar na dato spelen daders en getuigen weer hun rol in een reconstructie van het schietincident bij de Sligro in Leiden. Een nacht op “de set” van het Video Reconstructieteam van de politie. Leiden, 16 oktober 2007, 22.31 uur. Samen met twee kompanen stapt Azis A. in de auto, nadat hij zojuist heeft ingebroken bij groothandel Sligro. Met een vuisthamer hebben ze de ramen van de groothandel ingeslagen en vervolgens dozen vol gestolen goederen ontvreemd en in de auto gezet. Maar dan komt daar plotseling de politie aangereden. Een vuurgevecht volgt niet veel later. 32 kogelschoten verstoren de nachtelijke rust.

de officier van justitie wordt gehouden. Zaaksofficier Mirjam Mol (parket Den Haag) is aanwezig bij de PD. Vanuit een cabine volgt ze, samen met de rechter-commissaris en advocaten, de opnames op een tvscherm. Op hun aanwijzingen onderbreekt interviewer Van Maanen enkele keren het videoverhoor, om aanvullende vragen te stellen.

Kogelregen Tijdens ‘de inbraak’ wordt Azis geïnterviewd door Jan van Maanen, hoofd van het Landelijk Video Reconstructieteam (LVRT). Waarheidsvinding staat in deze reconstructie voorop. Van Maanen heeft Azis vooraf geïnstrueerd en stelt Azis, die op 10 augustus 2005 daadwerkelijk inbrak bij de Sligro, allerlei vragen. ‘Wat zat er in de dozen?’, vraagt Van Maanen. ‘Hoe lang duurde het?’

Cabine Centraal in het videoverhoor staat wat er destijds precies is gebeurd. En onder welke omstandigheden de politie heeft geschoten. Volgens het hof was in het proces-verbaal ‘Sligro’ onduidelijk wie waar op de PD (plaats delict) stond en hoe was geschoten. Daarop een goed antwoord krijgen, is het doel van deze reconstructie (ook wel “schouw” genoemd) die in opdracht van

Het is tijd voor de volgende scène: het vuurgevecht. Azis moet uitleggen waar de auto met gestolen goederen stond, nadat de politieauto was gearriveerd. Op instructie van Azis wordt de ‘filmset’ heringericht. Cameramannen manoeuvreren zich om de hoofdrolspeler en de setting, om de boel zo goed mogelijk in beeld te krijgen. ‘Ja, zo was het ongeveer’, knikt Azis uiteindelijk. De opstelling van de auto’s wordt tijdens het videoverhoor tot in detail nagevraagd en nagebootst. De scène vervolgt met het moment waarop politieagenten richting de inbrekers vuren. Azis geeft tekst en uitleg over het “moment suprème”. De nabootsing van een kogelregen van 32 schoten klinkt en oogt beangstigend echt. Drie originele ingedeukte voertuigen – waarvan één doorzeefd met kogelgaten – zijn de stille getuigen van wat ‘s nachts op 10 augustus 2005 plaatsvond.

Rond één uur ‘s nachts eindigt het videoverhoor met Azis. ‘Dat is ongeveer wat er gebeurde’, meldt hij. Terstond begeven crewleden en figuranten zich naar de catering voor een warm kopje soep en hapklare broodjes. Ondertussen wordt de tweede PD ingericht voor vervolgopnames. Een dag eerder, op de eerste reconstructieavond, werd er ook al gefilmd. Toen werden op de Sligro-PD betrokken schutters van de politie gehoord. ‘Dat ging er vrij emotioneel aan toe’, vertelt rijksrechercheur Pleun Mostert, die de reconstructie met zijn collega Bert Wiegers coördineert. ‘Azis geeft vanavond een geheel andere weergave van de situatie, dan de vijf betrokken agenten gisteren. Zijn verhaal is sterk afwijkend van die verklaringen.’

Foto’s: Rijksrecherche

Haken en ogen

De waarheid

Welke toegevoegde waarde heeft een videoverhoor voor officier van justitie Mirjam Mol? ‘Zo’n visuele visie van verklaringen verdiept mijn inzicht. In deze zaak zitten er wel praktisch wat haken en ogen aan, omdat er veel is geschoten. Dat is moeilijk na te doen. Maar buiten dat… door afwezigheid vandaag van de advocaat van getuige Azis A. bracht deze zichzelf steeds in de problemen tijdens het videoverhoor.’ Van de twaalf uur beeldmateriaal is slechts een beperkt aantal beelden van belang voor haar oordeel, geeft Mol aan. Ze heeft ook opdracht gegeven voor een 3-D animatiefilm voor een totaalplaatje van de situatie. ‘Ik wil de rechter goed kunnen uitleggen waarom ik tot dezelfde of een andere beslissing kom.’

Na de filmpauze kruipt de tweede hoofdrolspeler van de avond, een betrokken politieagent, in zijn rol. Levendig vertelt hij hoe hij ‘s nachts melding kreeg van een inbraak en hierna naar de PD snelde. Dezelfde PD waar hij nu vanuit de verte een auto ‘scheurend’ en ‘slingerend’ zijn richting op ziet rijden. De berichten over de mobilofoon gaven hem de indruk dat de situatie dreigend was; er bleek geschoten. Vervolgens schiet de politieagent nu zelf op de ‘mogelijk verdachte auto die op hem afkomt’. Interviewer Van Maanen vraagt de agent herhaaldelijk waarom hij de trekker overhaalde. Doel van deze reconstructie is immers te achterhalen of de “verdachte” politieagenten de bewuste nacht terecht schoten. Was het uit noodweer of anders?

Wat is de waarheid? ‘Daar worstel ik in mijn vak dagelijks mee; hoe kun je de waarheid zo goed mogelijk achterhalen?’, zegt officier Mol.

Naar verwachting doet het OM Den Haag na productie van de 3-D animatiefilm dit voorjaar uitspraak over de zaak. Tekst: Shirley Copijn

Uitspraak OM In deze zaak is eerder besloten dat de betrokken politiemensen niet worden vervolgd. Hierna volgde een 12 Sv procedure. Het hof heeft vervolgens het OM bevolen te vervolgen en een reconstructie te organiseren. De reconstructie vond plaats onder leiding van de rechter-commissaris. Het OM zal nu moeten beslissen wel of niet verder tot vervolging over te gaan. Vooralsnog is het de vraag of betrokken verdachten en getuigen hun herinnering naar waarheid hebben verteld en/of zij hun gevoel juist hebben verwoord.

19

20

OPPORTUUN

KRIS

Nummer 4 – 2008

Eén, twee, drie… rechtshulpverzoek! Kennissysteem Rechtshulp in Strafzaken (KRIS)

Illustratie: Sjaak Klunder

Stel, de politie in Rotterdam is bezig met een onderzoek naar een verdachte voor het delict dood door schuld. In het belang van het opsporingsonderzoek moet een getuige in Argentinië worden gehoord. Hiervoor is een internationaal rechtshulpverzoek nodig. Hoe stel je zo’n verzoek op? Is er een geldend verdrag met Argentinië? Zo ja, aan wie moet het verzoek worden gericht? Het Kennissysteem Rechtshulp in Strafzaken (KRIS) biedt uitkomst. Dit programma helpt bij het opstellen van een internationaal rechtshulpverzoek en de verzending ervan. Ruim drie jaar geleden hebben Ralph Hanekamp, juridisch beleidsmedewerker bij het Ministerie van Justitie, en Peter Speekenbrink, KLPD Dienst Nationale Recherche (DNRI), nieuw leven geblazen in KRIS. Hanekamp: ‘De eerste versie van KRIS stamt uit 1999 en was verouderd. Het doel van KRIS is een programma dat altijd

actueel en betrouwbaar is. Om dit te realiseren heb ik vanuit de afdeling Internationale Rechtshulp in Strafzaken (IRS) samen met Peter Speekenbrink binnen een half jaar een geüpdate versie opgeleverd.’ Speekenbrink: ‘Het was voor ons belangrijk dat er voor deze versie meer draagvlak was. Daarom hebben we het uitvoerig laten testen

door medewerkers van de Internationale Rechtshulp Centra (IRC’s ), hun input en commentaar was zeer bruikbaar’. Naast de IRC’s maken de medewerkers van het Openbaar Ministerie, de politie, KMar en Bijzondere Opsporingsdiensten gebruik van KRIS. Terug naar de getuige die moet worden gehoord in Argentinië. Met KRIS kan je er in drie stappen achterkomen of dit mogelijk is. Je kiest eerst het betreffende land, daarna voer je het soort delict in en als laatste geef je de manier van horen (video, persoonlijk of telefoon) aan. KRIS geeft aan dat het mogelijk is, er bestaat een geldend verdrag met Argentinië dat uit 1893 stamt. Wel plaatst KRIS de opmerking dat het in dit geval verstandig is om eerst contact op te nemen met afdeling IRS alvorens je het

verzoek aanmaakt. De afdeling IRS beschikt namelijk over de meest recente praktische landsinformatie die voor het aanmaken van het verzoek van belang kan zijn. Om het rechtshulpverzoek compleet te maken moeten de feiten en zaaksgerelateerde informatie worden ingevuld. Hierna wordt met één druk op de knop het rechtshulpverzoek, inclusief het wetsartikel, in het Spaans vertaald. Met uitzondering van de specifieke zaaksinformatie, dit moet men nog laten vertalen. De politiemedewerker kan vervolgens het rechtshulpverzoek printen en laten ondertekenen door de officier van justitie en verzenden naar de juiste contactpersoon. ‘Opsporingsambtenaren zijn niet verplicht om een rechtshulpverzoek in KRIS op te stellen. Het wordt wel ten zeerste aangeraden’, zegt Speekenbrink. Een rechtshulpverzoek opgemaakt in KRIS voldoet namelijk aan alle formele verdragsvereisten.

Hanekamp vertelt dat de doorontwikkeling van het programma KRIS nog niet is afgerond. KRIS is geen statisch programma. Wetsartikelen of verdragen wijzigen continue en die moeten worden doorgevoerd in KRIS. Het Ministerie van Justitie is verantwoordelijk voor inhoud van het programma. Hanekamp: ‘De wijzigingen komen binnen bij de afdeling IRS. Ik inventariseer de wijzigingen en geef deze door aan de collega’s bij het PolitieKennisNet, met de opdracht ze te verwerken’. Op dit moment zijn Hanekamp en Speekenbrink in samenwerking met het Bureau Ontneming Openbaar Ministerie (BOOM) de mogelijkheid binnen KRIS aan het creëeren om een rechtshulpverzoek te maken voor het ontnemen of tijdelijk beslagleggen op criminele tegoeden. Naast de efficiënte en gebruiksvriendelijke manier om een rechtshulpverzoek in KRIS op te stellen levert het

programma ook een kostenbesparing op. Hanekamp: ‘Het is namelijk mogelijk om alléén een vertaling van een wetsartikel of verdrag in het Engels, Duits, Frans en Spaans uit KRIS te halen.’ Ook internationaal is KRIS geliefd, buitenlandse collega’s hebben interesse getoond. België, Suriname en Kroatië zijn erg onder de indruk van KRIS en bekijken wat de mogelijkheden voor hen zijn om een eigen KRIS systeem te bouwen. De laatste versie van programma KRIS is alleen te raadplegen via PolitieKennisNet (bereikbaar vanuit OMtranet) onder de rubriek ‘Internationaal’. In deze rubriek staat ook achtergrondinformatie over verschillende landen. Tekst: Anne Hoeksema

21

24

OPPORTUUN

verkeer

telefoon heeft vastgehouden. De enkele ontken­

zij werd geverbaliseerd voor het feit dat het keu­

ning van de gedraging is niet voldoende om aan­

ringsbewijs zijn geldigheid had verloren. Hoewel

nemelijk te maken dat de waarneming van de

het voertuig technisch voldoet aan de APK-nor­

Sanctie-oplegging door verbalisant 1, con-

verbalisant niet juist zou zijn geweest. Hetgeen

men, kon het voertuig niet worden goedgekeurd

statering strafbare gedraging door verbali-

de betrokkene aanvoert geeft het hof dan ook

vanwege het ontbreken van de fraudebestendi­

sant 2?

geen aanleiding te twijfelen aan de verklaring

ge kentekenplaten. Het hof heeft bij haar arrest

Gerechtshof Leeuwarden 5 februari 2008, WAHV

van de verbalisant. Dat niet zou zijn gebeld

van 23 december 2003 (WAHV 03/00343) reeds

07/01240

met het telefoontoestel maakt dit niet anders.

vastgesteld dat -kort samengevat- de gewe­

Immers, gelet op de wettekst van art. 61aRVV90,

tensbezwaren terecht een beroep inhouden op

De betrokkene stelt dat de verbalisant 1 niet

is het vasthouden van de telefoon doorslagge­

het recht bedoeld in art. 6, eerste lid Grondwet,

de gedraging (geen gordel gebruik) heeft

vend. Volgt bevestiging van de beslissing van de

alsmede art. 9, eerste lid van het Verdrag tot

vastgesteld. Zij heeft wél de aankondiging van

kantonrechter tot ongegrond verklaring van het

bescherming van de rechten van de mens en de

beschikking uitgeschreven, maar de gedraging

ingestelde beroep.

fundamentele vrijheden. Voorts heeft het hof bij datzelfde arrest overwogen dat artikel 149 van

is door een andere verbalisant geconstateerd. Deze werkwijze is volgens de betrokkene niet

Geldigheid APK-bewijs verloren?

de WVW94 weliswaar een ontheffingsbevoegd­

toegestaan (zie pag. 24 van het boekwerkje “De

Gerechtshof Leeuwarden 8 februari 2008 WAHV

heid voor de daar bedoelde situaties bevat, maar

“Wet Mulder”op straat” waarin is opgenomen de

07/01296

dat t.a.v. de verplichting tot het voeren van de

Uitgelicht

Nummer 1 – 2008

De gluurder

fraudebestendige kentekenplaten met EU-sym­

passage: ...”bevoegd tot het opleggen van een sanctie behoort wél de ambtenaar te zijn die de

De betrokkene ontkent niet dat het APK-bewijs

bool de WVW94 geen regeling bevat op grond

gedraging heeft geconstateerd”.). Het hof over­

zijn geldigheid had verloren, maar voert aan dat

waarvan wegens gewetensbezwaren vrijstelling

weegt dat de door de betrokkene geschetste en

het voertuig deel uitmaakt van de bedrijfsvoor­

kan worden verleend van deze verplichtingen.

in de overgelegde publicatie beschreven situ­

raad en om die reden niet hoeft te voldoen aan

Het beroep van de betrokkene op het recht van

atie zich in de onderhavige zaak niet voordoet.

de wettelijke keuringsverplichting. Het voertuig

vrijheid van godsdienst kan derhalve niet leiden

De aankondiging van beschikking is weliswaar

wordt door de betrokkene gebruikt als anti-ram­

tot het oordeel dat het opleggen van een sanctie

uitgeschreven door verbalisant 1, maar is mede

kraak auto. Het staat als hinderend object stijf

achterwege dient te blijven. Dat de betrokkene

op ambtsbelofte opgemaakt en ondertekend

tegen de garagedeur geparkeerd om zo die deur

pogingen heeft ondernomen om een voertuig

door verbalisant 2 die de gedraging heeft gecon­

tegen vandalen te beschermen en een ramkraak

aan te schaffen met kentekenplaten waarop het

stateerd. Derhalve kan niet gezegd worden dat

te voorkomen. Ten tijde van de gedraging stond

EU-symbool niet behoeft te zijn aangebracht,

verbalisant 1 op eigen titel aan de betrokkene

het betreffende voertuig met twee lek gestoken

kan evenmin tot dat oordeel leiden. Volgt beves­

een sanctie heeft opgelegd. Het verweer van de

banden op een parkeerplaats direct naast de

tiging van de beslissing van de kantonrechter tot

betrokkene treft om die reden geen doel. Volgt

inrit van de garage. Er was z.i. sprake van een

ongegrond verklaring van het ingestelde beroep.

bevestiging van de beslissing van de kanton­

incident. Het hof overweegt dat nu uit de verkla­

rechter tot ongegrond verklaring van het inge­

ring van de verbalisant blijkt dat met het voertuig

Financieel onvermogen

stelde beroep.

van de openbare weg gebruik is gemaakt en niet

Gerechtshof Leeuwarden 8 februari 2008 WAHV

blijkt dat het betreffende voertuig was voorzien

07/01231

Niet-handheld bellen of jeuk aan het oor?

van een handelaarskenteken, het voertuig reeds

Gerechtshof Leeuwarden 5 februari 2008 WAHV

om die reden diende te voldoen aan de wet­

In zijn beroepschrift bij de kantonrechter

07/01193

telijke keuringsverplichting zoals omschreven in

heeft de betrokkene de volgende opmerking

art. 72 WVW94. De enkele omstandigheid dat er

geplaatst: “… al 2,5 jaar geen inkomen”. Het hof

De waarneming van de verbalisant dat zij een

sprake was van een incident, kan het hof niet tot

is van oordeel dat die enkele opmerking niet kan

mobiele telefoon vasthield tijdens het autorijden

een ander oordeel brengen. Volgt bevestiging

gelden als een met redenen omkleed beroep

moet onjuist zijn geweest, volgens de betrok­

van de beslissing van de kantonrechter tot onge­

op financieel onvermogen. Bovendien heeft de

kene: “Ik had mijn hand bij mijn hoofd omdat ik

grond verklaring van het ingestelde beroep.

betrokkene in het geheel niet op de hem toege­ zonden zekerheidsbrieven gereageerd. Derhalve,

jeuk had aan het oor. De telefoon bevond zich de hele tijd in mijn tas. Na de staande houding

Gewetensbezwaarde m.b.t. EU-symbool op

is het hof van oordeel, heeft de kantonrechter

heb ik de verbalisant de gelegenheid geboden

kentekenplaten

terecht het beroep van de betrokkene niet-ont­

te controleren of met het toestel was getele­

Gerechtshof Leeuwarden 8 februari 2008, WAHV

vankelijk verklaard.

foneerd. Hiervan heeft hij echter geen gebruik

07/01357

gemaakt “. Het hof overweegt dat de (aanvullen­

Tekst: Koos Spee,

de) verklaring van de verbalisant inhoudt: “Ik zag

Omdat op de fraudebestendige kentekenplaten

Bureau Verkeershandhaving OM.

toen de tegemoetkomende auto mij passeerde

het EU-symbool met een krans van twaalf ster­

Voor complete teksten, bel 0346-333310.

dat de bestuurster een mobiele telefoon in haar

ren staat afgebeeld, voelt de betrokkene zich

linkerhand had en deze tegen haar linkeroor

in haar geweten bezwaard. Het EU-symbool

hield. Bij de staande houding zag ik dat het een

maakt, volgens haar, namelijk onderdeel uit van

mobiele telefoon betrof. Verklaring betrokkene:

de Maria-verering binnen de Rooms-katholieke

ik heb niet zitten bellen”. Het hof overweegt dat

kerk en druist derhalve in tegen de kern van

de argumenten van de betrokkene in feite niet

haar geloof. Geen enkele poging om andere

meer inhouden dan de ontkenning dat zij de

kentekenplaten aan te schaffen is geslaagd en

De realiteit is soms vreemder dan de fantasie. Ongetwijfeld zal de wetgever bij het strafbaar stellen van belaging gedacht hebben een breed scala van hinderlijk gedrag onder de wet te hebben gebracht. Maar hoe zit het dan met de stalker die juist niet in beeld wil komen? Valt die wel onder artikel 285b van het Wetboek van Strafrecht? Over deze vraag boog het Arnhemse hof zich onlangs. Stalkers bestaan in allerlei varianten: van de mensen – vaak mannen – die hun exgeliefde willen laten inzien dat zij of hij echt beter af zou zijn met het voortzetten van de relatie, tot de lastpakken die grote hoeveelheden pizza’s, bloemen of boeken laten bezorgen op het adres van hun slachtoffer. Maar ook het overladen met sms’jes en telefoontjes behoort tot het vaste instrumentarium van de geoefende belager. Al deze activiteiten hebben echter één gezamenlijke noemer: ze hebben tot doel de aandacht te trekken van de belaagde. Dat nu is iets wat een gluurder nu juist niet wil. Hij wil zijn slachtoffer aanschouwen, het liefst bij het verrichten van seksuele handelingen, maar daarbij zelf nadrukkelijk buiten beeld blijven. De man om wie het in de Arnhemse zaak ging, was blijkbaar erg onder de indruk van zijn buurvrouw: toen ze eenmaal tijdens een vrijpartij de gordijnen niet voldoende had gesloten maakte hij dankbaar gebruik van de hem geboden gelegenheid om naar binnen te loeren. En dat deed hij daarna nog

een aantal keren, totdat hij werd betrapt. Een indringend gesprek met de partner van de vrouw bracht hem tot inzicht. Enkele jaren ging het goed, maar uiteindelijk verviel hij in dezelfde fout. Toen hij, op zijn sokken, hangend over de schutting van de vrouw opnieuw werd betrapt, was de maat voor haar vol. Ze deed aangifte, en de glurende buurman bekende dat hij opnieuw al met al zo’n tien keer door de ramen had gekeken. Ter zitting stelde zijn raadsman dat het allemaal verre van fraai was wat zijn cliënt had gedaan, maar dat het niet onder belaging, als strafbaar gesteld in artikel 285b valt. Daarvoor is immers vereist dat sprake is van het wederrechtelijk stelselmatig opzettelijk inbreuk maken op de persoonlijke levenssfeer van een ander met het oogmerk die ander te dwingen iets te doen, niet te doen of te dulden dan wel vrees aan te jagen. En een gluurder wil juist buiten beeld blijven. Zijn oogmerk is gericht op zijn eigen drang, en niet op het lastigvallen van het slachtoffer, zo luidde zijn betoog. Deze visie deelde het hof niet: “Uit de stelling van verdachte dat hij zich juist verborgen hield omdat hij niet wilde dat zij van het begluren op de hoogte zou komen, kan het hof niet anders afleiden dan dat verdachte wist dat als noodzakelijk gevolg aan het heimelijk begluren van (slachtoffer) in haar woonkamer verbonden was dat voor haar ook geen gelegenheid bestond er iets tegen te ondernemen en zij aldus gedwon-

gen werd het begluren te dulden, doordat hij haar geen keuze liet zijn gedrag al dan niet te aanvaarden, maar haar zonder haar toestemming (indringend) observeerde.” Stalken door juist niet op te willen vallen: het kan dus, aldus het hof. (Hof Arnhem 2101-2008, parketnr. 21-002685-07) Tekst: Jan-Willem Grimbergen, advocaat-generaal ressortsparket Arnhem

25

26

OPPORTUUN

INTERNATIONAAL

de garantie heeft gegeven dat na uitlevering een

nu de rechtbank het verzoek slechts had kun­

hernieuwde berechting zal kunnen plaatsvinden.

nen afwijzen. De rechtbank heeft de toezegging

Nu Roemenië is aangesloten bij het EVRM moet

van de Roemeense autoriteiten aangemerkt als

er, op grond van het vertrouwenbeginsel, vanuit

een verzekering in het kader van artikel 3, lid 1

worden gegaan dat de deze eventueel gepleeg­

Tweede Aanvullend Protocol. Dit oordeel getuigt

Het recht op nieuw proces na veroordeling

de schendingen worden gecompenseerd door

niet van een onjuiste uitleg van het verdrag en is

bij verstek in geval van uitlevering

een nieuw proces dat wel voldoet aan de eisen

niet onbegrijpelijk. De Hoge Raad merkt op dat

Hoge Raad, 21 december 2007

van het EVRM.

voor beantwoording van de vraag of die verze­

De Hoge Raad stelt voorop dat artikel 3, lid 1

kering voldoende is niet zonder meer doorslag­

Roemenië verzoekt Nederland om uitlevering ter

Tweede Aanvullend Protocol bij het Europees

gevend is of zij strookt met de wetsbepalingen

fine van tenuitvoerlegging van een opgelegde

Uitleveringsverdrag uitlevering in geval van een

van de verzoekende staat. Er is niet gemotiveerd

gevangenisstraf. Het betreft een verstekvonnis

veroordeling bij verstek toelaatbaar acht indien

aangevoerd dat in deze zaak het risico bestaat

en de Roemeense autoriteiten hebben gegaran­

de verzoekende staat een voldoende verzekering

dat de Roemeense autoriteiten hun toezegging

deerd dat de opgeëiste persoon na uitlevering

geeft op het recht op een nieuw proces waarin

niet zullen nakomen. Ook is niet aangevoerd

recht heeft op hernieuwde berechting in zijn

de rechten van de verdediging worden gega­

dat de opgeëiste persoon in het geval van niet-

bijzijn. De rechtbank Haarlem heeft uitlevering

randeerd. Deze garantie wordt beoordeeld door

nakoming geen adequaat rechtsmiddel zal heb­

toelaatbaar geacht. De opgeëiste persoon voert

de uitleveringsrechter. Het vertrouwensbeginsel

ben. En tot slot is niet aangevoerd dat de aan­

in cassatie aan dat de rechtbank het verzoek tot

brengt met zich mee dat de uitleveringsrech­

gevoerde getuige juist daarover informatie zou

het horen van een getuige ten onrechte, althans

ter er in beginsel vanuit dient te gaan dat een

kunnen verschaffen. Aldus had het verzoek tot

ontoereikend, heeft afgewezen. Deze getuige

ondubbelzinnige en duidelijke garantie zal

het horen van de getuige wegens het ontbreken

zou verklaren dat ingevolge het Roemeense

worden nageleefd door verzoekende. Dit lijdt

van noodzaak daartoe slechts kunnen worden

recht een verzoek tot verzet van de opgeëiste

slechts uitzondering als (a) uit feiten en omstan­

afgewezen.

persoon door een onafhankelijke rechter op

digheden blijkt dat er ernstig rekening mee moet

ontvankelijkheid wordt beoordeeld. Dit maakt

worden gehouden dat de verzoekende staat de

Tekst: Linda Bregman, Ministerie van Justitie,

de Roemeense garantie niet onvoorwaardelijk

gedane toezegging niet zal nakomen, waardoor

Afdeling Internationale Rechtshulp in Strafzaken,

en dus niet deugdelijk. Dus is sprake van een

de opgeëiste persoon door zijn uitlevering zal

telefoon 070 – 37 07 468

mogelijke schending van het EVRM. De recht­

worden blootgesteld aan het risico op een fla­

bank heeft het horen van de getuige afgewezen

grante schending van enige hem, ingevolge arti­

omdat een dreigende schending van het EVRM

kel 6, lid 1 EVRM toekomend recht en (b) voorts

ter beoordeling staat aan de Minister van Justitie

naar aanleiding van een voldoende onderbouwd

en niet aan de uitleveringsrechter. Voorts stelt de

verweer is komen vast te staan dat hem na zijn

opgeëiste persoon in cassatie dat de rechtbank

uitlevering niet een rechtsmiddel als bedoeld

onvoldoende acht heeft geslagen op tijdens

in artikel 13 EVRM ten dienste staat terzake die

de verstekprocedure gepleegde schendingen

inbreuk. De Hoge Raad overweegt dat de recht­

van het EVRM: het recht op eerlijke behande­

bank het horen van de getuige heeft afgewezen

ling, het recht op verdediging in het bijzijn

omdat daartoe geen noodzaak zou bestaan

van de verdachte, het recht op rechtsbijstand

nu verzoek is gedaan met het oog op het aan­

en het recht op het horen van getuigen. De

nemelijk maken van een dreigende schending

rechtbank heeft overwogen dat in het midden

van het EVRM, welke ter beoordeling staat aan

kan blijven of de schendingen van het EVRM

de Minister van Justitie. Gezien het voorgaande

hebben plaatsgevonden omdat de Roemeense

acht de Hoge Raad deze motivering niet toerei­

Minister van Justitie in het uitleveringsverzoek

kend. Dit hoeft echter niet te leiden tot cassatie

Jurisprudentie

2e etage

Strip: Linda van Bruggen

Column

Nummer 4 – 2008

Vogelspin Het noodlot trof de familie Strijards pas echt goed toen mijn vader kennis kreeg aan de Heer J. van Hoeckel, eigenaar van een in- en exportbedrijf. Hij importeerde ondermeer bananen. Wij schrijven 1966. Mijn vader, reeds eigenaar van een immens aquarium, waarin maandelijks grote hoeveelheden tropische vissen uitgestort werden om vervolgens spontaan aan stip te sterven, had bij geruchte vernomen dat tussen de bananen regelmatig vogelspinnen werden aangetroffen. Hij kende Van Hoeckel van de aquariumvereniging “Vivarium” en deze was wel bereid spinnen te leveren. De insecten (tegenaria gigantea) plachten, bij de ontscheping te Charlois, verdoofd te zijn van de koude. Doch ondergebracht in een terrarium kwamen ze snel weer bij. De heer Van Hoeckel leverde de diertjes aan in jampotten en weckflessen. Mijn vader, trachtend de spinnen in het terrarium over te brengen, liet ze regelmatig ontsnappen, waarna ze razende snelheden ontwikkelden. Vader, wetend dat moeder op deze avifauna allerminst gesteld was, had, om de lieve vrede te bewaren, maar verzwegen waar hij mee doende was. Hem lag de conflictstof nog zuiver voor de geest die opgeworpen werd toen hij thuis kwam met een jonge alligator. Zijn verweer dat het reptiel uiterst goedkoop was omdat het een scheve bek had, kon hem niet echt baten. Aldus werden de spinnen sluiks het pand binnengebracht.

Wij woonden toen nog in Rotterdam-oudwest, drie hoog. Beneden ons woonden de dames Posthumus, twee vrijgezelle zussen. Dezen plachten zich krachtig van alcoholhoudende dranken te bedienen, zowel overdags als gedurende de nachtelijke stonden. Zij sleten echter hun dagen in vreedzaamheid. Totdat op zekere avond de stilte in de straat verscheurd werd door een aanhoudende angstkreet, geslaakt door een der dames die in nachtgewaad de straat was opgevlucht, overigens duidelijk in staat van alcoholische contemplatie. De gierende uitroepen werden allengs gearticuleerder totdat zich uit de woordenbrei de woorden “een afschuwelijke, reusachtige SPIN!” ontwikkelden. De brigadier Barzelaar, wonend in het belendend perceel, hing met levensgevaar uit het raam teneinde nadere informaties in te winnen. Duidelijk werd het allemaal niet, maar de heer Barzelaar, beroepshalve niet ongewoon aan de verschijnselen van delirium tremens, legde zich erop toe de dames Posthumus te bewegen de straat weer te verlaten, hun behuizing in te gaan en zich onverwijld naar hun legersteden te begeven. Na veel gedrens geschiedde zulks, totdat, luttel tijd daarna, wederom een afgrijselijke gil de nachtelijke vrede verstoorde. Wij vernamen hevig gedribbel van blote voeten, omvallende voorwerpen, glasgerinkel en het abrupt openschuiven van een benedenraam. “Spinnen! Overal spin-

nen!” De heer Barzelaar, korzelig en slechts gekleed in sous-pantalon, deelde mede dat, als dat gedonder nou niet afgelopen was, hij de GGD zou bellen. Nadat nog enkele malen heftig gekrijt werd vernomen, werden de dames inderdaad door de medische dienst afgevoerd. Het enige wat mij opviel was dat mijn vader zich opmerkelijk geserreerd achter de krant bleef verschuilen. Barzelaar, des anderen daags nadere informaties inwinnend, benaderde ook mijn vader. Die bleek van niets te weten. Wel meende hij zich, bij navraag, te herinneren, dat een der dames hem wel eens toevertrouwd had een olifant op de Nieuwe Binnenweg te hebben zien lopen. Hij zei er niet bij dat het destijds om een optocht van circus Boltini, die een tent had opgezet op het Land van Hoboken, ging. De dames Posthumus hebben geruime tijd in een gesticht gezeten. Pas toen Barzelaar de wandelende takken, waarin vader ook was gaan grossieren, op het spoor kwam, trad licht in de duisternis. Of vader ook iets strafbaars had gedaan, heb ik later onderdeel van een examenvraag voor doctoraal-studenten gemaakt. Ik leg u de kwestie met de mij passende ootmoedige gelatenheid voor. Op inzendingen wordt graag gereflecteerd. Tekst: Gerard Strijards

27