Onderzoeksatelier Campina Collectief In de geest van het collectieve karakter van De Kempen hebben wij een onderzoeksplatform opgericht: het Campina Collectief. In januari 2015 start dit platform met een onderzoeksatelier. Ook jij kunt deel uitmaken van het Campina Collectief. Studeer jij of ben je afgestudeerd in Ruimtelijke Ordening, Planologie, Geografie, Landbouw, Agro- en biotechnologie, Watermanagement, Milieu, Bos- en natuurontwikkeling, Landschapsarchitectuur, Openbare ruimte, Vrijetijdseconomie, Stedenbouw, Architectuur, Mobiliteit en Logistiek, Design, Kunsten, Geodesign, Cartografie , Stad- en streekontwikkeling, Economie of een andere studie? Wil jij graag ervaring opdoen in regionaal onderzoek en ontwerp? Vind jij het landschap net zo interessant als de stad? Wil jij graag werken aan een grensoverschrijdend, internationaal, interdisciplinair project? Wil jij de mogelijkheid om in teamverband werkervaring op te doen? Dan is het onderzoeksatelier van het Campina Collectief wel iets voor jou! In atelierverband werk je 3 tot 6 maanden met andere studenten en afgestudeerden van ontwerpende of onderzoekende studies uit Zuid-Nederland en Noord-België aan het spannende gebied De Kempen.
De Kempen of Campina De Kempen vormen een groot landschap aan beide zijden van de Belgisch-Nederlandse landsgrens. De meeste typerende eigenschappen van deze regio zijn de schrale zandgrond en de landsgrens. Wegen tussen beide landen lopen er dood en openbaar vervoer stopt ver voor de grens. De Kempen zijn de ‘achtertuin’ van twee landen. De naam van de streek is een vervorming van het Latijnse Campinia of Campina, hetgeen 'open ruimte' betekent (campus = vlakte). In het Frans wordt de streek overigens nog steeds la Campine genoemd en in het Engels the Campine. De inwoners van de Kempen worden Kempenaars genoemd, wat ook de naam van een scheepstype is.
De schrale zandgronden van de Kempen waren vroeger economisch weinig interessant en werden door de grootgrondbezitter in gemeenschappelijk gebruik gegeven. Zo ontstonden de gemene gronden op de “campi” 1 of “kampen” (vandaar de naam Campina ). Dit heeft de Kempenaars gevormd tot een bescheiden, creatieve ondernemers die gewend zijn om samen te werken en zichzelf opnieuw uit vinden. Een ondernemende mens die gewend is samen te werken om meer te bereiken. De regio vormt dan ook de bakermat van veel collectieve of coöperatieve ondernemingen zoals Campina, Rabobank en meer recent van KempenGoed (streekproducten), een Kempense zorgcoöperatie i.o. en KempenEnergie. 1
En weet jij al wat dit met melk te maken heeft?
De combinatie van landsgrens en schrale grond heeft ervoor gezorgd dat het gebied vanuit zowel België als Nederland als ‘achterkant’ wordt gezien: ondernemers en overheden konden hier activiteiten ontwikkelen die elders op weerstand of hoge kosten stuitten vanwege hun grote impact op milieu en leefomgeving. Verspreid over het gebied liggen zodoende talloze militaire bases, vliegvelden, industrieën, amusementsparken en zorginstellingen. Veel van deze activiteiten strijden met elkaar om ruimte. Ze eisen grote delen van het landschap op en verdelen het in monofunctionele stukjes. De rol van het gebied als ‘achterkant’ is tegelijkertijd de charme van het gebied. Het is er relatief rustig en stil. Er zijn grote, lege natuurlandschappen met volop natuurschoon en bijzonder erfgoed en de recreatieve voorzieningen zijn er talrijk. Wij gaan onderzoeken wat de ontwikkelingspotentie voor de Kempen is.
Circulaire economie Op elk schaalniveau in de Kempenregio wordt gestreefd naar een circulaire economie. De transitie naar cyclische systemen vraagt om nieuwe concepten/visies op de ruimtelijke samenhang van producerende – en verwerkende bedrijven. Hoe kunnen we kringlopen sluiten en optimaal gebruik maken van elkaars nabijheid en van de ligging van de al aanwezige infrastructuur. Waar liggen kansrijke koppelingen? We werken aan een klein begin met een vernieuwd systeem, waarin activiteiten behalve op economische waarde (geld), goed scoren op ecologische (natuur) en maatschappelijke waarde (mensen). Een systeem dat een nieuw, natuurlijk evenwicht vormt, een circulair systeem. Een circulair e ecosysteem dat de basis vormt voor een duurzamere Kempense regio.
Landschap Zoals de lokale Kempense economie en cultuur voortkomt uit de (on)mogelijkheden die het landschap haar bood, zo hebben nieuwe vormen van (economische) samenwerking effect op het landschap. Aanpassingen in het landschap zullen nodig zijn. De opgave is om daar een voor alle Kempenaars positieve invulling aan te geven: hoe kunnen nieuwe vormen van samenwerking de kwaliteiten van het landschap versterken?
Campina Collectief De ‘traditionele’ grootschalige werelden van productie en verwerking en nieuwe, gespreide, kleinschalige initiatieven vinden elkaar nog maar moeizaam. De kracht van lokale oplossingen en projecten kan de basis zijn voor nieuwe concepten. Onze uitdaging is om de schaalniveaus te schakelen en van elkaar te laten profiteren. Om de samenwerking met de bedrijven en mensen uit de Kempen mee op gang te helpen, gaan we het veld in om te kijken, te luisteren en ideeën die leven op te tekenen. We gaan proberen ideeën en initiatieven bijeen te brengen en te koppelen om te komen tot nieuwe, nog onbekende vormen van werken en producten. Om met Daan Roosegaarde te spreken: “koppelen, koppelen, koppelen”. Zonder de ondernemers en bewoners en gebruikers in het landelijk gebied kan een transitie niet op gang komen. Het is van belang dat zij de vruchten ervan kunnen plukken in hun directe omgeving. We werken daarom met een internetplatform: het Campina Collectief. Samen bereik je meer dan alleen. We hopen zo meteen uit te vinden wat er over is van de collectieve cultuur, of en hoe De Kempen daarin verschillen van andere regio’s en wat de overeenkomsten en verschillen aan weerskanten van de landsgrens zijn. Collectiviteit vormt de basis van ons denken en handelen.
Onderzoeksatelier Het Onderzoeksatelier maakt een begin met de vorming van het Campina Collectief. 1. We gaan de unieke, onderscheidende Kempense identiteit onderzoeken en illustreren.
2. 3.
4.
We gaan op zoek naar de kansen voor een hedendaags en toekomstbestendig Kempens landschap. Het landschap is de basis van de streekeconomie en -samenleving van de toekomst. Door haar kwaliteiten te herkennen en te herdefiniëren, komen we tot aanzetten voor nieuwe, duurzame landschappen, gebruiksvormen en “verdienmodellen”. Nieuwe typologieën voor landschap, mobiliteit en occupatie, die inspireren tot en bijdragen aan het hervormen van economische en ecologische systemen in De Kempen aan beide zijden van de landsgrens. We maken scenario’s, verhalen en dromen voor 2100, uitgedrukt in tekeningen, perspectieven en teksten, een beeldverhaal.
Opdrachtgevers Het Huis van de Brabantse Kempen en de Stadsregio Turnhout faciliteren dit eerste Onderzoeksatelier. Huis van de Brabantse Kempen De thema’s van de zes koplopersgroepen van het Huis van de Brabantse Kempen bieden een ingang om te komen tot opgaven. De koplopersgroepen behandelen al meerdere thema’s: • Kempen in Business: Economie, arbeidsmarkt en bereikbaarheid • Kempen Park: Beleefbare natuur, landschap en cultuurhistorie • Kempen Food: Landbouw en Milieu • Kempen Klimaatneutraal: Energie en biomassa • Kempen Karakteristiek: Recreatie en Toerisme • Contente Kempen: Wonen, zorg en leefbaarheid Stadsregio Turnhout Het afgebakende “regionaalstedelijk gebied Turnhout” is voor de Kempen 'de' plaats waar stedelijke voorzieningen aanwezig zijn. Het is de enige grote concentratie van stedelijke activiteiten binnen de Kempen. De stad Turnhout en de gemeenten Beerse, Oud-Turnhout en Vosselaar werken in de periode 2013-2014 aan een geactualiseerde agenda voor ruimtelijke thema's op het niveau van de stadsregio (mobiliteit, wonen, bedrijventerreinen, recreatie, open ruimte). De Universiteit Antwerpen doet dit academiejaar 2014 – 2015 ook ontwerpend onderzoek in de stadsregio rond de thema’s verdichting, nieuwe woonvormen en levenslang wonen. De resultaten van dit onderzoek worden bekend gemaakt in het najaar van 2015.
Studiegebied Het onderzoeksgebied strekt zich uit tussen Tilburg, Turnhout en Eindhoven en kenmerkt zich door plattelandsproblematieken én een landsgrens. De Vlaamse en Nederlandse overheden benaderen dit gebied op totaal verschillende wijze. In het Onderzoeksatelier gaan we een focus aanbrengen, (nog) niet de gehele Kempenregio kan onderwerp zijn van studie, zie de afbeelding hieronder.
1. 2. 3. 4. 5.
de ideale doorsnede (beek-beekdal-dorp-bos) het ideale venster, een samenhangend gebied waar alle thema’s te vinden zijn een locatie rond een robuust landschapselement, zoals landgoederen, kolonies, abdijen of kloosters (een stukje van) de grens doorsnede vanuit centrum van de stad naar het oog van de orkaan, tussen Turnhout en het Huis van de Brabantse Kempen
Opgaven In elke opgave staan de Kempen en het typisch Kempische centraal. Daaraan vooraf gaat de vraag: wat is Kempisch? Voor het antwoord op dit onderliggend identiteitsvraagstuk, gaan we gebruik maken van een Social Design methodiek om te achterhalen wat de Kempen zijn, wie de Kempenaar is en wie zich Kempens voelt, of is het Kempisch? Een draaiboek voor deze methodiek is beschikbaar. Je gaat letterlijk - met de hele groep - de lanen op en de velden in, om mensen te spreken over de Kempen, in België en Nederland. Je gaat doorvragen op woonwensen van jongeren, ouderen, alleenstaanden, gezinnen, hoe zien hun levens eruit, waar gaan kinderen naar school, hoe gaan ze naar school, waar vinden ze werk, wat doen ze in de avonden en in het weekend en waarvan zouden ze dromen in de toekomst? Welke typisch Kempense dingen ontdek je, welke ideeën leven er? Teken ze op en werk ze uit, leg koppelingen en verbindingen tussen de mensen en de dingen. Bedenk nieuwe vormen van wonen, werken, recreëren en voortbewegen die passen bij deze regio.
Voor elke opgave gebruiken wij bovendien de Lagenbenadering, werken we met scenario’s en gaan we uit van jouw eigen fascinatie. Hieronder worden keuzemogelijkheden geboden voor atelierdeelnemers van diverse opleidingsniveaus en inhoud. Zoals dat gaat met innovatie en onderzoek, vormt de opgave c.q. de focus zich gedurende het onderzoeksproces. Je stapt als het ware in een proces waarvan de uitkomst ongewis is. 1. Vrije keuze uit dilemma’s en controverses Voor een goede omgang met water, energie, grondstoffen, natuur en cultuurhistorie zijn ruimtelijke veranderingen nodig, waarbij nieuwe landschappen ontstaan. Het vermogen om vernieuwing op te nemen verschilt per landschap. Er zijn gebieden waar een ruimtelijke strategie kansen biedt op het op gang brengen van waardevolle vernieuwing. Sommige plekken bieden dus kansen voor het introduceren van nieuwe kwaliteiten. De landbouw is een belangrijke economische drager in de Kempen en ook een belangrijke beheerder van het landschap. Ook deze sector bevindt zich in een intensieve transitie en zoektocht naar nieuwe verdienmodellen. In het landelijk gebied liggen kansen hiervoor, mits de landschappelijke kwaliteiten, die een wezenlijke drager zijn van de Kempen, worden versterkt. Productieprocessen kennen nu vaak energieverlies en producenten benutten elkaars kracht te weinig. Stel je voor dat we leven in het jaar 2100: wat kunnen we op lange termijn veranderen aan de ordening van de Kempenregio zodat, bijvoorbeeld, industriële activiteiten die een overschot aan warmte en energie produceren gekoppeld kunnen worden aan energie-intensieve landbouw. Je kiest voor een duo van bovengenoemde thema’s van het Huis van de Brabantse Kempen. Deze paren gaan over de gevolgen van verdienen (verkeer, uitstoot, ruimtebeslag) voor de aantrekkelijkheid en leefbaarheid van de Kempen en het vinden van nieuwe typologieën die beide doelen dienen. Onorthodoxe oplossingen zijn welkom. We hopen dat je kiest voor een combinatie die schijnbaar onverenigbaar, spannend en controversieel is. Bijvoorbeeld: a. Food vs. Klimaatneutraal: bv. hoe draagt de productie van voedsel bij aan bio-energie en de vorming van nieuwe landschapstypen? b. Food vs. Content: b.v. hoe houden we de dorpen leefbaar in de omgeving van grootschalige bioindustrie? c. Karakteristiek vs. Food: b.v. hoe hou ik het Kempische landschap aantrekkelijk voor toerisme en efficiënt voor de landbouw? d. Food vs. Park: b.v. ruimte voor landbouw in een Kempen Nationaal Park? e. Food vs. Business: b.v. hoe orden ik de regio als ik wil dat de industrie energieoverschotten doorlevert aan landbouwkassen (serres)? f. Klimaatneutraal vs. Content: b.v. hoe kunnen we afvalstoffen van de landbouw ten goede laten komen van leefbaarheid in de dorpen? Ook andere thema’s zijn mogelijk, bijvoorbeeld: g. Business vs. Park: b.v. hoe los je het probleem op van het zwaar verkeer in de dorpen, zonder de vervuiling te vergroten? Of: wat is een maatschappelijk haalbaar alternatief voor “elk dorp zijn eigen bedrijventerrein”? h. Business vs. Karakteristiek: b.v. hoe kan de Kempen zich doorontwikkelen als achterland van de Antwerpse haven en toeleverancier van Brainport en tegelijk rust en stilte bewaren? i. Karakteristiek vs. natuur: b.v. hoe kun je massatoerisme faciliteren met behoud van vs. ecologische waarden en cultuurhistorie? Je onderzoekt de autonome ontwikkelingen en trends, voorbeelden in binnen- en buitenland, opties voor de Kempen beredeneerd vanuit het land(schap), en je ontwikkelt een set eerste ideeën en in overleg met mensen in/uit de Kempen (burger, ondernemer, overheid). Je werkt een selectie uit in een ontwerp.
2. Stadsregio Turnhout - stedelijk centrum van de Kempen In de stadsregio Tunrhout onderzoek je stad-land thema’s: a. Turnhout als centrale Kempenstad (andere ligging dan stad aan de rand van de Kempen) b. De overgang van stad naar land, de stadsrand c. De Aa-vallei in Oud-Turnhout: groen in de stad en de verbinding met en naar buiten (voor dier en mens) d. De mogelijkheden voor landbouw, landschap en natuur in/nabij de stad en stedelijke functies (b.v. wonen, zorg) in het buitengebied In overleg met de stadsregio Turnhout mag je ook een ander thema bepalen, dat past in het cirulaire economiethema. 3. VAB: vrijkomende agrarische bedrijven In de Kempen stoppen de komende jaren honderden agrarische bedrijven. Het Huis van de Kempen start daarom tegelijk met het Campina Collectief het Praktijkatelier Kempen. In dat atelier worden 7 initiatieven voor vrijkomende agrarische bedrijven uitgewerkt tot een haalbaar plan, in een team van de initiatiefnemer/ondernemer met zijn/haar adviseur, ambtenaren en diverse deskundigen. Uit elke gemeente van het Huis wordt één casus ingebracht . Zie: http://www.brabantsekempen.eu/nl/news/landbouw/oproeppraktijkatelier-de-kempen. Wij willen aan de hand van deze 7 casussen onderzoeken of er generieke principes zijn voor de oplossing van dit enorme vraagstuk. Elke VAB ligt b.v. anders in het landschap: vlak bij het dorp, of midden in het landelijk gebied, aan de rand van een beekdal of op hoger gelegen gronden etc. En er zijn meer factoren waarop de VAB’s onderling verschillen. We onderzoeken in het atelier welk onderscheid er is tussen de vrijkomende agrarische bedrijven en welk programma/functie het beste is per “type VAB”. Dit onderzoek biedt ook mogelijkheden op gebouwniveau, voor uitwerking door architectuurstudenten. Praktijkinformatie haal je op bij het Praktijkatelier Kempen. In de VAB’s komen veel thema’s samen. De problematiek is omvangrijk en – in negatieve zin - erg beeldbepalend voor het imago van de regio. Een nieuwe ontwikkelingsperspectief kan bijdragen aan grote regionale veranderingen op termijn. 4. Locatie Vessem De provincie bezit 125 hectare niet aaneengesloten grondgebied tegen een beekdal aan, dat zij aan het Huis van de Brabantse Kempen heeft aangeboden als pilotlocatie. De locatie bevat ook een vrijkomend agrarisch bedrijf. Je onderzoekt wat het beste gebruik is van de gronden en opstallen en waarom. Je maakt een ontwerp en je ontwikkelt een generieke strategie voor andere vergelijkbare locaties. 5. Techniek De Kempen leiden onder verdroging, overbemesting en verzuring. Watertekort, stank en de schaalvergroting in de landbouw vormen bedreigingen voor natuur, landschap en mensen. De landbouw is echter ook de functie die het landschap heeft gevormd en de gemeenschappen zijn eruit ontstaan. Hoe ontwikkelen we een Kempense vorm van landbouw die zichzelf, het landschap en de gemeenschappen een duurzamere toekomst geeft? Technische kennis van landbouw, milieu en water wordt in deze opgave verbonden aan ruimtelijke ontwerpvraagstukken. 6. De kwaliteit van de grens De landsgrens is een fenomeen. Deze Kempense regio vormt de achtertuin van twee landen, onbereikbaar en stil. Zodra we de Kempen als oog van de orkaan centraal gaan stellen in deze opgave, verliezen we onmiddellijk die kwaliteit. We doen er een uur over om 30 km verderop te geraken in Turnhout, vanuit Tilburg. Willen we dan meer wegen? Nee, bah. Maar wat dan wel? Hoe brengen we de Nederlandse en Belgische Kempenaars bij elkaar zonder de oog-van-de-orkaan-kwaliteit te verliezen? Deze opgave laat veel vrijheid, biedt ruimte aan
niet ruimtelijke disciplines en vraagt om verbinding aan kunst en cultuur. Ontwikkel ideeën voor De Kempen in het jaar 2100. 7. Wildcards Doe je geen ruimtelijke opleiding, maar bijvoorbeeld bestuurskunde, literatuur, theaterwetenschappen, een dansopleiding of welke andere opleiding dan ook en je hebt een idee om deel te nemen aan het initiatief, doe dan een gooi naar een van de drie wildcards. Ken je een fantastische plek in de Kempen, een prachtig stuk erfgoed of heb je een inspirerend idee dat past in bovenstaande, ook dan kun je een wildcard krijgen. Bel ons voor 12 december. In de bijlage zie je een verzameling aan vraagstukken waar de gemeenten in de Kempen dagelijks in hun eentje mee worstelen. In dit Atelier hopen we een bijdrage te leveren aan hun kennisontwikkeling en praktische, dagelijkse problemen te voorzien van samenhang en perspectief dat de Kempen past. 8. Deelname op afstand Het is mogelijk om op afstand mee te doen met ons collectief. Je studeert af op je eigen onderwerp en fascinatie en je haalt informatie op bij ons collectief. Je kiest je eigen begeleider en je gebruikt ons netwerk voor externe kritiek of supervisie. Je neemt naar eigen behoefte deel aan plenaire workshops en
lezingen.
Stage en beroepservaring Het Onderzoeksatelier staat open voor MBO- HBO- post-HBO- en Universitaire studenten of recent afgestudeerden. Er wordt collectief gewerkt aan de opgaven. Elk team bestaat uit 3 à 4 personen van verschillende opleidingen. Je taak in het team hangt af van je opleidingsniveau en je ervaring. e
Praktijkstage voor 3 jaars studenten Middelbaar Beroepsonderwijs Je bent lid van multidisciplinair team bestaand uit studenten en net afgestudeerden van diverse niveaus 1. CAD-/GIS-Werkzaamheden: a. ondergronden van diverse gemeenten aaneen lassen b. Ondergronden opwerken (overmaat aan gegevens eruit filteren) c. Lagenkaarten maken t.b.v. analyse 2. Veldwerk: beeldverslagen, inventarisaties en interviews e.d. 3. Visualisatie analysefase: a. Beleidskaarten in één stijl na- en aaneen tekenen b. Bewerkingen van CAD-tekeningen met illustrator en photoshop c. Maken van info-graphics van geanalyseerde data. 4. Visualisatie ontwerpfase: a. Doorsnedes van het landschap b. Photoshoppen toekomstbeelden c. Handgeschetste schema’s en diagrammen uittekenen d. Posters en boekjes opmaken in Indesign e. Huisstijl project doorvoeren in het werk van de verschillende ontwerpteams 5. alle leden van het team denken natuurlijk mee over de visievorming en toekomstbeelden. Ook al ben je als MBO-ers hier niet uitgebreid in geschoold, juist jij kunt misschien wel nieuwe ideeën opwerpen.
e
Praktijkstage voor 3 jaars studenten Hoger Beroepsonderwijs Je bent Lid van multidisciplinair team bestaand uit studenten en net afgestudeerden van diverse niveaus 1. Literatuurstudie, veldwerk 2. Data-, trend- en beleidsanalyse
3. 4. 5.
Ruimtelijke (lagenbenadering) en typologische analyse Maken van infographics Ontwerp (zie onder) aan een gebied (vanuit de locatiekenmerken), een thema, of een nieuwe typologie (los van de ondergrond) e
Afstudeerstage voor 4 jaars studenten Hoger beroepsonderwijs of Wetenschappelijk onderwijs Zelfstandig, in een duo, of – met goedkeuring van je afstudeerbegeleider - in een multidisciplinaire team Je bereidt een opgave voor en je maakt een eindproduct cf. eisen opleiding: ontwerp/onderzoek. Opties: 1. Je gaat het project in met open vizier en volgt de agenda van burgers en ondernemers. a. Analyse via deskresearch en veldwerk: fotografie en inzetten andere zintuigen en media, interviews b. Social Design, met burgers en ondernemers c. Meeting over je werk met deze burgers en ondernemers d. Uitwerking van een selectie in een ontwerp e. Adoptie van jullie idee/ontwerp: uitvoering door een groep burgers 2. Of je kiest op voorhand, uit de lijst. Werkervaringsplaats voor afgestudeerden en/of student AvB Je bent teamleider van het multidisciplinaire team van MBO- en HBO-studenten. In een team werk je aan een van onderstaande opdrachten. Je maakt gebruik van Social Design methodieken, je verwerkt het geleerde uit lezingen en workshops. Je reflecteert op de verschillen tussen Nederland en België, qua cultuur, planningstraditie, regelgeving en financieringsmodellen.
Praktische zaken •
•
•
•
•
De locatie van het Onderzoeksatelier is de Spoorzone in Tilburg, in het Midpoint Centre for Social Innovation. Er zijn 8 flexplekken. De atelierruimte is dagelijks beschikbaar. We delen de ruimte met diverse andere werkers met relevante kennis over het gebied, de opgaven en met relevante netwerken. De dagelijkse leiding is in handen van buro plot, die het atelier organiseert, aanstuurt en begeleidt. Een landschapsarchitect verzorgt 3 intensieve workshops voor de hele groep. Er zullen gastdocenten komen van participerende bedrijven, instellingen en overheden voor specifieke thema’s. Er worden lezingen georganiseerd en specifieke begeleiders benaderd, als input voor het onderzoek. Op 4 december 2014 vindt er een kick off plaats, waarna kandidaten die willen starten in januari zich kunnen aanmelden tot half december. Met 12 deelnemers is het atelier bezet, met een uitloop tot 15 deelnemers afhankelijk van de teamsamenstelling. Er zijn per 1 januari al 7 deelnemers en 4 kandidaat-deelnemers; een aantal daarvan doet mee tot april. Dan zijn er weer plaatsen vrij. Minimale periode voor deelname is 3 maanden. Instroom is dus mogelijk tot 1 april 2015. Minimale tijdbesteding is 2 dagen per week. Deze tijd is flexibel in te vullen en kan (deels) thuis worden ingevuld. Alles gaat in overleg met de begeleiders en de “floormanager”. We moeten wel een Collectief gaan vormen dus je geregelde aanwezigheid is voornaam. Bovendien zijn er stagiaires die fulltime aanwezig zijn en die gevoed moeten worden. Er is vooralsnog geen onkostenvergoeding beschikbaar. Het atelier is een onbetaalde klus voor alle deelnemers én begeleiders. We bieden je een internationale, interdisciplinaire, innovatieve werkervaring. Aan het eind van het atelier sluiten we af met een symposium dat met de opdrachtgevers en de architectuurcentra in de regio organiseren. We maken bovendien een online publicatie waarin je werk wordt opgenomen. Je krijgt na afloop een persoonlijke referentiebrief waar instaat wat jou competenties zijn en welke specifieke bijdrage je hebt geleverd. Meer info op www.campinacollectief.be of www.campinacollectief.nl.
