Onderzoek Leefsituatie en Participatie 2004

20 ef s 04 itu a

Le tie en

ie

at

ip

ic

rt

Pa

O

n

d

e

rz

o

e

k

INHOUDSOPGAVE SAMENVATTING ................................................................................................................... 3 1.

INLEIDING...................................................................................................................... 8 1.1 Burgerpeilingen ..................................................................................................... 8 1.2 Beleidsnota’s ......................................................................................................... 9 1.3 Leefsituatie ............................................................................................................ 9 1.4 Participatie .......................................................................................................... 10 1.5 Leefstijlen ............................................................................................................ 10 1.6 Landelijke richtlijnen............................................................................................ 10 1.7 Leeswijzer ........................................................................................................... 11

2.

HUISHOUDEN EN WOONSITUATIE .......................................................................... 12

3.

DAGELIJKSE BEZIGHEDEN...................................................................................... 14

4.

LEEFOMGEVING......................................................................................................... 16 4.1 Woning ................................................................................................................ 16 4.2 Woonomgeving ................................................................................................... 17 4.3 Veiligheid............................................................................................................. 21

5.

CONTACTEN ............................................................................................................... 23 5.1 Contactfrequentie................................................................................................ 23 5.2 Contactbeleving .................................................................................................. 25 5.3 Sociaal isolement en gelukkig zijn ...................................................................... 25

6.

VRIJWILLIGERS, BUURTHUISWERK EN VERENIGINGSLEVEN .......................... 28 6.1 Vrijwilligerswerk................................................................................................... 28 6.1.1 Huidige vrijwilligers.................................................................................... 28 6.1.2 Potentiële vrijwilligers ................................................................................ 29 6.1.3 Pluspunt Vrijwilligers ................................................................................. 29 6.2 Buurthuis en activiteiten in de wijk...................................................................... 30 6.3 Lidmaatschap verenigingen................................................................................ 32

7.

SPORT ......................................................................................................................... 34 7.1 Inleiding ............................................................................................................... 34 7.2 Sportparticipatie .................................................................................................. 34 7.3 Sportfrequentie.................................................................................................... 36 7.4 Aantal sporten ..................................................................................................... 37 7.5 Populaire sporten ................................................................................................ 38 7.6 Organisatorisch verband..................................................................................... 38 7.7 Trainingsverband/competitiesport ...................................................................... 40 7.8 Locatie van sportbeoefening.............................................................................. 41 7.9 Zelfbeeld als sporter............................................................................................. 42 7.10 Mening burger over de sportvoorzieningen in Lelystad ..................................... 43

8. CULTUUR ......................................................................................................................... 45 8.1 Inleiding ............................................................................................................... 45 8.2 Podiumkunsten.................................................................................................... 45 8.2.1 Bezoek aan podiumkunsten ...................................................................... 45 8.2.2 Bezoek aan podiumkunsten naar disciplines ............................................ 46 8.2.3 Lelystadse theateraccommodaties en podia............................................ 47

Gemeente Lelystad, team Onderzoek

1

8.3 8.4

Film...................................................................................................................... 49 Cultureel erfgoed ................................................................................................ 50 8.4.1 Bezoek aan cultureel erfgoed ................................................................... 50 8.4.2 Bezoek aan Lelystadse locaties ................................................................ 50 8.4.3 Cultureel erfgoed naar achtergrondkenmerken ........................................ 51 8.5 Letteren en uitleencentra .................................................................................... 51 8.6 Beeldende kunst en vormgeving ........................................................................ 52 8.6.1 Bezoek aan galerie of atelier en artotheek ............................................... 52 8.6.2 Bezoek aan Lelystadse kunstlocaties en festivals.................................... 52 8.7 Amateurkunst...................................................................................................... 53 8.8 Kunst en cultuureducatie .................................................................................... 54 8.9 Festivals en evenementen.................................................................................. 55 8.10 Feesten met optredens ....................................................................................... 56 8.11 Cultuur en media .................................................................................................. 57 8.12 Mening burger over cultuurvoorzieningen in Lelystad ....................................... 58 9.

PARTICIPATIE............................................................................................................. 60

10. LEEFSTIJLEN.............................................................................................................. 64 10.1 Inleiding ............................................................................................................... 64 10.2 Huishoudentypen ................................................................................................ 65 10.3 Leefstijlen in profiel ............................................................................................. 67 10.4 Leefstijl en participatie ........................................................................................ 70 10.5 Leefstijl en beleving ............................................................................................ 73 11. ACHTERGRONDKENMERKEN.................................................................................. 76 11.1 Geslacht.............................................................................................................. 76 11.2 Leeftijd ................................................................................................................. 76 11.3 Stadsdeel ............................................................................................................ 77 11.4 Herkomst............................................................................................................. 77 11.5 Opleiding ............................................................................................................. 78 11.6 Inkomen............................................................................................................... 79 TECHNISCHE TOELICHTING ............................................................................................. 80 Vragenlijst..................................................................................................................... 80 Steekproef .................................................................................................................... 80 Betrouwbaarheid en nauwkeurigheid........................................................................... 80 Weging.......................................................................................................................... 81 Wijkindeling................................................................................................................... 82 BIJLAGE: ENQUÊTEFORMULIER EN FREQUENTIES ................................................................. 83

2

Leefsituatie en Participatie 2004

SAMENVATTING

Inleiding Voor het bepalen van het beleid van de gemeente willen de verschillende gemeentelijke beleidsafdelingen weten welke wensen en gevoelens er leven onder de bevolking en welke activi teiten zij ontplooien. Hiermee kan nieuw beleid meer vorm worden gegeven en bestaand beleid worden bijgestuurd. Om dit aan de weet te komen, houdt team Onderzoek eens per jaar een Burgerpeiling. In 2004 is het Leefsituatieonderzoek onder de inwoners van 18 jaar en ouder gehouden en de Lelystadse Jongerenenquête onder inwoners van 12 tot en met 23 jaar. In deze burgerpeiling stond welzijn en participatie centraal. De enquêtes zijn uitgevoerd in september 2004. In deze rapportage ‘Leefsituatie en Participatie 2004’ worden de uitkomsten op het gebied van leefsituatie en participatie van de Lelystedelingen van 18 jaar en ouder samengevat en gepresenteerd. Huishouden en woonsituatie Een groot deel (42%) van de respondenten maakt deel uit van een huishouden met meer dan één volwassene. Ook een grote groep (35%) respondenten maakt deel uit van een volledig gezin: twee ouders en/of verzorgers met één of meer kinderen jonger dan 18 jaar. Een tiende deel van alle respondenten woont alleen en eenzelfde deel maakt deel uit van een ‘senioren’ huishouden: de respondent is 65 jaar of ouder. Enkele respondenten (3%) maken deel uit van een eenoudergezin. Ruim driekwart woont in een rijwoning of tweekapper, 12% verblijft in een vrijstaande eengezinswoning, 8% in een appartement en 4% in een ander woningtype. Van de respondenten geeft 78% aan zelf of één van de leden van het huishouden eigenaar te zijn van de woning waarin hij of zij woont. Van de respondenten bezit 86% een auto, driekwart een DVD-speler, tweederde een vaatwasser en 87% een pc. Van degenen die geen computer hebben, zegt de helft dat dit een financiële reden heeft. Een kwart van de respondenten heeft een abonnement voor het openbaar vervoer. In totaal is 22% van de Lelystedelingen het afgelopen jaar geen enkele keer op vakantie geweest, 40% één keer en 38% vaker. Van de respondenten die op vakantie zijn geweest is ruim viervijfde (ook) naar het buitenland voor vakantie gegaan. Dagelijkse bezigheden Voor een meerderheid (61%) van de respondenten is het verrichten van betaald werk de belangrijkste dagactiviteit. Daarnaast ziet 9% van de respondenten een andere vorm van werken voor zichzelf als hoofdtaak, zoals huishoudelijk of vrijwilligerswerk. Gemiddeld wordt door degenen die betaald werk verrichten 32 uur en door degenen die onbetaald werk verrichten 16 uur per week hieraan besteed. Ongeveer de helft van de respondenten die betaald werk verrichten doet dat in Lelystad. Bijna tweemaal zoveel mannen als vrouwen blijken hun werk buiten Lelystad te verrichten, vrouwen werken vooral in Lelystad.


3

Leefomgeving Lelystedelingen beoordelen de woning waarin zij wonen gemiddeld met een rapportcijfer: 7,9. Dit gemiddelde rapportcijfer is, vergeleken met eerdere metingen, gelijk gebleven. In bepaalde wijken waar relatief veel koopwoningen zijn – en in nieuwbouwwijken waar uitsluitend koopwoningen gebouwd worden – ligt het gemiddelde rapportcijfer hoger. Iets meer dan de helft van de Lelystedelingen is tevreden over de speelmogelijkheden (54%) en de kinderopvang (53%) in de buurt. Men is meer tevreden over de kinderopvang dan drie jaar geleden: toen was slechts 40% tevreden over deze buurtvoorziening. Slechts een minderheid van de Lelystedelingen is tevreden over de jongerenvoorzieningen (18%) en ouderenvoorzieningen (31%) in de buurt. Drie jaar geleden werd dit ook geconstateerd. Over het geheel genomen is de waardering voor buurtvoorzieningen sinds 2001 licht gedaald: van 6,4 in 2001 naar 6,2 in 2004. Respondenten hebben nog een drietal andere rapportcijfers gegeven voor de woonomgeving: een 7,2 voor de woonomgeving in het algemeen, 6,9 voor de leefbaarheid en een 6,9 voor de mensen in de buurt. Ten opzichte van eerdere metingen zijn de laatste twee licht gedaald. Ongeveer een kwart geeft aan het afgelopen jaar actief te zijn geweest om de buurt te verbeteren. Het aandeel dat zich medeverantwoordelijk voelt voor de leefbaarheid in de buurt ligt aanzienlijk hoger: bijna 90% (in 2001: 78%). Bewoners zijn positiever over de rol van de gemeente geworden. In 2001 vond 43% dat de gemeente voldoende deed om de bewoners bij ve randeringen in de buurt te betrekken, nu is dat 65%. Een meerderheid (69%) van de bewoners geeft aan (zeer) gehecht te zijn aan de buurt. Ook dit is een behoorlijke stijging ten opzichte van 2001 (56%). Het percentage dat zich (zeer) gehecht voelt aan Lelystad is nauwelijks veranderd: 59%. Bewoners uit nieuwe wijken zijn minder gehecht dan bewoners uit bestaande wijken. Gemiddeld geven respondenten een 7,1 voor ‘het wonen in Lelystad in het algemeen’. Het stelen van een fiets is het meest voorgekomen misdrijf vanuit de optiek van de burgers: 17% is slachtoffer hiervan geworden in de afgelopen 12 maanden. Een op de zes Lelystedelingen voelt zich wel eens bedreigd. Een op de zeven respondenten geeft aan dat er is ingebroken in de auto. Contacten Het merendeel (95%) van de Lelystedelingen heeft minimaal eens per week contact met vrienden óf familie óf buren. De Lelystedeling heeft het meest frequente contact met familie, daarna met vrienden/kennissen en dan met buren. In het algemeen hebben mannen minder contact met familie dan vrouwen. In totaal heeft 71% van de Lelystedelingen met minstens twee van de drie groepen (buren, familie, vrienden/kennissen) wekelijks contact. Negen van elke tien personen in Lelystad is in enige mate tevreden over de hoeveelheid contacten die men heeft. In totaal beschouwt 78% van de Lelystedelingen zichzelf als een gelukkig mens. Vrijwilligers, buurthuiswerk en verenigingsleven Eind 2004 zegt 27% van de Lelystedelingen van 18 jaar en ouder vrijwilligerswerk te verrichten. Het percentage was in eerdere peilingen ongeveer

4


hetzelfde. Gemiddeld verricht deze groep per week 5,2 uur vrijwilligerswerk. Vrijwilligerswerk in de vorm van informele hulp (mantelzorg), hulp op school en in sport verenigingsverband wordt het meest gedaan. Van de Lelystadse volwassenen geeft 23% aan in de afgelopen 12 maanden wel eens een buurthuis te hebben bezocht. Acht procent komt er maandelijks. Onder de buurthuisbezoekers zijn relatief veel 55-plussers, laaggeschoolden, lage- en middeninkomens en allocht onen. Van degenen die geen bezoek hieraan hebben gebracht, geeft driekwart aan dat tijd en/of behoefte ontbreekt. Tweevijfde van de Lelystedelingen zegt bepaalde activiteiten in de eigen wijk te missen. Het gaat vooral om activiteiten voor jongeren, speelvoorzieningen en een buurthuis. In totaal voelt 8% van de Lelystedelingen er iets voor om actief of actiever met het organiseren van activiteiten in de wijk bezig te zijn. Naast de groep niet-westerse allochtonen, zijn in 2004 inwoners uit de Zuiderzeewijk, Atolwijk en Lelystad-Haven hiertoe het meest bereid. In het afgelopen jaar is 23% actief geweest om de buurt te verbeteren. Naast het verrichten van vrijwilligerswerk, het verbeteren van de buurt en het bezoeken van buurthuizen – drie vormen van maatschappelijke participatie – is er gevraagd naar het lidmaatschap van een vereniging of organisatie. Ongeveer een derde van de Lelystedelingen participeert in verenigingsverband. Sport Lelystedelingen zijn sportief. Tweederde van de Lelystedelingen van 18 jaar en ouder heeft het afgelopen jaar minstens twaalf keer gesport. Dit ligt iets boven het landelijk gemiddelde. Meer mannen sporten dan vrouwen, meer jongeren sporten dan ouderen, meer autochtonen sporten dan allochtonen en meer mensen zonder handicap dan mensen met handicap sporten. Hoe hoger de Lelystedeling is opgeleid, hoe eerder hij of zij sport en hoe hoger het inkomen van de Lelystedeling, hoe eerder hij of zij sport. Gemiddeld beoefenen de Lelystadse volwassenen 3,4 sporten. De top drie van de meest populaire sporten onder de Lelystadse volwassenen, bestaat uit (1) fitness-conditietraining, (2) fietssport (wielrennen, mountainbiken, toerfietsen) en (3) fitnesskracht-training. In Lelystad wordt – net als landelijk het geval is – het meest gesport in ongeorganiseerd verband. Landelijk wordt er meer gesport in verenigingsverband dan in commercieel verband. In Lelystad is er geen verschil: een kwart sport in verenigingsverband en een kwart in commercieel verband. Een derde zegt lid te zijn van een sportvereniging. Ongeveer drie op de tien Lelystedelingen van 18 jaar en ouder neemt deel aan lessen, cursussen of trainingen in de sport en een op de zes neemt deel aan competitie, toernooien of sportevenementen. Van de volwassenen is 8% (zeer) ontevreden, 68% is (zeer) tevreden en 23% zegt noch tevreden noch ontevreden te zijn met het aanbod van sportvoorzieningen in Lelystad. Van alle volwassenen zegt een vijfde een voorziening te missen. Het merendeel mist een (openlucht) zwembad. Cultuur Drievijfde van de Lelystedelingen bezoekt minimaal één keer per jaar een culturele voorstelling (podiumkunst). Voorstellingen op het gebied van concert (pop- of wereldmuziek), cabaret of kleinkunst, musical en toneel worden


5

het meest bezocht. Het aandeel van de culturele voorstellingen dat bezocht wordt in Lelystad ligt op 45%. De helft van de Lelystedelingen is de afgelopen twaalf maanden naar een filmvoorstelling geweest. Bezoekers gaan gemiddeld vijf keer per jaar naar een bioscoop. Driekwart van de bezochte filmvoorstellingen wordt in Lelystad bekeken. Jongeren gaan vaker elders naar een bioscoop. Een derde van de Lelystedelingen heeft het afgelopen jaar een museum bezocht. Een op elke vijf museumbezoeken vonden plaats in een museum of tentoonstelling in Lelystad. Ongeveer 16% heeft het afgelopen jaar een keer een galerie of atelier bezocht. Bezienswaardige gebouwen, dorpen of stadsdelen zijn meer in trek: 43% bezoekt minstens één keer per jaar een dergelijke locatie. Ruim drievijfde van de Lelystedelingen komt minstens een keer per jaar in één van de uitleencentra: bibliotheek (42%), videotheek (37%), fonotheek (6%) en artotheek (5%). Bibliotheekbezoekers maken gemiddeld 15 keer per jaar gebruik van een bibliotheek. Een op de zes volwassenen heeft het afgelopen jaar een kunstinstelling in Lelystad bezocht. Naast deze kunstlocaties is er het afgelopen jaar ook een drietal festivals georganiseerd op het gebied van beeldende kunst en vormgeving, te weten: de Kunstmanifestatie in Lelystad-Haven, Winterwende en het Kunstfestijn. In totaal heeft een op de zes volwassenen één of meer kunstfestivals bezocht. Lelystadse volwassenen verschillen wat betreft hun creatieve activiteiten weinig van de Nederlandse bevolking. Tweevijfde heeft het afgelopen jaar aan amateurkunst gedaan. Tekenen, schilderen, grafisch werk en het bespelen van een muziekinstrument komt het meest voor. Van de volwassenen in Lelystad geeft 5% aan lid te zijn van een zang-, muziek- of toneelvereniging en 8% geeft aan lid te zijn van een hobbyvereniging. Jaarlijks worden er in Lelystad en omgeving diverse festivals en evenementen georganiseerd. Uitgast, de Kunstmanifestatie, Sunsation, het Pleinfestival, het Seabottom Jazzfestival zijn het meest bekend bij de Lelystedelingen en het Pleinfestival is veruit het meest bezocht door Lelystedelingen. Vijfenveertig procent kunnen we tot de zogenaamde festivalbezoekers rekenen: zij hebben minstens één festival bezocht in het afgelopen jaar. Daarnaast rekenen we tweevijfde van de Lelystedelingen tot de feestbezoekers: zij hebben minstens één keer een bezoek gebracht aan feesten met optredens (live muziek, dans, toneel, cabaret/stand-up-comedy of dj/vj). Van de volwassen Lelystedelingen is 40% (zeer) tevreden, 14% (zeer) ontevreden en 46% zegt noch tevreden, noch ontevreden te zijn met het aanbod van culturele voorzieningen in Lelystad. Een vijfde geeft aan één of meer voorzieningen te missen. Wat het meest gemist wordt, zijn de podiumvoorstellingen: klassieke concerten, popmuziek, musicals en cabaret. Horecagelegenheden met een muziekfunctie zoals discotheken, een muziek- of jazzcafé wordt ook regelmatig genoemd. Veelvuldig wordt – met name door jongeren – het gemis aan (centraal gelegen) uitgaansgelegenheden genoemd. Participatie Van de Lelystedelingen participeert 13% niet of zeer weinig: maximaal in één domein (sport, cultuur, maatschappij, arbeid of contacten) en nog eens 18% participeert matig: in twee domeinen. Meer vrouwen, ouderen, alloch-

6


tonen, lage inkomensgroepen, laaggeschoolden en mensen met een lichamelijke beperking behoren tot de groepen die niet tot heel weinig participeren in de samenleving. Mensen die in meer domeinen participeren, voelen zich minder geïsoleerd. Deelnemen aan de samenleving is dus heel belangrijk voor iemands welbevinden. Leefstijlen Op basis van enkele huishoudelijke kenmerken – de aanwezigheid van jonge kinderen en van senioren, en van volwassenen met voltijds betaald werk – hebben wij een vijftal huishoudentypen oftewel ‘leefstijlen’ onderscheiden. Wij vermoeden dat de typologie veel kan verklaren over de sport-, cultuuren maatschappelijke participatie van huishoudens. Wij hebben vooral de stelling onderzocht welke huishoudens eerder aan de buurt en stad zijn verbonden, en welke voor werk en vrije tijd meer op een wijdere omgeving zijn georiënteerd. De bevindingen leveren een verrassend beeld: bij huishoudens waarin men wegens schoolgaande kinderen eerder aan buurt en stad is gebonden, werkt men eerder buiten de stad; bij huishoudens zonder de buurtbinding van jonge kinderen vinden wij vooral langdurige en tevreden inwoners van de stad. Wij kunnen moeilijk een leefstijl aanwijzen die, wegens een minder hechte binding aan buurt en stad, eerder geneigd zou zijn Lelystad te verlaten.


7

1. INLEIDING

1.1

Burgerpeilingen Voor het bepalen van het beleid van de gemeente willen de verschillende gemeentelijke beleidsafdelingen weten welke wensen en gevoelens er leven onder de bevolking en welke activiteiten zij ontplooien. Hiermee kan nieuw beleid meer vorm worden gegeven en bestaand beleid worden bijgestuurd. Om dit aan de weet te komen, houdt team Onderzoek eens per jaar een Burgerpeiling. Voorheen werd eens per twee jaar een Omnibusenquête gehouden. In 2004 is het Leefsituatieonderzoek onder de inwoners van 18 jaar en ouder gehouden en de Lelystadse Jongerenenquête onder inwoners van 12 tot en met 23 jaar. In deze burgerpeiling stond welzijn en participatie centraal. In beide enquêtes is onder meer ingegaan op sport, cultuur, vrijwilligerswerk en contacten. De enquêtes zijn uitgevoerd in september 2004. Er is gebruik gemaakt van een schriftelijke vragenlijst die per post is verstuurd naar de personen uit de steekproef (zie ook de bijlage). De ingevulde lijsten zijn door de respondenten teruggestuurd of afgegeven op het Stadhuis. Er is eenmaal schriftelijk gerappelleerd. De uiteindelijke respons was 41%. Inmiddels is de rapportage ‘Sportpeiling 2004’ afgerond en gepubliceerd en verschijnen op zeer korte termijn de rapportages ‘Cultuurpeiling 2004’ en ‘Jongeren in beeld 2004’. In dit rapport ‘Leefsituatie en Participatie’ worden de uitkomsten op het gebied van leefsituatie en participatie van de Lelystedelingen van 18 jaar en ouder samengevat en gepresenteerd. Een aantal onderwerpen is eerder aan bod gekomen in de Omnibusenquêtes. Daar waar mogelijk zijn de uitkomsten van de burgerpeiling van 2004 vergeleken met de uitkomsten van de Omnibusenquêtes 2001 en 2003. Dit geldt met name voor de leefomgeving van mensen. De bevindingen die in dit rapport worden gepresenteerd, zijn representatief voor de inwoners van 18 tot en met 79 jaar. Overal waar in dit rapport wordt gesproken over ‘Lelystedelingen’ wordt deze groep bedoeld. Daar waar in de respons bepaalde categorieën mensen onder- of oververtegenwoordigd zijn, is een wegingsfactor toegepast. Met behulp van deze wegingsfactor is de ‘scheve’ verhouding gecompenseerd. Het betreft een gecombineerde wegingsfactor die drie onderdelen in zich bergt: leeftijdsgroep, geslacht en stadsdeel. Zie hiervoor ook de Technische toelichting.

8


1.2

Beleidsnota’s Het is de eerste keer dat de gemeente Lelystad de sportparticipatie van Lelystedelingen uitgebreid peilt. Deze nulmeting heeft als basis gediend voor de onlangs verschenen Sportnota 2005 – 2008 en de daaraan gekoppelde Sportmonitor. Na een paar jaar zal er opnieuw een meting moeten plaatsvinden, om te evalueren welk effect het gevoerde sportbeleid heeft gehad en om tevens input te leveren voor de nieuw op te stellen Sportnota 2009 – 2012. In de ‘Sportpeiling 2004’ is hier reeds aandacht aan besteed. Wij beperken ons in deze rapportage tot een beschrijving van de sportparticipatie en -beleving van de inwoners van 18 jaar en ouder. Onlangs is de Cultuurnota 2005 – 2008 verschenen. Daarin zijn verschillende beleidsterreinen onderscheiden: amateurkunst, beeldende kunst en vormgeving, podiumkunsten, letteren, cultuureducatie, mediabeleid en cultureel erfgoed. Bij ieder beleidsveld zijn zogenaamde beoogde effecten genoemd. Voor verder vormgeven en bijsturen van het cultuurbeleid wil de betreffende beleidsafdeling weten hoe de cultuurparticipatie en -beleving van de Lelystedelingen is. Ook deze peiling betreft een nulmeting. Na een paar jaar zal er opnieuw een meting moeten plaats vinden, om te evalueren welk effect het gevoerde cultuurbeleid heeft gehad en om tevens input te leveren voor de nieuw op te stellen Cultuurnota 2009 – 2012. Ook is hieraan reeds aandacht besteed in de ‘Cultuurpeiling 2004’. Wij beperken ons in deze rapportage dan ook tot een beschrijving van de cultuurparticipatie en -beleving van de inwoners van 18 jaar en ouder. Daarnaast is de beleidsnota ‘Sociaal cultureel werk en buurthuiswerk in Lelystad’ kort geleden verschenen. Het is de tweede keer dat het vrijwilligerswerk (en mantelzorg) is gepeild en de eerste keer dat het bezoek aan buurthuizen uitgebreid aan de orde is gekomen. Met vervolgmetingen kan ook geëvalueerd worden of de beoogde beleidseffecten op het gebied van sociaal en cultureel werk, buurthuiswerk en vrijwilligerswerk gerealiseerd worden. Daarnaast bieden de cijfers inzicht in de beleving van buurtbewoners m.b.t. activiteiten en de behoefte daaraan. Dit is van belang bij de uitvoering van de nota sociaal cultureel werk en de inzet van professionele krachten. Tevens levert deze meting informatie op over de zogenaamde ‘civil society’: één van de issues voor de beleidsvorming van de Wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO).

1.3

Leefsituatie Zoals de titel van deze rapportage al aangeeft staat het onderwerp de Leefsituatie van Lelystedelingen centraal. De vragen die in de enquête zijn gesteld sluiten aan bij het landelijk onderzoek dat in het najaar van 2004 door het Sociaal Cultureel Planbureau gehouden is. Het SCP ontwikkelt momenteel op basis van dit onderzoek een leefsituatie-index. Wij kunnen binnenkort op basis van de uitkomsten van ons Leefsituatieonderzoek de Lelystedelingen ook langs deze landelijke meetlat leggen. De leefsituatie-index zal ge-


9

baseerd zijn op een aantal vragen over diverse onderwerpen (woonsituatie, dagelijkse bezigheden, contacten, vrijwilligerswerk, sport, cultuur, leefbaarheid, veiligheid etc.) die aan de inwoners zijn gesteld. Wij behandelen in deze rapportage één voor één de verschillende onderwerpen. In een later stadium – als de uitkomsten van het landelijk onderzoek en de leefsituatieindex bekend zijn – komen wij hierop terug en zullen wij de leefsituatie van Lelystedelingen vergelijken met die van de Nederlandse bevolking.

1.4

Participatie De leefsituatie van mensen wordt mede bepaald door de mate waarin men participeert in de samenleving. Verschillende vormen van participatie kunnen onderscheiden worden: arbeidsparticipatie, sportparticipatie, cultuurparticipatie, en maatschappelijke participatie. Naast deze vormen van participatie (objectieve participatie) is ook van belang welk deel van de bevolking in een sociaal isolement leeft (subjectieve beleving): vindt dat zij een klein sociaal netwerk (weinig contacten) heeft en zich daar niet tevreden (eenzaam of ongelukkig) bij voelt. In een slothoofdstuk (hoofdstuk 9) komt participatie uitgebreid aan de orde.

1.5

Leefstijlen Bijna 1.300 volwassenen hebben aan het onderzoek meegewerkt. Met de informatie die ze leverden over hun leefsituatie heeft de gemeente meer in zicht in de activiteiten en behoeftes van de individuele inwoners. Al die leefsituaties zijn in zekere zin verankerd in de huishoudelijke omstandigheden waarin men leeft. Woont men alleen of met een partner? Zorgt men voor jonge kinderen? Dragen één of meerdere mensen bij aan het huishoudelijk inkomen? Op basis van deze (min of meer objectieve) criteria hebben wij een vijftal ‘leefstijlen’ onderscheiden die eerder aan hele huishoudens dan aan individuele inwoners zijn gerelateerd. In een tweede slothoofdstuk (hoofdstuk 10) verkennen wij de verschillen tussen deze vijf leefstijlen. Wij proberen vooral te achterhalen of bepaalde huishoudens in hun participatie en beleving meer verbonden zijn aan hun buurt en aan Lelystad.

1.6

Landelijke richtlijnen Zoals paragraaf 1.3 aangeeft is er, wat betreft de vragen over de leefsituatie van Lelystedelingen, zoveel mogelijk aangesloten bij de vragen die het SCP in haar leefsituatieonderzoek gesteld heeft aan de Nederlandse bevolking. Daarnaast had sector Samenleving de wens om, wat betreft de vragenset over sport, aan te sluiten bij de Richtlijn Sportdeelname Onderzoek (RSO), en, wat betreft cultuur, aan te sluiten bij de Richtlijn Cultuurparticipatie On-

10


1

derzoek (RCO). Toepassing van de RSO en RCO maakt vergelijking met de sporten cultuurdeelname in andere gemeenten en op landelijk niveau mogelijk. Deze richtlijnen bevatten afspraken over de vraagstelling, het onderzoeksprotocol en de presentatie van onderzoeksgegevens. Daarnaast zijn enkele vragen uit de monitor Leefbaarheid en Veiligheid herhaald. Ook hier zijn in GSB-verband landelijke afspraken over gemaakt.

1.7

Leeswijzer De opbouw van deze rapportage is als volgt. • In de hoofdstukken 2 tot en met 8 wordt ingegaan op de onderwerpen die in de burgerpeiling aan bod zijn gekomen: huishouden- en leefsituatie (2), dagelijkse bezigheden (3), leefomgeving (4), contacten (5), vrijwilligerswerk, buurthuiswerk en verenigingsleven (6), sport (7) en cultuur (8). • In hoofdstuk 9 worden de verschillende soorten van Participatie, die mede de leefsituatie van Lelystedelingen bepaalt, besproken en gepresenteerd in een participatiemodel. Tevens komt hier aan de orde welk deel van de Lelystadse samenleving in een sociaal isolement leeft. • Hoofdstuk 10 gaat in op het verschil in Leefstijlen van Lelystadse huishoudens. • Ten slotte worden in hoofdstuk 11 diverse Achtergrondkenmerken van de respondenten besproken: geslacht, leeftijd, stadsdeel, herkomst, opleidingsniveau en inkomen. • Aan het eind van dit rapport wordt in de ‘Technische toelichting’ nader uitgelegd hoe bepaalde cijfers tot stand zijn gekomen en worden enkele begrippen toegelicht. • In de Bijlage is tot slot de gehanteerde vragenlijst van het Leefsituatieonderzoek opgenomen. De vragenlijst van de Lelystadse Jongerenenquête is wat betreft dezelfde onderwerpen (o.a. contacten, sport, cultuur) identiek hieraan.

1

De RCO is opgesteld door het Centrum voor Onderzoek en Statistiek (COS) van de gemeente Rotterdam, in opdracht van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen (OCenW), de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) en het Interprovinciaal Overleg (IPO). Het COS werkte daarbij samen met de Universiteit van Tilburg (UvT) en het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP). Bij de samenstelling van de vragenlijst is rekening gehouden met verschillende lopende onderzoeken, waaronder het Aanvullend Voorzieningengebruik Onderzoek (AVO) van het SCP en cultuurdeelnameonderzoek van UvT en COS.


11

2. HUISHOUDEN EN WOONSITUATIE In het Leefsituatieonderzoek zijn een aantal vragen gesteld over de huishouden- en woonsituatie van respondenten. Op basis van de vragen over de huishoudensamenstelling en de leeftijd van de respondent hebben we de respondenten in huishoudtypen ingedeeld. Het grootste deel (42%) van de respondenten maakt deel uit van een huishouden met meer dan één volwassene. Dit kunnen ook huishoudens zijn waar ‘kinderen’ van 18 jaar en ouder verblijven. Ook een grote groep (35%) respondenten maakt deel uit van een volledig gezin: twee ouders en/of verzorgers met een of meer kinderen jonger dan 18 jaar. Een tiende deel van alle respondenten woont alleen en eenzelfde deel maakt deel uit van een ‘senioren’ huishouden: de respondent is 65 jaar of ouder. Enkele respondenten (3%) maken deel uit van een eenoudergezin. Ruim driekwart van de respondenten geeft aan in een eengezinswoning (rijwoning of twee-onder-één-kapwoning) te wonen. Nog eens 12% verblijft in een vrijstaande eengezinswoning, 8% in een appartement, flat, boven- of benedenwoning, etage of portiek, 2% in een zelfstandige aanleunwoning, bejaardenwoning of serviceflat en 2% in een ander woningtype (bijv. studentenwoning, bedrijfswoning of woonboot). Volledige gezinnen, eenoudergezinnen en huishoudens met meer volwassenen bewonen meestal een eengezinswoning en alleenstaanden en seniorenhuishoudens bewonen relatief vaak een appartement. Van de respondenten geeft 78% aan zelf (of één van de leden van het huishouden) eigenaar te zijn van de woning waarin hij of zij woont. De overige 22% huurt de woning van een sociale of particuliere verhuurder. Iets minder dan de helft van de respondenten uit een eenoudergezin, eenpersoonshuishouden en seniorenhuishouden is huurder van de woning waarin men verblijft. Dit geldt voor slechts 10% van de respondenten uit een volledig gezin en voor 18% van de respondenten uit een huishouden met meer volwassenen. Verder is aan de respondenten gevraagd hoeveel slaap-, woon-, en studeerof werkkamers er zijn in de woning. Ruimten die uitsluitend in gebruik zijn voor bedrijf of beroep zijn daarbij niet meegeteld. Van de respondenten woont 18% in een twee- of driekamerwoning, 34% in een vierkamerwoning, 31% in een vi jfkamerwoning en nog eens 17% in een woning met 6 kamers of meer. Gemiddeld heeft de woning van de respondenten 4,5 kamers. Tot slot is de respondent gevraagd hoeveel vierkante meter de oppervlakte van de woonkamer is. Gemiddeld komt dit neer op 38m². Een kwart van de respondenten heeft een woonkamer die kleiner is dan 30m², de helft heeft een woonkamer die tussen de 30m² en 50m² is en een kwart heeft een woonkamer die 50m² of groter is.

12


Naast de vragen over de woning is een aantal andere vragen gesteld over de materiële bezittingen binnen het huishouden. Gevraagd is of de respondent of iemand anders in het huishouden in het bezit is van een auto, DVDspeler, televisie, wasmachine, magnetron, vaatwasmachine en een personal computer. Indien het huishouden van de respondent niet beschikt over een van de genoemde bezittingen, kon worden aangegeven of dit om financiële redenen was of niet. In de tabel 2.1.1 zijn de resultaten verwerkt. Tabel 2.1 .1 Percentage respondenten waarvan het huishouden in het bezit is van………….. Bezit Zo nee: om financiële redenen? ja nee ja nee Auto 86 14 59 41 DVD-speler 74 26 20 80 Televisie 99 1 Wasmachine 98 2 Magnetron 90 10 13 87 Vaatwasmachine 69 31 25 75 PC 87 13 47 53

Uit deze tabel kan bijvoorbeeld worden afgelezen dat 86% van de respondenten een auto bezit (of binnen het huishouden iemand een auto heeft). Van de 14% die geen auto heeft, is dit in zes van de tien gevallen vanwege financiële redenen. Ruim een kwart van de huishoudens heeft geen DVDspeler. Bijna een derde heeft geen vaatwasser. In de meeste gevallen is daar geen financiële reden voor. Opvallend is dat het ‘thuis’ niet beschikken over een personal computer in bijna de helft van de gevallen wel te maken heeft met financiële beperkingen. Naast het autobezit is gevraagd of men in het bezit is van een abonnement voor het openbaar vervoer. Een kwart van de respondenten geeft aan over zo’n abonnement te beschikken: 24% heeft een abonnement van de Nederlandse Spoorwegen en 2% heeft (ook) een bus -, tram- of metroabonnement. Kort is ingegaan op het onderwerp vakantie. De respondent is gevraagd hoe vaak hij of zij in de 12 maanden voorafgaand aan de enquête met vakantie is geweest. Een vakantie is omschreven als een verblijf buiten de eigen woning voor recreatieve doeleinden met tenminste vier opeenvolgende overnachtingen. In totaal is 22% van de Lelystedelingen geen enkele keer op vakantie geweest, 40% is een keer op vakantie geweest en 38% is vaker dan een keer op vakantie geweest. Van de respondenten die wel op vakantie zijn geweest is ruim viervijfde voor vakantie naar het buitenland gegaan. Landelijke cijfers komen hiermee ongeveer overeen (CBS, 2003).


13

3. DAGELIJKSE BEZIGHEDEN

In de enquête is gevraagd naar de meest van toepassing zijnde manier waarop men de dag doorbrengt. Hierbij is een aantal soorten activiteiten onderscheiden. In grafiek 3.1.1 zijn de hoofdgroepen weergegeven. Voor een meerderheid (61%) van de respondenten is het verrichten van betaald werk de belangrijkste dagactiviteit. Daarnaast ziet 9% van de respondenten een andere vorm van werken voor zichzelf als hoofdtaak, zoals huishoudelijk of vrijwilligerswerk. Eerdere enquêtes wezen op ongeveer eenzelfde verdeling van respondenten die betaald en onbetaald werk als hoofdactiviteit aangeven. Grafiek 3.1.1 Meest van toepassing zijnde situatie dagelijkse bezigheden respondenten 5% 12% betaald werk ander werk 5%

volgt opleiding werkzoekend gepensioneerd

8%

arbeidsongeschikt 61% 9%

In tabel 3.1.1 is weergegeven hoeveel uur per week de respondenten gemiddeld besteden aan betaald werk en ander, onbetaald werk. Dit is voor de genoemde bezigheden niet gerekend over de gehele bevolking, maar uitsluitend voor diegenen die deze bezigheid daadwerkelijk hebben opgegeven. Tabel 3.1.1 Tijdsbesteding Lelystedelingen in uren per week

Betaald werk Onbetaald werk

Gemiddeld uren per respondent met werk totaal mannen 32 36 16 20

vrouwen 27 11

Er is een duidelijk verschil tussen mannen en vrouwen te zien. Gemiddeld wordt door degenen die betaald werk verrichten 32 uur en door degenen die onbetaald werk verrichten 16 uur per week hieraan besteed. Betaald werk vormt voor 61% van de respondent de belangrijkste dagelijkse bezigheid: zij besteden hieraan minstens 15 uur per week. Deze groep kun-

14


nen we rekenen tot de zogenaamde arbeidsparticipanten. We komen daar in hoofdstuk 9 (Participatie) op terug. Er wordt dus veel tijd aan betaald werk besteed. Maar waar verricht men dat werk zoal? Is dat in de eigen buurt, elders in de stad of zelfs daarbuiten? Grafiek 3.1.2 geeft hierop een antwoord. De antwoorden van respondenten komen grotendeels overeen met die van de respondenten uit een eerdere enquête (Omnibusenquête 2003): ongeveer de helft van de respondenten die betaald werk verricht doet dat in Lelystad.

Grafiek 3.1.2 Locatie buitenshuis waar de arbeid wordt verricht 8%

12%

In de buurt waar ik woon Elders in Lelystad

26%

Buiten Lelystad, in Flevoland Buiten Flevoland Geen vast werkadres 40%

14%

In tabel 3.1.2 wordt hierbij nog een nadere uitsplitsing gegeven naar geslacht, omdat tussen mannen en vrouwen duidelijke verschillen blijken te bestaan. Bijna tweemaal zoveel mannen als vrouwen blijken hun werk buiten Lelystad te verrichten, vrouwen werken vooral in Lelystad. Tabel 3.1.2 Locatie arbeid buitenshuis naar geslacht

In de buurt waar ik woon Elders in Lelystad Buiten Lelystad, in Flevoland Buiten Flevoland Geen vast werkadres


mannen 7 33 16 34 11

vrouwen 18 49 13 17 4

15

4. LEEFOMGEVING

Hoe ervaren Lelystedelingen hun leefomgeving; hoe kijken zij tegen hun woning, de woonomgeving, de voorzieningen, de leefbaarheid en de veiligheid in hun leefomgeving aan? Ook de leefomgeving is bepalend voor de leefsituatie van mensen. In dit hoofdstuk bespreken we deze onderwerpen.

4.1

Woning

rapportcijfer

In hoofdstuk 2 is de huishouden- en woonsituatie reeds besproken. We hebben daarnaast gevraagd aan respondenten hoe zij de woning waarin zij ve rblijven waarderen. Lelystedelingen beoordelen de woning waarin zij wonen gemiddeld met een rapportcijfer: 7,9. Dit gemiddelde rapportcijfer is, vergeleken met eerdere metingen in 2001 en 2003, min of meer gelijk gebleven. We zien wel enkele kleine verschillen tussen de wijken (grafiek 4.1.1). Grafiek 4.1.1 Beoordeling directe leefomgeving: de woning 8,4

8,3 8,2

8,2 8,0 7,9 7,8

7,8

7,6

7,9

7,8

7,9

7,8 7,7

7,5

7,4 7,2 7,0 Zuiderzee

Atol

Bos

Water 2001

KKGS

Kust 2003

Botter 2004

Haven

Overig

Totaal wijk

Bewoners uit de Waterwijk en Kust zijn nu iets meer tevreden met hun woning dan drie jaar geleden. De verklaring ligt voornamelijk in het feit dat er de afgelopen jaren veel nieuwe woningen in de Landerijen en aan de Kust zijn gebouwd, waarover vooral de nieuwe bewoners erg tevreden zijn. Bewoners uit de Schepenwijk-Midden (KKGS) zijn iets minder tevreden met hun woning dan drie jaar geleden. Gaan we kijken naar de waardering van bewoners die in bestaande wijken wonen en bewoners die in nieuwbouwwijken (Landstrekenwijk, Landerijen, Hollandse Hout, Kuststrook) wonen, dan zijn de verschillen groter: in 2004 ligt het gemiddelde rapportcijfer voor de woning in nieuwbouwwijken op een 8,7 en in bestaande wijken op een 7,7. Verder blijkt al jaren (eerdere Omnibusenquêtes) dat eigenaarbewoners

16


meer waardering (8,2) voor hun woning hebben dan huurders (6,8). Dit is een belangrijke verklaring waarom in bepaalde wijken waar relatief veel koopwoningen zijn – en in nieuwbouwwijken waar uitsluitend koopwoningen gebouwd worden – het gemiddelde rapportcijfer hoger ligt.

4.2

Woonomgeving In het Leefsituatieonderzoek zijn enkele vragen aan respondenten voorgelegd, die op de leefbaarheid van de woonomgeving betrekking hebben. In deze paragraaf worden drie aspecten uitgelicht. Ten eerste kijken we naar het oordeel van bewoners over een aantal voorzieningen in hun buurt. Vervolgens worden diverse – meer algemene – oordelen over hun buurten besproken. Ten slotte komt een aantal vragen aan de orde waarin de bewoners hun binding met de buurt en stad hebben aangegeven. Hiertoe wordt Lelystad meestal in vier gebieden verdeeld: de stadsdelen ‘Noordoost’ (Zuiderzee- en Atolwijk), ‘Zuidoost’ (Bos- en Waterwijk), ‘Noordwest’ (Kustwijk en KKGS: Schepenwijk-Midden) en ‘Zuidwest’ (Botter en Lelystad-Haven). Oordelen van respondenten woonachtig in het Stadshart en in buitengebieden worden hier niet besproken, vooral wegens het relatief klein aantal respondenten, maar ook omdat deze gebieden geen ‘echte’ stadsbuurten zijn. Ze wijken sterk af wat betreft het aanbod aan voorzieningen en de mogelijkheden om contacten met buren te onderhouden. Wel zijn de oordelen over deze gebieden meegenomen bij de resultaten voor ‘Lelystad Totaal’. De meeste vragen die gesteld zijn, komen uit de landelijke ‘leefbaarheidsen veiligheidsmonitor’. Deze vragenreeksen worden in vele Nederlandse steden op dezelfde wijze aan bewoners voorgelegd en de resultaten geanalyseerd. In 2001 en 2003 zijn de vragen uit de desbetreffende monitor ook aan Lelystedelingen voorgelegd (Omnibusenquêtes). Hierdoor geven bevi ndingen aan of de waardering voor de woonomgeving – leefbaarheidsbeleving – in belangrijke mate is gewijzigd. Over een viertal voorzieningen is de mate van tevredenheid onder respondenten gepeild. De meningen zijn in tabel 4.2.1 samengevat. In de tabel wordt het percentage bewoners per stadsdeel weergegeven dat tevreden of zeer tevreden met de voorziening is.


17

Tabel 4.2.1 Percentage bewoners (zeer) tevreden over voorzieningen in de woonomgeving (vet = significant verschil tussen 2001-2004) Noordoost

Speelmogelijkheden Jongerenvoorzieningen Kinderopvang Ouderenvoorzieningen

Zuidoost

Noordwest

Zuidwest

Lelystad Totaal

‘01

‘03

‘04

‘01

‘03

‘04

‘01

‘03

‘04

‘01

‘03

‘04

‘01

‘03

‘04

57 21 40 39

51 14 33 31

64 24 58 46

51 24 51 40

51 18 39 28

56 19 54 33

49 21 44 27

49 21 39 24

48 15 49 23

51 16 36 19

51 14 43 25

51 17 49 25

52 21 43 32

50 17 39 28

54 18 53 31

De tabel laat zien dat in 2004 iets meer dan de helft van de Lelystedelingen tevreden is over de speelmogelijkheden (54%) en de kinderopvang (53%) in de buurt. Men is meer tevreden over de kinderopvang dan drie jaar geleden: toen was slechts 40% tevreden over deze buurtvoorziening. In alle stadsdelen lijkt de kinderopvang te zijn verbeterd, het sterkst in de stadsdelen Noordoost en Zuidwest. Slechts een minderheid van de Lelystedelingen is tevreden over de jongerenvoorzieningen (18%) en ouderenvoorzieningen (31%) in de buurt. Drie jaar geleden werd dit ook geconstateerd. In de westelijke stadsdelen is men minder tevreden over de ouderenvoorzieningen dan in de oostelijke stadsdelen. Dit geldt – weliswaar in mindere mate – ook voor de andere drie voorzieningen. Bewoners uit het stadsdeel Noordoost zijn over alle vier de buurtvoorzieningen het meest tevreden. Over het geheel genomen is de waardering voor buurtvoorzieningen sinds 2001 licht gedaald: van 6,4 in 2001 en 2003 naar 6,2 in 2004. Wel valt in grafiek 4.2.1 op dat de waardering voor de buurtvoorzieningen in LelystadHaven, die in 2001 en 2003 nog een magere voldoende kregen, nu gezakt is tot een onvoldoende: 5,4. Bewoners uit de Botter hebben de meeste waardering voor hun buurtvoorzieningen met een gemiddeld rapportcijfer van 6,7 in 2004.

18


rapportcijfer

Grafiek 4.2.1 Beoordeling buurtvoorzieningen

7,0 6,8

6,7

6,6

6,4

6,5

6,4 6,2 6,2

6,1

6,2

6,0

6,0

6,0 5,8 5,6

5,4

5,4 5,2 5,0 Zuiderzee

Atol

Bos

Water 2001

KKGS 2003

Kust

Botter

Haven

Totaal

2004

wijk

rapportcijfer

De respondenten is verzocht nog een drietal rapportcijfers te geven voor de woonomgeving. De gemiddelde cijfers naar kenmerk en stadsdeel worden in grafiek 4.2.2 samengevat. Bewoners uit het stadsdeel Zuidwest beoordelen de woonomgeving, de leefbaarheid en de mensen in de buurt het meest positief. Over het algemeen verschillen de rapportcijfers van de verschillende stadsdelen weinig. Grafiek 4.2.2 Beoordeling woonomgeving in 2004 7,5 7,4 7,3 7,2 7,1 7,0 6,9 6,8 6,7 6,6 6,5 Noordoost

Zuidoost woonomgeving

Noordwest leefbaarheid

Zuidwest mensen

Totaal stadsdeel

We hebben de scores uit 2001 en 2003 niet vermeld; er zijn namelijk geen grote veranderingen in drie jaar tijd opgetreden. Het gemiddelde rapportcijfer voor de woonomgeving is gelijk gebleven: 7,2 en de gemiddelde rapportcijfers voor de leefbaarheid en de mensen in de buurt zijn beide licht gedaald van 7,1 in 2001 naar 6,9 in 2004.


19

In welke mate voelen bewoners zich verbonden aan hun buurt, en hoe vi nden ze dat de gemeente bewoners betrekt bij veranderingen in de buurt? Hierover zijn enkele vragen aan respondenten voorgelegd; hun ant woorden zijn in grafiek 4.2.3 samengevat.

2001

2003

Grafiek 4.2.3 Binding met de buurt (in%)

2004

69 (Zeer) gehecht aan de buurt 56 Vindt dat gemeente burger voldoende bij veranderingen betrekt

65 43

Voelt zich medeverantwoordelijk voor leefbaarheid

88 78 24

Is afgelopen jaar actief om de buurt te verbeteren

17 0

20

40

60

80

100

Ongeveer een kwart van de respondenten geeft aan het afgelopen jaar actief te zijn geweest om de eigen buurt te verbeteren. Het aandeel dat zich medeverantwoordelijk voelt voor de leefbaarheid in de buurt ligt aanzienlijk hoger: bijna 90% in 2004. In 2001 lag dit percentage nog op 78. De percentages ‘actieve’ en ‘betrokken’ buurtbewoners lopen in de verschillende stadsdelen weinig uiteen. Opvallend is wel dat het percentage actieve bewoners in de stadsdelen Noordoost en Zuidoost in 2001 het laagst waren: respectievelijk 16% en 15% en in 2004 het hoogst: respectievelijk 29% en 25%. Vergeleken met 2001 zijn meer bewoners positief over de rol van de gemeente. Waar toen slechts 43% vond dat de gemeente voldoende deed om de bewoners bij veranderingen in de buurt te betrekken, ligt dit percentage in 2004 op 65%. Een grote meerderheid (69%) van de bewoners geeft aan (zeer) gehecht te zijn aan de buurt. Ook dit is een behoorlijke stijging ten opzichte van 2001 (56%). Bewoners uit bestaande wijken zijn meer gehecht aan hun buurt dan bewoners uit nieuwe wijken. Behalve met hun buurt hebben respondenten ook hun band met Lelystad kunnen aanduiden. Het percentage dat ‘(zeer) gehecht’ is aan Lelystad, is nauwelijks veranderd ten opzichte van 2001 (van 60% naar 59%). Rondom dit gemiddelde is er relatief meer binding met de stad onder bewoners van stadsdeel Noordoost (63% gehecht) en relatief weinig in Zuidoost (54%). Dit wordt deels verklaard door het feit dat in dit stadsdeel relatief veel nieuwe inwoners – in de wijk de Landerijen – zijn gevestigd die relatief (nog) weinig

20


binding met de stad hebben. Bewoners uit nieuwe wijken zijn duidelijke minder gehecht (46%) dan bewoners uit bestaande wijken (62%). Ten slotte is aan de respondenten gevraagd een rapportcijfer te geven voor ‘het wonen in Lelystad in het algemeen’. Gemiddeld geven zij een 7,1. Deze vraag is eerder gesteld in de Omnibusenquêtes van 2001 (7,3) en 2003 (7,1). Tussen de wijken zijn de verschillen niet groot: bewoners van de Boswijk en Botter geven het ‘hoogste’ rapportcijfer: 7,3 en bewoners van de Zuiderzeewijk het ‘laagste’ rapportcijfer: een 6,9. Naarmate men ouder wordt lijkt men positiever te zijn over ‘het wonen in Lelystad’. De groep jongeren van 18-23 jaar geven slechts een 6,6; de 55-plussers een 7,3.

4.3

Veiligheid De woning en de woonomgeving zijn belangrijke aspecten van de leefomgeving van mensen. Daarnaast heeft de mate van veiligheid ook invloed op de leefsituatie van mensen. Om de twee jaar wordt de landelijke monitor leefbaarheid en veiligheid aan respondenten uit Lelystad voorgelegd. Dit is in 2001 en 2003 gebeurd en zal wederom in 2005 plaatsvinden. Wij zijn daarom niet diep ingegaan op de veiligheidsgevoelens in het Leefsituatieonderzoek van 2004. Wel is er een vraag over slachtofferschap – een onderdeel van veiligheid – gesteld. Dit betreft een vraag die overgenomen is van het landelijke leefsituatieonderzoek van het Sociaal Cultureel Planbureau dat in het najaar van 2004 is uitgevoerd en mogelijk onderdeel zal uitmaken van de leefsituatie-index. Dit is ook de reden geweest deze vraag in het Leefsituatieonderzoek in Lelystad op te nemen. De respondenten is verzocht aan te geven voor een vijftal misdrijven of zij daarvan slachtoffer zijn geweest 1) in de afgelopen vijf jaar en 2) in de afgelopen twaalf maanden. In de tabel 4.3.1 zijn de resultaten verwerkt.

Tabel 4.3.1 Percentage respondenten dat slachtoffer is geworden van een misdrijf in de afgelopen 5 jaar

in de afgelopen 12 maanden

Is er wel eens bij u ingebroken of is er wel eens iemand uw huis binnengedrongen?

10

7

Heeft iemand u wel eens bedreigd met slaan, schoppen, een pistool, mes o.i.d.?

16

16

Is er wel eens een fiets van u gestolen?

29

17

Is er wel eens ingebroken in uw auto?

19

14

Is er wel eens een auto van u gestolen?

1

0

Kijken we naar de afgelopen vijf jaar, dan is van bovengenoemde misdrijven het stelen van een fiets het meest voorgekomen vanuit de optiek van de burgers. Drie van de tien Lelystedelingen is hiervan slachtoffer geworden. De afgelopen 12 maanden voelde een op de zes Lelystedelingen zich wel


21

eens bedreigd en was van 17% van de respondenten een fiets gestolen. In 2001 en 2003 gaf respectievelijk 13% en 12% aan dat er een fiets gestolen was van een van de leden van het huishouden. De woninginbraakgegevens/poging tot inbraak van 2004 (7%) zijn ook vergelijkbaar met de gegevens uit de Omnibusenquêtes van 2001 en 2003 (6%). Een op de zeven respondenten geeft in 2004 aan dat er de afgelopen 12 maanden ingebroken was in hun auto. Van bijna niemand is de auto daadwerkelijk gestolen. In 2001 en 2003 kwam dit ook weinig voor.

22


5. CONTACTEN In dit hoofdstuk geven we een beschrijving van de sociale contacten die Lelystedelingen onderhouden met familie, vrienden/kennissen en buren. Met contact wordt elke vorm van contact bedoeld: telefonisch contact, ontmoetingen en schriftelijk contact. Het gaat om contacten met mensen die niet bij de respondent in huis wonen. Allereerst bespreken we hoe vaak de Lelystedeling contact heeft met familie, vrienden en buren. Daarna kijken we naar de beleving die men heeft over de contactfrequentie en in hoeverre de beleving en de feitelijke contactfrequentie met elkaar samenhangen. Als laatste komen sociaal isolement en de mate waarin men gelukkig is aan bod.

5.1

Contactfrequentie De respondenten is gevraagd aan te geven hoe vaak zij contact hebben met familieleden, vrienden en buren. Er kon uit verschillende antwoordcategorieen gekozen worden: (wekelijks, twee keer per maand, maandelijks, minder dan een keer per maand, zelden of nooit). Het merendeel van de Lelystedelingen heeft minimaal eens per week contact met vrienden óf familie óf buren (95%). De Lelystedeling heeft het meest frequente contact met familie, daarna met vrienden/kennissen en dan met buren. Viervijfde van de Lelystedelingen heeft intensief (minimaal eens per week) contact met familie, tweederde heeft dat met vrienden en drievijfde heeft intensief contact met buren. In tabel 5.1.1 is de frequentieverdeling van de contacten met familie, vrienden en buren verwerkt. Er zijn ook gegevens over de sociale contacten van de Nederlandse bevolking beschikbaar (SCP, 2002). Deze gegevens zijn ook in de tabel opgenomen.

Tabel 5.1.1 Frequentieverdeling sociale contacten van Lelystedelingen

Minstens een keer per week Twee keer per maand Een keer per maand Minder dan een keer per maand Zelden of nooit

familie Lelystad Nederland 78 86 10 7 5 4 4 2 3 2

vrienden Lelystad Nederland 64 76 18 12 8 7 5 3 5 2

buren Lelystad Nederland 60 76 14 9 11

10

15

5

Uit deze analyse blijkt dat de Lelystadse bevolking minder frequent contact heeft met anderen (familie, vrienden en buren) dan de Nederlandse bevol2 king . In het algemeen hebben mannen minder contact met familie dan vrouwen. Dit blijkt zowel uit de cijfers over de Nederlandse als de Lelystadse bevolking.

2

De onderzoeksmethode wijkt iets af: het POLS onderzoek waar de gegevens van het CBS op zijn gebaseerd maakt gebruik van interviews. Dit zou kunnen betekenen dat respondenten meer geneigd zijn om sociaalwenselijke antwoorden te geven. In dit geval leidt het tot rooskleurigere voorstelling van het sociale netwerk.


23

We hebben de Lelystedelingen ook gevraagd waar de familieleden en vrienden wonen, waar ze het meeste contact mee hebben. Vervolgens hebben we gekeken of er een relatie is tussen de intensiteit van contacten en de woonafstand tussen de respondent en haar of zijn contacten. Uit deze analyse blijkt dat hoe dichterbij de familie woont, hoe intensiever er contact met de familie is. Dit gaat niet op voor vrienden. De woonafstand tussen de Lelystedeling en zijn/haar vrienden heeft geen invloed op de contactfrequentie met vrienden. In het algemeen kan wel worden gesteld dat Lelystedelingen die vooral contact hebben in de lokale omgeving, intensiever ‘contact hebben met anderen’ dan Lelystedelingen die in hun contacten voornamelijk buiten Lelystad gericht zijn. Verder blijkt ook dat Lelystedelingen die gehecht zijn aan de stad en de buurt, meer lokale contacten hebben met anderen dan Lelystedelingen die minder gehecht zijn aan de buurt en stad. Naast te kijken naar de contactfrequentie met de afzonderlijke contactgroepen (familie, vrienden, buren) hebben we meer algemeen gekeken naar het sociale netwerk van Lelystedelingen. Grafiek 5.1.1 geeft de verdeling weer van Lelystedelingen die wekelijks met 1) alle drie de groepen (buren, vrienden en familie) contact heeft; 2) twee van de drie groepen contact heeft; 3) één van de drie groepen contact heeft, en 4) geen van deze groepen contact heeft. Grafiek 5.1.1 Wekelijkse contacten met familie, vrienden en/ of buren 5%

met geen van de drie groepen eens per week 24%

34%

met één van de drie groepen eens per week met twee van de drie groepen eens per week met alle drie de groepen eens per week

37%

Het komt er op neer dat 71% van de Lelystedelingen met minstens twee van de drie groepen (buren, familie, vrienden/kennissen) wekelijks contact heeft. Deze groep noemen we de contactparticipanten. We komen hier ook op terug in hoofdstuk 9 (Participatie). Tot de zogenaamde noncontactparticipanten behoren relatief veel mannen, 40-54 jarigen, laaggeschoolden, en (westerse) allochtonen.

24


5.2

Contactbeleving Negen van elke tien personen in Lelystad is in enige mate tevreden over de hoeveelheid contacten die men heeft. Deze cijfers komen overeen met die van 2003 (Omnibusenquête). Meer laaggeschoolden, lage inkomensgroepen, (niet-westerse) allochtonen en mensen die alleen wonen vinden dat ze te weinig contacten hebben. De relatie tussen contactfrequentie en de contactbeleving is kennelijk niet zo eenvoudig. Alleen voor de groep laaggeschoolden kan gesteld worden dat zowel de objectieve contactfrequentie laag is als dat zij zelf ervaren (subjectieve beleving) dat zij te weinig contact met anderen hebben. Alleenwonenden hebben bijvoorbeeld evenveel contacten met anderen als andere huishoudentypen, maar vinden dat zij – meer dan leden van andere huishoudentypen – te weinig contact met anderen hebben.

5.3

Sociaal isolement en gelukkig zijn In deze paragraaf kijken we naar de mate waarin de Lelystedeling sociaal geïsoleerd is en hoe gelukkig de Lelystedeling is. We hebben de responden3 ten een zestal stellingen voorgelegd, die te maken hebben met de kwaliteit van sociale netwerken. Vervolgens is op basis van deze stellingen per res4 pondent een score op de isolementschaal berekend. In tabel 5.3.1 zijn de gemiddelde scores op de isolementschaal en het percentage dat zichzelf een gelukkig mens vindt weergegeven. Er is ook een uitsplitsing naar geslacht, leeftijd, herkomst, inkomen, opleiding en huishoudensituatie gemaakt.

Tabel 5.3.1 Gemiddelde score op de isolementschaal en percentage dat gelukkig is, naar achtergrondkenmerken

geslacht mannen vrouwen leeftijd 18-29 jaar 30-39 jaar 40-54 jaar 55-64 jaar 65+ herkomst autochtoon westerse allochtoon niet-westerse allochtoon

sociaal isolement

gelukkig

15,8 15,8

80% 77%

16,1 16,2 15,8 15,6 14,8

77% 85% 77% 77% 73%

15,9 15,5 15,1

81% 72% 64%

3

1. Er zijn mensen met wie ik goed kan praten, 2. Ik voel me van andere mensen geïsoleerd, 3. Er zijn mensen bij wie ik terecht kan, 4. Er zijn mensen die me echt begrijpen, 5. Ik maak deel uit van een groep vrienden, 6. Mijn sociale contacten zijn oppervlakkig. 4 Deze scores komen voort uit een isolatieschaal die loopt van 6 (= heel erg geïsoleerd) tot en met 18 (= helemaal niet geïs oleerd). Deze schaal is gebaseerd op de genoemde stellingen en is dus geheel subjectief.


25

inkomen laag midden hoog opleiding laag midden hoog huishoudensituatie alleenwonend éénoudergezin meerdere volwassenen volledig gezin Totaal gemiddelde

15,0 15,8 16,4

55% 79% 90%

15,3 15,9 16,3

72% 81% 84%

15,4 14,8 15,8 16,0

56% 50% 82% 84%

15,8

78%

Uit de eerste kolom (gemiddelde score) zien we dat mannen en vrouwen niet verschillen in de mate waarin ze al dan niet geïsoleerd zijn. Er is in de tabel wel een verschil in leeftijd te zien. De groep Lelystedelingen van 18 tot en met 39 jaar is beduidend minder eenzaam of geïsoleerd dan de groep mensen vanaf 40 jaar. De personen vanaf 65 jaar zijn vrij geïsoleerd in vergelijking met jongere personen. Naast leeftijd zien we dat ook herkomst een factor is die samenhangt met de mate waarin men geïsoleerd is. Autochtonen zijn minder geïsoleerd dan allochtonen. Hoe hoger het opleidingsniveau en het inkomen, hoe minder geïsoleerd of eenzaam men zich voelt. Als laatste kunnen we in tabel 5.3.1 terug zien dat mensen die alleen wonen en mensen die deel uitmaken van een éénoudergezin beduidend eenzamer zijn dan personen die met meer volwassenen samenwonen of deel uit maken van een volledig gezin. In de tweede kolom zijn de percentages Lelystedelingen weergegeven die zichzelf als gelukkig beschouwen. Tot de groep die zichzelf als een ‘gelukkig mens’ beschouwt behoren relatief veel 30-39 jarigen, autochtonen, hoge inkomens, hoogopgeleiden en leden van huishoudens met meerdere volwassenen en volledige gezinnen. Landelijk (SCP) is de bevolking ook op de isolementschaal weer te geven. In tabel 5.3.2 zijn de scores van Lelystedelingen vergeleken met die van de Nederlandse bevolking. Wat betreft de score op de schaal geldt: hoe hoger de score hoe minder geïsoleerd. Tabel 5.3.2 Scores op de sociale isolementschaal

6 t/m 11 12 en 13 14 15 16 17 18

26

Lelystad % 6 11 8 10 16 17 32

Nederland % 4 5 6 7 16 15 50


De Lelystadse bevolking scoort slechter op de sociale isolementschaal dan de Nederlandse bevolking. In Lelystad krijgt een derde een maximale score van ‘18’ tegenover de helft in geheel Nederland. Een op de zes Lelystedelingen scoort een ‘13’ of lager, terwijl dit landelijk een op tien is. Deze analyse behoeft wel enige nuancering. Het landelijk onderzoek is telefonisch afgenomen. Deze methode is gevoeliger voor sociaalwenselijke antwoorden. Dit zou (deels) een verklaring kunnen zijn dat de landelijke scores op deze schaal iets rooskleuriger zijn dan de Lelystadse scores. Purmerend (2003) heeft dezelfde vragen over de kwaliteit van het sociale netwerk aan haar bevolking gesteld met de methode (schriftelijk) die ook in Lelystad is gehanteerd. De uitkomsten van Purmerend kwamen overeen met die van Lelystad.


27

6. VRIJWILLIGERS, BUURTHUISWERK EN VERENIGINGSLEVEN

6.1 Vrijwilligerswerk 6.1.1 Huidige vrijwilligers Vrijwilligerswerk is essentieel voor het functioneren van de samenleving. Zonder vrijwilligers zou een belangrijk deel van het sociale leven stilliggen. Wij hebben de respondenten – evenals in de omnibusenquêtes van 2001 en 2003 – gevraagd of zij op een of andere manier actief zijn als vrijwilliger. In 2004 zegt 27% van de Lelystedelingen van 18 jaar en ouder vrijwilligerswerk te verrichten. Dit percentage was in eerdere peilingen ongeveer hetzelfde. Onder de groep vrijwilligers zijn 30-plussers, autochtonen en hooggeschoolden oververtegenwoordigd. Gemiddeld verricht deze groep 5,2 uur per week vrijwilligerswerk. In totaal besteedt 26% van de Lelystedelingen minstens 1 uur per week, oftewel gemiddeld 4 uur per maand aan vrijwilligerswerk. Deze groep rekenen we tot de zogenaamde vrijwilligersparticipanten. We komen hierop nog terug in hoofdstuk 9. Landelijk wordt er op twee manieren onderzoek gedaan naar vrijwilligerswerk. Enerzijds middels het POLS (Permanent Onderzoek Leefsituatie) tijdsbestedingonderzoek van het CBS onder de bevolking van 12 jaar en ouder. Hieruit blijkt dat in 2003 22% van de Nederlandse bevolking van 12 jaar en ouder in georganiseerd verband vrijwilligerswerk verricht en 6% informele hulp biedt (mantelzorg). Deze percentages zijn vergelijkbaar met die in Lelystad waar respectievelijk 23% en 8% van de inwoners van 12 jaar en ouder in georganiseerd verband vrijwilligerswerk en informele hulp biedt. Anderzijds wordt er middels de POLS onderdelen ‘recht’ en ‘participatie’ van het CBS aan de Nederlandse bevolking uitgebreid doorgevraagd (telefonisch onderzoek) naar de maatschappelijke sectoren waar men vrijwilligerswerk verricht. Uit dit onderzoek blijkt dat in 2003 60% van de Nederlandse bevolking van 18 jaar en ouder vrijwilligerswerk verricht; 42% in georganiseerd verband en 34% (ook) in informeel verband. Omdat dit onderzoek wat opzet en meting betreft nogal afwijkt van de vragen die in Lelystad zijn gesteld aan de bevolking, beperken wij ons tot de hoofdlijnen van dit onderzoek wat betreft de vergelijkingen met het vrijwilligerswerk in Lelystad. In tabel 6.1.1 is een overzicht te zien in welke maatschappelijke sectoren de Lelystedelingen vrijwilligerswerk verrichten. Omdat men in meer sectoren vrijwilligerswerk kan verrichten, tellen de percentages op tot meer dan 100%.

28


Tabel 6.1.1 Percentage Lelystedelingen dat vrijwilligerstaken verricht, naar sector van werk in % Informele hulp: hulp bieden aan anderen buiten het eigen huishouden (zoals aan zieken, buren, familie, vrienden of bekenden) Jeugd- en buurthuiswerk of als leider van scouting e.d. Hulp op school (oudercommissie, schoolbestuur, werken in schoolbibliotheek, leesmoeder e.d.) Bejaardenzorg, kinderopvang, zieken bezoeken Sportvereniging: bestuur of werken in kantine organisatie, trainen of zaalbeheer Hobby- of gezelligheidsverenigingen Muziek- of toneelvereniging, tekenclubs e.d. Levensbeschouwelijke organisatie Politieke partij of politieke actiegroep Vakbond of bedrijfsorganisatie (ondernemingsraad, personeelsvereniging e.d.) Andere organisatie

32 7 18 12 20 8 5 16 6 6 34

Uit deze tabel kan worden opgemaakt dat vrijwilligerswerk in de vorm van informele hulp (mantelzorg), hulp op school en in sportverenigingsverband het meest wordt gedaan. Landelijk (POLS Recht en Participatie) zijn dit ook de drie sectoren waarin het meeste vrijwilligerswerk wordt gedaan (CBS, 2003).

6.1.2 Potentiële vrijwilligers Van alle respondenten, vrijwilligers en niet-vrijwilligers, is 13% bereid, 56% misschien bereid en 31% niet bereid om in de nabije toekomst (nog ander) vrijwilligerswerk te doen. De reeds actieve vrijwilligers geven aan gemiddeld 7 uur per week voor vrijwilligerswerk te willen vrijmaken (in 2001 was dit 6 uur); de potentiële vrijwilligers denken aan gemiddeld 6 uur per week (in 2001 was dit 5 uur). Van de respondenten die momenteel geen vrijwilligerswerk doen, is ruim een derde in de nabije toekomst bereid dit wel te doen. Het komt er dus op neer dat momenteel ruim een kwart vrijwilligerswerk doet en dat er nog eens een kwart is dat eventueel in de toekomst bereid is vrijwilligerswerk te doen. Onder deze laatste groep zijn relatief veel hooggeschoolden en hoge inkomensgroepen.

6.1.3 Pluspunt Vrijwilligers In januari 2002 is de nota vrijwilligersbeleid “Een punt van steun…” vastgesteld. Een van de maatregelen in deze nota is de oprichting van een steunpunt vrijwilligerswerk. Aan deze taak is uitvoering gegeven door het oprichten van het Pluspunt. De taken en functies van het steunpunt zijn: 1) ondersteuning van vrijwilligersorganisaties, onderscheiden in buurthuiswerk en overige organisaties en 2) ondersteuning van inwoners van Lelystad die vrijwilligerswerk (gaan) uitvoeren (Sector Samenleving, 2005). Sector Samenleving wil graag meer inzicht in de bekendheid van het Pluspunt en daarom is de respondent gevraagd of hij of zij wel eens gehoord heeft van het Pluspunt Vrijwilligers Vacaturebank. In totaal heeft 27% wel


29

eens van deze voorziening gehoord, 42% van de huidige vrijwilligers en 22% van de mensen die momenteel geen vrijwilligerswerk doen. Van de mensen die momenteel geen vrijwilligerswerk doen, maar dat in de toekomst (misschien) wel willen gaan doen heeft een kwart van het Pluspunt gehoord.

6.2 Buurthuis en activiteiten in de wijk In de burgerpeiling van 2004 is voor het eerst uitgebreid het bezoek aan en de bekendheid van de buurthuizen in Lelystad gepeild. Lelystad kent momenteel acht buurthuizen. In de indeling die gebruikt wordt in het wijkgerichte werken liggen de buurthuizen in de volgende wijken: 1 Stichting Buurtcentrum De Bever in de Waterwijk 2 Stichting Buurtcentrum De Brink in de Boswijk 3 Stichting Buurtcentrum De Dukdalf in de Kustwijk 4 Stichting Buurtcentrum De Joon in de Zuiderzeewijk 5 Stichting Buurtcentrum De Krakeling in de Atolwijk 6 Stichting Buurtcentrum De Roef in de Schepenwijk-Midden (KKGS) 7 Vereniging Buurtcentrum Het Palet in de Atolwijk 8 Vereniging Buurtcentrum De Windhoek in de wijk Lelystad-Haven In de Botter en het centrum is geen buurthuis gevestigd. In de Atolwijk bevinden zich twee buurthuizen. In de Landerijen zijn sociaal-culturele activiteiten gepland in een clustervoorziening. De buurthuizen in Lelystad bestaan reeds vanaf het ontstaan van de stad. Eerder vielen alle buurthuizen onder een koepelorganisatie, Stichting Buurtcentra Lelystad (SBL). In 1992 heeft de gemeenteraad besloten deze stichting op te heffen en de buurthuizen als zelfstandige stichtingen/verenigingen verder te laten gaan. Een van de gevolgen van deze operatie is geweest dat sociaal-cultureel werkers verdwenen en dat sindsdien de buurthuizen volledig draaien op vrijwilligers (Sector Samenleving, 2005). De huidige inzet van beleid is om de reeds bestaande buurthuizen te versterken voordat er plannen voor eventueel meer buurthuizen kunnen komen (Sector Samenleving, 2005). Van alle respondenten van 18 jaar en ouder geeft 23% aan in de afgelopen maanden wel eens een buurthuis te hebben bezocht. Onder de groep die een buurthuis bezocht heeft zijn relatief veel 55-plussers, inwoners uit de Schepenwijk-Midden, laaggeschoolden, lage- en middeninkomens en allochtonen. De groep bezoekers is ook gevraagd hoe vaak zij een buurthuis hebben bezocht. Van hen bezoekt 37% minstens een keer per maand een buurthuis, 19% heeft aangegeven dat vaker dan drie keer per jaar, maar niet maandelijks te doen en 44% zegt minder dan drie keer per jaar in een buurthuis te komen.

30


In totaal betekent het dat van alle Lelystedelingen 8% maandelijks een buurthuis bezoekt. Deze groep rekenen we tot de zogenaamde buurthuisparticipanten. We komen hierop terug in hoofdstuk 9. Aan degenen die geen buurthuis hebben bezocht is gevraagd waarom zij dat niet hebben gedaan. Deze vraag was een zogenaamde open vraag, wat inhoudt dat respondenten zelf een reden kunnen invullen. In tabel 6.2.1 zijn de gecategoriseerde ant woorden op deze vraag te zien. Tabel 6.2.1 Redenen om geen bezoek te brengen aan een buurthuis Geen behoefte/ geen tijd Aanbod niet interessant genoeg Er is geen buurthuis of het is te ver weg Onbekend wat het aanbod is Ander type mensen Overige redenen

in % 74 8 6 3 3 6

In driekwart van de gevallen wordt aangegeven dat men geen behoefte heeft of geen tijd heeft om een buurthuis te bezoeken. In december 2003 is er door de buurthuizen en de gemeente Lelystad (financiering) een buurthuismagazine uitgegeven en bij alle huishoudens in Lelystad bezorgd. Van de respondenten zegt 38% het buurthuismagazine te kennen en 91% van hen geeft aan het ook gelezen te hebben. Dit betekent dat een derde van alle respondenten van 18 jaar en ouder het betreffende magazine heeft gelezen. Onder de lezers geeft 13% aan naar aanleiding van het magazine een bepaalde activiteit in een buurthuis bezocht te hebben. Er is een duidelijk verband tussen het lezen van het magazine en het bezoeken van een buurthuis in het algemeen. Lelystedelingen die het magazine wel hebben gelezen behoren vaker tot de groep buurthuisbezoekers dan zij die het magazine niet hebben gelezen. Van alle respondenten van 18 jaar en ouder zegt 19% bepaalde activiteiten in de eigen wijk te missen. Onder hen zijn relatief veel mensen tot 40 jaar, allochtonen en inwoners uit Lelystad-Haven. Tevens is door middel van een open vraag gepeild welke voorzieningen zij dan missen. Het vaakst geantwoord op deze vraag is: activiteiten voor jongeren (18%), speelvoorzieningen (18%) en een buurthuis (10%). De andere antwoorden (54%) lopen zeer uiteen. Verder is gevraagd of men er iets voor zou voelen om actief of actiever met het organiseren van activiteiten in de wijk bezig te zijn. Van alle respondenten van 18 jaar en ouder heeft 8% hier “ja” op geantwoord. In 2001 en 2003 was dit respectievelijk 7% en 19%. Naast de groep niet-westerse allochtonen, zijn in 2004 inwoners uit de Zuiderzeewijk, Atolwijk, Lelystad-Haven hiertoe het meest bereid.


31

Behalve te vragen naar de bereidheid om in de toekomst actief of actiever in de woonomgeving bezig te zijn, is gevraagd of men het afgelopen jaar actief is geweest om de buurt te verbeteren. Deze vraag heeft 23% van de respondenten kunnen bevestigen. We komen hier nog op terug in hoofdstuk 9 (Participatie). Tot slot is ook door het stellen van een open vraag aan deze respondenten voorgelegd aan welke activiteiten zij dan denken. Het meest genoemd worden een buurtfeest of -barbecue, activiteiten voor jongeren en het verbeteren van contacten en saamhorigheid. In grafiek 6.2.1 zijn ten slotte enkele resultaten naar wijk samengevat. Zoals eerder vermeld, valt ook uit deze grafiek op dat het buurthuisbezoek in de Schepenwijk-Midden (KKGS) het hoogst is, dat relatief een groot aandeel van de inwoners van Lelystad-Haven activiteiten in de wijk mist en dat inwoners van de Zuiderzeewijk het meest bereid zijn om actief of actiever bezig te zijn met het organiseren van activiteiten in de wijk. Grafiek 6.2.1 Buurthuisbezoek, missen van activiteiten en bereidheid om in te zetten naar wijk 45% 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% Zuiderzee

Atol

bezoek buurthuis

6.3

Bos

Water

KeKoGoSc

missen van activiteiten

Kust

Botter

Haven

wil actief zijn in de wijk

Lidmaatschap verenigingen Naast het verrichten van vrijwilligerswerk, het verbeteren van de buurt en het bezoeken van buurthuizen – drie vormen van maatschappelijke participatie – is er in het Leefsituatieonderzoek gevraagd naar een vierde vorm van maatschappelijke participatie: het lidmaatschap van een vereniging of organisatie. In tabel 6.3.1 zijn de verenigingen en organisaties vermeld die aan de respondenten zijn voorgelegd en is tevens het percentage af te lezen dat lid is van de afzonderlijke organisaties.

32


Tabel 6.3.1 Percentage Lelystedelingen dat lid is van een vereniging/organisatie Zang-, muziek- of toneelvereniging Sportvereniging Hobbyvereniging Politieke organisatie Vakbond, werknemers - of werkgeversorganisatie Bibliotheek Vereniging met godsdienstig doel Overige verenigingen

5 33 8 5 22 31 4 21

Laten we de zang, muziek- toneelvereniging, het lidmaatschap van de bibliotheek (cultureel getint; zie hoofdstuk 8), de sportvereniging (sport gerelateerd; zie hoofdstuk 7), en de overige verenigingen buiten beschouwing, dan kunnen we zeggen dat 32% van de Lelystedelingen in verenigingsverband participeert: de verenigingsparticipanten. Wij komen hierop terug in hoofdstuk 9.


33

7. SPORT 7.1 Inleiding Voor het vormgeven en bijsturen van het sportbeleid van de gemeente wil de betreffende beleidsafdeling weten hoe de sportparticipatie en -beleving van de Lelystedelingen is. Middels het Leefsituatieonderzoek onder volwassenen en de Lelystadse Jongerenenquête onder jongeren is dit gepeild. Het is de eerste keer dat de gemeente Lelystad de sportparticipatie van Lelystedelingen uitgebreid peilt. Deze nulmeting heeft als basis gediend voor de Sportnota 2005-2008 en de daaraan gekoppelde Sportmonitor. Na een paar jaar zal er opnieuw een meting moeten plaatsvinden, om te evalueren welk effect het gevoerde sportbeleid heeft gehad en om tevens input te leveren voor de nieuw op te stellen Sportnota. In de ‘Sportpeiling 2004’ is dit ook aan de orde geweest. In deze rapportage beperken wij ons tot een beschrijving van de sportparticipatie en -beleving van de inwoners van 18 jaar en ouder. Wat betreft de vragenset over sport is aangesloten bij de Richtlijn Sportdeelname Onderzoek (RSO). In dit hoofdstuk worden de sportgerelateerde uitkomsten van de inwoners van 18 tot en met 70 jaar gepresenteerd. Naast het kengetal voor sportparticipatie, wordt ingegaan op de sportfrequentie, aantal beoefende sporten en de populariteit van bepaalde sporten. Ook wordt het organisatieverband en het trainingsverband waarbinnen de sporten worden uitgeoefend besproken en komt de locatie van sportbeoefening aan bod. Tot slot komt de mening van de Lelystedeling aan bod. Naast het zelfbeeld wat betreft sportparticipatie, wordt verslag gedaan van de mening van de burger over de sportvoorzieningen in Lelystad.

7.2

Sportparticipatie Lelystedelingen zijn sportief. Ruim 66% van de Lelystedelingen van 18 jaar en ouder heeft het afgelopen jaar minstens 12 keer gesport. Uit tabel 7.2.1 kan worden afgelezen dat dit percentage iets boven het landelijk gemiddel5 de van 62% (2002) ligt. Ook blijkt uit deze tabel dat meer mannen sporten dan vrouwen.

Tabel 7.2.1 Sportparticipatie naar geslacht, groep 18 – 70 jaar Lelystad

Nederland

Man Vrouw

70 62

65 59

Totaal

66

62

in %

5

De NOC*NSF heeft in 2002 onder de Nederlandse bevolking van 6 jaar en ouder de Peiling Sportbeoefening gehouden. De RSO-vragenlijst is gehanteerd. Het Mulier Instituut heeft een aanvullende analyse van deze peiling verricht bij de groep 18-70 jaar om gemeentelijke en landelijke sportonderzoeken onderling te kunnen vergelijken.

34


Naast geslacht speelt leeftijd een belangrijke rol. Hoe jonger, hoe eerder men sport. Van de groep 18 – 24 jaar sport 79%, van de groep 35 – 44 jaar sport 62% en van de groep 65 – 70 jaar sport 42%. Uit grafiek 7.2.1 kan worden opgemaakt dat Lelystad weinig afwijkt van het landelijk patroon met uitzondering van de laatste leeftijdscategorie. Bij de meeste andere gemeen6 ten waar hetzelfde onderzoek heeft plaatsgevonden, ligt de sportparticipatie van de groep 65-70 jaar ook een stuk lager dan uit het landelijk onderzoek naar voren is gekomen. Grafiek 7.2.1 Sportparticipatie groep 18-70 jaar naar leeftijd 100% Nederland 79% 80%

Lelystad

74% 62%

64% 59%

60%

42% 40%

20%

0% 18-24

25-34

35-44

45-54

55-64

65-70 leeftijd

Naast leeftijd en geslacht is gekeken in welke mate andere verschillen in achtergrondkenmerken, zoals herkomst, stadsdeel, opleidingsniveau, inkomen en het al dan niet hebben van een beperking, samenhangen met de sportparticipatie van volwassenen in Lelystad. Wat betreft herkomst is er onderscheid gemaakt tussen allochtonen en autochtonen op basis van de CBS-definitie (zie ook hoofdstuk 11: Achtergrondkenmerken). Meer autochtonen (68%) dan allochtonen (57%) sporten in Lelystad. Hoe hoger de Lelystedeling is opgeleid, hoe eerder hij of zij sport. In grafiek 7.2.2 is dit goed te zien. Er speelt hier wel een leeftijdseffect doorheen. Van de ongeschoolde volwassenen (slechts basisonderwijs gevolgd) sport slechts een derde. Deze groep bestaat voor een groot deel uit 55-plussers. Een zelfde beeld ontstaat als we het netto huishoudinkomen afzetten tegen de sportparticipatie. Hoe hoger het inkomen van de Lelystedeling, hoe eerder hij of zij sport. Landelijk zien we dit beeld ook. Uiteraard hangen inkomen en opleidingsniveau sterk met elkaar samen.

6

Amstelveen, Drechtsteden, Eindhoven, Hengelo, ’s-Hertogenbosch, Rheden, Rotterdam, Venlo, Almere, Den Haag (Kerngegevens Sportdeelname, 2003).


35

Grafiek 7.2.2 Sportparticipatie groep 18-70 jaar naar opleidingsniveau

hoog geschoold

76%

middelbaar geschoold

70%

laag geschoold

58%

ongeschoold

30%

0%

10%

20%

30% 40% niet-sporter

50% 60% sporter

70%

80%

90%

100%

Meer volwassenen zonder een beperking sporten (69%) dan volwassenen met een beperking (57%). Dit blijkt ook uit het landelijke onderzoek. Met een beperking wordt hier bedoeld een lichamelijke, auditieve, visuele, verstandelijke beperking of een chronische aandoening.

7.3

Sportfrequentie Respondenten hebben aangegeven hoe vaak zij de afgelopen 12 maanden hebben gesport. Voor het bepalen van de sportfrequenties zijn de respondenten ingedeeld in standaardcategorieën op basis van het aantal sporten per jaar. Gekozen is voor de indeling: niet sporters (0 keer), incidentele sporters (1-11 keer), onregelmatige sporters (12-59 keer), regelmatige sporters (60-119 keer) en intensieve sporters (120 keer of meer). In tabel 7.3.1 zien we de verdeling naar type sporters in Lelystad en Nederland. Lelystad heeft vooral meer regelmatige en intensieve sporters onder haar bevolking vergeleken met de gehele Nederlandse bevolking.

Tabel 7.3.1 Frequentie sportparticipatie volwassenen 18–70 jaar Nederland in %

Lelystad totaal

mannen

vrouwen

niet sporters

26

27

23

32

incidentele sporters

12

7

8

7

onregelmatige sporters

32

30

30

30

regelmatige sporters

15

18

18

17

intensieve sporters

15

17

21

14

In deze tabel zijn ook de Lelystadse mannen vergeleken met de Lelystadse vrouwen. We zagen eerder al dat meer mannen sporten dan vrouwen. Uit

36


deze tabel kunnen we ook opmaken dat mannen meer aan intensieve sport doen dan vrouwen. Landelijk is dit ook het geval. Leeftijd is niet alleen van invloed op de sportparticipatie maar ook op de sportfrequentie. Uit grafiek 7.3.1, waarin alleen de sporters (vaker dan 11 keer per jaar sporten) zijn meegenomen, blijkt bijvoorbeeld dat in de leeftijdscategorie 18-24 jaar relatief weinig onregelmatige en relatief veel intensive sporters zijn. Het omgekeerde geldt voor de leeftijdscategorie 25-34 jaar: onder hen zijn er relatief veel onregelmatige en weinig intensieve sporters. Bij de overige leeftijdscategorieën, met uitzondering van de oudste categorie – die meer dan de jongere te maken heeft met beperkingen – is de verdeling tussen onregelmatige, regelmatige en intensieve sporters ongeveer gelijk. Grafiek 7.3.1 Sportparticipatie en -frequentie naar leeftijd 80%

intensieve regelmatige onregelmatige

60%

40%

20%

0% 18-24

25-34

35-44

45-54

55-64

65-70 leeftijd

Verder blijkt dat allochtonen minder frequent sporten dan autochtonen en dat lage inkomens (tot € 1.200 netto per maand) onregelmatiger sporten dan midden en hoge inkomens (vanaf € 1.200). Landelijk zien we ook dat sportfrequentie en huishoudinkomen met elkaar samenhangen.

7.4 Aantal sporten Er is aan de respondenten gevraagd aan te geven welke sporten zij minstens een keer hadden beoefend de afgelopen 12 maanden. Respondenten konden uit 44 verschillende voorgeschreven sporten kiezen en een open categorie. Om welke sporten het precies gaat, kan worden opgemaakt uit de vragenlijst die is bijgevoegd in de bijlage. Op basis van deze vraag, is berekend hoeveel sporten er gemiddeld worden beoefend en welke sporten populair zijn. Het gemiddeld aantal beoefende sporten is berekend op het aantal respondenten dat minimaal een sport beoefent. De mensen die geen sport beoefenen zijn dus niet meegenomen in de berekening. Gemiddeld beoefenen de


37

Lelystadse volwassenen 3,4 sporten. De landelijke sportpeiling (2002) komt op 2,7 sporten. Resultaten bij andere gemeenten die dezelfde onderzoeksmethode hebben toegepast, komen ook op een hoger gemiddelde dan uit landelijk onderzoek is gekomen. Mannen beoefenen gemiddeld meer (3,8) verschillende sporten dan vrouwen (3,0). Het aantal beoefende sporten neemt met het oplopen van de leeftijd af. Lelystad wijkt niet substantieel af van het landelijke patroon. Opvallend is wel dat het aantal beoefende sporten bij de jongere leeftijdscategorieën in de meeste gemeenten waar hetzelfde onderzoek heeft plaatsgevonden iets hoger ligt dan landelijk het geval is en dat dit aantal bij de oudste leeftijdscategorie iets lager ligt. Dit geldt ook voor Lelystad.

7.5 Populaire sporten Uit de analyse naar de meest populaire sporten onder de Lelystadse volwassenen, blijkt dat (1) fitness-conditietraining, (2) fietssport (wielrennen, mountainbiken, toerfietsen) en (3) fitness-krachttraining het meest worden genoemd. Landelijk zijn dat in 2002 (1) fitness-conditietraining, (2) zwemsport en (3) wandelsport. Kijken we, zoals tabel 7.5.1 weergeeft, naar de top 10 populaire sporten, dan zien we dat de top 10 van Lelystad (2004) exact dezelfde sporten bevat als de landelijke top 10 twee jaar geleden en dat slechts de volgorde licht afwijkt. De top 3 ziet er voor de mannen precies hetzelfde uit. De top 3 van de vrouwen wijkt daarvan af: (1) Fitness (conditie), (2) Zwemsport, (3) Aerobics/steps. Tabel 7.5.1 Top 10 meest beoefende sporten volwassenen 18-70 jaar

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Lelystad (2004)

Nederland (2002)

Fitness (conditie) Fietssport Fitness (kracht) Zwemsport Wandelsport Hardlopen Aerobics/steps Tennis Volleybal Veldvoetbal

Fitness (conditie) Zwemsport Wandelsport Fietssport Hardlopen Tennis Aerobics/steps Fitness (kracht) Volleybal Veldvoetbal

7.6 Organisatorisch verband De respondent is gevraagd in welk verband hij of zij de (drie belangrijkste) sporten beoefent. De respondent kon bijvoorbeeld aangeven of dat gebeurt

38


als lid van een sportvereniging, als abonnee van een fitnesscentrum of commerciële aanbieder, via het sociaal-cultureel werk, tijdens een georganiseerde sportvakantie, alleen enzovoorts. Vervolgens zijn er op basis van de antwoorden op deze vraag vier kengetallen berekend voor het organisatorisch verband waarin wordt gesport, gebaseerd op het totaal aantal respondenten. In tabel 7.6.1 zijn deze kengetallen voor de bevolking van 18 jaar en ouder weergegeven. Uit deze tabel kan worden opgemaakt dat het meest wordt gesport in ongeorganiseerd verband. Landelijk en in andere gemeenten is dit ook het geval. Sporten in commercieel verband gebeurt landelijk en in de meeste andere gemeenten minder dan in verenigingsverband. In Lelystad is er echter nauwelijks verschil: een kwart sport in verenigingsverband en een kwart in commercieel verband. Tabel 7.6.1 Organisatorisch sportverband volwassenen 18-70 jaar7 Nederland in %

Lelystad totaal

mannen

vrouwen

verenigingsverband

26

26

30

23

commercieel verband

15

25

22

28

52

8

51

41

9

21

15

ongebonden anders

17

46 18

Hierbij dient wel te worden opgemerkt dat de landelijke kengetallen sportparticipatie binnen verenigings- en commercieel verband twee jaar en van de andere gemeenten minstens twee jaar oud zijn. En dat bovendien de verwachting is dat juist dit aspect – het type verband waarin gesport wordt – snel verandert. De afnemende hoeveelheid vrije tijd, afgezet tegen een toenemend vrijetijdsaanbod en grotere bestedingsmogelijkheden, plaatsen de deelname aan met name de traditionele (verenigings)sport onder druk. Individueel, ongeorganiseerd sporten, steeds vaker bij commerciële aanbieders, is sterk in opmars (SCP, 2003). De verwachting is dan ook dat er landelijk inmiddels ook wat verschuivingen hebben plaatsgevonden in het type verband waarin gesport wordt. Meer mannen sporten in verenigingsverband dan vrouwen. En meer vrouwen sporten in commercieel verband dan mannen. Ook landelijk zien we dit patroon. Verder constateren we verschillen tussen de leeftijdscategorieën wat betreft het organisatorisch verband waarin Lelystedelingen sporten. De twee jongere leeftijdscategorieën sporten relatief veel in verenigingsverband en com-

7

Percentages tellen op tot meer dan 100%, omdat sporters zowel in commercieel, als in verenigingsverband als ongebonden kan sporten. 8 waarvan 25% van de sporten in groepsverband en 21% alleen 9 waarvan via sociaal-cultureel werk of buurthuiswerk 2%, in het kader van bedrijfssport 5%, via een georganiseerde sportv akantie 4%, op een andere manier 7%


39

mercieel verband en relatief weinig in ongeorganiseerd verband. Grafiek 7.6.1 illustreert dit. Ten slotte constateren we dat meer autochtonen in commercieel verband sporten dan allochtonen. Dit geldt niet voor het sporten in verenigingsverband. Wat wel voor beiden opgaat is dat meer midden en hoge inkomens (vanaf €1200 netto per maand) sporten in verenigingsverband en commercieel verband dan lage inkomens (tot €1200). Dit blijkt ook uit landelijk onderzoek. Grafiek 7.6.1 Organisatorisch verband groep 18-70 jaar naar leeftijd 60% vereniging commercieel

50%

ongebonden anders

40%

30% 20% 10%

0% 18-24

25-34

35-44

45-54

55-64

65-70

leeftijd

In blok B van het Leefsituatieonderzoek is gevraagd of de respondent lid is van een sportvereniging. Van alle respondenten van 18 jaar en ouder heeft 32% deze vraag positief beantwoord. Landelijk (CBS, 2004) zegt in 2003 29% lid te zijn van een sportvereniging.

7.7

Trainingsverband/competitiesport Ongeveer drie op de tien Lelystedelingen van 18 jaar en ouder neemt deel aan lessen, cursussen of trainingen in de sport. Het landelijke cijfer ligt iets hoger. De gemeentelijke verschillen zijn wat dit betreft betrekkelijk gering. Mannen en vrouwen verschillen in dit opzicht weinig met elkaar. Naarmate de sporter ouder is, maakt hij of zij geleidelijk minder gebruik van de scholingsmogelijkheden in de sport. Dit is in andere onderzochte gemeenten ook het geval. Verder nemen meer autochtonen deel aan lessen, cursussen en trainingen dan allochtonen en nemen meer hoger inkomens dan lage inkomens hieraan deel. Dit laatste komt ook uit landelijk onderzoek naar voren. In tabel 7.7.1 is aangegeven welk deel (van alle respondenten) deelneemt aan lessen, cursussen of trainingen en welk deel deelneemt aan competitie, toernooien en sportevenementen.

40


Tabel 7.7.1 Trainingsverband/competitiesport volwassenen10 Nederland

Lelystad totaal

mannen

vrouwen

in % Lessen, cursussen, trainingen

35

29

28

30

Competitie, toernooien, sportevenementen Geen

23

17

23

10

51

55

46

Een op de zes Lelystedelingen neemt deel aan competitie, toernooien of sportevenementen. Dit ligt lager dan het landelijk gemiddelde en ook lager dan in de meeste andere gemeenten. Aanzienlijk meer mannen participeren in competities en toernooien dan vrouwen. Dit is in Lelystad het geval maar komt ook uit andere gemeentelijke onderzoeken en het landelijk onderzoek naar voren. In Lelystad neemt 23% van de mannen en 10% van de vrouwen deel aan competities, toernooien of evenementen. Verder geldt ook hier: hoe hoger het netto huishoudinkomen, hoe eerder men deelneemt aan competities, toernooien en evenementen. Lelystedelingen nemen over het algemeen minder deel aan lessen, cursussen of trainingen en minder vaak deel aan competitie, toernooien of sportevenementen vergeleken met de Nederlandse bevolking. Lelystedelingen zijn net zo vaak lid van een sportvereniging en sporten net zo veel binnen verenigingsverband dan landelijk het geval is (zie paragraaf 7.6). Scholingsmogelijkheden en het sporten in wedstrijdverband worden juist vaak door de sportverenigingen georganiseerd. Een verklaring zou zijn dat er binnen verenigingsverband meer recreatief gesport wordt in Lelystad dan landelijk het geval is.

7.8

Locatie van sportbeoefening Van alle respondenten van 18 jaar en ouder geeft 53% aan in ieder geval een van de drie meest beoefende sporten uit te oefenen in een officiële binnensportaccommodatie, zoals een sporthal, gymnastieklokaal, fitnesscentrum, ijshal (binnen), tennisbaan (binnen), klimhal enzovoort. Nog eens 18% geeft aan hiervoor gebruik te maken van een officiële buitensportaccommodatie, zoals een voetbalveld, hockeyveld, tennisbaan (buiten), ijsbaan (buiten), manege enzovoort. Verder maakt 5% van de volwassenen gebruik van een sportvoorziening in de openbare ruimte (bijv. half-pipe, basketbalpleintje, trapveldje) en wel 40% maakt gebruik van een andersoortige voorziening zoals bijvoorbeeld park, bos, bergen, strand, meer, openbare weg, buurthuis, wijkcentrum, café. In tabel 7.8.1 is een overzicht van de cijfers verwerkt met een uitsplitsing naar geslacht en voor het totaal met een uitsplitsing naar binnen Lelystad of daarbuiten.

10

Percentages tellen niet op tot 100%, omdat sporters zowel in competitieverband als in trainingsverband kunnen sporten.


41

Tabel 7.8.1 Plaats van sportbeoefening naar geslacht 11 Mannen

Vrouwen

Totaal 12

in %

Totaal

Lelystad

elders

Sportvoorziening - binnen

53

52

53

45

18

Sportvoorziening - buiten

24

12

18

12

10

7

3

5

3

3

46

35

40

32

25

Openbare ruimte Andersoortige voorziening

Eerder is al geconstateerd dat meer mannen sporten dan vrouwen. Uit deze tabel kan worden opgemaakt dat mannen met name meer gebruik maken van buitensportaccommodaties en andersoortige voorzieningen dan vrouwen. Meer autochtonen sporten dan allochtonen. Er is ook gekeken naar de plaats van sportbeoefening van beide groepen. Uit deze analyse blijkt dat allochtonen vooral minder gebruik maken van binnensportaccommodaties en andersoortige voorzieningen dan autochtonen. Met het stijgen van de leeftijd neemt de sportparticipatie geleidelijk af. Dit geldt ook voor het gebruik van de genoemde typen sportlocaties.

7.9 Zelfbeeld als sporter Naast de vragen over sportparticipatie, is ook de mening van inwoners over sport gevraagd. Allereerst is gepeild in welke mate respondenten zichzelf zien als ‘sporter’. In grafiek 7.9.1 is de frequentieverdeling van de antwoorGrafiek 7.9.1 Zelfbeeld als sporter onder volwassenen van 18-70 jaar 8% 11%

26% nee, in het geheel niet nee, nauwelijks enigszins ja, tamelijk ja, zonder meer

26%

29%

11

Percentages tellen op tot meer dan 100%, omdat sporters zowel gebruik kunnen maken van een binnenvoorziening, als buitenvoorziening, als de openbare ruimte als een andersoortige voorziening om hun sporten te beoefenen. 12 De totaalpercentages zijn lager dan de optelling van de sportlocaties wat er in ‘Lelystad’ en ‘elders’ wordt gebruikt, omdat meestal zowel in Lelystad als daarbuiten wordt gesport.

42


den van volwassenen van 18 jaar en ouder op deze vraag weergegeven. Van de groep volwassenen ziet 19% zichzelf als ‘sporter’, terwijl volgens de gekozen definitie van ‘sport’ 66% ‘aan sport doet’. Deze verschillen zien we ook elders. Onder de gehele Nederlandse bevolking ziet 15% zichzelf in 2002 als sporter. In de gemeenten waar hetzelfde onderzoek is toegepast ligt dit iets hoger: tussen de 20 en 30%. Meer Lelystadse mannen (22%) zien zichzelf als sporter dan Lelystadse vrouwen (16%) en jongere leeftijdscategorieën zien zichzelf eerder als sporter dan oudere leeftijdscategorieën. Naarmate de sportparticipatie hoger ligt, is ook het zelfbeeld als sporter sterker. Bij vrouwen is deze samenhang groter dan bij mannen. Mannen zijn dus eerder geneigd zichzelf als sporter te beschouwen, los van de intensiteit van hun sportbeoefening. Er is geconstateerd dat het percentage respondenten dat meer dan elf keer per jaar sport beoefent, veel hoger ligt dan het percentage dat zichzelf als een sporter beschouwt. Het percentage dat zichzelf als sporter ziet, ligt tussen het percentage respondenten dat meer dan 60 keer per jaar aan sport doet en het percentage respondenten dat meer dan 120 keer per jaar aan sport doet. Tabel 7.9.1 laat dit zien. Tabel 7.9.1 Vergelijking sportfrequentie en zelfbeeld sporter = 12 keer

= 60 keer

Zelfbeeld ‘sporter’

=120 keer

66 62

35 30

19 15

17 13

in % Lelystad Nederland

Deze resultaten, evenals de resultaten in andere gemeenten en landelijke cijfers, suggereren dat de in het sportonderzoek gangbare (en in de RSO overgenomen) definitie van de sporter (namelijk iemand die meer dan 11 keer per jaar aan sport doet) veel ruimer is dan het beeld dat de bevolking hiervan heeft. Waar in het sportonderzoek een frequentie van een keer per maand voldoende is om als sporter te worden gedefinieerd, legt de gemiddelde Lelystedeling deze grens hoger (rond de twee keer per week). Dit zelfbeeld hangt zeer waarschijnlijk niet alleen van de frequentie af, maar ook van de aard en vorm van de activiteit.

7.10 Mening burger over de sportvoorzieningen in Lelystad De respondenten is ook gevraagd aan te geven in welke mate zij tevreden zijn met het aanbod van de sportvoorzieningen in Lelystad. Respondenten konden een keuze maken uit vijf categorieën van ‘zeer tevreden’ tot ‘zeer ontevreden’. In grafiek 7.10.1 is de frequentieverdeling van de antwoorden op de betreffende vraag van volwassenen weergegeven. Van de volwassenen is 8% (zeer) ontevreden, 68% is (zeer) tevreden en 23% zegt noch te-


43

vreden noch ontevreden met het aanbod van de sport voorzieningen in Lelystad te zijn. Grafiek 7.10.1 Mate van tevredenheid sportvoorzieningen volwassenen 7%

1%

10%

Zeer tevreden Tevreden

23%

Tevreden noch ontevreden Ontevreden Zeer ontevreden

58%

Niet alle subgroepen zijn even tevreden met het aanbod van de sportvoorzieningen. Mannen zijn minder tevreden dan vrouwen, de groep 18 tot 34 jarigen is minder tevreden dan de oudere leeftijdscategorieën en allochtonen zijn minder tevreden met het aanbod van sportvoorzieningen in Lelystad dan autochtonen. Daarnaast is gekeken of de mate van tevredenheid samenhangt met de sportdeelname zoals participatie, frequentie, het verband waarin gesport wordt, de locatie waar de sport wordt uitgeoefend enzovoorts. Uit deze analyse blijkt dat sporters (70%) meer tevreden zijn met het aanbod van sportvoorzieningen in Lelystad dan niet -sporters (63%). Ook de sportfrequentie hangt hiermee samen: van de incidentele sporters is 13% (zeer) ontevreden, van de onregelmatige en regelmatige sporters is dat ongeveer 6% en van de intensieve sporters is 13% (zeer) ontevreden over het aanbod van sportvoorzieningen in Lelystad. Verder zijn respondenten die sporten in verenigingsverband, commercieel verband en respondenten die lessen, cursussen of trainingen volgen meer tevreden dan respondenten die dat niet doen en zijn respondenten die gebruik maken van een binnensportvoorziening, buitensportvoorziening of openbare ruimte om hun sport te beoefenen meer tevreden met het sportvoorzieningen aanbod in Lelystad dan respondenten die dat niet doen. Er is tevens gevraagd aan de respondenten of zij bepaalde sportvoorzieningen missen in Lelystad. Van alle volwassenen zegt 21% een voorziening te missen. De respondenten hebben vervolgens aan kunnen geven welke sportvoorzieningen zij missen. Deze laatste vraag was een zogenaamde open vraag, wat inhoudt dat respondenten zelf een voorziening die zij missen konden invullen. In meer dan de helft van de gevallen wordt een zwembad genoemd, waarvan tweederde expliciet heeft aangegeven een openluchtzwembad te missen.

44


8. CULTUUR 8.1

Inleiding Voor het vormgeven en bijsturen van het cultuurbeleid van de gemeente wil de betreffende beleidsafdeling weten hoe de cultuurparticipatie en -beleving van de Lelystedelingen is. Middels het Leefsituatieonderzoek onder volwassenen en de Lelystadse Jongerenenquête onder jongeren is dit gepeild. Het is de eerste keer dat de gemeente Lelystad de cultuurparticipatie van Lelystedelingen uitgebreid peilt. Na een paar jaar zal er opnieuw een meting moeten plaatsvinden, om te evalueren welk effect het gevoerde cultuurbeleid heeft gehad en om tevens input te leveren voor een nieuw op te stellen Cultuurnota. Ook is hieraan reeds aandacht besteed in de ‘Cultuurpeiling 2004’. Wij beperken ons in deze rapportage dan ook tot een beschrijving van de cultuurparticipatie en -beleving van de inwoners van 18 jaar en ouder. Wat betreft de vragenset over cultuur is aangesloten bij de Richtlijn Cultuurdeelname Onderzoek (RCO). In dit hoofdstuk worden de cultuurgerelateerde uitkomsten van de inwoners van 18 jaar en ouder gepresenteerd. De volgende onderwerpen komen aan bod: podiumkunsten, film, cultureel erfgoed, letteren en uitleencentra, beeldende kunst en vormgeving, amateurkunst, kunst- en cultuureducatie, festivals en evenementen, feesten met optredens, mediabeleid en de mening van de Lelystedeling over de culturele voorzieningen.

8.2

Podiumkunsten 8.2.1 Bezoek aan podiumkunsten In de twaalf maanden voorafgaande aan de burgerpeiling 2004 heeft ruim de helft van de volwassen Lelystedelingen minimaal één keer een culturele voorstelling (podiumkunst) bezocht. Uit het Algemeen Voorzieningen Onder13 zoek (AVO) 1999 kwam ook naar voren dat ruim de helft van de volwassenen gebruik maakt van voorzieningen voor podiumkunsten. Het podiumbezoek van de groep volwassenen in Lelystad wijkt dus niet af van de Nederlandse bevolking. Vergelijkbaarheid met deze landelijke cijfers is mogelijk, omdat dezelfde disciplines zijn opgenomen, namelijk: toneel, cabaret of kleinkunst, concert klassieke muziek, opera of operette, concert pop-/ wereldmuziek, jazz-/bluesconcert, dance-/houseparty, musical, ballet-/dansvoorstelling. In tabel 8.2.1 zijn in de tweede kolom (bezoek gebaseerd op AVO-definitie) deze kengetallen verwerkt. Daarnaast is in de derde kolom (bezoek gebaseerd op RCO-definitie) op dezelfde manier een kengetal ‘bezoek aan podiumkunsten’ berekend, maar dan inclusief de overige disciplines van podi-

13

Bron: AVO 1999; bewerkt door O&S Amsterdam (2003)


45

umkunsten: uitvoering van een koor, concert van harmonie, fanfare of brassband, literaire bijeenkomst en lezing over kunst/kunstgeschiedenis. Tabel 8.2.1 Bezoek aan podiumkunsten door volwassenen afgelopen 12 maanden

Lelystad Landelijk

Bezoek (%) (AVO)

Bezoek (%) (RCO)

1

56 52

59

13

waarvan aantal keer (%) 2-3 4-11 18

22

12+ 7

Uit de laatste kolommen van tabel 8.2.1 kan worden opgemaakt dat het merendeel van de respondenten dat naar een culturele voorstelling (RCOdefinitie) is geweest, dit vaker dan één keer heeft gedaan. Lelystedelingen van 18 jaar en ouder die wel eens een voorstelling bezoeken, doen dat gemiddeld 7 keer per jaar. Om te kijken of er verschillen zijn tussen de bezoekers en de niet-bezoekers van podiumkunsten is het bezoek bekeken naar achtergrondkenmerken. Zo blijkt dat er verschil is in het bezoek naar leeftijd: meer jongeren van 18 tot en met 23 jaar (tweederde) gaan naar een voorstelling dan 65-plussers (tweevijfde). Verder bezoeken meer autochtone (63%) dan allochtonen vol(46%) een voorstelling. Van de niet -westerse allochtonen bezoekt 40% een voorstelling. Ook uit landelijk onderzoek blijkt dat de participatie van de14 ze groep achterblijft: minderheidsgroepen bezoeken minder traditionele podiumvoorstellingen (SCP, 2003). Ten slotte is ook in Lelystad de opleiding die iemand heeft genoten en het inkomen van invloed op het bezoek aan podiumkunsten: meer hooggeschoolden en hoge inkomensgroepen brengen een bezoek aan een culturele voorstelling dan laaggeschoolden en lage inkomensgroepen. Inkomen en opleiding hangen uiteraard sterk met elkaar samen. In anderen gemeenten (Rotterdam, Almere) zien we dezelfde verschillen in het bezoek aan culturele voorstellingen naar achtergrondkenmerken als leeftijd, herkomst, opleiding en inkomen (COS, 2003 en 2004).

8.2.2 Bezoek aan podiumkunsten naar disciplines In het onderzoek is voor dertien verschillende disciplines het bezoek vastgesteld. Uit deze analyse blijkt dat voorstellingen op het gebied van concert (pop- of wereldmuziek), cabaret of kleinkunst, musical en toneel het meest worden bezocht. Opera’s en operettes, concerten van een harmonie, fanfare of brassband, literaire bijeenkomsten en lezingen over kunst of kunstgeschiedenis worden het minst bezocht. In het eerste gedeelte van tabel 8.2.2 zijn die typen voorstellingen verwerkt die ook in het AVO 1999 aan bod zijn gekomen. Landelijke vergelijkbaarheid is daarom mogelijk. In het tweede gedeelte van de tabel zijn nog vier andere typen voorstellingen verwerkt die niet in het AVO 1999 aan bod zijn gekomen, maar die wel onderdeel uitmaken van de RCO.

14

Traditionele podiumvoorstelling: beroepstoneel, klassieke muziek en ballet

46


Tabel 8.2.2 Percentage van de volwassen bevolking dat de afgelopen 12 maanden een voorstelling b ezocht heeft Lelystad (2004) %

Landelijk (1999)15 %

concert pop-/wereldmuziek cabaret of kleinkunst musical toneelvoorstelling concert klassieke m uziek jazz-/bluesconcert ballet-/dansvoorstelling dance-/houseparty opera of operette

24 21 19 17 9 9 7 6 5

19 15 10 25 14 4 4 6 6

uitvoering van een koor concert harmonie, fanfare of brassband

10 5

literaire bijeenkomst lezing over kunst/kunstgeschiedenis

3 2

Concerten van populaire en/of wereldmuziek worden het meest bezocht: bijna een kwart van de bewoners van 18 jaar en ouder heeft in de afgelopen twaalf maanden zo’n concert bijgewoond. Gemiddeld deed men dit 4 keer. Cabaret of kleinkunst, musical en toneelvoorstelling komen op een goede tweede, derde en vierde plaats: ongeveer een op de vijf Lelystedelingen is naar een dergelijke voorstelling geweest. Het meest frequent, namelijk gemiddeld 9 keer in de afgelopen 12 maanden, gaan liefhebbers van dance of house naar dergelijke party’s. Het minst frequent namelijk 2 keer per jaar, gaan liefhebbers van musicals, ballet en dans, jazz en blues, opera’s en operettes naar dergelijke voorstellingen.

8.2.3 Lelystadse theateraccommodaties en podia Het aandeel van de culturele voorstellingen dat bezocht wordt in Lelystad ligt op 45%. Er zijn behoorlijke verschillen naar leeftijd zoals grafiek 8.2.1 laat zien. De groep 55-plussers is vooral gericht op Lelystad: ruim drievijfde van de voorstellingen die zij bezoeken vindt plaats in Lelystad. Slechts drie op de tien voorstellingen die door jongeren van 18-23 jaar bezocht worden, vinden in Lelystad plaats. Dit geldt ook voor de groep van 24-29 jaar. Over het algemeen kunnen we op basis van deze burgerpeiling stellen dat het bezoek aan opera’s en operettes, musicals, concerten (zowel klassiek als pop) en dance- en/of houseparty’s veelal elders plaats vindt. Drie locaties waar in Lelystad podiumvoorstellingen worden gegeven zijn het Cultureel Centrum Agora, CKV De Kubus en Underground. Deze laatste lo15

zie voetnoot 12.


47

catie richt zich met haar programmering op de doelgroep jongeren van 12 tot en met 23 jaar (sector Samenleving, 2005). Grafiek 8.2.1 Gedeelte van de voorstellingen dat in Lelystad en elders is bezocht 100% elders

80%

in Lelystad 36%

41% 51% 60% 71%

73%

60%

40% 64%

59% 49% 40%

20% 29%

27%

18-23

24-29

0% 30-39

40-54

65+ leeftijd

55-64

De respondenten is gevraagd of (en hoe vaak) zij het afgelopen jaar op deze locaties zijn geweest. Ongeveer 28% van de volwassenen heeft minstens één keer het Cultureel Centrum Agora bezocht, 15% CKV De Kubus en 4% heeft Underground bezocht. Bezoekers zijn er gemiddeld respectievelijk vijf, negen en twee keer geweest in het afgelopen jaar. Paragraaf 8.11 (kunsteducatie) gaat dieper in op de bezoekfrequentie van CKV De Kubus en Underground. Naast een podiumfunctie hebben deze instellingen namelijk ook een educatiefunctie.

percentage

CKV De Kubus richt zich op de gehele bevolking, maar in de praktijk bestaat 70% van de cursisten uit jongeren tot 18 jaar (Sector Samenleving, 2005). Het bezoek per leeftijdscategorie aan deze drie locaties is in grafiek 8.2.2 af te lezen. Grafiek 8.2.2 Bezoek Lelystadse theateraccommodaties 18-29 jaar

30-39 jaar

40-54 jaar

55+

30

20

10

0 Agora

48

Kubus

Underground


Naast leeftijd is de mogelijke relatie tussen het bezoek aan deze instellingen en het opleidingsniveau, het inkomen en de herkomst van respondenten onderzocht. Er komen minder laaggeschoolden en lage inkomensgroepen in het Cultureel Centrum Agora en CKV De Kubus. Verder vormen allochtonen (en niet-westerse allochtonen in het bijzonder) een relatief klein deel van het publiek van het Agoratheater. Naast de zojuist besproken ‘vaste podiumlocaties’ is er ook nog een aantal festivals in Lelystad op het gebied van podiumkunsten de revue gepasseerd. Paragraaf 8.9 komt hierop terug.

8.3 Film Lelystad heeft een bioscoop ‘Utopolis’. Daarnaast worden er, in samenwerking met en gebruikmakend van deze bioscoop, door stichting Filmtheater Lelystad tweewekelijkse kwaliteitsfilms vertoond in ‘Cine Utopia’, als aanvulling op het bestaande, commerciële filmaanbod van de bioscoop. De helft van alle volwassenen is de afgelopen twaalf maanden naar een filmvoorstelling geweest. Landelijke cijfers (AVO 1999) komen op hetzelfde neer. Van de Lelystedelingen die wel eens naar de bioscoop gaan, bezoeken volwassenen gemiddeld vijf keer per jaar een bioscoop. Voor een filmvoorstelling blijft de Lelystedeling dicht bij huis: driekwart van de filmvoorstellingen wordt in Lelystad bekeken. Er zijn echter grote verschillen tussen de verschillende leeftijdscategorieën zoals grafiek 8.3.1 laat zien. Grafiek 8.3.1 Filmbezoek naar plaats en leeftijd 100%

geen bezoek 19%

waarvan elders 33%

80%

waarvan in Lelystad

41% 53%

26%

73%

60% 26%

17% 11%

40% 55% 41%

20%

42%

5% 37% 22%

0% 18-23

24-29

30-39

40-54

55+

Naast leeftijd is er gekeken naar verschillen in opleiding, inkomen en herkomst en het filmbezoek. Minder laaggeschoolden en lagere inkomens gaan naar een filmvoorstelling dan hoger geschoolden en hogere inkomensgroepen.


49

8.4

Cultureel erfgoed 8.4.1 Bezoek aan cultureel erfgoed Een derde van de Lelystadse volwassenen heeft het afgelopen jaar een museum bezocht. Het landelijke percentage dat een museum bezoekt komt (AVO, 1999) ongeveer op hetzelfde neer. Het aantal keer dat Lelystadse museumbezoekers musea betreden ligt gemiddeld op 4. Uit landelijk onderzoek blijkt dat het deel van de minderheidsgroepen (Marokkanen, Turken, Surinamers en Antillianen) dat een museum bezoekt beduidend lager ligt (SCP, 2003). De resultaten van deze Lelystadse burgerpeiling geven een zelfde beeld: 24% van de allochtonen, 16% van de nietwesterse allochtonen en 12% van de genoemde minderheidsgroepen heeft het afgelopen jaar een museum bezocht. Een galerie of atelier is beschreven als een plaats waar men kunstvoorwerpen kan bekijken en kopen. Van de Lelystadse volwassenen heeft 16% het afgelopen jaar minimaal één keer een galerie of atelier bezocht. Landelijk kwam dit in 1999 ongeveer op hetzelfde neer. Gemiddeld kwamen galerieen atelierbezoekers 3 keer op dergelijke locaties in het afgelopen jaar. Ook is gevraagd aan de respondenten of zij in de twaalf maanden voorafgaand aan het onderzoek een archief hebben bezocht voor bijvoorbeeld stamboomonderzoek of streekgeschiedenis. Slechts 2% van de volwassen bevolking kon deze vraag met “ja” beantwoorden. Bezienswaardige gebouwen, dorpen of stadsdelen zijn meer in trek: 43% van de Lelystadse volwassenen bezoekt minstens een keer een dergelijke locatie. Degenen die wel eens op een dergelijke locatie komen, doen dit gemiddeld 8 keer per jaar.

8.4.2 Bezoek aan Lelystadse locaties In de enquête is ook aan bod gekomen of de respondenten instellingen in Lelystad hebben bezocht in de afgelopen twaalf maanden. Een op elke vijf museumbezoeken door volwassenen vond plaats in een museum of tentoonstelling in Lelystad. In Rotterdam – een stad met meer musea – ligt dit aandeel een stuk hoger; in Almere – een stad met minder musea – ligt dit aandeel een stuk lager (COS, 2003 en 2004; www.museumgids.nl). Een op de drie galerieen atelierbezoeken vond plaats in Lelystad en van de Lelystedelingen die wel eens bezienswaardigheden bezoeken heeft 6% dat in Lelystad gedaan. Vrijwel geen respondent is naar het archief in Lelystad geweest.

50


8.4.3 Cultureel erfgoed naar achtergrondkenmerken Op basis van de vier bovengenoemde items is berekend dat ruim de helft van de volwassenen ‘iets’ heeft bezocht van cultureel erfgoed in het afgelopen jaar. Lelystedelingen die geen cultureel erfgoed hebben bezocht verschillen in achtergrondkenmerken van Lelystedelingen die wel een bezoek brengen aan een museum, tentoonstelling, galerie, atelier, archief of beziens waardigheid. Tabel 8.4.1 laat deze verschillen zien. Tabel 8.4.1 Bezoek aan cultureel erfgoed naar achtergrondkenmerken

naar leeftijd

naar herkomst

naar opleiding

naar inkomen

18-29 jaar 30-39 jaar 40-54 jaar 55 jaar en ouder autochtonen allochtonen niet-westerse allochtonen ongeschoold laaggeschoold middelbaar geschoold hooggeschoold laag inkomen midden inkomen hoog inkomen

totaal gemiddeld

bezoek aan cultureel erfgoed (in %) 41 47 56 58 54 40 28 18 42 48 75 34 52 66 51

Onder de niet-bezoekers van cultureel erfgoed zijn relatief veel jongvolwassenen (18-29 jaar), allochtonen en niet-westerse allochtonen in het bijzonder, ongeschoolden en lage inkomensgroepen. Dit zien we ook in gemeenten als Rotterdam en Almere (COS, 2003 en 2004).

8.5

Letteren en uitleencentra In deze paragraaf komt het bezoek aan vier uitleencentra aan bod: bibliotheek, videotheek, fonotheek en artotheek. In totaal is 62% van de Lelystadse volwassenen minstens één keer naar een uitleencentrum geweest. In Lelystad bezoekt 42% wel eens een bibliotheek, 37% een videotheek, 6% een fonotheek en 5% een artotheek. Bibliotheekbezoekers maken gemiddeld 15 keer per jaar gebruik van een bibliotheek. Bezoekpercentages van de groep 24-29 jaar (31%) en de groep 65-plussers (36%) liggen lager dan gemiddeld. Van de volwassen Lelystedelingen zegt 31% lid te zijn van de bibliotheek. Het landelijk cijfer wijkt hier niet van af (CBS, 2003). In Lelystad zegt een vierde van de jongeren (18-23 jaar) lid te zijn, een zesde van de groep 24-29 en een derde van de 30plussers.


51

Er is zowel gevraagd naar het bibliotheekbezoek in het algemeen als naar het bezoek aan de Openbare Bibliotheek Lelystad. Er is weinig verschil tussen beide. Dit betekent dat als de Lelystedelingen naar een bibliotheek gaan dat bijna altijd de Openbare Bibliotheek in Lelystad is. De respondenten is gevraagd hoe vaak zij naar een videotheek gaan. Evenals het zien van een film op televisie thuis (zie ook paragraaf 8.11 Cultuur en Media) kan ook een film op video of DVD thuis bekeken worden. Vaak gaat men daarvoor naar een videotheek. Zoals aangegeven bezoekt 37% van de Lelystadse volwassenen minstens één keer per jaar een videotheek. Gemiddeld deden de videotheek bezoekers dat afgelopen jaar 17 keer. De groep jongeren van 18-23 jaar stak daar bovenuit: gemiddeld kwamen deze bezoekers er 24 keer per jaar, oftewel twee keer per maand. Evenals het bibliotheekbezoek is ook het videotheekbezoek geanalyseerd naar achtergrondkenmerken. Ook hier geldt dat met het oplopen van de leeftijd het bezoek afneemt en dat hoe hoger het opleidingsniveau is, hoe hoger het bezoekpercentage.

8.6

Beeldende kunst en vormgeving 8.6.1 Bezoek aan galerie of atelier en artotheek In paragraaf 8.4 is al even ingegaan op het bezoek aan een galerie of atelier, maar omdat dit onderwerp tevens thuishoort bij beeldende kunst en vormgeving komen we er hier nogmaals even op terug. Een galerie of atelier is beschreven als een plaats waar men kunst voorwerpen kan bekijken en kopen. Van de Lelystadse volwassenen heeft 16% het afgelopen jaar een keer een galerie of atelier bezocht. Negentien procent van de Nederlandse volwassenen had wel eens een galerie of atelier bezocht. Gemiddeld kwamen Lelystadse galerieen atelierbezoekers 3 keer op dergelijke locaties in het afgelopen jaar. Ook is in de burgerpeiling aan de respondenten gevraagd of zij een artotheek (kunstuitleen) hebben bezocht. Slechts 5% van hen heeft deze vraag met “ja” beantwoord. Elders (o.a. in Rotterdam en Almere) bezoekt ook een klein aandeel van de bevolking een artotheek (COS, 2004).

8.6.2 Bezoek aan Lelystadse kunstlocaties en festivals Er is niet alleen naar het bezoek aan kunstlocaties zoals een artotheek of galerie in het algemeen gevraagd, maar ook naar het bezoek van specifiek de Lelystadse kunstlocaties. In het afgelopen jaar heeft 6% een galerie of atelier in Lelystad bezocht, 13% de tentoonstellingen in Stadhuis en/of Provi nciehuis (georganiseerd door Stichting Passe Partout) en slechts 4% de Stichting Kunstuitleen Flevoland.

52


Op basis van deze drie items is berekend dat een op de zes volwassenen het afgelopen jaar een kunstinstelling op het gebied van de beeldende kunst in Lelystad bezocht heeft. Onder deze bezoekers zijn relatief veel 55-plussers, hoge inkomensgroepen en hooggeschoolden. Naast deze kunstlocaties is er het afgelopen jaar ook een drietal festivals georganiseerd op het gebied van beeldende kunst en vormgeving, te weten: de Kunstmanifestatie in Lelystad-Haven, Winterwende en het Kunstfestijn. We hebben de respondenten gevraagd of zij van deze kunstfestivals hebben gehoord en of zij ze hebben bezocht. In paragraaf 8.9 is een tabel (tabel 8.9.1) te zien waarin zowel de bekendheid van als het bezoek aan onder meer deze drie kunstfestivals is gepresenteerd. Op basis van deze drie items (bezoek Winterwende, Kunstfestijn en Kunstmanifestatie) is berekend dat een op de zes volwassenen minstens één kunstfestival bezocht heeft het afgelopen jaar.

8.7

Amateurkunst Naast kunst- en cultuurbeleving in de vorm van bezoek aan uitvoeringen, voorstellingen, tentoonstellingen enzovoort, nemen Lelystedelingen zelf deel aan vormen van amateurkunst of andere typen creatieve activiteiten. In dit onderzoek is naar de actieve amateurkunstbeoefening gekeken. Lelystadse volwassenen verschillen wat betreft hun creatieve activiteiten weinig van de Nederlandse bevolking. De RCO-vragenlijst bevat twaalf verschillende activiteiten. In het AVO 1999 zijn zeven activiteiten daarvan ook voorgelegd aan de Nederlandse bevolking. In tabel 8.7.1 kan worden afgelezen welk percentage van de volwassenen minstens een bepaalde activiteit heeft gedaan in de afgelopen twaalf maanden.

Tabel 8.7.1 Percentage inwoners dat de afgelopen 12 maanden een kunstzinnige activiteit gedaan heeft Lelystad

Landelijk16

%

%

tekenen, schilderen, grafisch werk

14

14

muziekinstrument bespelen

10

12

zingen

9

13

beeldhouwen, boetseren, pottenbakken, sieraden m aken

5

5

werken met textiel

5

8

17

toneel, mime (volks)dans, (jazz)ballet fotografie/film/video

2 3 9

websites ontwerpen

7

verhalen/gedichten schrijven

6

muziek maken op de computer Deelname aan amateurkunstbeoefening (7 disciplines)

4 35

Deelname aan amateurkunstbeoefening (12 disciplines)

39

16 17

5 9

35

Bron: AVO 1999; bewerkt door O&S Amsterdam (2003) In landelijk onderzoek is slechts een categorie gehanteerd: ballet(dans), toneel, mime.


53

Uit tabel 8.7.1 blijkt dat tekenen, schilderen, grafisch werk en het bespelen van een muziekinstrument het vaakst worden genoemd. Een kengetal voor de deelname aan amateurkunst kan berekend worden op basis van de eerste zeven disciplines waardoor tevens vergelijking mogelijk is met een landelijk kengetal. Zo heeft 35% van de volwassenen aan amateurkunst gedaan het afgelopen jaar. Het landelijke cijfer komt op hetzelfde neer (AVO, 1999; bewerking door O&S Amsterdam). Indien de deelname aan amateurkunst berekend wordt op basis van alle twaalf creatieve activiteiten die zijn voorgelegd aan de respondenten, dan komt het kengetal duidelijk hoger uit: 39% heeft het afgelopen jaar aan amateurkunst gedaan. In een ander blok (blok B) van het Leefsituatieonderzoek is gevraagd of en, zo ja, hoeveel hobby’s de Lelystedelingen hebben. In de betreffende vragenlijst was aangegeven dat onder andere musiceren, zingen, ballet, toneelspelen, schilderen of tekenen, handwerken, ‘doe-het-zelven’, verzamelen, computeren, wandelen en fietsen onder hobby’s worden verstaan. Een deel van deze activiteiten kunnen gezien worden als amateurkunstbeoefening. Negen van de tien volwassenen hebben aangegeven hobby’s te hebben. Landelijk is dit 78% (CBS, 2003; Bewerking SCP). Gemiddeld hebben de Lelystadse hobbyisten 3,6 hobby’s. In hetzelfde blok is ook gevraagd of men lid is van bepaalde typen verenigingen. Van de volwassenen in Lelystad geeft 5% aan lid te zijn van een zang-, muziek- of toneelvereniging en 8% geeft aan lid te zijn van een hobbyvereniging. Onder hen zijn relatief veel 40-plussers. Landelijk is in 2003 ook 8% lid van een hobbyvereniging (CBS, 2004).

8.8

Kunst en cultuureducatie In Lelystad zijn er twee grote locaties waar educatie plaatsvindt op het gebied van kunst en cultuur, namelijk in CKV De Kubus en jongerencentrum Underground. De respondenten is gevraagd of en, zo ja, hoe vaak zij het afgelopen jaar op deze twee locaties zijn geweest. In tabel 8.8.1 zijn de onderzoeksresultaten van genoemde tweetal vragen verwerkt.

Tabel 8.8.1 Percentage dat een bezoek heeft gebracht aan CKV De Kubus en Underground Underground

CKV de Kubus

volwassenen

jongeren 18-23 jaar

volwassenen

jongeren 18-23 jaar

1 keer

63

42

37

44

2-3 keer

27

36

35

31

4-11 keer

7

17

11

13

12 keer of meer

3

5

16

12

Totaal: minstens een keer bezocht

4

11

15

14

in % waarvan aantal bezoeken

54


In paragraaf 8.2 podiumkunsten is eerder al ingegaan op de bezoekpercentages van beide locaties. Naast een educatiefunctie hebben zij namelijk ook een podiumfunctie.

8.9

Festivals en evenementen Jaarlijks worden er in Lelystad en omgeving diverse festivals en evenementen georganiseerd en gesubsidieerd. Van een groot aantal is aan de respondenten gevraagd of zij van die cultureel getinte festivals gehoord hebben en, zo ja, of zij het festival ook bezocht hebben. Tabel 8.9.1 vat de uitkomsten samen.

Tabel 8.9.1 Percentage volwassenen dat bekend is met een festival/evenement en dat bezocht heeft gehoord (%)

bezocht (%)

Pleinfestival

80

24

Sea Bottom Jazz Festival

81

10

Kunstmanifestatie

55

15

Sunsation

48

3

Uitgast

41

9

Taptoe festival

31

3

Muziekfestival Flevoland

27

3

Winterwende

24

1

Kunstfestijn

22

3

Bondru Festival Festivalbezoeker totaal

12

3 45

Uitgast, het Pleinfestival, het Seabottom Jazzfestival, het Taptoefestival, het Muziekfestival Flevoland zijn vooral muziekfestivals. De Kunstmanifestatie, het Kunstfestijn en Winterwende zijn gemixte festivals, in die zin dat er zowel muziek als poëzie als beeldende kunst te beleven is. Sunsation is in belangrijke mate een literair festival en het Bondrufestival is een multicultureel festival. De doelgroep bij alle festivals is de gehele bevolking (Sector Samenleving, 2005). De festivals genoemd in deze tabel zijn gratis festivals met uitzondering van het Seabottom Jazzfestival en het Muziekfestival Flevoland. Uitgast, de Kunstmanifestatie, Sunsation, het Pleinfestival, het Seabottom Jazzfestival zijn het meest bekend bij de Lelystedelingen en het Pleinfestival is veruit het meest bezocht door Lelystedelingen. Er zijn opvallend veel jongeren naar dit festival geweest. Verder blijkt uit nadere analyse dat vooral Lelystedelingen van allochtone herkomst naar het Bondrufestival zijn geweest. De Lelystedelingen die minstens een van de genoemde festivals bezocht hebben afgelopen jaar rekenen we tot de zogenaamde festivalbezoekers. Van de volwassenen kan 45% tot deze groep gerekend worden.


55

8.10 Feesten met optredens In dit onderzoek is ook gevraagd naar het bezoek aan feesten met optredens van verschillende genres: live muziek, dans, toneel, cabaret/stand-upcomedy en dj/vj . Met deze vragen is getracht aan te sluiten bij de gedachte dat cultuur een ‘levend’ begrip is, dat jongeren nieuwe cultuuruitingen hebben en dat immigranten nieuwe cultuurvormen introduceren. Dit uit zich eerder in grote steden dan in kleine steden (RCO, 2001). In tabel 8.10.1 is een overzicht gegeven van het bezoek aan feesten met optredens. In de eerste kolom is het type feesten vermeld. In de tweede kolom is aangegeven hoeveel procent van de allochtonen, jongeren (18–23 jaar) en het totaal van de volwassenen in het afgelopen jaar minstens een keer naar een type feest is geweest. Zo is 52% van de jongeren van 18–23 jaar naar een feest met live muziek geweest en 43% naar een feest met een dj of vj. Uit deze kolom kunnen we concluderen dat de feesten met live muziek het meest populair zijn onder alle volwassenen en dat een feest met een dj of vj vooral erg populair is onder de jongeren van 18–23 jaar. Tabel 8.10.1 Percentage respondenten dat een feest bezocht heeft, gemiddeld aantal keer en het percentage dat een feest in Lelystad is bezocht percentage b ezocht alloch18-23 18+ tonen jaar feest met live muziek feest met dans feest met toneel feest met cabaret feest met dj/vj

34 10 5 7 12

52 15 7 16 43

32 6 5 8 12

gemiddeld aantal keer alloch18-23 18+ tonen jaar 12,2 9,5 12,4 10,2 28,5

5,5 3,4 2,1 2,3 10,7

4,8 4,5 4,1 3,4 10,7

percentage in Lelystad alloch18-23 18+ tonen jaar 66 77 78 82 56

61 79 94 79 60

75 88 89 89 74

In de derde kolom is het gemiddeld aantal keer weergegeven dat bezoekers naar een type feest zijn geweest in het afgelopen jaar. Een voorbeeld is dat allochtonen die naar een feest met een dj of vj zijn geweest, dat gemiddeld 29 keer in het afgelopen jaar hebben gedaan en dat jongeren van 18–23 jaar dit gemiddeld 11 keer deden. Uit de tweede en derde kolom samen – we vermenigvuldigen het percentage inwoners dat feesten bezoekt met het gemiddeld aantal keer dat zij dat doen – kunnen we concluderen dat feesten met dj/vj het ‘vaakst’ bezocht worden door jongeren van 18–23 jaar en dat feesten met live muziek het ‘vaakst’ bezocht worden door allochtonen. In de vierde kolom is weergegeven welk aandeel van de feesten die bezocht zijn in Lelystad plaatsvond. Hieruit kan onder meer worden opgemaakt dat jongeren van 18-23 jaar en allochtonen meer gericht zijn op feesten die elders plaatsvi nden. Daarnaast is op basis van de Lelystedelingen die naar één van de typen feesten zijn geweest (en degenen die naar geen enkel feest zijn geweest) een kengetal ‘feestbezoeker’ samengesteld. In totaal kan 39% van de Lely-

56


stadse volwassenen tot feestbezoekers gerekend worden; van de jongeren 68% en van de allochtonen 41%.

8.11 Cultuur en media In het Leefsituatieonderzoek is gevraagd of en, zo ja, hoe vaak respondenten thuis kijken of luisteren via radio en televisie naar culturele uitvoeringen en vertoningen. In de volgende tabel zijn deze uitkomsten verwerkt. Met name popconc erten, cabaret en film worden veel ‘thuis voor de buis’ geconsumeerd. Tabel 8.11.1 Cultuurconsumptie van Lelystedelingen via radio en televisie in percentages niet

minder dan 1 keer per maand

1 tot 3 keer per maand

meer dan 3 keer per maand

Film

14

11

23

52

Cabaret/kleinkunst

47

30

19

4

Concert pop-/wereldmuziek

49

27

13

11

Musical

64

28

6

3

Concert klassieke muziek

73

15

7

6

Toneelvoorstelling

75

19

5

2

Jazz-/bluesconcert

78

15

5

3

Opera of operette

84

10

3

3

Ballet-/dansvoorstelling

84

12

3

1

in %

Als de categorie ‘film’ niet meegeteld wordt – dit is immers niet echt een podiumkunst en de overige categorieën wel – dan heeft viervijfde van alle volwassenen minstens een keer een culturele uitvoering bekeken en/ of beluisterd via de televisie en/ of radio. Minder allochtonen (en niet -westerse allochtonen in het bijzonder), minder lage inkomensgroepen en minder laaggeschoolden deden dat het afgelopen jaar. Daarnaast is ook gevraagd hoe vaak men de twaalf maanden voorafgaand aan de enquête naar de lokale radio en tv-zenders heeft geluisterd dan wel gekeken. In totaal heeft 47% van de volwassenen in de afgelopen twaalf maanden minstens een keer naar Radio Lelystad geluisterd en 87% heeft naar Omroep Flevoland gekeken. Beiden waren het meest populair bij 55plussers.


57

8.12 Mening burger over cultuurvoorzieningen in Lelystad

Naast de vragen over cultuurparticipatie die in de voorgaande hoofdstukken uitgebreid aan de orde zijn geweest, is ook naar de mening van inwoners gevraagd. Allereerst is gepeild in welke mate respondenten tevreden zijn met het aanbod van culturele voorzieningen in Lelystad. In grafiek 8.12.1 is de frequentieverdeling van de antwoorden op de betreffende vraag van volwassenen weergegeven. Van hen is 40% (zeer) tevreden, 14% (zeer) ontevreden en 46% zegt noch tevreden, noch ontevreden te zijn met het aanbod van cultuurvoorzieningen in Lelystad. Niet alle subgroepen zijn even tevreden met het aanbod. Grafiek 8.12.1 laat zien dat er behoorlijke verschillen zijn tussen de leeftijds groepen: de helft van de 55-plussers is (zeer) tevreden met het huidige aanbod en slechts een kwart van de jongeren. Van de groep 18 tot en met 29 jaar is ruim 20% (zeer) ontevreden.

leeftijd

Grafiek 8.12.1 Mate van tevredenheid culturele voorzieningen volwassenen

55+

50%

40-54

45%

30-39

24-29

18-23 0%

40%

43%

39%

13%

50%

22%

12%

59%

25% 10%

10%

19%

53% 20%

(zeer) tevreden

30%

40%

50%

niet tevreden / niet ontevreden

22% 60%

70%

80%

90%

100%

(zeer) ontevreden

Daarnaast zijn allochtonen minder tevreden met het aanbod en zijn middelbaar- en hooggeschoolden kritischer dan lager geschoolden. Er is tevens gevraagd aan de respondenten of zij bepaalde cultuurvoorzieningen missen in Lelystad. Van alle volwassenen zegt een vijfde één of meer voorzieningen te missen. Wederom is er een verschil naar leeftijd, herkomst en opleidingsniveau: ruim een derde van de jongeren van 18-23 jaar, een op de drie allochtonen en hooggeschoolden geeft aan voorzieningen op het gebied van cultuur te missen in Lelystad. Respondenten hebben vervolgens aan kunnen geven welke cultuurvoorzieningen zij dan zoal missen in Lelystad. Deze vraag was een zogenaamde open vraag, wat inhoudt dat respondenten zelf een voorziening die zij missen kunnen invullen. Wat het meest is genoemd (26%) zijn de podiumvoor-

58


stellingen: klassieke concerten, popmuziek, musicals en cabaret. Horecagelegenheden met een muziekfunctie zoals discotheken, een muziek- of jazzcafé wordt door 13% genoemd. Nog eens 10% mist ‘multiculturele activiteiten’ en 8% zegt een filmhuis/bioscoop te missen. Aan het einde van de vragenlijsten was er ook nog gelegenheid om opmerkingen te maken. Veelvuldig werd daar – met name door jongeren – het gemis aan (centraal gelegen) uitgaansgelegenheden genoemd (terrasje, café, discotheek, coffeeshop). Een andere vraag waar de mening van de burger is gepeild, betreft een vraag naar de vrijetijdsvoorzieningen in Lelystad. In zowel de Jongerenenquête als het Leefsituatieonderzoek is gevraagd om een rapportcijfer hiervoor te geven. Uit grafiek 8.12.2 kan worden geconcludeerd dat de rapportcijfers nauwelijks verschillen met een jaar terug en dat met name de groep 18–29 jaar de minste waardering voor de vrijetijdsvoorzieningen in Lelystad heeft. Grafiek 8.12.2 Rapportcijfers over vrijetijdsvoorzieningen in Lelystad 7,0 6,5

6,6

6,7

2003 6,4

6,5

2004

6,0 5,7 5,5 5,5

5,0

4,5

4,0 18-23

24-29

30-39

40-54

55+

totaal 18+

leeftijd

Behalve het rapportcijfer dat jongvolwassenen (12-29 jaar) voor de vrijetijdsvoorzieningen geven, ligt het rapportcijfer dat allochtonen (en niet-westerse allochtonen in het bijzonder), ongeschoolden en lage inkomens voor de vrijetijdsvoorzieningen geven, ook lager dan het gemiddelde van 6,4.


59

9. PARTICIPATIE In voorgaande hoofdstukken is reeds aan de orde gekomen welke groepen nu meer en welke groepen minder participeren per type activiteit (domein). Participatie wordt als term veelvuldig genoemd in beleidsnota’s. Vaak gaat het om de betrokkenheid van de burger bij de politiek. Er zijn echter nog tal van andere domeinen waarop men kan participeren. Deze zijn in de voorgaande hoofdstukken afzonderlijk aan de orde geweest: arbeid (2), contacten (4), maatschappelijke domein (5), sport (6) en cultuur (7). We hebben voor dit algemene en concluderende hoofdstuk een participatiemodel ontwikkeld met de genoemde vijf participatiedomeinen hierin verwerkt en een typologie van het aantal domeinen – van nul tot vijf – waarop men kan participeren. Dit betekent dat er binnen het gehanteerde model 32 (2x2x2x2x2=32) verschillende combinaties mogelijk zijn van participeren. Het model is geïllustreerd aan de hand van figuur 9.1.1. Het doel van deze analyse is om aan de hand van het model te verkennen of er een groep is die niet of heel weinig participeert en hoe groot die groep is. Daarnaast kijken we of we van deze groep een profiel kunnen geven: waar laten non-participanten zich door kenmerken? Tot slot hebben we gekeken of mensen die niet tot weinig participeren in de samenleving dit ook zelf als probleem erkennen. Figuur 9.1.1 Participatiemodel: 5 domeinen

contacten; 72% arbeid; 61% maatschappij; 59% cultuur; 53%

participeert in dit domein participeert niet in dit domein

sport; 63%

Alle respondenten zijn op basis van een of meer criteria ingedeeld in ‘participanten’ en ‘niet-participanten’ op de vijf genoemde domeinen. In het model 18 (figuur 9.1.1.) zijn deze uitkomsten ook verwerkt . 18

De percentages die hier worden genoemd kunnen in sommige gevallen afwijken van eerder genoemde percentages. Dit geldt bijvoorbeeld voor sport (63% tegen 66% in hoofdstuk 7). Dit komt doordat bij deze analyse de respondenten die een blok niet hebben ingevuld gerekend zijn tot de niet-participanten. In eerdere analyses zijn deze respondenten niet meegerekend in de analyse, zoals landelijke richtlijnen voorschrijven.

60


De volgende criteria zijn bij het opstellen van het model gehanteerd: 1. een ‘sportparticipant’ (63%) is iemand die minstens één keer per maand sport; 2. een ‘cultuurparticipant’ (53%) is iemand die minstens één keer per maand aan cultuur doet; 3. een ‘maatschappelijk participant’ (59%) is iemand die minstens 4 uur per maand vrijwilligerswerk verricht (26%) en/of lid is van een maatschappelijk georiënteerde vereniging (31%) en/of zich het afgelopen jaar actief heeft ingezet om de buurt te verbeteren (23%) en/of minstens één keer per maand een buurthuis bezoekt (8%); 4. een ‘arbeidsparticipant’ (61%) is iemand die minstens 15 uur per week betaalde arbeid verricht; 5. een ‘contactparticipant’ (72%) is iemand die minstens één keer per week met twee van de drie groepen (buren, familie, vrienden/kennissen) contact heeft. Op basis van de vijf kenmerken kunnen, zoals gezegd, 32 combinaties van participatietypen worden onderscheiden. Vervolgens is een verdere verdeling naar zes participatiegroepen gemaakt. Grafiek 9.1.2 illustreert dit. Grafiek 9.1.2 Zes participatiegroepen 3% 14%

10%

participeert niet participeert in 1 domein 18%

participeert in 2 domeinen participeert in 3 domeinen participeert in 4 domeinen

27%

participeert in alle 5 domeinen

28%

1.

2.

3. 4.

de volledige non-participanten: zij sporten niet, zij doen niet aan cultuur, zij participeren niet in het maatschappelijke domein, zij verrichten geen betaalde arbeid en zij hebben weinig tot geen contacten met anderen: 3% van de Lelystedelingen behoort tot deze groep; de groep participanten die slechts participeert in ‘één domein’; dus òf sport òf cultuur òf maatschappij òf arbeid òf contacten participeert: 10% van de Lelystadse bevolking kan tot deze groep gerekend worden; de groep participanten die in twee van de vijf domeinen participeert: 18% van de bevolking behoort tot deze groep; de groep participanten die in drie van de vijf domeinen participeert: 28% van de Lelystedelingen kan tot deze groep gerekend worden;


61

5. 6.

de groep participanten die in vier van de vijf domeinen participeert: 27% van de bevolking, en de volledige participanten: de groep die èn sport èn aan cultuur doet èn iets doet in het maatschappelijke domein èn actief is op de arbeidsmarkt èn regelmatig contact heeft met anderen. Ongeveer 14% van de bevolking kan tot deze categorie gerekend worden.

In totaal participeert 13% dus niet of zeer weinig: maximaal in één domein en nog eens 18% participeert matig: in twee domeinen. Daarentegen participeert ruim tweederde in 3 domeinen of meer. Wie participeert er nu niet of weinig? Hoe ziet deze groep eruit? We hebben de zes participatietypen nader geanalyseerd naar achtergrondkenmerken. De uitkomsten zijn niet verassend: meer vrouwen, ouderen, allochtonen, lage inkomensgroepen, laaggeschoolden en mensen met een lichamelijke beperking behoren tot de groepen die niet tot heel weinig participeren in de samenleving. Meer mannen, jongeren, autochtonen, hoge inkomensgroepen, hooggeschoolden en mensen zonder beperking behoren tot de groepen die op veel gebieden participeren in de samenleving. In tabel 9.1.2 zijn de resultaten verwerkt. Tabel 9.1.2 Participatietypen naar achtergrondkenmerken in percentages het aantal domeinen waarin geparticipeerd wordt 0 of 1

2

3

4

5

gemiddeld

man vrouw naar leeftijd

35 65

46 54

54 46

55 45

52 48

50 50

18-29 jaar 30-39 jaar 40-54 jaar 55 jaar en ouder naar etniciteit

12 12 33 44

24 23 23 30

25 22 29 24

23 21 37 19

24 29 31 16

22 22 31 25

autochtoon allochtoon naar inkomen

65 35

77 23

77 23

83 17

84 16

78 22

laag inkomen midden inkomen hoog inkomen naar opleidingsniveau

42 49 9

29 54 16

20 54 26

13 53 34

9 53 38

21 53 26

laaggeschoold middelbaar geschoold hooggeschoold naar een beperking

68 19 13

46 41 12

33 40 26

21 41 38

18 36 46

35 37 28

geen beperking wel een beperking

54 46

63 37

74 26

73 27

82 18

71 29

naar geslacht

Zo kan bijvoorbeeld worden afgelezen dat de groep die niet of zeer weinig participeert voor 65% uit vrouwen bestaat, voor 44% uit 55-plussers, voor 35% uit allochtonen, voor 42% uit lage inkomensgroepen, voor 68% uit laagopgeleiden en voor 46% uit mensen met een beperking. Terwijl (laat ste ko-

62


lom) de (naar de Lelystadse bevolking gewogen) responsgroep voor de helft uit vrouwen, voor een kwart uit ouderen, voor ruim tweevijfde uit allochtonen, voor tweevijfde uit lage inkomens, voor ruim een derde uit laagopgeleiden en voor een kleine derde uit mensen met een lichamelijke handicap bestaat. Bovengenoemde indeling van het model naar domeinen (kenmerken) kun19 nen gezien worden als ‘objectieve ’ participatievariabelen. Gevraagd is namelijk naar de activiteiten op het gebied van sport, cultuur, maatschappij, arbeid en contacten in het afgelopen jaar. Vervolgens hebben wij daar als onderzoekers een kader omheen aangebracht door verschillende groepen participanten te onderscheiden (op basis van vijf domeinen en het aantal domeinen waarop men actief is) en te komen tot een participatiemodel. Eerder is aan bod gekomen (hoofdstuk 5: Contacten) hoe Lelystedelingen zelf contacten met anderen ervaren, hoe eenzaam/sociaal geïsoleerd mensen zijn en in welke mate men gelukkig is. Hier meten we meer de subjectieve beleving van mensen. Op basis van deze drie subjectieve belevingsvariabelen hebben we een ‘isolement -factor’ geconstrueerd. Uit deze analyse blijkt dat 23% van de Lelystedelingen zich in een bepaalde mate ‘geïsoleerd’ voelt. Vervolgens hebben we gekeken of de zes participatiegroepen hierop verschillen van elkaar. In grafiek 9.1.3 zijn de resultaten verwerkt. Grafiek 9.1.3 Participatie en beleving participeert in alle domeinen

participeert in 4 domeinen



participeert in 1 domein

9%

12%

20%

35% 49%

participeert niet 0%

76% 20%

40%

voelt zich geisoleerd

60%

80%

100%

voelt zich niet geisoleerd

Wat heel duidelijk uit grafiek 9.1.3 blijkt is dat naarmate men op meer gebieden participeert in de samenleving, men zich ook minder geïsoleerd voelt. Van degenen die helemaal nergens in participeren voelt driekwart zich geïsoleerd. Dit percentage loopt geleidelijk af naar 9% onder de groep die overal in participeren. Participatie (deelnemen aan de samenleving) is dus heel belangrijk voor iemands welbevinden.

19

Nog objectiever zou zijn als we de activiteiten van de respondenten daadwerkelijk zelf hadden gemeten in plaats van er naar te vragen.


63

10. LEEFSTIJLEN 10.1 Inleiding Met het leefsituatieonderzoek willen wij als gemeente graag weten of inwoners een gelukkig sociaal leven leiden in Lelystad, wat mensen nog missen in de buurt en stad, en of ze bij de ontwikkeling van stad en buurt betrokken willen worden. Bij ons streven de uiteenlopende belevingen en behoeftes van Lelystedelingen te ordenen, werken wij met een scala aan achtergrondkenmerken (zie ook hoofdstuk 11). Hiermee worden inwoners die aan het onderzoek hebben meegewerkt, steeds in uiteenlopende groepen verdeeld. Zodoende kunnen wij nagaan of de behoefte aan bepaalde voorzieningen meer voorkomt onder bijvoorbeeld vrouwen, dertigers, alleenstaanden en/of werkenden. Dergelijke kenmerken kunnen een (al dan niet expliciete) verklaring inhouden, waar(om) een bepaalde behoefte zich voordoet. Een lager rapportcijfer voor vrijetijdsvoorzieningen komt bijvoorbeeld (mede) door een toename van het percentage jongeren, dat doorgaans een vrij kritisch oordeel uitspreekt. Daarbij kunnen ze ook gelijk indicatief zijn voor de groep die het meest bij een bepaald beleid is gebaat. Aan achtergrondkenmerken verbindt men, al dan niet bewust, allerlei betekenissen. Zo roept langzamerhand het kenmerk ‘allochtoon’ een beeld op dat nauwelijks overeenstemt met de wijze waarop de grote verscheidenheid aan allochtone Lelystedelingen hun dagen doorbrengen. Toch moeten wij dergelijke typeringen gebruiken, en steeds van betekenis voorzien, in ons streven de complexiteit van het alledaagse te doorzien. In dit hoofdstuk bespreken wij ‘leefstijlen’ als achtergrondkenmerk. De term duidt volgens ‘van Dale’ op het geheel van verrichtingen en gewoonten die iemands leven kenmerken. Wij moeten dan onmiddellijk ons gebruik van de term verduidelijken, want volgens deze algemene definitie vormen vrijwel alle thema’s in de leefsituatieonderzoek – werk, opleiding, vrije tijd, contacten, sport, cultuur – onderdeel van de leefstijl van individuele inwoners. Voor dit rapport verwijst ‘leefstijl’ naar een combinatie van kenmerken, die het huishouden van iemand typeert. Wij vermoeden dat de huishoudelijke omstandigheden waarin inwoners zich bevinden veel zegt over hun leefsituatie, en hoe ze aan Lelystad zijn verbonden. Dit vermoeden wordt hier verkend. In de paragrafen hieronder zullen wij eerst laten zien hoe, op basis van een drietal kenmerken, een vijftal huishoudelijke leefstijlen wordt onderscheiden. Daarna geven wij een beknopt profiel van die verschillende leefstijlen. Vervolgens bekijken wij hoe ze van elkaar verschillen qua tijdsbesteding en belevingen. Leidraad bij deze verkenning is de vraag: Kunnen wij leefstijlen aanwijzen die in hun doen en denken meer aan Lelystad zijn verbonden?

64


10.2 Huishoudentypen Voor het onderscheid in vijf leefstijltypen kijken wij naar een drietal kenmerken van personen, of van de huishoudens waarin ze wonen. Wij richten ons eerst op de huishoudelijke samenstelling oftewel gezinssituatie, zoals die door individuele respondenten wordt aangegeven. Een tweede kenmerk betreft de vraag of gezinsleden aan de arbeidsmarkt deelnemen. Ten slotte kijken wij naar leeftijd, en met name of het huishouden door kinderen (onder de 18 jaar) of juist door senioren (boven de 65 jaar) wordt gekenmerkt. Wij zullen in het kort uitleggen hoe vanuit deze kenmerken de typologie wordt 20 opgebouwd, en welke veronderstellingen eraan ten grondslag liggen. Iedereen heeft contacten nodig, al loopt de behoefte hieraan zeer uiteen. De leefstijltypering is deels gebaseerd op de stelling dat deze behoefte in belangrijke mate gerelateerd kan worden aan de gezinssituatie waarin men zich bevindt. Individuen die met anderen een woning delen zijn voor hun sociale contacten niet direct aangewezen op de omgeving buiten de deur. Wanneer het huishouden door (schoolgaande) kinderen is bevolkt, wordt een zekere structuur vereist wat betreft tijdsbestedingen, maar ook wat betreft de relatie tot de directe woonomgeving (bijv. buurtscholen en -kinderen). Daarentegen kunnen huishoudens zonder jonge kinderen – en vooral alleenstaanden – zich op een veel wijdere omgeving richten. In sociaal opzicht biedt een (rand)stedelijke omgeving, met zijn vele en veelsoortige ontmoetingsplaatsen, meer mogelijkheden voor mensen die niet in gezinsverband wonen. Op basis van een drietal vragen uit het Leefsituatieonderzoek (A6 t/m A8, zie bijlage) is een vierdeling in gezinssituaties gemaakt: naar huishoudens met één of met meerdere volwassenen, en naar huishoudens 21 met of zonder kinderen (jonger dan 18) . De mate van arbeidsmarktparticipatie is ook van belang. Hoe meer (meerdere) gezinsleden betaald werk verrichten, des de minder tijd blijft er voor (gezamenlijke) zorgen ontspanningsactiviteiten. De oriëntatie op werk heeft in die zin bepaalde consequenties voor de oriëntatie op de stad. Wie werk heeft, heeft relatief weinig tijd om te consumeren; wie geen werk heeft, heeft meer tijd om relatief weinig te besteden. Deze (versimpelde) wetmatigheid relateren wij aan de huishoudelijke situatie. Een huishouden waarin alle volwassenen betaald werk verrichten, heeft doorgaans een (meer economische) oriëntatie op de stad en de wijdere omgeving. Daarentegen heeft een huishouden waarin geen volwassenen betaald werk verrichten een (meer sociale) oriëntatie op de buurt en de meer directe stedelijke omgeving. Voor de verschillen in arbeidsmarktdeelname veronderstellen wij dat inwoners die minstens 15 uur per week betaald werk verrichten inderdaad ‘werkend’ zijn, en dat er sprake is van een ‘tweeverdienend’ huishouden wanneer ook de

20

Voor de constructie van de typologie, en voor de veronderstellingen die eraan ten grondslag liggen, hebben wij dankbaar gebruik gemaakt van de adviezen van drs. Albertine van Diepen, Afdeling Geografie & Planologie van de Universiteit van A msterdam. 21 Wij hebben op basis van de antwoorden op vraag A6, over de huishoudensituatie, 71 (oftewel 5,6%) van de respondenten niet in de typologie opgenomen. Hiervan hadden 15 helemaal geen huishoudensituatie aangeven. 56 hadden de situatie ‘anders’ aangekruist, waarbij het ook onduidelijk wordt welke van de leefstijlentypen hun situatie het beste weergeeft.


65

eventuele partner minimaal 15 uur per week betaald werk verricht (vraag B3, 22 zie bijlage) . Naast gezinssituatie en arbeidsmarktdeelname als indicatoren voor de mate waarin huishoudens op de directe omgeving dan wel op de wijdere leefomgeving zijn gericht, is er nog de demografische factor leeftijd. Wij onderscheiden de groep senioren (65-plussers) omdat ze zelden nog in gezinsverband wonen met jonge kinderen (tot 18 jaar), en zelden nog intensief deelnemen aan het arbeidsproces. Daarmee zijn 65-plussers relatief meer gericht op de directe omgeving, wellicht door toegenomen fysieke beperkingen, en minder georiënteerd (in elk geval wat betreft economische aspecten) op de wijdere omgeving. De seniorenhuishoudens hebben wij in het leefsituatieonderzoek onderscheiden door (simpelweg) de (115) respondenten te selecteren die vóór 1940 zijn geboren (zie bijlage: vraag A3). Op basis van de kenmerken leeftijd, gezinssituatie en arbeidsmarktdeelname is een negental huishoudentypen te onderscheiden, die vervolgens tot een vijftal leefstijltypen kunnen worden samengevoegd. Tabel 10.2.1 geeft een overzicht hoe de verschillende typen worden samengesteld. Tabel 10.2.1 Constructie van huishoudelijke leefstijltypen en typering Lelystedelingen Leeftijd Gezinssituatie Arbeidsmarkt Huishoudentype deelname Jong en middelbare leeftijd

Één volwassene

Zonder kind

Met kind(eren)

Meerdere volwassenen

Zonder kind

Met kind(eren)

Leefstijltype

% inwoners 18+

Werkend

Alleenwonend, werkend

Omnistedelijk

6

Niet-werkend

Alleenwonend, niet-werkend

Sociaalstedelijk

4

Werkend

Éénoudergezin, werkend

Economischstedelijk

2

Niet-werkend

Éénoudergezin, niet-werkend

Buurtgericht

1

Tweeverdienend

Paar, tweeverdienend

Omnistedelijk

20

Traditioneel of niet-werkend

Paar, traditioneel of niet-werkend

Sociaalstedelijk

23

Tweeverdienend

Gezin, twee verdienende ouders

Economischstedelijk

19

Traditioneel of niet-werkend

Gezin, traditioneel of niet-werkend

Buurtgericht

16

Senioren

10

Senioren Bron: A. van Diepen (Univ. van Amsterdam, 2004), bewerking team Onderzoek

De vijf leefstijltypen kunnen als volgt omschreven worden: • Omni-stedelijken werken evenals eventuele partners ‘voltijds’ en hebben geen jonge kinderen in het huishouden. Vermoedelijk hebben ze een sterke – zowel economische als sociale – oriëntatie op de wijde omgeving. 22

Zoals de typologie (oorspronkelijk) is opgesteld, ontstaat een scheefbeeld wanneer (thuiswonende) kinderen de relevante vragen beantwoorden al of niet namens hun ouders. Vanwege deze beperking hebben wij de antwoorden van 36 respondenten (allemaal jonger dan 25 jaar) bij de verdere analyse weggelaten.

66


•

•

•

•

Sociaal-stedelijken zijn niet-werkende alleenstaanden, of ze delen een ‘traditioneel’ huishouden samen met een partner waarbij slechts één voltijds werkt. Net als bij de omni-stedelijken zijn er geen jonge kinderen in hun huishouden. Vermoedelijk hebben ze een sterke – sociale – oriëntatie op de wijde omgeving. Economisch-stedelijken werken evenals eventuele partners ‘voltijds’ en hebben ook (de zorg voor) jonge kinderen in hun huishouden. Vermoedelijk is hun economische oriëntatie meer op de wijde omgeving terwijl hun sociale oriëntatie meer buurtgericht is. Buurtgerichten hebben geen ‘voltijds’ werk, of ze delen een ‘traditioneel’ huishouden samen met een partner waarbij slechts één voltijds werkt. Net als economisch-stedelijken hebben ze (de zorg voor) jonge kinderen in hun huishouden. Vermoedelijk is hun oriëntatie – zowel economisch als sociaal – meer op de directe woonomgeving gericht. Senioren hebben in het algemeen geen ‘voltijds’ werk en zelden jonge kinderen in hun huishouden. Vermoedelijk is hun – sociale – oriëntatie meer gelijkelijk ve rdeeld over de directe en wijde woonomgeving.

In de rechterkolom van tabel 10.2.1 geven wij aan hoe wij (92% van) de deelnemers aan het Leefsituatieonderzoek in de typologie hebben ondergebracht. De sociaal-stedelijken (27%) en omni-stedelijken (26%) komen meer voor dan de economisch-stedelijken (21%) en buurtgerichten (17%). Onderaan treffen wij een relatief gering aandeel van senioren (10%). Wij willen gelijk benadrukken dat deze percentages slechts een indicatie geven van de werkelijke verdeling van de onderscheiden leefstijltypen in Lelystad. Want de enquête was gericht aan individuele inwoners (waardoor huishoudens met meerdere volwassenen meer kans maakten de enquête te ontvangen), en bepaalde leefstijlen zijn vermoedelijk meer geneigd leefsituatie-enquêtes in 23 te vullen . In de komende paragrafen zullen wij verkennen hoe de leefstijltypen nog meer van elkaar verschillen.

10.3 Leefstijlen in profiel Wij kijken eerst naar diverse persoonskenmerken van inwoners. Naast gezins- en arbeidssituatie, wat hebben inwoners die tot een bepaald leefstijltype horen nog meer met elkaar gemeen? In tabel 10.3.1 wordt een profiel van de vijf leeftijdstypen uit een achttal kenmerken samengesteld. Voor alle acht kenmerken zijn er belangrijke verschillen tussen de leefstijltypen. Deze kunnen het beste worden gezien door de percentages per rij te vergelijken. In de eerste rij bijvoorbeeld, onder het kenmerk leeftijd, zien wij dat 44% van de omni-stedelijken en 39% van de buurtgerichten een leeftijd jonger dan 35 jaar heeft; dit is aanzienlijk meer dan de 29% die voor de populatie Lelystedelingen (18+) geldt. De economisch-stedelijken en buurtgerichten bevinden zich voor het merendeel in de leeftijd 35 tot 55 jaar. De meeste sociaalstedelijken zijn 55-plussers (49%); dit geldt per definitie voor alle senioren 23

De bevolkingsregister van de gemeente (GBA) levert een indicatie in weke mate bepaalde type huishoudens in de steekproef onder- of oververtegenwoordigd zijn. Van de 28.288 huishoudens in Lelystad eind 2004 kenmerkt zich: 19% als ‘alleenstaand’ (in de steekproef 9%), 4% als een een-oudergezin (ipv 3%), 23% als een twee-persoons huishouden (ipv 39%), 22% als twee volwassenen met kinderen jonger dan 18 (ipv 32%), en (dwars over deze andere categorieën) 15% als senioren (ipv 9%) en 17% als ‘anders’ (ipv 8%).


67

maar geldt voor zeer weinig inwoners die tot een van de andere drie leefstijltypen wordt gerekend. Tabel 10.3.1 Leefstijlentypen naar enkele achtergrondkenmerken (in %) OmniEconomischSociaalstedelijk stedelijk stedelijk

Buurtgericht

Senioren

Totaal gemiddelde

Leeftijd 18 t/m 34 jaar

44

32

16

39

29

35 t/m 54 jaar

40

67

35

59

44

55 jaar of ouder

16

0

49

1

100

27

Zuiderzeewijk

4

7

8

12

13

8

Atolwijk

12

12

17

6

18

13

Boswijk

16

18

14

16

14

16

Waterwijk

19

14

11

13

7

14

KeKoGoSc

7

6

10

7

9

8

Kustwijk

18

15

19

21

16

18

Botter

13

18

12

14

15

14

Lelystad-Haven

10

8

5

7

3

7

Autochtoon

82

79

80

71

84

79

Westerse allochtoon

13

9

12

9

14

12

Niet-westerse allochtoon

5

12

8

19

2

9

minder dan 5 jaar

26

22

13

38

7

22

5 t/m 19 jaar

23

40

30

37

39

32

20 jaar of meer

51

38

57

26

54

46

Eigenaar eigen woning

81

94

73

78

52

78

Eigenaar van een auto

91

95

80

84

75

86

Geen (van beide) werkt

0

0

49

31

94

28

Uitsluitend in buurt/stad

35

28

25

24

3

26

Combinatie stad/elders

29

49

0

0

2

17

Uitsluitend buiten de stad

36

23

26

45

2

29

laag

22

19

46

39

64

35

middelbaar

39

42

29

42

20

36

hoog

39

38

26

19

16

30

laag

10

7

26

23

31

18

midden

49

58

58

58

58

56

hoog

41

35

16

19

11

27

Wijkverdeling

Land van herkomst

Woonachtig in Lelystad

Bezit

Werklocatie

Opleidingsniveau

Huishoudinkomen

68


Wij laten in het kort de andere zeven persoonskenmerken de revue passeren: • Verdeling over stadswijken. Op wijkniveau zijn er geen duidelijke concentraties van leefstijlen te onderscheiden, hoewel kleine verschillen tussen de wijken kunnen worden waargenomen. Zo kenmerken de Waterwijk en Lelystad-Haven zich door relatief veel omni-stedelijken, en de Botter door meer economisch-stedelijken. In de Atolwijk wonen veel sociaal-stedelijken en weinig buurtgerichten, terwijl zich in de Zuiderzeewijk veel buurtgerichten en weinig omni-stedelijken bevinden. De andere drie wijken – Boswijk, KeKoGoSc en Kustwijk – kenmerken zich door een meer gedifferentieerde mengeling van alle vijf leefstijlen. •

Land van herkomst. Een aanzienlijk deel van de niet-westerse allochtonen (37%) kenmerkt zich door een buurtgerichte leefstijl. Er zijn daarentegen nauwelijks niet–westerse allochtonen onder de senioren.

•

Duur van woonverblijf in Lelystad. Een meerderheid van zowel de sociaal-stedelijken als de senioren (en omni-stedelijken) woont meer dan 20 jaar in Lelystad; een dergelijke verblijfsduur kenmerkt 46% van alle Lelystedelingen. Onder buurtgerichten woont slechts een kwart meer dan 20 jaar in de stad, terwijl er relatief veel (38%) juist in de laatste vijf jaar naar Lelystad zijn verhuisd.

•

Bezit. Met zowel betaald werk als opgroeiende kinderen zijn de economisch-stedelijken vrijwel zonder uitzondering (95%) eigenaar van zowel hun eigen woning als een auto. Ook relatief veel omni-stedelijken zijn in bezit van een eigen auto (91%). Slechts de helft van de senioren is eigenaar van hun woning, en één op de vier heeft geen auto.

•

Locatie waar men (evt.) werk verricht. In welke mate inwoners wegens betaald werk verbonden zijn aan Lelystad verschilt sterk per leefstijltype. Dit geldt in elk geval voor een meerderheid van de omni-stedelijken (64%) en economisch-stedelijken (77%), in zoverre dat minstens één van de (eventuele) tweeverdieners thuis, in de buurt of elders in de stad werkt. Toch kan voor een meerderheid van deze beide groepen net zo goed gesteld worden dat minstens één helft van de kostwinners buiten Lelystad werkt (65% resp. 72%). De werkbinding aan Lelystad is simpeler te doorzien voor sociaal-stedelijken en buurtgerichten want voor deze leefstijlen verricht – per definitie – hooguit een van de partners voltijds werk. Een huishouden waarin geen van beide partners voltijds werkt kenmerkt de helft van de sociaal-stedelijken en een op de drie buurtgerichten. Slechts bij een kwart van de sociaal-stedelijken werkt men (of de evt. partner) buiten Lelystad; in bijna de helft (45%) van de buurtgerichte huishoudens werkt (een van) de ouder(s) elders. Zoals mocht worden verwacht heeft een overgrote meerderheid van de senioren (94%) een huishouden waar noch men zelf noch de eventuele partner nog voltijds werkt.

•

Opleidingsniveau. Relatief veel omni-stedelijken en economisch-stedelijken zijn hoogopgeleid; voor beide leefstijlen ligt het aandeel vlakbij de


69

40% terwijl onder alle respondenten ongeveer 30% minstens een HBO heeft afgerond. Onder sociaal-stedelijken en senioren bevinden zich juist veel laagopgeleiden. Een en ander wekt de suggestie dat de typologie eerder een verschil tussen generaties weerspiegelt: hoe jonger hoe hoger opgeleid. Echter ook als wij onze blik richten op de jongere leeftijdsgroepen vinden wij relatief meer hoogopgeleiden onder de omnien economisch-stedelijken. •

Huishoudinkomen. Ook hier geldt dat omnien economisch-stedelijken zich kenmerken door relatief hoge inkomens. Dit is echter nauwelijks verrassend, aangezien het veelal om huishoudens met tweeverdieners gaat, waarbij men ook nog relatief hoog is opgeleid.

Uit dit overzicht zijn met name de bevindingen wat betreft ‘locatie waar men werk verricht’ verrassend te noemen. Onze vermoedens vooraf – dat met name omnien economisch-stedelijken in economisch opzicht meer op de wijdere omgeving zijn georiënteerd – worden door de cijfers niet onderschreven. De meeste huishoudens die binnen deze twee profielen vallen lijken ook in economisch opzicht aan Lelystad verbonden. Het is met name onder de ‘buurtgerichten’ – de naam duidt op het tegendeel – dat relatief veel van de kostwinners juist een werkkring buiten Lelystad hebben.

10.4 Leefstijl en participatie Geeft het onderscheid in leefstijltypen een verschil te zien in hoe inwoners hun tijd besteden? Om deze vraag te beantwoorden hebben wij vooral de relatie met de diverse participatie-kenmerken bekeken, die in het vorige hoofdstuk uiteen zijn gelegd. De belangrijkste bevindingen zijn in tabel 10.4.1 gepresenteerd. In de tabel tonen wij, net als in tabel 10.3.1, per rij het aandeel van de vijf leefstijltypen dat aan een bepaald criterium voldoet. In de rechter kolom zijn dan de gemiddelde percentages voor alle respondenten gezamenlijk weergegeven. Als algemeen patroon zien wij dat meer omnistedelijken en minder senioren participeren dan gemiddeld. Deze stelling zullen wij hieronder meer onderbouwen en nuanceren. Wij beginnen met arbeidsmarktparticipatie. Het aandeel binnen de vijf leefstijlen dat voltijds (15 uur of meer per week) betaald werk verricht loopt sterk uiteen: van 100% onder omni-stedelijken en economisch-stedelijken via 40% onder buurtgerichten en 33% onder sociaal-stedelijken tot 4% onder senioren. Een en ander ligt voor de hand want het onderscheid in huishoudelijke leefstijlen is juist op het criterium van tweeverdieners of (hooguit) een enkele kostwinner medebepaald. Dit verschil weerspiegelt zich in het gemiddeld aantal betaalde uren/week dat respondent en/of eventueel part ner werkt: meer dan 60 onder omnien economisch-stedelijken, hooguit 30 bij de andere huishoudens. Uit de schattingen van respondenten omtrent het aantal uren onbetaald werk dat ze en eventuele partners besteden, zijn net andere verhoudingen te zien. Kennelijk door opvoedingsverant woordelijkheden verrichten volwassenen in huishoudens met jonge kinderen – de economischstedelijken en vooral de buurtgerichten – relatief veel onbetaald werk.

70


Bij sport zien wij een ruime meerderheid van de omnien economischstedelijken die minimaal maandelijks actief is, terwijl dit voor nauwelijks een derde van de senioren geldt. Het patroon herhaalt zich voor diverse aspecten van sportparticipatie. De relatief jonge en veelverdienende omnien economisch-stedelijken zijn eerder leden van sportverenigingen, volgen eerder sportlessen en -trainingen, en doen eerder aan competities en toernooien mee. In al deze activiteiten ligt de participatie van sociaal-stedelijken, buurtgerichten en vooral senioren onder het stedelijke gemiddelde. Tabel 10.4.1 Verschillen in participatie tussen vijf leefstijltypen (% tenzij anders vermeld) OmniEconoSociaalBuurtstedelijk mischstedelijk gericht stedelijk

Senioren

Totaal gemiddelde

Arbeidsparticipatie Werkt voltijds (15+ uur per week)

100

100

33

40

4

63

Gem. betaald werkuren per week*

62

62

20

30

3

39

Gem. onbetaald werkuren per week*

8

11

9

16

9

10

Sport 12+ keer per jaar

77

69

54

57

38

62

Lid van sportvereniging

35

32

18

18

15

25

Cultureel actief 12+ keer per jaar

64

52

55

40

39

53

Bezoekt podiumkunsten

71

65

55

49

43

59

Lokaal actief (in % van alle activiteiten)

54

61

62

64

66

60

Naar buitenland met vakantie

79

71

58

49

46

63

Werkt vrijwillig 4+ uur per maand

26

23

28

35

24

27

Bezoekt wijklocatie regelmatig (%)

24

58

30

50

28

37

23

22

20

17

15

20

2

5

6

8

6

5

Sportparticipatie

Cultuurparticipatie

Maatschappelijke participatie

Algehele participatie Volledige participant (alles m.u.v. betaald werk) Volledige non-participant (niets m.u.v. betaald werk)

* Gemiddeld aantal uren/week (on)betaald werk van respondent plus evt. partner; getallen zij dus geen percentages.

Dit patroon van meer participerende economisch- en vooral omni-stedelijken herhaalt zich bij vele culturele activiteiten. Volwassenen binnen dergelijke huishoudens bezoeken eerder podiumkunsten, gaan eerder naar de bioscoop, beleven eerder feesten met optredens. Ongeveer driekwart gaat zelfs, om even een zijspoor te nemen, minstens jaarlijks naar het buitenland met vakantie. Het aandeel dat minimaal maandelijks cultureel actief is ligt aanzienlijk boven het gemiddelde bij omni-stedelijken (64%) en onder het gemiddelde bij buurtgerichten (40%) en senioren (39%). Toch zien wij enkele afwijkingen van dit patroon. Het gebruik van uitleencentra voor culturele producten komt bijvoorbeeld eerder voor in huishoudens met jonge kinderen (de economisch-stedelijken en buurtgerichten). Bij vele culturele ac tiviteiten zijn er geen verschillen in participatie naar leefstijlen. Dit geldt voor het bezoek aan festivals, voor het actief beoefenen van amateurkunst en voor het


71

bezoek aan lokale kunstinstellingen. Het hebben van hobby’s komt in alle leefstijlen voor; het is eerder onder senioren (16%), en het minst onder economisch-stedelijken (5%), dat hobby’s in verenigingsverband worden beoefend. Wij vermoedden dat naast omni-stedelijken ook sociaal-stedelijken in hun sociale activi teiten meer op een wijdere omgeving georiënteerd zouden zijn (zie 10.2 hierboven). Een indicatie hiervoor hebben wij gekregen door het aandeel van alle culturele activiteiten te berekenen die respondenten het afgelopen jaar in en rondom Lelystad hebben bezocht (zie vragen F1 t/m F6 in de bijlage). Volgens deze (nogal grove) schatting vindt 60% van de culturele activiteiten waaraan een doorsnee inwoner het afgelopen jaar heeft deelgenomen juist in en rondom Lelystad plaats. Alleen het percentage onder omni-stedelijken is relatief lager (54%); dat wil zeggen alleen zij zijn in hun culturele activiteiten meer op een wijdere omgeving georiënteerd. De verschillende activiteiten die wij onder ‘maatschappelijke participatie’ hebben gepeild tonen weinig verschillen naar leefstijltype. Waar er verschillen voorkomen, wijken deze van het hierboven geschetste patroon af. Wij zien dat vrijwilligerswerk eerder door buurtgerichten wordt verricht (35% doet minimaal een dagdeel per maand). De senioren komen eerder over de vloer van het buurthuis (16% maandelijks). Het zijn echter de economisch-stedelijken en buurtgerichten die zich, wellicht wegens hun jonge kinderen, regelmatig in openbare ruimtes in de wijk bevinden. Meer dan de helft van de respondenten met een van deze leefstijlen heeft dit aangegeven (bij vraag G15, zie bijlage); bij de andere drie leefstijlen nauwelijks een kwart. Er zijn geen belangrijke verschillen tussen de leefstijlen gesignaleerd wat betreft de mate waarin men in het verenigingsleven actief is (behalve de senioren bij hobbyverenigingen). Ook de frequentie van sociale contacten met familie, vrienden en buren komen bij de verschillende leefstijlen in grote lijnen met elkaar overeen. Ons vermoeden dat omni-stedelijken en sociaal-stedelijken in hun sociale contacten minder op de directe omgeving zijn georiënteerd konden wij niet bevestigen; de kans dat hun voornaamste contacten in de buurt en stad plaatsvinden is net zo groot als bij de andere drie leefstijlen. Als maatstaf voor ‘algehele participatie’ (arbeidsparticipatie niet meegerekend) hebben wij in tabel 10.4.1 twee groepen onderscheiden, die zich aan de twee uiteindes van een metaforisch participatiespectrum bevinden. Aan de ene kant zijn er de zgn. ‘volledige participanten’ die in minstens vier van de door ons (zie hoofdstuk 9) onderscheiden domeinen van participatie actief zijn: sport, cultuur, maatschappij en contacten. Aan de andere kant zijn de zgn. ‘volledige non-participanten’ die in geen enkele van deze vier do24 meinen participeren . De mate waarin deze types voorkomen verschillen naar leefstijlen niet opmerkelijk veel, maar toch in belangrijke mate. De volledige participanten zijn eerder onder omni-stedelijken (23%) te vinden en het minst onder senioren (15%); de volledige non-participanten zijn eerder onder buurtgerichten te vinden (8%) en het minst onder omni-stedelijken (2). Uit het geheel van bevindingen over de participatie van de verschillende 24

Voor de vergelijking tussen leefstijlen hebben wij hier het vijfde domein, arbeidsparticipatie, niet meegerekend, want hierin verschillen de leefstijlen per definitie van elkaar.

72


leefstijltypen, kunnen wij voorzichtig concluderen dat senioren relatief minder actief zijn, en dat omni-stedelijken meer buiten de stad stappen. Maar de kans dat die typen elkaar tegenkomen bij een willekeurige activiteit in de buurt loopt waarschijnlijk niet veel uiteen.

10.5 Leefstijl en beleving Geeft het onderscheid in leefstijltypen een verschil te zien in hoe inwoners hun stad beleven? Over diverse aspecten van het leven in Lelystad, en de voorzieningen die in de stad worden aangeboden, hebben wij het oordeel van de respondenten gevraagd. In tabel 10.5.1 geven wij een overzicht van de meeste aspecten waarop de leefstijlen in belangrijke mate van elkaar verschillen. Per rij is het aandeel van de vijf leefstijltypen te zien dat een bepaalde mening deelt. In de rechterkolom zijn de gemiddelde percentages voor alle leefstijlen gezamenlijk weergegeven. Als algemeen patroon zien wij dat met name onder buurtgerichten een kritische betrokkenheid wordt uitgesproken over bepaalde aspecten van het stadsleven. Wij bespreken de belangrijkste bevindingen hieronder. Tabel 10.5.1 Verschillen in beleving tussen vijf leefstijltypen (in % tenzij anders vermeld) OmniEconomisch- SociaalBuurtstedelijk stedelijk stedelijk gericht

Senioren

Totaal gemiddelde

Persoonlijke situatie Isolementschaal 6-18 (gemiddeld)

16,3

16,2

15,4

15,5

14,7

15,8

Is (zeer) gelukkig

82

83

73

79

72

79

Mist activiteiten in de wijk

14

24

13

28

8

17

Wil aan wijkactiviteiten werken

7

9

8

12

1

8

Speelmogelijkheden

57

50

60

47

60

54

Kinderopvang

45

62

52

50

29

51

Jongeren *

19

20

20

16

20

19

Ouderen

35

21

36

26

31

30

Sport

74

66

72

55

67

68

Cultuur

39

37

44

42

47

41

Woning

8,0

8,2

7,8

7,6

7,6

7,9

Woonomgeving

7,3

7,5

7,1

7,0

6,8

7,2

Leefbaarheid in de buurt

7,0

7,2

6,8

6,8

6,6

6,9

Mensen in de buurt

7,0

7,2

6,8

6,7

6,9

6,9

Vrijetijdsvoorzieningen

6,6

6,6

6,3

6,2

6,7

6,5

Voelt zich medeverantwoordelijk

90

96

88

90

84

90

Is (zeer) gehecht aan buurt *

67

70

71

66

72

69

Is (zeer) gehecht aan Lelystad *

57

54

62

59

69

59

Voorzieningen (% (zeer) tevreden)

Stadskenmerken (gem. rapportcijfer)

Binding aan buurt en stad

* Percentueel verschil tussen leefstijltypen is statistisch niet significant (p > .05).


73

In het eerste onderdeel van tabel 10.5.1 zijn enkele indicaties weergegeven hoe respondenten over hun persoonlijke situatie oordelen. De isolementschaal vat de meningen van mensen samen over de kwaliteit van hun sociale contacten, waarbij een score onder de 16 op een bepaalde mate van (zelf)kritiek duidt (zie verder hoofdstuk 5). Op deze schaal scoren de omnien economisch-stedelijken bovengemiddeld, de sociaal-stedelijken en senioren zijn eerder ontevreden over hun sociaal netwerk. Hetzelfde patroon van leefstijlscores rondom het gemiddelde geldt bij de mate waarin men zichzelf een gelukkig mens vindt. De twee andere indicatoren hebben al iets meer betrekking op de stedelijke omgeving: bij de vraag of men bepaalde activiteiten in de wijk mist, en of men er iets voor zou voelen om actief of actiever met het organiseren van activiteiten in de wijk bezig te zijn, zijn het vooral de buurtgerichten die hierop (positief) hierop reageren (28% resp. 12%). Vooral senioren voelen zich niet (meer) aangesproken. Over een zestal lokale voorzieningen kon men in de loop van de enquête hun mate van tevredenheid aangeven. Over ‘speelmogelijkheden voor kinderen’ is minder tevredenheid onder economisch-stedelijken en met name buurtgerichten gesignaleerd (slechts 50% resp. 47% is (zeer) tevreden). Omdat deze leefstijlen juist huishoudens met jonge kinderen aanduiden, is hun oordeel met een zekere mate van ‘ervaringsdeskundigheid’ omgeven. Hetzelfde geldt voor het oordeel over ‘kinderopvang’; hier zien wij dat vooral economisch-stedelijken bovengemiddeld positief zijn in hun oordeel over de voorzieningen (62% t.o.v. 51%). Aangezien deze huishoudens – gekenmerkt door voltijds betaald werk naast de opvoedingstaken – eerder een beroep op kinderopvang doen, kan deze bevinding vrij gunstig worden opgevat. In het algemeen zijn weinig inwoners tevreden over de ouderenvoorzieningen (30%); het zijn niet senioren maar juist economisch-stedelijken (21%) en sociaal-stedelijken (36%) die (om voor ons onverklaarbare redenen) het meest afwijken in hun oordeel hierover. De minste tevredenheid over de sportvoorzieningen komt onder de buurtgerichten voor (55%); ze hebben kennelijk het meest behoefte aan meer zwembaden. Over de cultuurvoorzieningen is de minste tevredenheid onder economisch-stedelijken waargenomen (37%), en de meeste onder senioren (47%). Naast een tevredenheidsoordeel over afzonderlijke voorzieningen, is ook een algemeen rapportcijfer voor ‘vrijetijdsvoorzieningen’ in de stad gepeild. Rondom het gemiddelde cijfer van 6,5 is het laagste cijfer onder buurtgerichten gegeven (6,2) en het hoogst onder senioren (6,7). Ook voor een viertal kenmerken van de directe woonomgeving – de ‘woning’, de ‘woonomgeving’, de ‘leefbaarheid in de buurt’ en de ‘mensen in de buurt’ zijn de rapportcijfers die door buurtgerichten (en senioren) zijn uitgedeeld relatief laag. De omni-stedelijken en vooral de economisch-stedelijken geven relatief hoge cijfers voor deze vier aspecten. Deze belevingsverschillen hebben niet zozeer te maken met uiteenlopende beoordelingscriteria onder de leefstijlen, eerder met een verschil in ‘woonkwaliteit’ tussen de woningen en buurten waarin die leefstijlen zich bevinden. De rapportcijfers voor twee andere algemene stadskenmerken, ‘het gemeentebestuur’ (gemiddeld 5,9) en ‘het wonen in het algemeen’ (7,1) alsmede voor de ‘voorzieningen in de buurt’ (6,2), verschillen niet in belangrijke mate tussen de vijf leefstijlen.

74


Ten slotte zijn er een paar indicaties voor de binding die men aan buurt en stad beleeft. Op de vraag of men zich verantwoordelijk voelt voor de leefbaarheid in hun buurt zijn het vooral de economisch-stedelijken (in positief opzicht, 96%) en de senioren (in negatief opzicht, 84%) die in hun mate van instemming met die vraag afwijken. Echter uit de reacties op de twee kernvragen – in welke mate men gehecht is aan de buurt en aan Lelystad – zijn geen belangrijke verschillen tussen de leefstijlen te bespeuren. Deze bevinding is vrij verrassend te noemen, en voor de sociale samenhang van de stad beschouwen wij het als gunstig. Hiermee worden onze vermoedens niet onderschreven dat met name omni-, economisch- en sociaalstedelijken – met hun oriëntaties op een wijdere omgeving – eerder geneigd zullen zijn uit de stad te vertrekken. Hoewel een zekere binding met buurt en stad geen enkele garantie geeft dat men ook in de toekomst aan de stad verbonden blijft, hebben wij weinig andere indicaties gevonden dat bepaalde huishoudens eerder uit Lelystad zullen verhuizen. De omnien sociaalstedelijken kenmerken zich in meerderheid, samen met senioren, door een verblijf van meer dan 20 jaar in de stad. Relatief weinig economischstedelijken (23%) zijn uitsluitend buiten de stad werkzaam, overigens lijken ze als groep het meest tevreden te zijn met de buurt en de stad om zich heen. Als wij een huishoudentype zouden moeten aanwijzen dat eerder geneigd zal zijn uit de stad te vertrekken, dan zijn het buurtgerichten. Ze wonen relatief kort in (huurwoningen in) de stad, voor betaald werk reizen ze eerder de stad uit, naar verhouding zijn ze niet bepaald actief in de domeinen sport en cultuur, en ze zijn vrij kritisch over de voorzieningen in buurt en stad. Daarentegen lijken ze, eerder dan andere leefstijlen, bereid zich vrijwillig en actief in te zetten om de buurt en stad om zich heen te verbeteren. Zolang ze hun ambities in deze richting kunnen realiseren, zal de binding vanzelf groeien.


75

11. ACHTERGRONDKENMERKEN De respondenten van 18 jaar en ouder uit het Leefsituatieonderzoek en de Lelystadse Jongerenenquête kunnen worden ingedeeld op basis van een aantal persoonskenmerken. In dit hoofdstuk worden deze verschillende kenmerken van de onderzoekspopulatie en respons nader belicht. In feite hebben we twee verschillende responsgroepen gebruikt om de leefsituatie van Lelystedelingen van 18 jaar en ouder te analyseren: 1) de respons op het Leefsituatieonderzoek (L) en 2) de respons op zowel het Leefsituatieonderzoek als op de Lelystadse Jongerenenquête (L&J). Sommige vragen zijn namelijk in beide enquêtes gesteld, andere alleen in het Leefsituatieonderzoek. Dit betekent dat er ook gebruik is gemaakt van twee verschillende wegingen (zie ook de Technische toelichting). In totaal hebben we een respons van 1.660 Lelystedelingen van 18 jaar en ouder; waarvan er 1.271 het Leefsituatieonderzoek en 389 de Jongerenenquête hebben ingevuld.

11.1 Geslacht De verhouding mannen en vrouwen is in Lelystad (evenals de landelijke verdeling) ongeveer gelijk. De respons van de mannen is lager zoals tabel 11.1.1 laat zien. Nadat de respons gewogen is met dezelfde factor die wordt gebruikt bij de weging van leeftijd en stadsdeel (zie ook de Technische toelichting) wordt de verhouding mannen en vrouwen weer rechtgetrokken. Tabel 11.1.1 Responsverdeling Burgerpeiling 2004 18 jaar en ouder naar geslacht

Mannen Vrouwen Totaal (abs.)

Populatie

Steekproef

Respons

in %

absoluut L L&J 1.487 2.126 1.513 2.124

absoluut L L&J 513 670 758 990

3.000

1.271

50,0 50,0 50.939

4.250

Respons (ongewogen) in % L 40,4 59,6

Respons (gewogen) in %

L&J 40,4 59,6

50,0 50,0

1.660

11.2 Leeftijd De verdeling van de respons over alle leeftijdsgroepen is niet gelijk, zoals tabel 11.2.1 laat zien. Dit komt deels doordat jongeren (18 tot 23 jaar) sterk oververtegenwoordigd waren in de totale steekproef en deels doordat leeftijdsgroepen verschillen in hun respons. Ouderen responderen over het algemeen iets beter. Door de respons van de verschillende leeftijdsgroepen te wegen wordt de verhouding van de verschillende leeftijdsgroepen weer rechtgetrokken.

76


Tabel 11.2.1 Responsverdeling Burgerpeiling volwassenen 2004 naar leeftijd Populatie

Respons

in %

absoluut L 127 111 233 403 397 1.271

18-23 jaar 24-29 jaar 30-39 jaar 40-54 jaar 55-79 jaar totaal (absoluut)

10,7 11,6 21,7 30,6 25,4 50.939

Respons (ongewogen)

L&J 516 111 233 403 397 1.660

in % L 10,0 8,7 18,3 31,7 31,2


L&J 31,1 6,7 14,0 24,3 23,9

10,8 11,5 21,7 30,6 25,4

11.3 Stadsdeel Een derde kenmerk van de respondent waarop is gewogen, is de wijk waarin de respondent woont. De respondenten uit de verschillende wijken responderen niet precies hetzelfde. Nadat de respons gewogen is met dezelfde factor die wordt gebruikt bij de weging van leeftijd en geslacht (zie ook de Technische toelichting), wordt de verdeling uit de vijf onderscheiden stadsdelen (Noordoost, Zuidoost, Noordwest, Zuidwest en overige stadsdelen) weer rechtgetrokken. Tabel 11.3.1 laat dit zien. Tabel 11.3.1 Responsverdeling Burgerpeiling volwassenen 2004 naar stadsdeel

Noordoost Zuidoos t Noordwest Zuidwest Overig Totaal

Populatie

Respons

in %

absoluut L 254 366 323 300 28

L&J 337 488 425 376 34

1.271

1.660

21,2 29,2 25,6 21,3 2,7 absoluut 50.939

Respons (ongewogen) in % L 20,0 28,8 25,4 23,6 2,2


L&J 20,3 29,4 25,6 22,7 2,0

21,2 29,2 25,6 21,3 2,7

11.4 Herkomst Een volgend kenmerk van de respondent is herkomst. Deze is vastgesteld volgens de definitie zoals ook door het Centraal Bureau voor de Statistiek wordt gehanteerd. Hierbij is het geboorteland van de persoon zelf slechts in bepaalde gevallen van belang; veel vaker is het geboorteland van zijn of haar ouders bepalend. Zo kan een man in Nederland zijn geboren, maar indien bijvoorbeeld zijn moeder in Nederland is geboren en zijn vader in Marokko, wordt hij als Marokkaan gerekend. Wanneer dan echter zijn moeder niet in Nederland, maar in België zou zijn geboren, wordt hij als Belg geteld (het geboorteland van de moeder prevaleert boven dat van de vader). Indien


77

in deze situatie hijzelf niet in Nederland, maar in Zweden zou zijn geboren, is hij geen Belg, maar Zweed. Als beide ouders in Nederland zijn geboren en de man zelf in Zweden is hij gewoon Nederlander en is het geboorteland van zijn ouders, en dan met name de moeder, dus weer bepalend. In de vragenlijsten is gevraagd naar de gegevens omtrent de geboortelanden van de respondent en zijn of haar ouders. Vervolgens kon aan de hand hiervan de respons wat betreft de etnische afkomst worden vastgesteld. Uiteindelijk ligt het aandeel van de ‘Nederlanders’ in de respons iets hoger dan in de totale bevolking. Van de Lelystedelingen tussen de 18 en 79 jaar is 24% allochtoon, terwijl de respons van deze steekproef uit 21% allochtonen bestaat. Landelijk ligt het percentage allochtonen lager: 19% van alle inwoners van Nederland is allochtoon tegenover 26% van alle Lelystedelingen. Een verdere verdeling naar groepen allochtonen zoals in tabel 11.4.1 wordt weergegeven, laat zien dat de groep niet-westerse allochtonen en de vier minderheidsgroepen zijn ondervertegenwoordigd in de res pons. Tabel 11.4.1 Populatie en responsverdeling Burgerpeiling 2004 naar herkomst in populatie

in (gewogen) respons

75,7 24,3 1,9 5,1 2,3 2,0 6,9 6,1

79,0 21,0 1,5 2,6 1,2 0,7 3,6 11,4

in % Autochtonen Allochtonen Antillianen Surinamers Marokkanen Turken Overig nietwesters Overig westers

11.5 Opleiding Het opleidingsniveau van de respondenten is een belangrijk persoonskenmerk. Mensen met een lagere opleiding staan immers meestal anders in het leven, hebben een ander oordeel over bepaalde zaken dan hoger opgeleiden. De verdeling naar opleidingsgraad van de respondenten van 18 jaar en ouder is opgenomen in grafiek 11.5.1 Het gaat hierbij om de hoogst voltooide opleiding. Gegevens over het opleidingsniveau van de Nederlandse bevolking vergeleken met de Lelystadse bevolking laten zien dat Lelystedelingen minder hoog opgeleide inwoners en meer laag opgeleide inwoners heeft (CBS, 2004). In de respons op deze Burgerpeiling is de groep hoogopgeleide Lelystedelingen oververtegenwoordigd. Het komt er op neer dat deze steekproefverdeling wat betreft opleiding ongeveer vergelijkbaar is met de landelijke verdeling.

78


Grafiek 11.5.1 Opleiding Lelystedelingen 18 jaar en ouder 7% 28%

ongeschoold 29%

laaggeschoold middelbaar geschoold hooggeschoold

37%

11.6 Inkomen In het Leefsituatieonderzoek is aan de respondenten gevraagd naar het totale netto huishoudinkomen. Van de respondenten heeft 5% deze vraag niet beantwoord. Van degenen die het wel hebben opgegeven is de verdeling af te lezen in grafiek 11.6.1. De inkomensklassen die in het Leefsituatieonderzoek zijn gehanteerd, zijn overgenomen uit de Landelijke Richtlijnen voor cultuurparticipatieonderzoek. Er zijn geen gegevens bekend over de landelijke inkomensverdeling op basis van deze inkomenscategorieën. Uit het Regionaal Inkomens Onderzoek dat het CBS jaarlijks verricht kunnen we concluderen dat Lelystad meer lage inkomensgroepen en minder hoge inkomensgroepen heeft dan het landelijk gemiddelde. De Lelystadse inkomensverdeling gaat wel steeds meer lijken op de Nederlandse inkomensverdeling.

Grafiek 11.6.1 Verdeling netto huishoudinkomen respondenten Leefsituatieonderzoek 40% 36%

30%

20%

17% 15% 11%

10%

11%

6%

5%

0% < €850

€850-1.200


€1.201-1.750

€1.751-3.050

€3.051-3.500

> €3500

geen opgave

79

TECHNISCHE TOELICHTING Vragenlijst De vragenlijsten van het Leefsituatieonderzoek en de Lelystadse Jongerenenquête zijn opgesteld naar aanleiding van onderwerpen die met name door de sector Samenleving (sportbeleid, cultuurbeleid, vrijwilligersbeleid en jeugd- en jongerenbeleid) binnen de gemeente Lelystad zijn aangedragen; daarnaast stonden op voorhand een aantal vragen vast, deels vanwege kengetallen die ten behoeve van de programmabegroting verzameld dienen te worden en deels vanwege verplichte vragen die aan kunnen sluiten bij een zogenaamde leefsituatie-index die momenteel door het Sociaal Cultureel Planbureau ontwikkeld wordt. Verder zijn diverse vragen naar achtergrondkenmerken van de respondenten opgenomen. De wens van de sector Samenleving was om wat betreft de vragensets over sport en cultuur aan te sluiten bij de Richtlijn Sportdeelname Onderzoek en de Richtlijn Cultuurparticipatie Onderzoek.

Steekproef Het leefsituatieonderzoek 2004 is uitgevoerd door een steekproef van 3.000 personen van 18 tot en met 79 jaar te trekken uit dit gedeelte (ruim 50.000 volwassenen) van het bevolkingsbestand (GBA). In deze steekproef is de groep jongeren van 18 tot 23 jaar en de groep allochtonen oververtegenwoordigd (naar beide groepen zijn 250 extra enquêtes gestuurd). Eerdere burgerpeilingen (Omnibusenquête 2001 en 2003) wezen namelijk op een lage respons bij deze groepen. De Lelystadse Jongerenenquête 2004 is gehouden onder inwoners van 12 tot en met 23 jaar. Dit is uitgevoerd door een steekproef van 2.500 personen (waarvan 1.250 jongeren van 18-23 jaar) te trekken uit dit gedeelte (ruim 10.000 jongeren) van het bevolkingsbestand. In totaal omvat de bevolking van Lelystad medio 2004 ruim 70.000 mensen. De enquête is uitgevoerd in september 2004. Er is gebruik gemaakt van een schriftelijke vragenlijst die per post is verstuurd naar de personen uit de steekproef (zie ook de bijlage). De ingevulde lijsten zijn door de respondenten teruggestuurd of afgegeven op het Stadhuis. Er werd eenmaal schriftelijk gerappelleerd.

Betrouwbaarheid en nauwkeurigheid De uitkomsten van deze enquête kennen een bepaalde mate van onzekerheid, vanwege het feit dat er met een steekproef uit de bevolking wordt gewerkt waarvan tevens niet iedereen aan het onderzoek meewerkt. De mate

80


waarop het ‘werkelijke getal’ kan afwijken van de steekproefschatting (het in de uitkomsten gevonden getal) is afhankelijk van het aantal respondenten in de steekproef. De mogelijke afwijking wordt groter – en dus minder nauwkeurig – naarmate de steekproef kleiner is en/of de schatting de 50% nadert, zoals in tabel T.1 wordt weergegeven. Tabel T.1 Afwijkingsmarges rondom schattingen naar steekproefgrootte (95% betrouwbaarheid)

50

5% 6,0

10% 8,3

15% 9,9

20% 11,1

25% 12,0

30% 12,7

35% 13,2

40% 13,6

45% 13,8

50% 13,9

100

4,3

5,9

7,0

7,8

8,5

9,0

9,3

9,6

9,8

9,8

200

3,0

4,2

4,9

5,5

6,0

6,4

6,6

6,8

6,9

6,9

400

2,1

2,9

3,5

3,9

4,2

4,5

4,7

4,8

4,9

4,9

800

1,5

2,1

2,5

2,8

3,0

3,2

3,3

3,4

3,4

3,5

1.000

1,4

1,9

2,2

2,5

2,7

2,8

3,0

3,0

3,1

3,1

3.000

0,8

1,1

1,3

1,4

1,5

1,6

1,7

1,8

1,8

1,8

Steekproefgrootte

De kans bestaat dat het ‘werkelijke getal’ ook buiten de marges van tabel T.1 valt. Die marges zijn zo berekend dat 95% van de steekproefschattingen wél binnen de afwijkingsmarge vallen. Wil men echter 99% zekerheid, dan worden de afwijkingsmarges groter. Deze zekerheid noemt men de ‘betrouwbaarheid’. Overeenkomstig de landelijke richtlijnen voor cultuuronderzoek, en tevens voor beleidsonderzoek in het algemeen, worden de schattingen in dit onderzoek met de afwijkingsmarges van een 95% betrouwbaarheid geïnterpreteerd. Verder wordt er bij de analyses, waarin het mogelijke verband tussen twee variabelen onderzocht wordt, een significantieniveau van 5% toegepast. Hiermee verwijzen wij naar de kans dat een verband dat wij tussen variabelen in de steekproef constateren, niet voor de hele populatie geldt. Met andere woorden: wij spreken in dit rapport van een relatie (bijv. tussen leeftijd en sportparticipatie) als de kans dat deze relatie aan toevalfluctuaties in de steekproef kan worden toegeschreven, minder dan 5% is. Ook dit is het meest gebruikte significantieniveau in beleidsonderzoek. In deze rapportage wordt gesproken in termen als ‘aanzienlijk’, ‘behoorlijk’ of ‘in belangrijke mate’ wanneer een significant verband of verschil tussen twee kenmerken is waargenomen.

Weging Voor bepaalde resultaten zijn landelijke afspraken gemaakt over de wijze waarop antwoorden worden herwogen. Deze afspraken komen er op neer dat in alle (4) stadsdelen (plus het centrum /overig gebied) bevolkingsgroepen zijn onderscheiden naar sekse (2) en leeftijdscategorie (5). Op basis van deze drie


81

25

kenmerken zijn de respondenten ‘herwogen’ , om te zorgen dat alle (5 x 2 x 5 =) 50 bevolkingsgroepen evenredig zijn vertegenwoordigd.

Wijkindeling Waar in deze publicatie een onderscheid naar stadsdeel is gemaakt, betreft dit de stadsindeling gebaseerd op de wijkindeling welke bij het Wijkgericht Werken wordt gehanteerd. In het navolgende overzicht is voor deze indeling vermeld op welke buurten en WgW-wijken de stadsdelen betrekking hebben. Tabel T.2 Stadsdeel, wijken buurtindeling Stadsdeel

Wijk

Noordoost

A. Zuiderzeewijk B. Atolwijk C. Boswijk D. Waterwijk E. KeKoGoSch F. Kustwijk

Zuidoost Noordwest

Zuidwest Overig

25

G. Botter H. Haven Overig Lelystad

Buurt Zuiderzeewijk, Lelycentre, Groene Velden, Jagersveld Atol-West, Atol-Oost, Oostrandpark. Centrum-Noord Wold, Horst, Kamp, Griend, Zoom, Archipel-Rozengaard Waterwijk, Landerijen Kempenaar, Kogge, Gondel, Schouw Punter, Jol, Galjoen, Kuststrook, Karveel, Boeier, Golfpark, Golfresort, Parkhaven Botter, Tjalk, Schoener, Landstrekenwijk, Centrum-Zuid Lelystad-Haven, Hollandse Hout, Noordersluis Stadshart, Buitengebied

De leeftijdscategorieën w aarop gewogen is, zijn 18-23 jaar, 24-29 jaar, 30-39, 40-54 en 55+.

82


BIJLAGE: Enquêteformulier en frequenties

U woont in Lelystad.

Maar hoe leeft u daar?

Hoe beleeft u Lelystad?

Wat vindt u van de stad? Wat mist u in Lelystad?

Dat willen wij graag van u horen! Vul daarom dit

LEEFSITUATIEONDERZOEK in en maak ook nog eens 5x kans op € 100 !!!


83

g

g

A. ALGEMENE VRAGEN Eerst vragen wij enkele persoonlijke gegevens. Hiermee kunnen wij niet achterhalen wie u bent. Wél zijn die gegevens voor ons van groot belang om nuances tussen stadbewoners aan te brengen. Wij moeten bijvoorbeeld uw (volledige) postcode weten om straks, bij de vragen over ‘uw buurt’, het gebied te kunnen aanduiden waarover u een oordeel hebt uitgesproken. A.

1. Wat is de postcode van uw woonadres? (s.v.p. twee cijfers én twee letters invullen)

Postcode:

8 2

A.

2. Bent u een man of een vrouw?

50%

Man

50%

Vrouw

A.

3. Wat is uw geboortejaar?

19 A.

4. Bent u zelf of is één van uw ouders buiten Nederland geboren?

24%

Ja Nee Weet niet

76%

A.

è è

ga door naar vraag A.6 ga door naar vraag A.6

5. Wilt u in onderstaande schema het geboorteland of -regio van u en uw ouders aankruisen? Zelf geboren In Nederland In Nederlandse Antillen / Aruba In Nederlands-Indië / Indonesië In Marokko In Suriname In Turkije Elders in Europa / Noord-Amerika Elders buiten Europa / Noord-Amerika Weet niet

A.

Moeder geboren

Vader geboren

43%

34%

30%

5%

5%

5%

8%

12%

13%

4%

6%

6%

10%

12%

12%

3%

3%

3%

12%

16%

19%

14%

12%

11%

1%

1%

1%

6. Welke huishoudensituatie is het meest op u van toepassing?

11%

Alleenstaand Twee volwassenen, geen (thuiswonende) kinderen 42% Twee volwassenen met thuiswonende kind(eren) 5% Één ouder met thuiswonend(e) kind(eren) 4% Anders 37%

g

-1-

g

g

g

A.

7. Uit hoeveel personen bestaat uw huishouden?

12%

8%

Een persoon 40% Twee personen 18% Drie personen 21% Vier personen A.

Vijf personen Zes personen 0% Meer dan zes personen 2%

8. Hoeveel personen daarvan zijn jonger dan 18 jaar?

61%

4%

17%

1%

Geen Een persoon 17% Twee personen

Drie personen Vier personen 0% Meer dan vier personen

Nu volgen een aantal vragen over de woning waarin u woont. A.

9. In welk soort woning woont u? Is dat:

12%

Vrijstaande eengezinswoning Eengezinswoning, een of twee zijden aangebouwd Appartement, flat, boven- of benedenwoning, etagewoning, portiekwoning, maisonnette Zelfstandige bejaardenwoning, aanleunwoning bij bejaardentehuis, serviceflat voor bejaarden Jongeren- studenten-, verpleegstersflat of -huis Woning met winkel en/of werkplaats, deel van een bedrijfsgebouw, boerderij of woning bij tuindersbedrijf Ander woningtype: woonboot, caravan, barak, vakantiewoning e.d.

76% 8% 2% 1% 1% 0%

A.

10. Bent u, of is één van de leden van uw huishouden, eigenaar van de woning?

78%

Ja 22% Nee A.

11. Hoeveel slaap-, woon, en studeerof werkkamers zijn er in uw woning? Ruimten die uitsluitend in gebruik zijn voor bedrijf of beroep tellen niet mee kamers

A.

gemiddeld 4,5

12. Hoeveel vierkante meter is de oppervlakte van uw woonkamer? Als u het niet precies weet, mag u schatten. Ruimten die uitsluitend in gebruik zijn voor bedrijf of beroep tellen niet mee m²

g

gemiddeld 38m²

-2-

g

g

g

B. OPLEIDING, WERK, VRIJE TIJD B. 2% 5% 20% 12% 9% 26% 21% 7%

B. 8% 5% 61% 1% 8% 12% 5% 1%

B.

1. Wat is uw hoogst voltooide opleiding? Geen Lager onderwijs (Lager onderwijs, basisschool, speciaal onderwijs) Lager en middelbaar algemeen voortgezet onderwijs (VGLO, MULO, MAVO, VMBO theoretische of gemengde leerweg) Hoger algemeen voortgezet onderwijs (HAVO, HBS, VWO, MMS, Gymnasium, etc) Lager beroepsonderwijs (LTS, LHNO, LEAO, LAS, Ambachts- en Huishoudschool, LBO, VBO, VMBO basis of kaderberoepsgerichte leerweg) Middelbaar beroepsonderwijs (MTS, UTS, MEAO, INAS, CIOS, MBO) Hoger beroepsonderwijs (HTS, HEAO, HBO, Lerarenopleiding, ALO, Sociale Academie) Wetenschappelijk onderwijs (Universiteit e.d.) 2. Welke van de volgende situaties is op u het meest van toepassing? (s.v.p. slechts één aankruisen) Student, scholier, stagiair Werkzoekend zonder werk Werkzaam in loondienst, eigen bedrijf of praktijk, via uitzendbureau, enz. Werkzaam via WIW, Melkertbaan, ID-baan, enz. Werkzaam in eigen huishouding Gepensioneerd / AOW / VUT / FPU / rentenier Arbeidsongeschikt, invalide Werkzaam als vrijwilliger 3. Hoeveel uur per week gemiddeld verricht u werk (en uw eventuele partner indien u samen een huishouden deelt)? U kunt meerdere categorieën invullen. Denk hierbij aan een doorsnee week uit uw leven de afgelopen maand. uzelf

20%

g

uw eventuele partner

gemiddeld 32

uur betaald werk

gemiddeld 33

uur betaald werk

gemiddeld 16

uur onbetaald werk (huishoudelijk, vrijwillig)

gemiddeld 15

uur onbetaald werk

Ik verricht geen werk

16%

-3-

Mijn partner verricht geen werk

g

g

g

B.

4. Waar werkt u indien u buitenshuis werkt? Uzelf

20% 8% 28% 10% 18% 5% 3%

B.

Uw eventuele partner 14%

Ik werk niet buitenshuis In de buurt waar ik woon Elders in Lelystad Buiten Lelystad, in Flevoland Buiten Flevoland Geen vast werkadres Weet niet / geen mening

Mijn partner werkt niet buitenshuis In de buurt waar wij wonen Elders in Lelystad Buiten Lelystad, in Flevoland Buiten Flevoland Geen vast werkadres Weet niet / geen mening

4% 21% 7% 14% 3% 2%

5. Hoeveel bedraagt het netto maandinkomen van uw huishouden (inclusief vakantiegeld en exclusief kinderbijslag)?

9%

Minder dan € 850 12% Tussen de € 850 en € 1.200 per maand 17% Tussen de € 1.201 en € 1.750 per maand

36%

Tussen de € 1.751 en € 3.050 per maand Tussen de € 3.051 en € 3.500 per maand 15% Meer dan € 3.500 per maand 11%

Nu volgen een aantal zaken die u, of iemand anders in uw huishouden, misschien heeft. B.

6. Bent u of iemand anders in uw huishouden in het bezit van een: Bezit

ja

Zo nee: om financiële redenen? ja nee

nee

Auto

86%

14%

è

59%

41%

DVD-speler (niet bedoeld wordt een dvd-speler in pc)

74%

26%

è

20%

80%

Televisie

99%

1%

è

7%

93%

Wasmachine

98%

2%

è

49%

51%

Magnetron

90%

10%

è

13%

87%

Vaatwasmachine

69%

31%

è

25%

75%

Personal Computer (geen spelcomputer)

87%

13%

è

47%

53%

Nu volgen enkele andere vragen over uw vrijetijdsbesteding. B.

7.

Hoe vaak bent u afgelopen 12 maanden met vakantie geweest? Een vakantie is een verblijf buiten de eigen woning voor recreatieve doeleinden met tenminste vier opeenvolgende overnachtingen.

Geen enkele keer è ga nu door naar vraag B.9. Een keer 38% Meer dan een keer 22% 40%

g

-4-

g

g

g

B. 82% 18%

B.

8.

Bent u afgelopen 12 maanden in het buitenland op vakantie geweest?

Ja Nee 9.

Bent u in het bezit van een abonnement voor het openbaar vervoer?

Ja, van de Nederlandse Spoorwegen (NS Jaarkaart, NS Trajectkaart, OV-kaart, kortingskaart) Ja, van de bus, tram of metro 75% Nee 24% 2%

Hieronder staan een aantal soorten verenigingen en organisaties. Wilt u aangeven of u daar lid van bent of niet. B.

10. Bent u lid van een: ja

Zang-, muziek- of toneelvereniging Sportvereniging Hobbyvereniging Politieke organisatie Vakbond, werknemers- of werkgeversorganisatie Bibliotheek Vereniging met godsdienstig doel (geen kerkgenootschap) Overige vereniging(en) of organisatie(s) B.

nee 5%

95%

33%

67%

8%

92%

5%

95%

22%

78%

31%

69%

4%

96%

21%

79%

11. Heeft u hobby’s? (zoals musiceren, zingen, ballet, toneelspelen, schilderen of tekenen, handwerken, ‘doe-het-zelven’, verzamelen, computeren, wa ndelen of fietsen)

89% Ja

è

Zo, ja hoeveel?

gemiddeld 3,6 hobby’s

11% Nee

C. CONTACTEN FAMILIELEDEN EN VRIENDEN Nu een paar vragen over contacten met anderen. Het gaat hierbij om ontmoetingen, telefonisch, schriftelijke contacten met familieleden, gezinsleden die niet bij u in huis wonen. C.

1. Hoe vaak heeft u contact met een of meer familieleden?

78% Minstens een keer per week 10% Twee keer per maand

4% Minder dan een keer per maand 3% Zelden of nooit

5% Een keer per maand

g

-5-

g

g

g

C.

2. Waar wonen de familieleden waar u het meeste contact mee heeft?

12% In de buurt waar ik woon 32% Elders in Lelystad

44% Buiten Flevoland, elders in Nederland 5% In het buitenland

8% Elders in Flevoland

C.

3. Hoe vaak heeft u contact met vrienden, vriendinnen of echt goede kennissen?

67% Minstens een keer per week 16% Twee keer per maand

5% Minder dan een keer per maand 5% Zelden of nooit

7% Een keer per maand

C.

4. Waar wonen uw vrienden, vriendinnen of echt goede kennissen waar u het meeste contact mee heeft?

19%

30%

In de buurt waar ik woon 42% Elders in Lelystad 7% In de rest van Flevoland C.

2%

5. Hoe vaak heeft u contact met buren?

Minstens een keer per week Twee keer per maand 6% Een keer per maand

60%

5%

13%

16%

C.

In de rest van Nederland In het buitenland

Minder dan een keer per maand Zelden of nooit

6. Vindt u in het algemeen dat u voldoende contacten met andere mensen hebt, d.w.z. buiten werk, school, eigen huishouden?

75% Ja, zeker 15% Ja, maar ik zou wel wat meer willen 10% Nee, ik vind dat ik te weinig contacten heb

C.

7. Kunt u aangeven in hoeverre deze uitspraken op u van toepassing zijn? Ja

Er zijn mensen met wie ik goed kan praten Ik voel me van andere mensen geïsoleerd Er zijn mensen bij wie ik terecht kan Er zijn mensen die me echt begrijpen Ik maak deel uit van een groep vrienden Mijn sociale contacten zijn oppervlakkig C.

Nee

Weet niet

84% 2%

13% 13%

2% 83%

1% 2%

86%

10%

3%

2%

74% 54%

20% 14%

3% 32%

3% 1%

14%

30%

54%

2%

8. In welke mate vindt u zichzelf een gelukkig mens?

19% Erg gelukkig 57% Gelukkig

3% Niet zo gelukkig 1% Ongelukkig

18% Niet gelukkig, niet ongelukkig

1% Weet niet

g

Soms

-6-

g

g

g

D. VRIJWILLIGERSWERK Wij willen u wat vragen stellen over vrijwilligerswerk. Als voorbeeld van vrijwilligerswerk kunt u bijvoorbeeld denken aan informele hulp aan zieken of ouderen in de buurt, kantinewerk, bestuurswerk, organisatie van evenementen. Het gaat in elk geval om bezigheden die u onverplicht en onbetaald doet. D.

1. Bent u op één of andere manier actief als vrijwilliger?

27%

Ja 73% Nee è D.

32% 7%

ga nu door naar vraag D.5.

2. Wat voor soort vrijwilligerswerk doet u? U mag hier meer antwoorden aankruisen Informele hulp: helpen van anderen buiten uw eigen huishouden (zoals aan zieken, buren, familie, vrienden of bekenden) Jeugd- en buurthuiswerk of als leider scouting e.d.

18%

Hulp op school (oudercommissie, schoolbestuur, werken in schoolbibliotheek, leesmoeder e.d.)

12%

Bejaardenzorg, kinderopvang, zieken bezoeken e.d.

20%

Sportvereniging: bestuur of werken in kantine, organisatie, trainen of zaalbeheer

8%

Hobby- of gezelligheidsverenigingen

5%

Muziek- of toneelvereniging, tekenclubs e.d.

16%

Levensbeschouwelijke organisatie (kerkenraad, rondbrengen blaadjes, parochieraad, huisbezoek e.d.)

6%

Politieke partij of politieke actiegroep

6%

Vakbond of bedrijfsorganisatie (ondernemingsraad, personeelsvereniging e.d.)

34%

D.

Andere organisatie die hier nog niet genoemd is 3. Hoeveel uur per week gemiddeld verricht u vrijwilligerswerk? Denk hierbij aan een doorsnee week uit uw leven in het afgelopen jaar uur per week

gemiddeld 5,2 uur per week

D.

4. Hebben uw vrijwilligerswerkzaamheden iets te maken met activiteiten van uw eventuele kinderen? 26% Ja 58% Nee 16% Niet van toepassing D.

5. Bent u bereid in de nabije toekomst (nog ander) vrijwilligerswerk te gaan doen?

11%

Ja Nee è ga nu naar vraag D.7 29% Misschien 10% Weet niet/ geen mening è 50%

g

ga nu naar vraag D.7

-7-

g

g

g

D.

6. Hoeveel uur zou u gemiddeld per week voor vrijwilligerswerk vrij willen maken? Totaal maximaal

D.

uur per week

gemiddeld 6 uur

7. Heeft u wel eens gehoord van het Pluspunt Vrijwilligers Vacaturebank?

27%

Ja 73% Nee

E. SPORT Dit vragenblok gaat over sportbeoefening. Maar eerst stellen wij een aantal vragen die te maken hebben met uw gezondheid. E. 7% 2% 2% 1% 23% 67%

E.

1. Heeft u een beperking of chronische aandoening? (Meer antwoorden mogelijk) Ja, een lichamelijke beperking (motorisch) Ja, een auditieve beperking (doof, slecht horend) Ja, een visuele beperking (blind, slechtziend) Ja, een verstandelijke beperking Ja, een chronische aandoening (cara, hart- en vaatziekten, artrose, diabetes, cva, reuma, rugaandoeningen etc.) Nee è ga door met vraag E.5. 2. In welke mate wordt u hierdoor belemmerd bij het uitvoeren van dagelijkse bezigheden thuis?

17%

Sterk belemmerd Licht belemmerd 36% Niet belemmerd 47%

E.

3. In welke mate wordt u hierdoor belemmerd in uw vrijetijdsbesteding, bij het sporten of het reizen?

23%


E.

4. In welke mate wordt u hierdoor belemmerd bij het uitvoeren van dagelijkse bezigheden op school of op het werk? (Alleen beantwoorden als u 12 uur of meer per week werkt of een opleiding volgt)

16%


g

-8-

g

g

g

We gaan nu verder met de vragen over sportbeoefening. Het gaat om activiteiten die u in de afgelopen twaalf maanden heeft verricht volgens gebruiken en regels uit de sportwereld. U moet dus denken aan bijvoorbeeld badminton, fitness, toerfietsen en schaken, maar niet aan yoga, tuinieren, puzzelen of fietsen naar de bakker. Sporten die u tijdens de vakanties heeft beoefend tellen wel mee; sporten tijdens lessen lichamelijke opvoeding op school niet. E.

5. Welke sport of sporten heeft u in de afgelopen twaalf maanden beoefend?

8%

Aerobics / steps (1) Atletiek (2) Badminton (3) Basketbal (4) Biljart / poolbiljart / snooker (5) Bowling (6) Bridge (7) Dammen (8) Danssport (9) Darts (10) Duiksport (11) Fitness conditie (12) Fitness kracht (13) Golf (14) Gymnastiek / turnen (15) Handbal (16) Hardlopen / joggen / trimmen (17) Hockey (18) Honkbal / softbal (19) Jeu de boules / pétanque (20)

2% 7% 2% 7% 9% 2% 2% 3% 4% 2% 28% 14% 4% 1% 1% 12% 1% 1% 2% 3% 3% 4% 0% 4%

E.

Kano (21) Karting (22) Klimsport / bergwandelen (23) Korfbal (24) Midgetgolf (25)

2% 2% 1% 5% 3% 1% 5% 8% 3% 3% 7% 2% 5% 5% 14% 5% 16% 3% 20% 5%

28%

Motor-/autosport (26) Paardensport (27) Roeien (28) Schaatsen (29) Schaken (30) Schietsport (31) Skeeleren / skaten (32) Skiën / langlaufen / snowboarden (33) Squash (34) Tafeltennis (35) Tennis (36) Vecht- en verdedigingssporten (37) Veldvoetbal (38) Volleybal (39) Wandelsport (40) Watersport / zeilen / surfen (41) Wielrennen / mountainbiken / toerfietsen (42) Zaalvoetbal (43) Zwemsport (44) Andere sport, namelijk

Geen sport è ga door naar vraag E.12.

6. Hoeveel keer heeft u in de afgelopen twaalf maanden in totaal gesport? Keer

1

(45)

gemiddeld 100 keer

1

Alleen de zogenaamde ‘sporters’ meegerekend: mensen die meer dan 11 keer per jaar sporten.

g

-9-

g

g

g

De volgende vragen gaan over de sporten die u hebt aangekruist bij vraag E.5. E.

7. Welke van deze sporten heeft u de afgelopen twaalf maanden het meest beoefend?2 Vul maximaal drie sporten in. Doe dit door het nummer te noteren dat op de vorige pagina (vraag E5) bij de betreffende sport(en) is aangegeven. Als er meer dan drie sporten in aanmerking komen, vul dan de sporten in die u de afgelopen twaalf maanden het meest heeft beoefend

Sport 1

Fitness (conditie)

Sport 2

Fietssport

Sport 3

Fitness (kracht)

E.

8. Hoeveel keer heeft u deze sport in de afgelopen twaalf maanden beoefend?

Sport 1

keer

Sport 2

keer

Sport 3

keer

E.

9. Beoefende u deze sport in de afgelopen twaalf maanden …? (Per sport meer antwoorden mogelijk) Sport 1

Sport 2

Sport 3

als lid van een sportvereniging als abonnee/lid/cursist van een fitnesscentrum of andere commerciële sportaanbieder in het kader van bedrijfssport via het sociaal-cultureel werk, sportbuurtwerk of welzijnswerk tijdens een georganiseerde sportvakantie als deelnemer aan een georganiseerd sportevenement in groepsverband, georganiseerd door uzelf, familie, vrienden en/of kennissen alleen, ongeorganiseerd anders, namelijk

2

Deze uitkomst heeft betrekking op de top 3 populairste sporten: de antwoorden bij de vragen E6 t/m E11 zijn niet meer ingevuld. De antwoorden hebben betrekking op alle sporten en de ‘overal’ antwoorden zijn niet relevant.

g

-10-

g

g

g

E.

10. Heeft u voor deze sport in de afgelopen twaalf maanden deelgenomen aan… (Per sport meer antwoorden mogelijk) Sport 1

Sport 2

Sport 3

lessen/ cursussen trainingen competitie toernooien/ sportevenementen geen van bovenstaande E.

11. Waar heeft u deze sport in de afgelopen twaalf maanden beoefend? En was dit binnen uw eigen gemeente en/of elders? (Per sport meer antwoorden mogelijk) Sport 1 Lelystad elders

Sport 2 Lelystad elders

Sport 3 Lelystad elders

Officiële binnensportaccommodatie zoals sporthal, gymnastieklokaal, fitnesscentrum/sportschool, overdekt of combi-zwembad, ijshal/ijsbaan (binnen), tennisbaan (binnen), klimhal, karthal etc. Officiële buitensportaccommodatie zoals voetbalveld, hockeyveld, tennisbaan (buiten), openluchtzwembad, ijsbaan (buiten/halfoverdekt), manege etc. Sportvoorziening in de openbare ruimte zoals halfpipe, basketbalpleintje, trapveldje/voetbalkooi (met goals) etc. Andersoortige voorziening zoals park, bos, bergen, strand, meer, openbare weg, buurthuis, wijkcentrum, café, huis/tuin etc. E.

12. Kunt u aangeven of u zeer tevreden, tevreden, ontevreden of zeer ontevreden met het aanbod van de sportvoorzieningen in Lelystad bent?

7% Zeer tevreden 45% Tevreden 17% Tevreden noch ontevreden

E.

6% Ontevreden 1% Zeer ontevreden 23% Weet niet / geen mening

13. Mist u bepaalde sportvoorzieningen in Lelystad?

79% Nee 21% Ja,

namelijk

E.

14. Ziet u zichzelf als sporter?

27% Nee, in het geheel niet 29% Nee, nauwelijks

11% Ja, tamelijk 8% Ja, zonder meer

25% Enigszins

g

-11-

g

g

g

F. CULTUUR De volgende vragen gaan over kunst en cultuur. Het gaat om voorstellingen en voorzieningen die u in de afgelopen 12 maanden heeft bezocht. Dit kan zowel binnen als buiten Lelystad zijn geweest. Bezoeken in het buitenland tellen echter niet mee! F.

1. Hoe vaak bent u in de afgelopen 12 maanden naar de volgende voorstellingen geweest? En hoe vaak was dat in Lelystad? hoe vaak in totaal? niet

3

aantal keer

hoe vaak in Lelystad?

3

Toneelvoorstelling

83%

gemiddeld 2,6

keer

è

70% van alle bezoeken

Cabaret of kleinkunst

79%

gemiddeld 2,8

keer

è

66%


91%

gemiddeld 3,4 keer

è

43%

Opera of operette

95%

gemiddeld 1,7 keer

è

34%

Uitvoering van een koor

99%

gemiddeld 2,6 keer

è

72%

Concert harmonie, fanfare, brassband

95%

gemiddeld 2,3

keer

è

46%


76%

gemiddeld 3,9

keer

è

25%

Jazz-/bluesconcert

91%

gemiddeld 1,9

keer

è

68%

Dance-/houseparty

94%

gemiddeld 8,8

keer

è

17%

Musical

81%

gemiddeld 1,8

keer

è

19%


93%

gemiddeld 1,8 Keer

è

48%

Film in bioscoop of filmhuis

49%

gemiddeld 5,3

keer

è

72%

Literaire bijeenkomst

97%

gemiddeld 3,7

keer

è

63%

Lezing over kunst/kunstgeschiedenis

98%

gemiddeld 3,8

keer

è

26%

Gemiddeld aantal keer door bezoekers bezocht.

g

-12-

g

g

F.

g

2. Hoe vaak bent u in de afgelopen 12 maanden naar de volgende instellingen/ plekken geweest? En hoe vaak was dat in Lelystad? hoe vaak in totaal? niet


aantal keer 4

Museum (zowel bezoeken aan vaste collecties als aan speciale tentoonstellingen)

68%

gemiddeld 3,9

keer

è


Galerie, atelier (een plaats waar men kunstvoorwerpen kan bekijken en kopen)

84%

gemiddeld 3,0

keer

è

32%

Archief (bijvoorbeeld voor stamboomonderzoek of streekgeschiedenis)

98%

gemiddeld 2,7

keer

è

13%

67%

gemiddeld 7,7

keer

è

6%

Bezienswaardige gebouwen, dorpen of stadsdelen (zoals kastelen, kerken, monumenten)

F.

3. Hoe vaak heeft u in de afgelopen 12 maanden gebruik gemaakt van de volgende voorzieningen? aantal keer 5

niet 58%

Bibliotheek (niet een school- of universiteitsbibliotheek)

94%

Fonotheek / muziekuitleen

95%

Artotheek / kunstuitleen

63%

Videotheek F.

gemiddeld 15,4

keer

gemiddeld 5,9

keer

gemiddeld 3,3

keer

gemiddeld 17,2

keer

4. Hoe vaak bent u in de afgelopen 12 maanden naar de volgende instellingen/ plekken in Lelystad geweest? aantal keer 6

niet Openbare Bibliotheek Lelystad

59%

Cultureel Centrum Agora

70%

CKV de Kubus

85%

Underground

96%

Tentoonstellingen in Stadhuis / Provinciehuis

87%

Kunstuitleen Flevoland

96%

gemiddeld 5,1

keer

gemiddeld 15,0

keer

gemiddeld 18,6

keer

gemiddeld 4,0

keer

gemiddeld 2,9

keer

gemiddeld 1,9

keer

4

Gemiddeld aantal keer door bezoekers bezocht. Gemiddeld aantal keer door bezoekers bezocht. 6 Gemiddeld aantal keer door bezoekers bezocht. 5

g

-13-

g

g

F.

g

5. Hebt u wel eens gehoord van de volgende festivals / evenementen? En welke heeft u in de afgelopen 12 maanden bezocht? van gehoord? nee ja

Uitgast Kunstmanifestatie (L-Haven) Sunsation Winterwende Pleinfestival Sea Bottom Jazz Festival Taptoe festival Muziekfestival Flevoland Bondru Festival Kunstfestijn F.

ja

59%

41%

è

91%

9%

45%

55%

è

85%

15%

52%

48%

è

97%

3%

76%

24%

è

99%

1%

10%

80%

è

76%

24%

19%

81%

è

90%

10%

69%

31%

è

97%

3%

73%

27%

è

97%

3%

88%

12%

è

97%

3%

78%

22%

è

97%

3%

6. Hoe vaak bent u in de afgelopen 12 maanden naar een feest geweest met optredens van muzikanten, dansers, toneelspelers, cabaretiers of dj/vj’s? En hoe vaak was dat in Lelystad? niet

7

bezocht? nee

hoe vaak in totaal? aantal keer 7


Feest met vooral live muziek

68%

gemiddeld 4,8

keer

è


Feest met vooral dansvoorstelling

94%

gemiddeld 4,5 keer

è

88%

Feest met vooral toneelvoorstelling

95%

gemiddeld 4,1

keer

è

89%

Feest met vooral cabaret/ stand-upcomedy

92%

gemiddeld 3,4

keer

è

89%

Feest met vooral dj/vj

88%

gemiddeld 10,7

keer

è

74%


g

-14-

g

g

g

F.

7. Hoe vaak heeft u in de afgelopen 12 maanden in uw vrije tijd (dus buiten werk- of schooltijd) de volgende kunstzinnige activiteiten gedaan? niet

86%

Tekenen, schilderen, grafisch werk

gemiddeld 26 Keer

95%

Beeldhouwen, boetseren, pottenbakken, sieraden maken Werken met textiel (textiele werkvormen), wandkleden maken, weven

gemiddeld 16 Keer

95% 91%

Zingen

90%

Muziekinstrument bespelen

98%

Toneel, mime

97%

(Volks)dans, (jazz)ballet Fotografie/film/video (geen vakantie- of familiekiekjes/ familiefilmpjes)

91% 94%

Verhalen/gedichten schrijven

96%

Muziek maken op de computer

93%

Websites ontwerpen F.

hoe vaak in totaal? aantal keer 8

gemiddeld 16

keer

gemiddeld 52

keer

gemiddeld 75

keer

gemiddeld 31

keer

gemiddeld 40

keer

gemiddeld 36

keer

gemiddeld 22

keer

gemiddeld 35

keer

gemiddeld 11

keer

8. Hoe vaak kijkt of luistert u thuis via radio/ televisie naar de volgende culturele uitvoeringen of vertoningen? niet

minder dan 1 keer per maand

1 tot 3 keer per maand

meer dan 3 keer per maand

Toneelvoorstelling

75%

19%

5%

2%

Cabaret/kleinkunst

47%

30%

19%

4%


73%

15%

7%

6%

Opera of operette

84%

10%

3%

3%


49%

27%

13%

11%

Jazz-/bluesconcert

78%

15%

5%

3%


84%

12%

3%

1%

Musical

64%

28%

6%

3%

Film

14%

11%

23%

52%

F.

9. Hoe vaak heeft u de afgelopen 12 maanden naar Radio Lelystad geluisterd?

53% Niet 17% Minder dan 1 keer per maand 10% 1 tot 3 keer per maand 20% Meer dan 3 keer per maand 8


g

-15-

g

g

g

F.

10. Hoe vaak heeft u de afgelopen 12 maanden naar Omroep Flevoland gekeken?

13% Niet 15% Minder dan 1 keer per maand 18% 1 tot 3 keer per maand 53% Meer dan 3 keer per maand

F.

11. Kunt u aangeven of u zeer tevreden, tevreden, ontevreden of zeer ontevreden met het aanbod van culturele voorzie ningen in Lelystad bent?

3% Zeer tevreden 37% Tevreden 46% Tevreden noch ontevreden 11% Ontevreden 3% Zeer ontevreden 0% Weet niet / geen mening

F.

12. Mist u bepaalde culturele voorzieningen in Lelystad?

82% Nee 18% Ja,

namelijk

G. LEEFBAARHEID G.

1. Kunt u voor elk van de onderstaande voorzieningen in uw buurt aangeven of u daar zeer tevreden, tevreden, ontevreden of zeer ontevreden mee bent? (s.v.p. per regel één hokje aankruisen) zeer tevreden

Speelmogelijkheden voor kinderen Voorzieningen voor jongeren Voorzieningen voor kinderopvang Voorzieningen voor ouderen G.

8% 1% 2% 5%

tevreden

37% 12% 22% 14%

tevreden onzeer weet niet / noch tevreden ontevreden geen ontevreden mening

15% 23% 16% 21%

15% 24% 4% 9%

7% 10% 2% 3%

18% 30% 54% 52%

2. Bent u in het afgelopen jaar actief geweest om uw buurt te verbeteren?

23%

Ja Nee 5% Weet niet

72%

G.

3. Vindt u dat de gemeente voldoende doet om de bewoners bij veranderingen in de buurt te betrekken?

48%

Ja 26% Nee 26% Weet niet G. g

4. Voelt u zich medeverantwoordelijk voor de leefbaarheid in uw buurt? -16-

g

g

g

82%

Ja Nee 7% Weet niet

11%

G.

5. Bent u zeer gehecht, gehecht, niet gehecht of helemaal niet gehecht aan uw buurt?

13%

Zeer gehecht Gehecht 24% Niet gehecht 5% Helemaal niet gehecht 5% Weet niet / geen mening 52%

G.

6. Voor een aantal zaken zouden wij u willen vragen die met een rapportcijfer van 1 tot en met 10 te beoordelen. Welk rapportcijfer zou u geven voor … Rapportcijfer (s.v.p. per regel één hokje aankruisen) 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 gemiddeld 7,9 gemiddeld 7,2

Uw woning Uw woonomgeving De voorzieningen in de buurt De leefbaarheid in de buurt De mensen in de buurt G. 37% 63%

gemiddeld 6,2 gemiddeld 6,9 gemiddeld 6,9

7. Zijn er in uw wijk of buurt plekken of straten waar u ’s avonds liever niet alleen zou komen? Ja Nee

We hebben net een aantal vragen gesteld over uw woonomgeving. De volgende vragen gaan over Lelystad in het algemeen. G. 8% 49% 33% 7% 3%

G.

8. Bent u zeer gehecht, gehecht, niet gehecht of helemaal niet gehecht aan Lelystad? Zeer gehecht Gehecht Niet gehecht Helemaal niet gehecht Weet niet / geen mening 9. Wij willen u nu vragen om een rapportcijfer te geven voor enkele aspecten van Lelystad. Welk rapportcijfer zou u geven voor … 1

Rapportcijfer (s.v.p. per regel één hokje aankruisen) 2 3 4 5 6 7 8 9 10 gemiddeld 6,5

De vrijetijdsvoorzieningen in Lelystad Het gemeentebestuur Het wonen in het algemeen

gemiddeld 5,9 gemiddeld 7,1

De volgende vragen gaan erover of u slachtoffer bent geweest van bepaalde misdrijven. g

-17-

g

g

g

G.

10. Bent u in de afgelopen vijf jaar slachtoffer geweest van de volgende misdrijven? En zo ja, was dit in de afgelopen 12 maanden? afgelopen vijf jaar nee

afgelopen 12 maanden?

ja

nee

ja

Is er in de afgelopen 5 jaar wel eens bij u ingebroken of is er wel eens iemand uw huis binnengedrongen?

90%

10%

è

93%

7%

Heeft iemand u in de laatste 5 jaar wel eens bedreigd met slaan, schoppen, een pistool, mes of iets dergelijks?

84%

16%

è

84%

16%

Is er in de afgelopen 5 jaar wel eens een fiets van u gestolen?

71%

29%

è

83%

17%

Is er in de afgelopen 5 jaar wel eens ingebroken in uw auto?

81%

19%

è

86%

14%

100%

0%

è

100%

0%

Is er in de afgelopen 5 jaar wel eens een auto van u gestolen?

Ten slotte stellen wij u een aantal vragen over het bezoek aan buurthuizen en activiteiten in uw wijk. G.

11. Heeft u afgelopen 12 maanden een bezoek gebracht aan een van de buurthuizen in Lelystad?

77%

Nee

è

Waarom niet?

23%

Ja

è

Hoe vaak? 37% Minstens een keer per maand 19% Vaker dan drie keer (per jaar), maar niet maandelijks 44% Minder dan drie keer (per jaar) - Nooit

In december 2003 hebben de gezamenlijke buurthuizen in Lelystad voor het eerst het Buurthuismagazine uitgebracht. Dit is een magazine waarin ieder Buurthuis een activiteitenoverzicht in heeft gepresenteerd. G. 38% 62%

G.

12. Kent u het Buurthuismagazine? Ja Nee è Ga door naar vraag G.15. 13. Heeft u het Buurthuismagazine gelezen?

Ja9 9% Nee è

91%

9

ga door naar vraag G.15.

Van de mensen die het buurthuismagazine kennen (heeft 91% het gelezen)

g

-18-

g

g

g

G. 13% 87%

G.

14. Heeft u naar aanleiding hiervan een bepaalde activiteit in een buurthuis bezocht? Ja Nee 15. Op welke van de volgende locaties in uw wijk bent u de afgelopen 12 maanden regelmatig (bijv. maandelijks) geweest?

7% Wijkpost 3% Kinderopvang 14% Peuterspeelplaats/ basisschool 9% Buurthuis

G.

0% 0% 15% 63%

Jongerenontmoetingsplek (JOP) Jongerenlokaal Sportvoorziening Geen van deze locaties

16. Mist u bepaalde activiteiten in uw wijk?

62% 14%

Nee Ja, namelijk è

23%

Weet niet

G. 17. Zou u er zelf iets voor voelen actief of actiever met het organiseren van activiteiten in uw wijk bezig te zijn? 73% 6% 20%

g

Nee Ja, namelijk è Weet niet

-19-

g

g

g

TOT SLOT U bent nu aan het einde van deze enquête. Wij danken u hartelijk voor uw medewerking. Als u nog aanvullende opmerkingen heeft, dan kunt u die hieronder kwijt. Deze ruimte is niet bedoeld voor het doen van verzoeken e.d. aan de gemeente. Hiervoor kunt u beter apart een brief schrijven aan: Gemeente Lelystad, Postbus 91, 8200 AB LELYSTAD

Het ingevulde enquêteformulier kunt u in de bijgeleverde antwoordenvelop vóór 27 september 2004 terugsturen aan het Team Onderzoek van de Gemeente Lelystad. Om aan de verloting van 5 keer €100 mee te doen moet u ook het bijgeleverde verlotingformulier invullen en ervoor zorgen dat deze samen met de ingevulde enquête vóór 13 september bij de gemeente binnen is. U kunt uw enquête en verlotingformulier aan de publieksbalie van het Stadhuis inleveren.

g

-20-

g

Onderzoek Leefsituatie en Participatie 2004

Recommend Documents