Onderzoek aanpasbaar bouwen
Studie aanpasbaar bouwen september 2011
Over nieuwe woonprogamma’s kan vroeg in een proces niet veel meer gemeld worden dan de globale hoeveelheid te realiseren bewoonbare vierkante meters. Dit wordt ingegeven door de steeds veranderende woonbehoeften. De huidige economische crisis toont aan dat veranderingen onvoorspelbaar kunnen zijn. Dit rapport toont een onderzoek naar gebouwen die ontworpen kunnen worden op volume en oppervlakte. Typologieën worden in dit onderzoek bewust buiten beschouwing gelaten. De huidige ontwikkelingen op de woningmarkt maken het onmogelijk om op dit moment een plan te realiseren dat voor nu en de nabije toekomst kan inspelen op de steeds wisselende woningbehoeften in de markt. Dit uitgangspunt verplicht bij ontwikkelingen na te denken over een bepaalde flexibiliteit in gebouwinrichting. De bouwmassa’s zullen vanuit stedebouwkundige eisen ook in de toekomst het enige consistente onderdeel van stadsontwikkelingen zijn. De flexibele indeling van het te maken gebouwgeraamte biedt niet alleen op korte termijn mogelijkheden om te reageren op wisselende behoeften in gebruik. Ook na verloop van tijd, als vragen en eisen aan woningen veranderen kan hierop binnen deze structuur gereageerd worden.Gevolg is dat wanneer gebouwen verouderd zijn deze niet worden gesloopt maar worden aangepast. Rekening houden met een ander gebruik in de toekomst is duurzamer. Bouwen kost immers zoveel energie dat het niet meer te verantwoorden is om bouwmassa (en dus energie) in de toekomst te vernietigen.
Deze studie laat twee richtingen zien binnen het concept van aanpasbaar bouwen. Deze richtingen noemen we voorlopig het schijvenmodel en het kolommenmodel Het kolommenmodel kenmerkt zich door een grote vorm vrijheid van het bouwvolume en de plattegronden binnen het volume zijn vrij in te richten. Binnen de ruim opgezette kolommenstructuur zijn vele typologieen maakbaar. Wanneer ook de gevelindeling ritme-of structuurloos is laat dit model ook veel ruimte voor toekomstige aanpassingen. Het schijvenmodel kent een lange geschiedenis en vindt haar oorsprong in de late middeleeuwen. Het model heeft laten zien dat gebouwen die op deze wijze zijn geconstrueerd al ruim 400 jaar meekunnen. Bovendien stijgen deze panden nog altijd in gebruikswaarde en in aanzien en gewildheid. Een mooi voorbeeld zijn de gebouwen in de Amsterdamse grachtengordel.
Kolommen model Als onderzoeksgebied is gekozen voor een locatie in Alkmaar. Dit gebied wordt omzoomd met voornamelijk hoogbouw tussen 4 en 8 bouwlagen. Dit wordt afgewisseld met een aantal grondgebonden woningen in de vorm van strokenverkaveling. De gestapelde bouw is voor een groot deel bezit van woningcorporaties. De afbeelding op deze bladzijde laat de mogelijkheden zien voor een vrij indeelbare vloer met een heel vrije vorm. Deze vorm komt voort uit het maken van mooie, vloeiende buitenruimten.
at
vo
Principe van vloer-indeling De interne verkaveling van dit model is open gelaten behoudens zones voor ontsluiting, privacy en geluidbuffer. Deze onderdelen zijn locatie gebonden en geen automatisch terugkerend onderdeel binnen dit principe. Verticale ontsluitingen zijn nog niet bepaald.
-
--
--
--
uib er
voor aanzicht voor4 --
aa t
-
aanzicht links
-
aanzicht aanzicht rechts rechts5
aanzicht achter
Perspectief noordoost
Perspectief zuidoost
Perspectief oost
Perspectief zuidoost
galerij
Het tweede model is geprojecteerd op dezelfde locatie. Dit zogenaamde schijvenmodel is in opzet meer rigide dan het eerder getoonde kolommenmodel maar kent ook een hoge mate van aanpasbaarheid. -
Alle wanden zijn gemetsteld wat het mogelijk maakt op redelijk eenvoudige wijze eenheden op één laag te koppelen. Ook verticaal zijn openingen mogelijk door toepassing van houten vloeren. Deze vloeren kennen een dubbele laag wat het flexibel indelen van de plattegronden heel vrij laat. Alle mogelijke installaties, aan,- en afvoer kunnen steeds worden aangepast. Gevels zijn onafhankelijk van de hoofdstruc-tuur. Een deel ervan is bij wijze van onderzoek enigsins uitgewerkt. De getekende vormgeving wordt bepaald door de stand ten opzichte van de zon. De zon wordt door de gevel naar binnen gereflecteerd terwijl gelijkertijd deze reflectie wand de warmte zal opslaan.
Perspectief zuidoost
Perspectief zuidwest
Perspectief noordoost
Perspectief zuidwest
De wanden en vloeren van het schijvenmodel kunnen met traditionele middelen worden gebouwd. Voor de maximale flexibiliteit is het belangrijk dat er een houten membraamvloer wordt gemaakt. In de niet dragende tweede vloer is ruimte om installaties aan te brengen. bovendien kan de installatie op eenvoudige wijze worden aangepast. Gemetselde muren, ten opzichte van beton, redelijk simpel door te breken. Hierdoor wordt het koppelen van eenheden een eenvoudige ingreep. Om ruimten langdurig aantrekkelijk te houden zou ook de bouwhoogte per laag ruim bemeten moeten zijn bijvoorbeeld 3 meter. Ter vervanging van hout doet DVUA op dit moment, in samenwerking met de universiteit van Wageningen onderzoek naar gebruik van Bio-Based materials in de bouw. Het is gemakkelijk aan te nemen dat de keuze voor de bouwmaterialen en de extra voorzieningen veroorzaken dat de voorgestelde bouwmethodiek in eerste instantie kostbaar-der is dan de huidige bouwmethodieken. Op lange termijn zal de lange levensduur economisch interessant blijken maar, wat even zo belangrijk is, is dat de belasting voor het milieu sterk zal teruglopen als gevolg van de aanpasbaarheid van de gebou-
