Collectief ontslagrecht Enkele voorstellen betreffende een betere regelgeving
PROEFSCHRIFT ter verkrijging van de graad van Doctor aan de Universiteit Leiden, op gezag van de Rector Magnificus Dr. D.D. Breimer, hoogleraar in de faculteit der Wiskunde en Natuurwetenschappen en die der Geneeskunde, volgens besluit van het College voor Promoties te verdedigen op donderdag 30 september 2004 klokke 14.15 uur
door
Jan Heinsius geboren te Schiedam in 1966
Inhoudsopgave
WOORD VOORAF LIJST VAN AFKORTINGEN INLEIDING
VII XIX 1
Collectief ontslag Collectief ontslagrecht Probleemstelling Rechtsvergelijking Opzet
1 2 7 14 28
DE EUROPESE RICHTLIJN BETREFFENDE COLLECTIEF ONTSLAG
31
1.1
INLEIDING
31
1.2
D E WERKINGSSFEER VAN DE EUROPESE RICHTLIJN
38
1.2.1 1.2.2 I.2.2a I.2.2b
38 39 43
1.2.3 1.2.4
Inleiding De personele werkingssfeer De zeggenschap uitoefenende onderneming De beéindiging van werkzaamheden ingevolge rechterlijke beslissing De materiéle werkingssfeer Conclusie
1.3
DE DEFINITE VAN EEN COLLECTIEF ONTSLAG
49
1.3.1 1.3.2 1.3.2.1 1.3.2.2 1.3.3 1.3.4 1.3.5 1.3.6
Inleiding Het ontslagbegrip Opzeggingen Bijtelling van andere beéindigingswijzen De getalscriteria Het lokale element De termijn waarbinnen de ontslagen moeten vallen Conclusie
49 49 52 53 56 58 62 63
1.4
DE RAADPLEGING VAN WERKNEMERSVERTEGENWOORDIGERS
63
1.4.1
Inleidine
63
DEEL I:
46 47 48
Inhoudsopgave
XII
1.4.2 1.4.2.1 1.4.2.2 1.4.3 1.4.4 1.4.5 1.4.6
De werknemersvertegenwoordigers De vertegenwoordigers volgens wet of gebruik Het inschakelen van deskundigen Het doel van de raadpleging Het moment van de raadpleging De informatieverschaffing Conclusie
63 63 67 67 68 73 75
1.5
DE MELDING AAN DE OVERHEID
75
1.5.1 1.5.2 1.5.3 1.5.4 1.5.5 1.5.5.1 1.5.5.2 1.5.6
Inleiding Het doel van de melding Het moment van de melding De informatieverschaffing De dertig dagentermijn Het ingaan van het collectief ontslag De verlenging en verkorting van de dertig dagentermijn Conclusie
75 76 77 79 80 80 84 85
1.6
DE HANDHAVING VAN NALEVING VAN DE VOORSCHRIFTEN
86
1.6.1 1.6.2 1.6.3
Inleiding Procedures en sancties Conclusie
86 86 90
1.7
CONCLUSIE
90
DEEL II:
HET NEDERLANDSE COLLECTIEF ONTSLAGRECHT; COLLECTIEVE OPZEGGING
95
ILI
INLEIDING
95
II.2 II.2.1 II.2.2 II.2.2a II.2.3 II.2.4
DE WERKINGSSFEER VAN DE WMCO
II.3
DE DEFINITIE VAN EEN COLLECTIEF ONTSLAG
II.3.1 II.3.2 II.3.2.1 II.3.2.2 II.3.3 II.3.4 II.3.5 II.3.6
Inleiding Het ontslagbegrip Ontslagaanvragen Ontbindingsverzoeken Het getalscriterium Het lokale element De termijn van ontslag Conclusie
Inleiding De personele werkingssfeer Het faillissement van de werkgever De materièle werkingssfeer Conclusie
98 98 98 107 108 109
110 110 110 111 112 121 123 126 129
Inhoudsopgave
xin
II.4
D E RAADPLEGING VAN WERKNEMERSVERTEGENWOORDIGERS
131
11.4.1 11.4.2 11.4.2.1 11.4.2.1.1 11.4.2.1.2 11.4.2.2 11.4.2.2.1 11.4.2.2.2 11.4.3 11.4.4 11.4.4.1 11.4.4.2 11.4.4.3 11.4.4.4 11.4.5 11.4.5.1 11.4.5.2 11.4.6
Inleiding De werknemersvertegenwoordigers De vakbonden De belanghebbende werknemersverenigingen Cao-bonden De ondernemingsraad De (centrale) ondernemingsraad De Europese ondernemingsraad Het doel van de raadpleging Het moment van de raadpleging Het voornemen tot collectief ontslag ex art. 3 WMCO Het voorgenomen besluit ex art. 25 WOR Het voorgenomen besluit ex art. 19 WEOR De volgorde van raadpleging vakbond(en), (c)or en Eor De informatieverschaffing Gegevensverschaffing Geheimhouding Conclusie
131 131 131 132 137 140 141 147 149 152 152 159 161 162 163 163 166 167
II.5 11.5.1 11.5.2 11.5.3 11.5.4 11.5.5 11.5.6 11.5.7 II.5.7.1 H.5.7.2 11.5.7.2.1 11.5.7.2.2 11.5.8
D E MELDING AAN DE OVERHEID Inleiding Het bevoegde overheidsorgaan Het doel van de melding Het moment van de melding De informatieverschaffing De procedure na melding De wachttijd van een maand De doelstelling van de wachttijd Dispensatie van de wachttijd Dispensatie ter behoud van werkgelegenheid Dispensatie door vakbondsverklaring van geen bezwaar Conclusie
170 170 171 173 174 177 179 183 183 186 186 189 192
II.6
DE HANDHAV1NG VAN NALEVING VAN DE WMCO
194
11.6.1 11.6.2 11.6.2.1 11.6.2.2 11.6.2.3 11.6.3 11.6.3.1 11.6.3.2 H.6.4
Inleiding WMCO-handhavingsbepalingen Niet-naleving meldplicht Onvolledige melding Niet-naleving raadplegingsplicht(en) Overige handhavingsmogelijkheden Civiele handhaving Strafrechtelijke handhaving Conclusie
194 195 195 199 200 205 205 206 207
II.7
CONCLUSE
207
Inhoudsopgave
XIV
DEEL III:
HET DUITSE, BELGISCHE EN BRITSE COLLECTIEF ONTSLAGRECHT
III.l III.2 III.2.1 III.2.2 III.2.2.1 III.2.2.2 II1.2.2.2a III.2.2.3 HI.2.2.4 III.2.3 III.2.3.1 HI.2.3.2 III.2.3.3 III.2.3.4 III.2.3.5 III.2.3.6 III.2.4 III.2.4.1 HI.2.4.2 III.2.4.3 III.2.4.4 III.2.4.5 HI.2.4.6 III.2.5 IH.2.5.1 III.2.5.2 III.2.5.3 HI.2.5.4 III.2.5.5 III.2.6 III.2.6.1 III.2.6.2 III.2.6.2.1 III.2.6.2.2 III.2.6.2.3 III.2.6.3 III.2.7
INLEIDING
215 215
HET DUITSE COLLECTIEF ONTSLAGRECHT; ANZEIGEPFLICHTIGE ENTLASSUNGEN
Inleiding De werkingssfeer van het Duitse collectief ontslagrecht Inleiding De personele werkingssfeer Het faillissement van de werkgever De materiéle werkingssfeer Conclusie De definitie van een anzeigepflichtige Entlassung Inleiding Het ontslagbegrip De getalscriteria Het lokale element De termijn waarbinnen de ontslagen moeten vallen Conclusie De raadpleging van werknemersvertegenwoordigers Inleiding De werknemersvertegenwoordigers Het moment van de raadpleging Het doel van de raadpleging De informatieverschaffing Conclusie De melding aan de overheid Inleiding Het moment van melding en de dertig dagentermijn Het doel van de melding De informatieverschaffing Conclusie De handhaving van naleving van de voorschriften Inleiding De sancties bij niet-naleving van de plichten De sanctie bij niet melden aan de ondernemingsraad De sanctie bij niet melden aan de overheid De sanctie bij onvolledig melden Conclusie Conclusie
216
216 217 217 218 219 219 219 220 220 220 223 223 224 226 227 227 227 231 233 238 238 239 239 239 243 245 245 246 246 246 246 248 248 249 249
III.3
HET BELGISCHE COLLECTIEF ONTSLAGRECHT; COLLECTIEVE AFDANKING
251
III.3.1 III.3.2 III.3.2.1
Inleiding De werkingssfeer van het collectief ontslagrecht Inleiding
251 254 254
Inhoudsopgave IH.3.2.2 III.3.2.2a III.3.2.3 HI.3.2.4 111.3.3 111.3.3.1 111.3.3.2 111.3.3.3 111.3.3.4 111.3.3.5 111.3.3.6 111.3.4 111.3.4.1 111.3.4.2 111.3.4.3 111.3.4.4 111.3.4.5 111.3.4.6 111.3.5 111.3.5.1 111.3.5.2 111.3.5.3 111.3.5.4 111.3.5.5 111.3.6 111.3.6.1 111.3.6.2 111.3.6.2.1 111.3.6.2.2 111.3.6.2.3 111.3.6.3 111.3.7
De personele werkingssfeer Het faillissement van de werkgever De materiéle werkingssfeer Conclusie De definitie van een collectief ontslag Inleiding Het ontslagbegrip De getalscriteria Het lokale element De termijn waarbinnen de ontslagen moeten vallen Conclusie De raadpleging van werknemersvertegenwoordigers Inleiding De werknemersvertegenwoordigers Het moment van de raadpleging Het doel van de raadpleging De informatieverschaffing Conclusie De melding aan de overheid Inleiding Het moment van melding en de dertig dagentermijn Het doel van melding De informatieverschaffing Conclusie De handhaving van naleving van de voorschriften Inleiding De sancties bij niet-naleving van de plichten De civiele sancties De bestuursrechtelijke sancties De strafrechtelijke sancties Conclusie Conclusie
III.4
HET BRITSE COLLECTIEF ONTSLAGRECHT; COLLECTIVE DISMISSALS
III.4.1 IH.4.2 111.4.2.1 111.4.2.2 III.4.2.2a 111.4.2.3 111.4.2.4 III.4.3 111.4.3.1 111.4.3.2 111.4.3.3 111.4.3.4 111.4.3.5 111.4.3.6
Inleiding De werkingssfeer van het collectief ontslagrecht Inleiding De personele werkingssfeer Het faillissement van de werkgever De materiéle werkingssfeer Conclusie De definitie van een collectief ontslag Inleiding Het ontslagbegrip Het getalscriterium Het lokale element De termijn waarbinnen de ontslagen moeten vallen Conclusie
XV
254 255 255 256 256 256 257 258 259 261 261 262 262 262 264 266 272 274 275 275 275 278 280 281 282 282 282 282 288 288 289 290 292
292 293 293 294 294 295 297 297 297 298 300 301 303 303
Inhoudsopgave
XVI
De raadpleging van werknemersvertegenwoordigers Inleiding De werknemersvertegenwoordigers Het doel van de raadpleging en de informatieverstrekking Het moment van raadpleging Conclusie De melding aan de overheid Inleiding Het moment van de melding en de dertig/negentig dagentermijn Het doel van de melding en de informatieverstrekking Conclusie De handhaving van naleving van de voorschriften Inleiding De sancties bij niet-naleving van de plichten De civiele sanctie De strafrechtelijke sanctie Conclusie Conclusie
304 304 304 311 315 318 319 319 319 322 323 323 323 324 324 328 328 329
III.5
CONCLUSE
330
DEEL IV:
HET NEDERLANDSE COLLECTIEF ONTSLAGRECHT. ENKELE VOORSTELLEN BETREFFENDE EEN BETERE REGELGEVING
337
IV.l
INLEIDING
337
IV.2
DE WERKINGSSFEER VAN HET COLLECTIEF ONTSLAGRECHT
IV.2.1 IV .2.2 IV.2.2a IV.2.2b IV.2.3 IV.2.4
Inleiding De personele werkingssfeer. Naar een loskoppeling van het BBA? De WMCO in geval van faillissement geheel toepasbaar? Naar een concernwerkgeverschap in de WMCO? De materiéle werkingssfeer. Naar een uitbreiding met ontslagredenen de persoon van de werknemer betreffend? Conclusie
IV.3
DE DEFINITIE VAN COLLECTIEF ONTSLAG
351
IV.3.1 IV.3.2
Inleiding Het ontslagbegrip. Naar een uitbreiding met ontbindingsverzoeken, aanbiedingen tot het sluiten van beéindigingsovereenkomsten en het eindigen van rechtswege ongeacht het aantal ontslagaanvragen? Het getalscriterium. Naar naar personeelsomvang gedifferentieerde getalscriteria? Het lokale definitie-element. Naar een wettelijke verankering van de onderneming?
351
111.4.4 111.4.4.1 111.4.4.2 111.4.4.3 111.4.4.4 111.4.4.5 111.4.5 111.4.5.1 111.4.5.2 111.4.5.3 111.4.5.4 111.4.6 111.4.6.1 111.4.6.2 IH.4.6.2.1 III.4.6.2.2 111.4.6.3 111.4.7
IV.3.3 IV.3.4
338
338 339 343 344 348 351
352 360 366
Inhoudsopgave IV.3.5
XVII
IV.3.6
D e termijn waarbinnen d e ontslagen m o e t e n vallen. N a a r een verlenging v a n d e drie maandentermijn? Conclusie
IV.4
D E RAADPLEGING V A N WERKNEMERSVERTEGENWOORDIGERS
IV.4.1 IV.4.2
IV.4.6
Inleiding D e werknemersvertegenwoordigers. N a a r d e o n d e r n e m i n g s r a a d als te raadplegen werknemersvertegenwoordiging? H e t doel v a n d e raadpleging. N a a r een verplicht sociaal pian? H e t m o m e n t v a n raadpleging. Naar een vroegtijdiger raadplegen? D e te verschaffen informatie. N a a r een uitbreiding v a n artikel 4, vierde lid WMCO? Conclusie
IV.5
D E MELDING A A N DE OVERHEID
IV.5.1 IV.5.2 IV.5.3 IV.5.4 IV.5.5 IV.5.6
Inleiding H e t bevoegde gezag. N a a r een expliciete verankering in regelgeving? H e t doel v a n d e melding. N a a r een wettelijke verankering? H e t m o m e n t v a n d e melding. Naar een eerdere participatie? D e wachttijd v a n een m a a n d . N a a r een WMCO zonder wachttijd? Conclusie
IV.6
D E H A N D H A V I N G VAN NALEVING V A N DE W M C O
IV.6.1 IV.6.2 IV.6.3 IV.6.4
Inleiding N a a r een verankering v a n d e ontbinding in artikel 7 WMCO? N a a r een vernietigbaarheid v a n d e opzeggingen? Conclusie
IV.7
CONCLUSE
428
APPENDIX
439
ZUSAMMENFASSUNG
447
LlTERATUURLIIST
469
RECHTSPRAAKREGISTER
485
TREFWOORDENREGISTER
487
IV.4.3 IV.4.4 IV.4.5
369 371 372
372 372 388 396 403 405 405
405 406 407 409 410 419 420
420 420 423 427
BIJLAGEN
A Europese richtlijn betreffende collectief ontslag (98/59/EG) B Wet melding collectief ontslag CURRICULUM VITAE
493 499 505