ONLINE NIEUWSBRIEF DECEMBER 2013

12

ONLINE NIEUWSBRIEF

DECEMBER 2013

WOORD VOORAF

PLUIMEN UITGEREIKT

Terugkijkend naar 2013 is er weer veel gebeurd. De laatste maanden organiseerden wij een symposium, kwam er een publicatie uit en is de realisatie van het Masterplan een eind opgeschoten. Inmiddels zijn we in beeld aan het brengen wat hiervan is uitgevoerd, wat nog in uitvoering is en wat er nog moet worden aangepakt. In 2014 gaan we weer met grote regelmaat een online nieuwsbrief maken. Er staat ook nog een brochure over de boerenerven op het programma. Die is een eind gevorderd. Naast wat technische problemen is die bewust uitgesteld om eerst alle publiciteit op het boek ‘De Boerderij – het behouden waard’ te vestigen.

Zaterdag 7 december jongstleden heeft Boerderij & Erf A-V pluimen uitgereikt voor geslaagde restauraties in drie categorieën. Tevens zijn er twee eervolle vermeldingen toegekend. Het uitreiken van een waarderingspluim’ is één van de middelen om eigenaren te stimuleren zich om hun eigendom te bekommeren. PLUIMEN De pluim is een bewijs van erkentelijkheid voor de eigenaren, die zich hebben ingespannen om hun agrarisch erfgoed in stand te houden. De jury voor toekenning van de pluim bestaat uit de leden van de werkgroep Advies en Voorlichting van Boerderij & Erf.

Dick de Jong

De na brand herbouwde boerderij Hei- en Boeicopseweg 145.

online nieuwsbrief

1

editie 12 – december 2013

Uit enkele recent gerealiseerde projecten is daarvoor een selectie voorgedragen en het bestuur heeft daaruit de winnaars van de pluim bepaald, die een oorkonde en een schildje kregen. De eervolle vermeldingen waren goed voor een oorkonde.

Om de kwaliteit van de linten in het oog te houden wordt als stimulans de categorie streekeigen nieuwbouw gewaardeerd. Hierbij is gekozen voor Hei- en Boeicopseweg 145, Hei- en Boeicop. Een in tweeën bewoond pand met als eigenaren Geert van Griethuysen (achter) en Ernst Jan de Boom (voor). De architect is Otto ter Steege uit Vianen. De oorspronkelijke boerderij dateert uit de 17e eeuw en heeft een 19e eeuwse voorgevel, een tuitgevel met getoogde hanenkammen boven de vensters en vlechtingen. Ter hoogte van de brandmuur bevindt zich een keukenkapel met een tuitgevel. Het stalgedeelte heeft nog karakteristieke zeer lage zijgevels. In maart 2010 is de historische boerderij geheel door brand verwoest. Na moeizaam verlopen onderhandelingen met de verzekeringsmaatschappij is het pand herbouwd.

PLUIM 1: OUDENDIJK 5 - OOSTERWIJK In de categorie totaal restauratie is de pluim uitgereikt voor de voormalige boerderij Oudendijk 5-7 in Oosterwijk in de Gemeente Leerdam. Dit is een rijksmonument en maakt deel uit van het beschermde dorpsgezicht Oosterwijk-Kedichem. Eigenaar is de familie Trappenburg, samen met Eelkman Rooda. Architect is A. Trappenburg uit Utrecht.

PLUIM 3: NOORDZIJDE 7 - NOORDELOOS In de categorie bijgebouwen & erfelementen is gekozen voor het stookhok van Bas en Tineke Schakel, Noordzijde 7 te Noordeloos. Een stookhok dient om dagelijks water te verwarmen voor het maken van kaas en het schoonmaken van het melkgerei. Om de kans op brand te voorkomen werd dit buiten, in een apart gebouwtje gedaan. Een eenvoudig gebouwtje dat zwaar vervallen was en overwoekerd met klimop. Het geheel heeft een belangrijke opknapbeurt gekregen. Voorzitter Kees Bakker bij de uitreiking in Oosterwijk.

De boerderij heeft deel uitgemaakt van het versterkte huis of kasteel van Oosterwijk en is hierdoor van groot belang voor de historie van het dorp Oosterwijk. De 17e eeuwse boerderij is kenmerkend voor het Lingegebied, wat blijkt uit het overstekende dakschild. De kozijnen in het exterieur waren in de laatste decennia bijna allemaal vervangen door moderne vensters, wat ten koste is gegaan van het gevelbeeld. Het interieur is redelijk gaaf bewaard gebleven. De indeling is nog grotendeels intact en er zijn nog waardevolle interieurelementen. PLUIM 2: HEI- EN BOEICOPSEWEG 145 - HEI- EN BOEICOP

Het stookhok in Noordeloos.

VERMELDING 1: BRANDWIJKSEDIJK 53-54 - BRANDWIJK e Het gaat hier om een karakteristieke 19 eeuwse boerderij van gele ijsselsteentjes met rieten kap, eigendom van de Familie Den Besten. Haaks op de rechterzijgevel is een houten schuur aangebouwd. De boerderij had achterstallig onderhoud en in de rechterzijgevel zaten niet passende, grote vensters. De werkzaamheden bestonden uit het wegwerken van het achterstallig onderhoud, vernieuwen van het rieten dak en het vervangen van de ontsierende grote vensters in de zijgevel. De siertuin is enige jaren geleden nieuw aangelegd met buxusperkjes en leilinden voor de gevel. Het dak op de schuur is vervangen.

De uitreiking in Hei- en Boeicop. online nieuwsbrief

2

editie 12 – december 2013

moet worden gezien als een hardnekkig misverstand. De boerderijen werden gedragen door de gebinten, die op gemetselde poeren staan. Een koeienhuid is veel te flexibel om het wegzakken in de bodem van de poeren tegen te kunnen houden. Bovendien waren koeien eertijds een kostbaar bezit, waarvan alles werd gebruikt. Van de huiden maakte men leer. Niemand legde koeienhuiden in de modder; het kostbare leer was nodig voor schoeisel, schorten en nog veel meer. Maar waar komt dit verhaal dan vandaan? Het woord huiden zou kunnen komen van 'huien', oud-Hollands voor heien. Of hiermee per definitie het in de grond slaan van palen wordt bedoeld is nog maar de vraag. De herkomst van het woord hei of heien is namelijk onduidelijk. Sommigen menen dat huien een oude funderingstechniek is. Hierbij wordt de drassige grond verstevigd met halve ronde door de midden gezaagde houten vaten waarin wilgenslieten of dunne boomstammetjes de grond in werden geslagen. Die volgden de naar onder wijder uitlopende halve ton en gaan dan onder de ton wijduit staan en geven zo tegengewicht.

Een oorkonde en bloemen in Brandwijk.

VERMELDING 2: HOFSTEDE 1-7 - WIJNGAARDEN De voor de streek van belang zijnde ruimtelijke linten in het landschap gaan vaak verloren door minder passende nieuwbouw. Traditionele boerderijen maken plaats voor andere gebouwen. De laatste jaren is er een verbetering en verschijnen er in de streek gebouwen met meer woningen in de contouren van de oude boerderijen. In dit kader is er een eervolle vermelding voor Hofstede 1-7 te Wijngaarden. Gebouwd onder Collectief Particulier Opdrachtgeverschap (voorzitter Jeroen van der Plas en architect is C. Bongers Architecten uit Oud Alblas). Het wooncomplex is qua hoofdvorm en materiaalgebruik geïnspireerd op een grote 19e eeuwse streekeigen boerderij, met name de voorgevel. Het metselwerk is zorgvuldig uitgevoerd met vlechtingen en hanenkammen. De zijgevels zijn deels van metselwerk en van zwart potdekselwerk. Zeven starterwoningen met een hoogwaardige streekeigen vormgeving, gebouwd met subsidie ontvangen van de provincie Zuid-Holland.

Pas later kwamen de heistellingen.

Arnold de Haan, gepensioneerd veldwerker van de Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek, heeft een andere verklaring voor het ontstaan van de hardnekkige misvatting over huiden als fundering. Bij het vele door hem uitgevoerde veldwerk heeft hij wel een ander soort huid aangetroffen, scheepshuid. In het veengebied werd veel gevaren, dus er waren veel schepen voorhanden. Als deze werden afgedankt kreeg hun hout, de ‘huyd’ van de boot, een tweede leven als fundering onder een gebouw.

Nieuwbouw in Wijngaarden.

UIT DE ORGANISATIE

OP HUIDEN GEBOUWD

SUCCESVOLLE CURSUS BOUWHISTORIE Intussen zit de eerste helft van de cursus er weer op. Zoals al eerder gezegd met een fantastisch aantal deelnemers van zo’n vijftig personen. Tijdens de avonden komen tal van aspecten van de bouwkundige elementen van de boerderij aan bod. Leerzaam en leuk.

Het komt nog regelmatig voor dat mensen vertellen dat hun oude boerderij op koeienhuiden is gebouwd. Die huiden zouden de functie hebben van fundering. Dit

online nieuwsbrief

3

editie 12 – december 2013

de Lek zitten’ en wordt gemeld dat de straten ‘schoon bedekt zijn voor de arrensleden’. Na een korte dooiperiode komt op 14 december de vorst helemaal terug en hoe! Vier dagen lang blijft het kwik beneden –10 graden! Vanaf 16 december met temperaturen van bijna – 16 graden brengt een weinig actieve sneeuwstoring opnieuw lichte dooi. De dagen daarna blijft het kwakkelen met soms wat sneeuw. Dan klaart het opnieuw op en in de ochtend van de 23e december wordt er weer bijna –16 graden gemeten. Ook ’s middags vriest het nog streng, maar in de avond loopt het kwik snel op en de dag voor Kerst dooit het sterk met een stevige noordwestenwind. Op eerste kerstdag wordt het met +5 graden traditioneel kerstdooiweer. De cursus in de ontvangstruimte in Museum De Koperen Knop.

BESTUURSMUTATIES Niet alleen de fusie tussen de vereniging en de stichting is aanleiding tot veranderingen binnen het bestuur. Ook het al geruime tijd terug aangekondigde vertrek van de penningmeester van de Vereniging, Jan van Vliet en dat van de penningmeester van de stichting Henk van der Wal. De eerste omdat hij graag afscheid neemt als hij daarvoor nog voldoende vitaal is en de tweede omdat hij door zijn werk als raadslid van de gemeente Molenwaard vrijwel geen vergadering van Boerderij & Erf A-V kan bijwonen. Meer over de wisselingen van de wacht in een komend nummer.

Tekening van een winters tafereel in die tijd.

De winter is echter allerminst verslagen. In de ochtend van tweede kerstdag valt geheel onverwachts in het hele land de vorst weer in! Een dag later staan de thermometers beneden –5 graden, weer een dag later onder –10. Er volgt een extreem koude periode, die zou aanhouden tot 12 of 13 januari. Op 28 december valt er een flink pak sneeuw en een dag later is het tussen –10 en –15 graden. De 29e en 30e december zijn ‘berenkoud’. Daarbij waaide er een felle wind die de gevallen sneeuw verstuift.

ANBI VOORWAARDEN AANGEPAST Per 1 januari 2014 moet een ANBI meer transparantie geven. De belastingdienst wil dat Algemeen Nut Beogende Instellingen een aantal gegevens op hun website plaatsen, zodat iemand die dat wil weten zich op de hoogte kan stellen van de organisatie van de betreffende instelling. Ook Boerderij & Erf A-V heeft de ANBIstatus en heeft informatie op de website geplaatst. Het voordeel van een ANBI-instelling is dat iemand die aan zo’n organisatie iets schenkt gebruik kan maken van de belastingvrijstelling en dus een fiscaal voordeel heeft.

225 JAAR GELEDEN 2013 is bijna ten einde. Een jaar waarin veel de strenge winter van 1963 werd aangehaald, vijftig jaar terug. Ook in 2014 valt er op dit punt iets te noemen. De winter van 1789, 225 jaar terug. De herfst van 1788 was onstuimig. Op 23 november stak er ’s middags een onaangename noordoostenwind op en de volgende ochtend ontwaarde men het eerste dunne ijslaagje in vaarten en sloten. Zo begon een vorstperiode waarin het kwik een maand lang niet of nauwelijks boven het vriespunt zou komen! Bij een veelal bewolkte hemel sneeuwt het van tijd tot tijd bij lichte vorst. Geleidelijk daalt het kwik en gaat het matig, later streng vriezen. Op 4 december 1789 ‘gaat online nieuwsbrief

Schilderij uit de tijd van de ‘Kleine IJsstijd’.

December 1788 is wellicht de koudste decembermaand sinds het begin van de waarnemingen. Herleid tot De Bilt komt de gemiddelde temperatuur op –5,7 graden uit. Het is nog niet over. Op nieuwjaarsdag en 2 januari 1789 sneeuwt het licht. In de avond wordt het kouder en blijft het zeven dagen lang koud met -9 graden. Op 4

editie 12 – december 2013

5 en 9 januari was het ’s ochtends –17 graden. In een vijver bij Haarlem werd dagelijks de ijsdikte gemeten, die iedere dag met ruim anderhalf tot ruim vier duim (1 duim = 2,6 cm) aangroeide. Op 5 januari is het ijs ruim een halve meter dik! Op 10 januari valt er een dik pak sneeuw en gaat het licht dooien. Twee dagen later klaart het op, draait de wind naar het oosten en vriest het opnieuw 15 graden! Een uitzonderlijk koude periode is hiermee afgesloten. In ons land vriezen veel eiken, linden en ‘witte bomen’ kapot, sommige barsten open. Gelukkig zijn de rivieren bevroren bij een lage waterstand, zodat het ijs zonder al te veel problemen los komt. Op 27 februari draait de wind naar het noorden, wordt het weer kouder en op 3 maart valt de vorst opnieuw in! Er volgt een extreem koude periode. Tot 19 maart zou het kwik amper boven het vriespunt uitkomen, al is de vorst in het algemeen niet al te streng. De kou hield in 1789 aan tot en met 2 april, maar pas half april werd het echt lente en werd er een punt gezet achter een barre winter.

in boerderijen, maar ook in veel andere plattelandsgebouwen. Een mooi boek voor iedereen die zich het wonen in een boerderij als ideaal stelt. 224 pagina’s Boekhandel € 21,95, ISBN 978-90-450-2503-2.

Met zijn allen op de foto…

RESTAURATIE RIJKSMONUMENTEN 2014 Zuid-Holland stelt ook in 2014 ruim € 1,5 miljoen beschikbaar voor restauratie van rijksmonumenten. Om voor subsidie in aanmerking te komen, moet de restauratie voldoen aan een aantal criteria: uitvoeringsgereedheid, een restauratiebehoefte minder dan € 2 miljoen aan subsidiabele kosten en cofinanciering van minimaal 50%. Bij teveel aanvragen prioriteert de provincie op basis van de bouwtechnische staat, de hoogte van de cofinanciering, herbestemming en bevordering van de werkgelegenheid. Subsidieaanvragen kunnen tot eind februari 2014 worden ingediend. Woonhuizen valt buiten deze subsidieregeling. Daarvoor zijn laagrentende leningen aan te vragen.

Bron: Drs. J. Buisman – diverse boeken

BELASTINGAFTREK Eigenaren van rijksmonumenten kunnen onder voorwaarden restauratie- en onderhoudskosten aftrekken bij de aangifte van de inkomstenbelasting. Informatie vindt u bij Belastingdienst Bureau Monumentenpanden in Amersfoort: [email protected] of 088-1528155.

Besneeuwd boerenerf langs de dijk.

ANDER NIEUWS BOEK ‘NAAR BUITEN’ – ILEEN MONTIJN De achterflap zegt het treffend: ‘Naar Buiten zou verplichte kost moeten zijn voor stedelingen die van plan zijn zich in een quasi authentieke of verbouwde boerenwoning (…) te vestigen’. Stedelingen worden op het plattenland niet altijd gelukkig. Het stinkt er, de mensen houden elkaar in de gaten, daar heb je geen winkels… Enkele van de nadelen die stedelingen ervaren. Gelukkig zijn er ook voordelen, vooral als men zich op de juiste manier ‘geeft’. Dit boek is een uitgebreide versie van de publicatie die de auteur al in 2002 het licht deed zien. Het gaat over wonen op het platteland. Niet alleen

online nieuwsbrief

ORGANISATIE SECRETARIAAT:

Sluis 57  2964 AT Groot-Ammers  0184-661425 06-53759618  [email protected]

COLOFON ISSN Redactie Foto’s Reacties

5

1568-9190 Dick de Jong Collectie Boerderij & Erf A-V en anderen. [email protected] of [email protected]

editie 12 – december 2013